De dolore Simonis Portii Neapolitani liber

2쪽

SIMON PORTIUS VI DOVIDIO PHlLOSOPHO

AC MEDICO INSIGNI

1. D.

RACTATIONEML Dolore a nobis tibi pro ffam debberas, no ximis debus, cum ab illis philosephis nodis si lice explia

us inaram fore omnibus arbitramur , qui Medicinam cum P sitispraeceptis continetur ta tibinatissimam, quior nostra legere ain soles in me cimam ita tractas,ut aptitsophia rationes , non rem,quam a sensu experimenta petas. Qua in re, non potui non probare simper iudicium tuum sis eoque non modo , ut tu ipse persistas, sideriam, ueauritores tuos instruas siquemadmodum antea fecisti re histy atque obtestor. docent enim philosophi uiam is non Alamad animi:sed ad corporis etiam afferitas es scendos ,Gnandosque necessariam. quia uel Itim hoc opusiculo intellites: ubi, cum dolorem 2 niemus, uel ei demam canos, aut Menerationem explicabimus s quam longos --bages , quot ineptias attulerit Iunioribus ignoratio Philisophiae, apertus stae demonstruit uir. Vale. a ιν

3쪽

DE DOLORE, SIMONIS

PORTU NEAPOLITA

NI LIBER .

Ad remetne Doloris intestigatur,inquomodo eum Graeci exprimant. Cap. I.

V M Institutum nobis sit

de Dolore tractare I Operae pretium est, quid sit dolor,& a quibus causis oriatur, explicemus: Si antea Plibus vocabulis, tum a Graecis, tum a Latinis nominetur tradiderimus. Graeci, in fingendis nomiria nomina posuerunt, λυ- νοῦν ,αλγηδόνα, αλαε νω:&κρτον etiam ipsium aliquando appellarunt. quod, & Hippocratem, & Platonem secisse testatur cialenus primo de Sympl. cair -'

se, & septimo de Placitis Hipp.& Plat. Latini non

selum dolorem,&molosti iam, sed interdum quoque laborem nominarunt. Contra quos Cicero aestuar, docens diuersum esse laborem a dolore: idem tamen translatione usus, laboris vocabulo dolorem aliquando significauit. Sed haec Grammaticis relanquantur,& concludamus praedicta nomina non modo a Latinis , verum etiam a Graecis varier virpari. Aristot les tamen frequentius corporis dolorem et iba dicere consueuit.Υnde in opere de Generatione animaliu. atros i os

4쪽

DR DOLOR E eum dolorem,quem mulieres in pariendo experiuntur δοι appellat. in Problem at. quoque dolorem capitis, χνον nucupauit. Licet sexto Topicoru, dolore corporis definiens, usus sit nomine septima sectione Problematum mente doletes, e-αλπιώθ- ας δαιοία dixerit. Qrtasse, 'ubdapud antiquos poetas , αλγδων pro dolore corporis magis, quam animi usurparetur; haec uti inuicem distingueret, addidit mente. Sed clim dolori affectus communis sit animi, de corporis: nos, in nostra hac disputatione, de comporis dolore verba facere instituimus. De animi autem aegritudine & dolore pertractare munus est philo phi moralis. quamuis de hac animi molestia Galenus libro de Curadis animi morbis per belle disseruerit: eiusque doloris praecipuam causam insatiabi- Iitatem esse docuerit, quae ita nos torquet,& rati O-nem stibiicit, ut omne vitae spatiu cum molestia tranfigamus. De eo itaque dolore, qui laese aliquo sensas instrumento, nos afficit, agere decrevimus: qui etsi positi omnibus sensuum instrumentis accidere, maxime tamen tactu hic acerbus sensus percipitur. quare in caeteris sensibus ea quae male afficiunt,molestias potius quam dolores nominarem , ut paulo inserius quoque adnotabimus.At quoniam de dolo re tactus, luculenter Galenus disseruit, Platonem atque Hippocratem sequutus, operaepretium erit illius sententiam , & communes locos, in quibus de dolore suam opinionem explicauit,asterre. prospice reque an simul consenent, vel inter se disi ideant, ut censent, qui gratis ipsum reprehendere consueuetierunt. Primo igitur Galenum audiamus,qui longe minus a veritate dissentit, quam caeteri,qui eum sequuti sum.

