Opera M. Tullij Ciceronis Tomus primus operum M. Tullii Ciceronis in quo haec continentur. Rhetoricorum ad C. Herennium libri 4. De inuentione rhetorica lib. 2. De oratore ad Q. fratrem lib. 3. De claris oratoribus lib. 1, qui Brutus inscriptus est.

21쪽

M. T. Ciceronis

ut recte singula componerentur,urbem eius indigere praesentia .secum questus.quia nimium sui calitus esset. Romam repetit: nee primum spe sua deceptus est. Tanta enim ciuium copia sibi obuiam itum est, ut in eius ingressu circa fores, circa dexteras dandas circa salutationes, integra ferire dies

consumpta st. Postea vero Antonius cum Senatum cogeret aduocato Cicerone non paruit. sed cubans sinu lauit se ex pelagi laboribus re valetudine impediri. Nam suspicio infidiarum in ipsa via

nuntio quodam accepta, eum in Senatum ire vetuit. Hoc Antonius non leuiter tulit, sed eum probris lacessens .milites extemplo mist qui aut illum adduceret, aut domum incenderent. Sed his edmobstarent nonnulli. precibusque inniteretur. Antonius vadimoniis contentus quieuit. Deinceps pii mores urbis placide reliquum tempus duxere palanx illi vero aduersante nec omnino sibi no ea uti, donee iunior Caesar ex Apollonia in patriam rediit. & haereditate Caesaris adita cum Antonio, in non paruas contentiones erupit cum Antonius ex bonis Caesaris quinquaginta & ducenta millia ae-ii, sbi diriperet. Ex his Philippita tumoris Caesaris vitricus, de Marcellus. sui sororem eiusdem du-dierat eum adoles ete Caesare ad Ciceronem prosecti conveniunt, ut apud Mnatum, de apud plebem Cicero verbo factoque causam adolescentis assereret contraque adolescens pecunia re militibus d sensionem sibi Ciceronis assumat. Iamiam adolescens plerosque militum Caesaris circa se habete.&Caesaria partes omni studio ad sese recipere. Ferunt Ciceronem non ingrati beneuolentiam Caelaris initiisse quod eum antea diuino quodam somnio illexisset. Nam Caetare atque Pompeio nondum vita lanais,Cicero per quietem vidit sese monitum in Capitolium vocare ordinis senatorii liberos. ceu luppiter olusurus. quis unus ex illis foret qui rei uesset potiturus. suocirca ciues soliciti currere, S iuxta templum assistere pueri vero omnes circunsedere silentiumque agere. Patefactis interea soribus iEpli. quisque ruerorum vicissim surgere visus, ac lovem adire. Tum Iuppiter quemcuque animaduertisset. moestumque retulisset in unico soldm fixus, dexteram potetendens. O Romani. inquit. hie princeps factu finem bellorum eiu ilium vobis imponet. Hoc somnio stupes eius Cicero, ima ginem pueri requirens.c dira ipsum nihil omnino nosceret, animo eam impleuit. Cumque per diem descendisset in campum Maraium visis pueris qui peractis ludis iam abibant puerium, quem insci-mnis viderat aspicit. Quare animo perculsus puerum conuenit, eumque rogat qua bus parentibus natus st. Erat ille Octauio patre qui vir no valde clarus suerat ex Accia sorore Caesaris ortu ex qu Caesar liberis carens, cultates tuas.domum.familiaeque nomen testamento illi reliquit. Ex eo igitur somnii tempore serunt Ciceronem cum Caesar obuiam sbi fieret.accurater eum conuenisse contraque illum Ciceronis beneuolentiam grate: souisse. Fortuna praeterea quadam Caesarem otium memorant, Cicerone consulatum administrante. quae omnino primas fuisse causas ad mutuam beneuolentiam tradunt. Quare de odio Antonii, d ob sua ni naturam gloriae des letici flagrantem, quod existimaret ex potentia Caesaris sese vibi praeesse. Cicero ita se adolescenti subiecit, ut eum quando matrem appellauerit. Ex quo stomachans Brutus in epistolis ad Atticum. Ciceronem increpat. Antonii metu Caesari blandiens. non libertati studere, sed domesticum sbi dominum facere videretur. Sed nihilominus Brutut Ciceronis filium, qui Athenis philosophiae Operam dabat.ad se recipiens uni in primis dignitatibus habuit. que in plurimis vitis, ipsum strenuum reddidit. Ciceronis vero potentia tunc in urbe maxime claruit. Nam iuxta mentem suam teditionis autore eiecit Antonium.& ambos consules. Hircium atque Pansam . in illum ab urbe cum exercitu misi. Suasit praeterea Senatui hctores. terat imperii ornamenta Caesari dari.veluti qui pro patria ellet certaturuL Verditi deuicto Antonio, utrisque consulibut Thessalica clade caes s. omnes militum copiae

