장음표시 사용
11쪽
legum, & consuetudinum quibus pri- lvati utuntur in Civitate, debeat peritus lesse, quanti tu eos seceris, qui in fre- il
quenti auditorio merum Tribonianum crepant, ac post biennii moras audito- fres suos rerum patriarum incertiores , quam pridem, dimittuntὶ ideone tandem Scaevolam, Sulpicium , Papinianum apud majores inclaruisse putes, quia castas Spartanorum , aut Atheniensium Ieges uno veluti spiritu recitarent, an 'quia nihil ignorarent eorum, quae aut
ex jure scripto, aut ex receptis in soro lsententiis apud Romanos invaluisseM Quod ad eos, qui specioso juris Ne politani titulo juventuti se commendarunt, Vereor ego quidem , ne in m gno montium parturientium crepitu murem peperisse arguantur. Eos enim ple- lrumque sapere audio aut ex Riccii praxi aut e scriptis expilatis , quae Ra
polla, Cyrillus, Mangerius, doctissimi lquidem viri, de juri restituendo nati, l
sed in temporarium auditorum usum,
S aliud fere agendo dictarunt; ad ea mactanda quidem haud pauca ipsorum
12쪽
industria accessisse, sed quae scribis potius, & actuariis , quam solidae Iuris
prudentiae studiosis addiscenda sorent . Sed eorum ego causas procul habeo , ac per me quidem sibi blandiri pergant vel eo nomine , quod magnis ausibus excidisse dicentur. At heus, inquies, quid tu novi λ Ne tabellam quaeso poscas amice lector, antequam paucis de instituto meo peroravero. Cum primum
juventutem erudiendam suscepi quod ego saxum decennium , & ultra jam volvo usu doctus ita animum induxi meum, Romanam Iuris prudentiam, masculam illam quidem & solidam , hodiedum in quovis Europae soro certis simas praestare regulas omnibus sere comtroversiis dirimendis, paucissimis tantum exceptis, quae secus jure Municipali d finitae sorent; proinde jus Romanum a patrio .perperam vulgo dividi; juris docendi viam commodissimam videri opo tere, quae perpetua rerum serie, vel ris juris vicibus enarratis, paulatim ad Regni leges, atque i in ipsum aliquando sorum, & subsellia judicum adole
13쪽
scentes perduceret. Ut autem Iurisco, sultus a rabulis, ac leguleiis discerneretur, tribus potissimum praesidiis ei opus esse statuebam ; jure Naturae primum, ac Gentium, cum jus Civile sit ipsa Naturalis aequitas Romanis moribus accommodata; deinde Romani regiminis pro diversa ratione temporum accuratiori notitia ad legum vices, earumque causas investigandas ; historia denique, qua destituti, velut in illuni nocte, sepius oberrarent adolescentes;
his quidem facibus primum juri Ro
mano , mox & patrio lumen accendi oportere; ita lubentius etiam, ac majori cum emolumento jus perdisci pos se. Inde mihi consilium , jus Romanum ac patrium , atque utriusque vices , & causas perpetuo rerum ordine juventuti tradere. Habes amice lector
rationes instituti mei; id ego si tibi
adprobavem, Eum esse quaesium in animum inducam
Quam maxume servita tuis commodis.
14쪽
De teste Fusia Caninia tollenda. 9 VIII. De his qui fui, veι alieni Iuris funt. 9s. u. De patria potestate. Iota Excursus sngularis. De alimentis liberis, alissique praestandis. Iog.
x De nuptiis. II Excursus L. De divirtio , oe fecundis nuptus Excursus II. De eoncubinatu , Iegit μmatione. Excursus III. De dote constituenda , eaque soluto matrimonio repetenda. 17 M. De adoptionibus. 193.
ML Quibus modis ius patriae potestatis DL
m. Qui resumento tutores dari possint.
V. De legitima agna rum tutela. n. De capitis minutione.
16쪽
sYNTAGMA ROMANI IURIS. AC PATRII
INSTITUTIONUM IMPERIALIUM. LIBER PRIMUS.