a iii

5쪽

Iberis L dolore Salem euentuti cap. II GAlenus, cui in Medicina primas dederunt, inenarratione Hippocratis de Ratione victusifim orbis acutis; & in primo de Element. Iuxta sententiam Hippocratis, quaedam de dolore habet, ex quibus, ea, quae ad doloris desinitionem explic

dam maxime conducunt, colligimus. primum illud

est, quod nihil dolore afficitur,quin prius sit pasti

nibus obnoxium. nihil enim dolere potest, nisi cor pus,ut Grqci dicunt et ιτικόν hoc est passibile, ut probe Hippocrates libro de Natura human. scriptu re liquit. mare, si ex atomis corpora constarent quoniam, & minima sunt, & impasi ibilia neque compus ex iis coagmentatum passibile esset, nec Vtique doleret. Alterum est, ut id, quod dolet, non sit caloris expers, et sensus; cuiusmodi sunt cartilagines, ossa, & ligamenta. Huic accedit, ut consertim,&totus simul, quod Graeci dicunt αθροωρ sensus fiat: Postremo, ut sit symptoma. At affectio praeter nat ram , violenta, & a sensu aliena. hac enim particula, dolor a voluptate distinguitur; cum& ipsa conso metur sensui: licet in alia voluptas cum dolore conueniat, quod ambo consertim sant. Hinc explicatur nodus, cur, clim generatur qualitas aliqua membro consormis,& illi naturalis, etiam dolemus, si subito generetur' Qia anuis enim qualitas genita , membro illi sit naturalis: modus tamen, quo gignitur, cum subitus sit, est illi praeter naturam. quoniam Natura subitas mutationes, ab uno extremo in aliud,non facile sustinet, & ob id dolet. Hoc quidem apertisiimo exemplo docuit Galenus II. de Loc. assee .cap. IIII.

& XII. Method. cap. VII. sumpto ab iis, qui byl

6쪽

DE DOLORE. 7 me perniuem iter faciunt, quibus maxime digitorii extrema rigent, ac frigescunt:& si ad ignem propius

admouerint, intolerabili dolore torquentur,praesemaim ad ungunt radices, qua parte neruulus est,acriorem sentiendi vim praebens. Huius doloris causam ibi reticuit Galenus; sed non aliam esse existimo, quam ipsum Digus, quod ut contrarium calori renitenti,contraque contendenti,pellitur in prosundum subito;vnde ex ea intemperie repentina comprimuntur partes ,& si solutio continui, ac dolor; qui si senum calefierent, excitaretur. Verum intelligere oportet id seri, cum sena me Digescunt partes; ali rui si remissius refrigeraret, vel non sentiretur acris olor, vel nullus. Itaque ex his colligimus condiationes quatuor,quae, Ut excitetur dolor perquam necessariae sunt. Prima, ut corpus sit passibile : Secunda, ut sentiat: Tertia, ut subito ac violenter mutetur: Postrema, ut ea alteratio praeter naturam sit lac sensiti inimica.Sed ut ab luta doloris ratio colligatur; genus , Utpote a quo omnis persecta ratio prosciscitur,inquirendum est. Q aecunque a Natura in compore fiunt; ea sunt vel actiones, vel passiones, vel facultates: ita enim in fine tertii libri de Coelo,& VII. Ethicorum Aristoteles corpora naturalia 1 seni uice discerni differreque docet. Itaque cum dolor naturalibus corporibus accidat: necesse est eum ad aliquod ex tribus his dictis generibus referre; & aut sentie di facultatem, aut actionem, aut symptoma eorum