ad Caesarem conueniunt. Quare metuens Senatus virum iuniorem,sortunamque, qua splendide v-sus suetat largitrone tentauit eius exercitum reuocare. illiusque potentiam scindere. veluti Reipub. tot copiis nequicquam opus esset cum fugisset Antonius. Quamobrem tertitus Caesar. ad Cicerone mittit qui eum orarent.sbioue suaderent,ut Operam impenderet ad consulatum ambobus commi tendi ira:quo si potiretur. amrmarent Ciceronem,ut placitum ei esset rebus usurum seque adolescen

tem ipsus eurae se daturum nominis gloria illectum cotentiamque. Hae simulatione primatum Ciceronis sore passus est: res ipsa tamen eo tendebat, ut Ciceronem ad petendum consulatum impelleret.comitia utrisque conciliatur.Elatus erro his nuntiis Cicero.vir senex a iuniore deceptus Sena tum atque centurias illi praebuit,extemplo a benevolis lacessitus ac non multo poli intelligens se populi libertatem ac sese perdidis e. Nam inito consulatu potentior iactus adolescens. Ciceronem missum fecit, ac Antonio Lepidόque conciliatus copias in unum coegit.& veluti censum quendam titium uiri imperium orbis sbi partiti sunt. Proseriptionis praeterea tabulas ultra ducentorum ciuium dididere, in quibus Cicero causa plurimae litis suit. Na Antonius nihil conuentionis omnino ratum habere ni primus ille proscriberetur. Lepidus Antonio sese iungere. solus Caesar ambobus summa vi obniti. Triduci itaque circa ciuitatem Bononiam horum scelerata colloquia habita sunt, quo loco apud interlabentem fluuium singuli castra locarant. Ferunt diebus primis Caesarem pro Cicerone certasse enixius, victum tandem die tertia virum prodidisse. Omnium compensatio se demum habita est.Caesar.Ciceronem: Lepidus, Paulum fratrem: Antonius. I Caesarem auunculum 1uum, alios aliis concessere. Sic ergo eorum sutor& indomita rabies omni ingenio humanitatis exciderunt,ostenderuntque magis nullam esse setam vastiorem homine. cum licentiam affectuum nactus se. His persectis Cicero qui cum in fratre apud agrum suum Tusculanum diuenebat audita proseriptione statuit Asturam ad maritimum quendam ipsius locum pergere, ut inde ingressi pelagus in

Macedoniam Brutum conueniant, quoniam iam rumor erat victorem esse. Ex ingenta ergo mα-

22쪽

ρ is, desecti vitibus se deserendos lecticis tradunt,ac per ipsum iter nec subsistebat, nec mutuo propinquabant. simul lugentes ac ululantes. Quintus praecipue animo magis vexari. eui cum subiissetiti metitem se commeatum nullum habere, qui etiam Ciceroni tenuissimus erat tutius visum est ut Cicero sugam praeriperet, Quintus domu ea gratia praecurreret,unde apparatior extemplo rediret.