TITULUS I. De iustitia , re iure. CUM legum omnium finis , quaeque ea
exequitur civilis Sapientiae scopus, justitia sit, juri operam daturus in primis' no. rit, oportet, quid, & quotuplex sit justitia, duce potissimum Aristotele, cujus in ea re ausus seis liciores putavi semper; ita tamen , ut si quid ro. Etius excogitarint recentiores, veluti in subsidium advocetur: cujusmodi sane praenotiones & ad juris prudentiam lubentius tirones perducent ,& cum eo venerint, evidentiorem praestabunt intellectum. Is igitur Ethic. t. s. c. I. S' 1. justitiam partitur in svniversalem, & particularem: atque illa quidem ei est unisero sid virtus , quia omnis virtutis es
Tom.L. A Uus t -αρετης apud Philosephum vertere malui omnis, aut uni versa virtutis , ut concinniorem inde sententiam excuderem : ipsemet Aristotelis verba tibi sisto di
In eo scilicet constituitur virtus isthaec, quod ea praeditus
17쪽
ω omagm. Rom. Iuris, ac Patri Lib.L Tita. us etiam adsersus 'alios. Proinde . cisthaeea virtute in genere non distat , nisi quod hχc ad subjectum, cui inest 3 illa in societate reseratur Ualios : ideoque si spectetur ut habitus. animi, vi ius simpliciter appellatur, sin ut societatis conser vatrix , iustitia dicitur . Vitium bulo justitiae op. positum παρανοριιοι dicitur Graeco vocabulo . Ex Gi iustitia manat universale justum , einue peribnet tritum illud apud Philosophum ibidem:
Iustit a in se virrutes complectitur omnes. Quapropter in optima Republica, quam Philosophis delineare quidem , sperare vix licet tamen , inter bonum virum, & bonum civem distrimen nullum
intercederet. Arist. i. 3. politic. c. ult. cI' 4. c. q.
II. particularem lunitiam definire queas . quae docet. ne quis bonis externis sibi plus tueri si),
ian in se solum, seὁ acsversus alios etiam virtutem exercoat; laitue non in persectione , sed in extensione majori eo Lituenda ; cui sane notioni enuncianda non perffae, ut vulgo vertunt, sed universa vocabulum est concinnius. Sed nὼ1 opus argumentis est : nam ipse Philosophue ibidem rap.2. quam rupra dixerat τελειαν mox σην όλην -σεν tinrversam virtutem appellat ; & paulo post iustitiam universalem definit μης αρετης ουσαν χρησιπ Miss. usum mi versae ianutis a emus alium. o Lueri voeabolum hie eum eodem Aristotele, oportet,mterpretemur laxius : ita enim scribit ibidem cap. 4. λε-
ut ei qui perculsit, σ damnum ei, qui passus es . Ea scilicet ratione , & virum adulterae , & injuria affectum damnum passos, haud inconcinne dixeris ; lucrum vero sensisse adulterum, & inserentem injuriam,
18쪽
aut alteri plus damni tribuat, quam oportetr prouis de appellat Philosophus vitium huic justitiae oppositum, quasi dicas plus habendi cupid nem. Ex eodem Aristotele ejus duae sunt species:& altera quidem διανεμετικη s distribui a ) dic, tur , quia εν διανο ις s in distributionibus) versa tur , honoris, seu pecuniae, aliarumve rerum, ruae di duae sunt inter cives. Cujusque igitur dignitatem ) respicit in honoribus, aut commindis diribendis , nec quidquam ei commune cum poenis, & ignorantiam suam hic produnt interpre. tri pene omnes , dum poenas quoque in distribrutione Aristotelica contineri pronunciant fr). Corufer G t. t. a. de I. B. ρο P. c. χα 2. Altera commutativa Vocatur, eamque, quia in commerciis , & contractibus emendandis, regendisque vel satur , c nato vocabulo συναλλακτικην, quasi dicaseontractoriam , Philosophus ibidem appellat. At intercedit hic Grotius de I. B. ω P. I. I. c. I.' 8.