esse.Galenus II .de Locis affectis, ubi doloris,&voluptatis diffinitiones in uestigat,Dolorem tristem sensum ait esse : Id quod Ciceroni etiam placuit, qui asperum , & molestum sensum eundem nuncupauit. Caeterum sensus que Leet πν Greci dicunt duo apud

al tri v. ioci

7쪽

Graecos,& Latinos signiscare receptum est,& actionem,& facultatem ; quare dubitare possit, quo p cio in ratione doloris accipiatur. Constat tamen accipiendum esse pro actione , ct non pro ipsa potentia, quod vel ex Galeno patet, qui in primo de Symptomatum caus Dolorem esse ait, non in re, quae facta est, sed cum sit: ita,ut sit actio, di non qualitas, pr Geta. verum proficiscitur aliquando a dolore praua quaedam intemperies: ipsa tamen ratio doloris, est rei contrariae sensus.qudd Avicenna Galenum imitatus,prol auit:& idem ex causis quas Galenus posuit,

aperte demonstratur. Nam , quae concutiunt, quae tundunt quae pungunt, qliae diuidunt causas esse doloris at firmauit: ita, ut ipsum in actione consistere senserat. Est enim sensus alterationis, hoc est perceptio alterationis, ut septimo de Placitis Hippoc. &Plat. non longe ἱ fine demonstrauit.Nam si quis dolet , afficitur praeter naturam . Itaque perceptio sensus, & iton facultas, erit dolor. inamo rem non sunt audiendi, qui sub qualitate passibili tanquam sub suo genere reponunt; si rem ipsam ad veritatis lancem appendamus. sensis enim passiones sensitivi, esse Ari stoteles docuit : cui aliquando Astipulatus est de Galenus. Et quanquam Vocabulum, αθος apud Graecos ambiguum sit ,& pro omnibus accidentibus usurpatur: nos tamen passionem nunc intelligimus, pro illo alterari, ac mutari, ut ita dicam ut 1 qualitate passionem inserente secernamus. Quamobrem actiones Tristes ac molestas proprie passiones dicimus; quomodo secundo libro Metaphys Aristoteles passiones accipi demonstrat. Itaque cum d lor sit tristis sensus consertim facti as , aut sensiim sequatur cvt paulo post demonstrabimus ex Aristot

8쪽

DE DOLORS 'Iis sententia nulla ratio passibilis qualitatis in eius desinitionem ingreditur. Adde, quod dolor innumerum sensibilium adscriberetur,& quide proprie sensis tactus, si passibilis qualitas dici posset. Quinim-mo , concluderemus dolorem,clim si sensibilis,afficere sensum: & dolorem facere. sicque ulterius esset quaerendum, an dolor, qui a dolore proficiscitur, alium dolorem inferret. quod si daretur, iterum de alio quaerendum; resque in infinitum protraheretur, multaque alia sequeretur ablarda,& medicis,ac philosephis repugnantia . Igitur dolor pasilo est,& non qualitas pastibilis, estque affectus sensias , eadem ra

tione. nam cum dolor inter symptomata connumere

tur , quae fiant actionum accidentia, seu noxae r iure& passio ipsa pro stibiecto accidentis accipietur, &maxime atiionis sensus tactus. Lepe enim usu venit philosophis,ut formam pro subiecto intelligant. nam album, pro homine albo: &,ut more istorum loquar concretum accidentis, & pro serma, & pro subiecto intelligere postumus, velut Averrois quinto Meth.