Ille eum inter se firmassent. alter alterum coplexi, cum summo luctu distincti sunt. lnde diebus pauci, Qui titus ipse a familiaribus suis proditus, cum filio a persecutoribus caesus est. Asturam delatus Cicero. quaesta puppe pelagus petit, ac ventos secundos iuxta Circaeum potitur. Hie eum optarent nautae iter incoeptum prosequi, Cicero seu metu maris, seu quod nodum omnino Caesari diis de retier puppe descendit. Romamque poscens,centum ferme stadia pedestri itinere transegit. Inde animi

fessus ac mutatus mare atque Asturam repetis. Hac tum graui atque anxio cogitatu pernoctans, in mentem duxit clam Caesaris domum poscere, ac in ea interius sese iugulans vltrices Diras in eum concitate. Verum perscrutatium grassatorum timor eum ab hac prosectione repulit: praeterea monestra quaedam quae praesaga mente notabat: ex quibus familiaribus sese permisit Capuam puppi perducendum. Divertoria enim illic habuit in quibus ardores solis flatibus aestiuis gratissime flantibus euitare consueuerat. Hic Apollinis erat sacellum mari imminens ex quo cum Cicero ad remigaret littoti colui elati penis magno clagore nauiculam impetunt deinde super vitisque cornibus anten natum insidentes, partim clamore strepere, partim capita sinium exagitare. Tum omnibus id infaustum ostetum visum eli verum descendit e puppi Cicero & in diue sorici veluti quietem captaturus accubuit. Hinc corvi super poste sedctes, magis ac magis tumultuoso clangore perstrepunt. HO-rum unus descendens in cubiculum Ciceronis, palliis, quo cubans erat opertus, rostro ab eius fronte deduxit. Quod domestici cum vidissent, malorum praesagi sese excruciare,s oculos suos exile sui domini maculare sustineant: nefandisinque ipss videri, s alitibus viro immeri id infelici opitulari conantibus, ope nulla ipsi permoveantur. Praecipites itaque mutuis viribus ac inter se precibus. illum lectica ad mare diripiunt. inter haec cum lictorum copia superuenerunt iugulatores, Herennius Centurio. 5: Popilius tribunus militum. Is popilius iandi dum particidii reus, opera Ciceronis qui causam susceperat,defensus iudicium euast. Cum ergo fores quae obseratae fuerant, fregissent Fe nee ubi Cicero inueniretur,& qui aderant, se illum scire negarent tradunt adolescentem quendam fratris liberium nomine Philologum quem Cicero studiis liberalibus erudierat, tribuno dixisse, ipsum per umbrosos constόsque calles ad pelagus lectica delatum. Tribunus igitur paucis comitibu secum assumptis, ad exitum viae praecurrit: Herennius per demonstratam semitam accelerans, illum consequitur. Verum Cicero ut percussores imminere cognouit suis uti lecticam silerent imperauit: inde ceu persaepe consueuerat, cum genam snistrae imposuisset. immotis oculis percussores prospiciens iugulum apparat Miserum id quippe spectaculum. Squalidus enim vultu, eonasque sparsus re adeo iub cutis extenuatus,vi ipsorum perculsorum plerique misere affecti oculos suos texetini,cum iugulum posceret Herennius, crine nudi x extra lecticam vulneribus prolatum : quia tum sexagosmum quartum agens aetatis annum. Caput ac manus, cum quibus philippicas scripserat. Antonii iussu truncavit Helenius, Romamque attulit. Quae membra cu'm Antonius.qui tum sorte comitia habuerat, mutilata prospexit,ingenti voce proclamans Sic habeat,inquit, finem proscriptiones. Deinde ea poni pro rostris imperat,spectaculum Romanis horredum, qui non membra Ciceronis sese spectate sed imagine animi crudelis Antonii videbantur. verum tanto in scelere,id tantum rite persectum est quod Antonius uxori Quinti, Philologum tradidit. Haec potestatem illius nacta, praeter caeteros cruciatus, quibus eum affecit,eiuslem carnes ipsum se amputare membratim igni adurere. mandereque coegit sicuti historici quidam aiunt.Tiro,Ciceronis libertus.proditionis Philolosi nihil omnino meminit.Caeterum ipse perceri,cum Caesar post plurimum temporis ad quendam e nepotibus ingressus esset. quca tum sorte Ciceronis opusculum tenebat in manibus, subito aduentu Caesaris territu libellum in s nu tentauit occulere:sed id frustra. cum praeuenisset Caesar.Capto igi tur opusculo eo Caesar, cum stando plurimam eius partem euoluisset, id reddidisse adolescenti eum

hi, vel bis perhibeturi Eloques fuit g fili amator patriae.inde parum post cilin idem debellasset Ati tonium, consul factu sbi ciceronis filium collegam delegit, atque sortitus est. Cuius masti stratu

Senatu statuas Antonii deiecit ac nonnulla ipsus ornamenta aboleuit. Praeterea publico edidit e dicto ex Antoniorum gente neminem Marcum appellari. Sic ergo diuino quodam fato ultima vi tio ad Ciceronis domum redacta est.