A a vocem o Prodeat in rem praesentem hIe ipsemet Aristoteles loemptes hujus sententiae assertor ibidem e. Σ.-c- ώρος
quidem quies es , quae in dipe butionibus aut tinoris, aut pecuniae , aut at arum rerum rensu i , quae diuidua funt ejusdem eis;tatis partiripibus . Illud transversos egit interpretes , quod in distributionibus geometrica pro portione semper procedendum existimarint,& eadem proportione poenas etiam irrogandas , quorum illud mox cumGrcitio refellemus; hoc ipsemet Aristoteles resutat; nam aperte ibidem c. q. poenas arithmetica proportione instigi probat, quod ad damni differentιam lex flum pectat, utiturque. quasi aqualibus , s his injuriam faciat.
19쪽
4 Dntum Rom. Iuris, ac Pur. Lib.L. Tit. I. vocem hanc ad eam justitiam indigitandam arctio rem existimans: nec enim εκ συνφλλαγματ ex contractu ) proficisci scribit , ut possetar rei meae eam mihi restituat, quae restitutio tamen ad commutativam justitiam ex Aristotele pertinet: proim de επανορθ-κην correctivam ) eam appellasse se. licius ibidem Aristotelem c. g. At, quod cum. tam torum manium pace dictum esto , non advertisse videtur vir summus, quod adnotat Michael Ephesius ad Nicomacrior. s. cap. 4. contractus, seu συ a veteribus appellata non tantum, quae
mutuis conventionibus conflarent, sed oe quae imgibus υetarentur et inde repetenda igitur contractuum Aristotelica partitio ibidem cap. s. in voluntarios,& inυoluntarios ; illi veri contractus , hi. delicta sunt Aristoteli: atqui species , quam opponit Grotius , ad delicta pertinet ea igitur ad justitiam
commutativam commode re cabitur.
III. Ceterum quod ibidem late disputat Aristoteles c. a commutativa respici proportionem simplicem, quam arithmeticam vocant , comparatam seu geometricam a distributiva , quae sola apud mathematicos nomen proportionis obtinet, ex eorum genere est, 'uae ut plurimum, non semper obtinent : nec enim hujusmodi justitiae disses runt tali proportionum usu, sed materia ipsa, quam spectant et ita sane contractus societatis expletur proportione comparata ὁ & si unus tantum inveniatur idoneus muneri publico obeundo, simplici, seu arithmetica proportione res erit si) existenda. . IV. IL
o Tantum eum eodem Philosopho rat. 3. ibidem Iustiam recte constitues in aequalitate , leu geometrica, seu arithmetica et rationem per se ipse reddat. μει δ'-
20쪽
De Iustata, re . . . SIV. Illud leviusculum est , aut certe ab insti
tuto alienum, an revera cum Aristotele duplex constituenda justitia : id sane late tuetur Utricus Huberiri digresson. I. c. 8. ρο ρ. contra Bac vium,& Vinnium; Sc mihi semper probabile visum, a
liquid iniquum esse, quod partis rationem habeat. Movet me notum Aristotelis illud ; quiequid plus es, iniquum est, sed non quicquid iniquum est, sus est . Sed isthaec familiae Aristotelicae viderint ,
praesertim cum in . his planiorem hodie cum G tio viam inire possimus , & ad morem secuti m igis accommodatam. Ex Cicerone enim, mi a.do
Inveni. scribit, Iustitia est, quae cuique ius suum, o ae nitatem tribuit, duplicem quoque justitiam
distinguit Grotius de I. B. . P. I. I. c. I. 8.m seqq. expletricem scilicet, quae circa facultatem, δc attributricem, Fae circa aptitudinem, seu diagnitatem versatur : facultas est , quae aliquid meqees ario nobis dari jubet, ejusque vi alterum sponte non satisfacientem cogere possumus in civitate quidem per actionem, extra civitatem per bellum: proinde ius persectum e facultate manat. DignL
ψον . Quoniam autem o injusus iniquus, ct iniseria iniqua est, medium quoddam eos inbui, perspicuum est: ita autem aequum a in quacumque erum aflioue est pius, o minus , in eadem etiam es aqvum : cum vero , pergit, aequum fit medium, jus quoque medium quoddam erit: igitur in aequaljtase constituendum e ius enim Rhadamantheum in talione consistens late refellit ibidem Philosophus c. s. quod tamen doβma Pythagoreis arrifit: hi enim