XIIII. & primo Phys docet, & ego paulo post latius explicabo. in hoc enim omnis Uisceptatio inter Galenti & Aristotele versatur;An dolor sit actio sensus,vel aliquid seques actione.Galeno quide placuit dolorem actionem esse: attamen ei quis se obiiciat, negetq. dolorem esse actionem,quὁci sit tristis actio, perinde ac s hominem mortuum,hominem non esse affirmauerimus. nullam enim interse similitudinem habent, quandoquidem mors omnem hominis ra- tionem perimit.Caeterum res aliter se habet,nam molestia, quae in actione percipitur, non priuationem actionis, sed eiusdem symptoma notat. idque ex Ga .

lano quoque colligitur, qui primo de Sympl. cause

9쪽

quoddam esse commune,iam doloris,quam voluptatis, demonstrat, nempe subitam mutationem.Si do Ior & voluptas, perinde , ac homo mortuus, & Vivus inter se dissiderent; non conuenirent utique in actione, aut mutatione: quod aequi uocis nulla communis coueniat ratio. Quare si subita actio tam dolori, quam voluptati communis est ; tolli nullo modo potest, quin dolor sub actione comprehedatur. quia tamen voluptas persectior est,idcirco primo actionis nomine nominabitur, deinde dolor. Desinitio igitur doloris iam suum genus inuenit. est enim dolor sensus,atque ille asper . Nec opus est addere animaistis, ut quibusdam placuit . cum enim dico sensum, animalis rationem intelligo. Additur huic desininitioni, Consertim factus; quo dolor,& voluptas ab aliis distinguatur actibus,qui sensim fiunt. Caetersim quia haec ratio Voluptati quoq. conuenit. quod ipsa quoque subito fiat,adiicienda est alia particula, Pi Pter natura sue molestus: ut per eam a voluptate separetur. Ita, ut dolor si aster sensus, praeter naturam, ac subitus: voluptas vero,sensus blandus, secundum

naturam, simul genitus. At ne sic quidem definito dolore contenti erimus , quamuis quid sit exposuerimus : nisi causam quoque addamus , a qua sat. qu

niam dolor est accidens, in opere consistens: quo' perempto, perimatur accidens. Decet igitur ponere. ς ή--gςxςm causam , Vel causam sine qua non . hic autem erit, mala intemperies , soluta continuitas. Tora igitur ratio hoc pacto componeda est, Dolor est sen, praeternaturalis, consertim factus a malast 'temperie, eum Glutione continui. Haec sane r.itio

quid, & propter quid explicat, quam constat s

Epositione a demonitratione differre connigit enim

10쪽

cum conclusione principium. Videmus autem eiu

modi desinitiones Aristoteli frequentes esse, in quia

bus additur causa faciens: ut sextoTop. ubi Dolorem definiens, addit causam doloris: Est inquit passio animalis facta ex distantia partium praeter naturam, sic quarto Meteor. ubi concoctinem desinit esse perfectionem factam a calore; apponit calorem, quae est causa faciens concoctionem; ita quoque Lunae eclia psim esse priuationem luminis Luns ex interpositi ne terrae inter Sole,& Luna explicauit Philosbplius. Neque enim inutiliter efficiens causa in definitione eiusmodi operum, quae ab agentibus caiisis sunt, debb iisdem conseruantur, apponitur. Ob id Aetius

Galeni sectator no contemnedus adiecit causam efficientem. Cum inquit O .Fῖν Δῖ istis ἀθροα αταβολῶ μως, Ρ εαλέτη λυο ς ε e . Interpres Latinus huius loci, inquit, Dolor est repentina temperamenti mutatio, & sutura selutio continui.Sed verbu εαλε mperuerse vertit & obscure. quid enim, quaeso,sutura selutio continui signiscat' quare mea quidem sententia, sic verti debet. & intelligendo selutionem

continui, ac si diceret, non solam est mutatio temperamenti, sed cum intelligetia solutionis continui: quoniam dolorem in corpore cotractum a causa intrinseca descripsit Aetius. Propterea animaduertens doloris duplicem esse causam, ut pluribus locis adnotauit Galenus; unam extrinsecam , quam dixit esset tum , fracturam , contusionem,caeteraque eius generis, quae sensui est manifesta:& alteram intrinsecam, quae ratione comprehenditur est immod rata intemperies: hanc doloris causam Aetius nobis explicare volens, inquit: Dolorem esse subitam temperamenti mutationem, meditationemque solutio,