23쪽

M. T. Ciceronis Elogia, cXANTI IS AVT HORIBVS.

T. LIVIO, HI sTORIARUM LIBRO C x x.

Me i c E R o sub aduentum Triumuirorum cesserat urbe, pro certo habens, id. quod erat, non magis Antonio eripi se quam Caesari Cassium 5e Brutum posse. Primo in Tusculanum fugit: inde transuersis itineribus in Formianum, ut ab Caieta navim conscensurus, proficiscatur. Vnde aliquoties in altum prouectum, cum modo venti aduersi retulissent, modo ipse iactationem nauis caeco voluente fluctu pati non posset: taedium tandem eum & fugae Se vitae cepit. Regressusque ad superiorem

villa, quae paulo plus mille passibus a mari abest, Moriar, inquit in patria saepe seruata. Satis constat seruos sortiter fideliterque paratos suisse ad dimicandum: ipsum deponi

lecticam. 6t quietos pati, quod sors iniqua cogeret iussisse. Prominenti ex lectica praebent sq; immotam ceruicem caput praecisum est. nec satis stolide crudelitati militum suit: manus quoque, scripsisse in Antonium exprobrantes, praeciderunt. Ita relatum caput ad Antonium : iussuque eius inter duas manus in rostris positum ubi ille Consul, ubi saepe Consularis, ubi eo ipso anno aduersus Antonium quanta nulla unquam humana vox, cum admiratione eloquentiae, auditus suerat. Vix attollentes lachrymis oculos homines intueri trucidata membra eius poterant. Vixit tres & sexaginta annos: ut, si vis ab suisset, ne immatura quidem mors videri possit. ingenium de operibus de praemiis operarum scelix. ipse fortunae diu prosperae &in longo tenore talicitatis magnis interim ictus vulneribus exilio, ruina partium . pro quibus steterat, filiae morte, exitu tam tristi atque acerbo. omnium aduersorum nihil ut viro dignum erat tulit, praeter mortem: quae vere aestimanti minus indigna videri potuit. quod a victore inimico crudelius passus erat . quam quod eiusdem fortunae composito secisset. siquis tamen virtutibus vitia pensarit: vir magnus, acer, memorabilis

suit, de in cuius laudes sequendas Cicerone laudatore opus fuerit.

AVFIDIO BASSO.

cICERo paulum remoto velo postquam armatos vidit, Ego vero consacto, ait, accede veterane:&si hoc saltem potes recte facere, incide ceruicem. Trementi deinde. dubitanisque, Quid si ad me, inquit. primum venissetis e Sic M. Cicero decessit, vir natus ad Reipub. salutem, quae diu defensa & administrata in senectute demum e manibus eius Elabitur non ipsius vitio laesa, quod nihil in salute eius aliud illi. quam si caruisset Antonio placuit. Vixit sexaginta de tres annos, ita

ut semper aut peteret alterum, aut inuicem peteretur: nullamque rem rarius, quam

diem illum, quo quod nullius interesset ipsum mori, vidit.

EL Apsus interim altera parte villae Cicero, lectica per agros serebatur. sed ut vidit appropinquare notum sibi militem Popilium nomine, memor defensum a se, laetiore vultu aspexit. at ille, victoribus id ipsum imputaturus, occupat facinus, caputque decisum, nihil in ultimo fine vita facientis,quod alterutram in partem posset notari, Antonio portat, oblitus se paulo ante defensum ab illo. Vt vero iussu Antonii inter duas manus postum in rostris caput conspectum est, quo toties auditum erat loco, sedato gemitu de fietu maximi viri miseriae, nec, ut solet, ita depositi in rostris corporis concio audiuit, sed ipsa narrauit: Nulla non pars sori,aliquo iactationis inclytae signata vestigio erat: nemo non aliquod eius in se meritum

24쪽

satebatur. Hoc certe publicum beneficium palam erat, illam miserrimi temporis seruitutemWaleam delatam in Antonium.

v v i v s ergo viri tot tant Isque operibus mansuris in omne aluum praedicare, cuius ingenio atque industriae superbe natura pariter atque sortuna obsecuta est. Ei quidem facies decora ad senectutem prosperaque permansit valetudo: tum pax diutina . cuius instructus erat artibus, contigit. nanque a prisca seueritate iudicis exacti, maximorum noxiorum multitudo prouenit quos obstrictos patrocinio incolumes plerosque habebat. Iam stolicissima Consulatus ei sors petedi εἰ gere di munera magna deum consilio industriaque: utinam moderatius secundas res de sortius aduersas serre potuisset: nanque utraeque clim venerat ei, mutari eas no posse rebatur. Inde sunt inuidiae tem pestates coortae graues in e incertiόrque inimicis aggrediendi fiducia: maiore enim simultates appetebat animo. quam gerebat. Sed quando mortaliun ulli virtus persecta contigit, qua maior pars vitae atque ingenii stetit, ea iudicadum de homine est. Atque ego ne miseradi quide exitus e usuisse iudicare, nisi ipse tam miseram morte putasset.

s i ad dest derium populi respicis Cicero, quandocunque petieris, parum vixisti: si ad res gestas. satis vixisti: si ad iniurias fortunae, & praesentem Rei p. statum, nimium

diu vixisti : si ad memoriam operum tuorum, semper vusturus es.

Oraque magnanimum spirantia pene virorum In rostris iacuere suis: sed enim abstulit omnis, Tanquam sola foret rapti Ciceronis imago. Tunc redeunt animis ingentia consulis acta, Iurataeque manus, deprensique scedera noxae,

Patritiumque nefas: est nunc & poena Cethegi, Deiecti sque redit votis Catilina nefandis. Quid fauor aut coetus, pleni quid honoribus anni Prosuerunt, sacris & vita quid artibus acta Abstulit una dies aeui decus. ictaque luctu Conticuit Latiae tristis facundia linguae. Unica sollicitis quondam tutela salusque, Egregium semper patriae caput : ille Senatus, Vindex ille seri, legum ritusque, togaeque:

Publica vox eius aeternum obmutuit armis. In formes vultus sparsamque cruore nefando Canitiem, sacrasque manus, operumque ministras

Tantorum, pedibus ciuis proiecta superbis Proculcauit ouans, nec lubrica fata deόsque Respexit: nullo luet hoc Antonius aeuo. Haec nec in Haematio mitis victoria Perse, Nec te dire Syphax, non secit in hoste Philippo. Inque trium psato ludibria cuncta Iugurtha Absuerant. nostraeque cadens serus Hannibal ire, Membra tamen stygias tulit inuiolata sub umbras.

Degendus Cicero est, Latiaeque silentia linguae.

26쪽

TOMUS PRIMUS

operum M . Tullii Ciceronis

in quo haec: Colat In Cntur.

Rhetoricorum ad C. Herennium Libri ii i i. De inuentione Rhetorica Lib. 1 i. De Oratore ad QJratrem Lib. i i i. De claris Oratoribus Lib. i, qui Brutus inscriptus est.

Orator ad Brutum. De optimo genere oratorum, initium tantum.

Topica ad C. Trebatium iurisconsultum. De partitione oratoria dialogus. Variae lectiones ex permultis antiquisi. ac manuscriptis exemplarib. quibus prior lectio iiii quid ab ea immutatum est nonnullaeque doctiorum coniecturae adiunctae sunt. Index copiosissimus rerum ac verborum memoria digniorum.

Apud Carolum Stephanum,Typographum Regium. - M. D. LIIII.

Cum priuilcgio Regis.

27쪽

. . . ,

28쪽

TOMUS PRIMUS

operum M . Tullii Ciceronis

Rhetoricorum ad C. Herennium Libri iiii. De inuentione Rhetorica Lib. ii. De Oratore ad Q Fratrem Lib. I ii. De civis Oratoribus Lib. i, qui Brutus inscriptus est.

Orator ad Brutum. De optimo genere oratorum initium tantum.

Topica ad C. Trebatium iurisconsutam. De partitione oratoria dialogus.

Variae lectiones ex permultis antiquisi. ac manuscriptis exemplarib. quibus prior lectio isi quid ab ea immutatum et' nonnullaeque doctiorum coniecturae a. iunctae sunt. Index copiosissimus rerum ac verborum memoria digniorum.

, L V T E T i AE. Apud Carolum Stephanum, Typographum Regium.

- . M. D. LIIII.

30쪽

Rhetoricorum ad C. Herennium

T si ut coriis similiaribus impediti vix satis olim studio suppeditare possumus, & idipsum quod datur otii, libellusi in philosophia consumere consuevimus: tamen tua nos C. Herenni voluntas commouit, videratione dicendi conscriberemus:ne aut tua causa nolui se nos, aut sugisse laborem putares: & eo studiosius hoc negotium suscepimus, quod te non sine causa velle cognoscere Rhetoricam intelligebamus .non enim parii habet in se fructus copia dicendi,& comoditas orationis, si recta intelligentia.de definita moderatione animi gubernetur. Quas ob res, illa. quae Graeci scriptores inanis arrogantiae causa sibi assumpserunt, reliquimus. Nam illi, ne parum multa scisse viderentur, ea conquisiverunt,quae nihil ad rem attinebant, ut ars difficilior cognitu putaretur . nos autem ea, quae videbantur ad rationem dicendi pertinere, sumpsimus. non enim spe quaestus, aut gloria commoti venimus ad scribendum, quemadmodum caeteri: sed ut industria nostra, tuae morem geramus voluntati. Nunc, ne nimium longa sumatur oratio, de re dicere incipiemus:sed,si te unu illud monuerimus, artem sine assiduitate dictai non multum iuuare:vt intelligas hanc ratione praeceptionis accomodati ad exercitatione oportere. ORATO Ris cis ictu est de his rebus posse dicere. quae res ad usum ciuilem moribus ac legibus constitutae sunt. massensione auditorum quoad eius fieri poterit. Tria sunt genera causarum,quae recipere debet orator:demonstrativum, deli Ceralitati, iudiciale. Demonstrativum est, quod tribuitur in alicuius certae personae laudem, vel vitu pe- rationem. Deliberativum est,quod in cosultatione politum .habet in se suasionem, de dissuationem. Iudiciale est quod positum in controuersia, habet accusatione, aut

petitionem cum defensione. Nunc quas res oratorem habere oporteat, docebimus: deinde,quomodo has causas tractari coueniat. ostendemus. Oportet igitur in oratore esse inuentionem dispositionem, elocutionem, memoria, & pronuntiationem. In- , uentio est excogitatio rerum verarum aut verisimilium quae causam probabilem reddant. Dispositio est ordo δ: distributio rerum quae demonstrat quiὸ quibus in locis

sit collocandum. Elocutio.estidoneoru verborum de sententiarum ad inuentionern accomodatio. Memoria estfrma an imi rerum .& verborum dispositionis perceptio. Pronuntiatio est vocis,Ze vultus, de gestus moderatio cum venustate. Haec omnia tribus modis assequi poterimus:arte, imitatione, exercitatione. Ars. est praeceptio, quae dat cert na viam rationemque dicendi. Imitatio est.qua impellimur cum diligenti ratione.ut aliquorum similes in dicendo velimus esse. Exercitatio. est assiduus usus, consuetudόque dicendi. Quoniam igitur demostratum est quas causas oratorem re cipere, quasque res habere conueniret: nunc, quemadmodum ad orationem possint

oratoris officia accom modari dicendum videtur.3 N vh N T I O in sex parteis orationis consumitur:exordium,narratione.diuisionem, confirmationem. consutationem conclusionem. Exordium,est principium orationis per quod animus auditoris aut iudicis constituitur vel apparatur ad audiendum.' Narratio,est rerum pellarum, aut perinde ut gestarum expositio. Divisio, est per quam aperimus quid coueniat, quid in cotrouersia sit,& per quam exponimus quibus de rebus sumus dicturi. Confirmatio.est nostroru argumentoru expositio cu asseueratione. Consulatio, est contrarioru locoru dissolutio. Conclusio est artificiosus terminus Orationis.Nunc,quonia una cu oratoris osciis, quo res cognitu facilior ese