De dolore Simonis Portii Neapolitani liber

11쪽

ra sIMONIs PORTII LIB. nis continui. quasi nos moneat, Vt Vna cum temperamenti mutatione , selutam etiam continuitatem

esse intelligamus. Neque enim potest sine selutione continui intemperies acerbum dolorem generare:eo quod ad eius generationem ingens laeso requiratur, quae non sit, nisi intercedente causa soluente continuum;quemadmodum libro septimo de Placit.Hyp.& Plat. traditum etiam est a Galeno. Quamuis autecausae plurimae, ac specie distinctae sint, ut videre est apud Galenum, ubi eas enumerat primo de Sympl. caus& duodecimo Method. quas libro Artis medie. ct in secundo de Ratione viii. ac libro de Inaequali intemperie , omnes sub duabus complexus est , sub intemperie,& selutione continui. Licet duodecimo libro Meth.& quarto de Simpl. med. facul. unam

proximam doloris causam posuerit, internam ac latentem continui selutionem:quod non immerito ab Avicena & Auer,ipsi adscribitur Has omnesdoloris causas Aetius in sua Def conclusit. Generant porro intemperies & lutio continui dolorem, non modo in senui tactus iversim etiam in omnibus aliis sensibus, ut Galenus in libro de Different. sympi.& in primo de Sympl. catis uberrime demonstrauit. Atqui Avicena,& recentiores medici acriter Galenu reprehendunt, quod variis in locis varie de dolore loquatur, quasi sibi non constet. Sed ut mea sert opinio in se plustarum gregem adscribendi sent; cum in dubium vertant id quod mente asse iiii non possunt, id enim Galenus sephistarum esse propium libro de Caus procatarct perbelle adnotauit. At nos tantum absumus ab eliis lentetia reprehedenda via maleu lorum liuore, ac detrahetium ipuidia, ipsa in vindicare constituerimus, qud magis ipsi veritas elucescat.

12쪽

DE DOLORE.

re emitra Galenum de ratione m ratio doloris siliciuntur. Cap. III.

GAlenum igitur accusant,quod sibi non constet

in doloris explicatione. Aliquando enim triastem esse senuim scribit, ut superius patuit; at in libro de Disserent.*mpt.inquit tactum,egregium praeter eaeteros sensus in actione sua symptoma experiri, nempe dolorem. quod & reliquis sensibus est

commune. Vt hinc aperte patet, dolorem non esse

actionem; sed actionis symptoma. Nam quod alicui accidit, nulla ratione dici poterit esse illud, cui accussit: Dolor ergo in actione sensus sit,&actio eius non est. In libro etiam de Arte medic. ait, Quae dolent , & quorum motus sunt deprauati, aut interierunt , manifestam habent determinationem. haec Galenus ubi dolorem ab actibus , & motibus deprauatis secernit; ita sane , ut dolorem non esse acti nem deprauatam ex his locis astruere liceat. Praeterea non hoc solum, sed etiam in explicandis causis doloris varie loquitur . nam in libro de Inaequat . in- temp. Alterationem doloris causam statuit. idem sensisse videtur, de in libro de Natura humana, Hippocratem exponens, qui ait, si homo unum esset, animal non doleret; quia inquit Galenus non alteraretur. Igitur alteratio videtur esse causa doloris. Quinetiam,& de intemperie,quae continuum luit, ambigua prosert. duodecimo enim Method. frigidum,& calidum primas causas continuum seluentes esse eredidit: ut in secundo de Comp. medic. secundum loca, siccitatem addidit, humiditatem excludit,quatame admisit libro Artis med.&, de Ineques.intemp.

13쪽

& libro de Const. Art. humidum enim inquit etsi

non pari celeritate,spatio tamen teporis transmutat.

AT haec omnia paruisiciat qui diligenter Gai

ni sententiam perscrutetur, nec magno neg

tio ea omnia diluet. In libro enim de Arte Med. rihuic loco primum satisfaciamus si4na proponens, pe r quae morbosum corpus ab optime constituto disti nguamus, ea recenset, quae sensui patent, ubi imqu it: Quae igitur dolore infestatur,& quorum m

tus sunt deprauati aut omnino interierunt, manis stas habent determinationes.haec Galenus.exponunt aduersarii hunc locum ita , ut colligant, dolorem non esse actionem laesam; quasi eum a motibus deprauatis separauerit. Sunt alii qui velint Galenum distinguere dolorem non ab omni motu deprauato,sed ab imperfecto tantum, atque immi puto, quasi permotus deprauatos intelligat diminutos. Verum d lor actio deprauata est, & ut inquit Avicenna corrupta, eo modo, quo & pregnanctum appetitus co rumpitur, dum terram, carbones , aut lapillos persequuntur. Nam actio, iuxta Galeni sententiam in libro de Disserent.sympi. tripliciter laeditur: duobus, qui de modis vitiosa efficitur, & cum imminuitur,&cum deprauatur; sub qua deprauatione dolor comprelaeditur. Tertio vero modo prorsus tollitur, neq. dolore habet sub se. In secundo igitur ordine, cdm . deprauatur actio dolorem reposuit. Sed redeundum , . est ad verba Galeni in Arte med. quae alii sic interpretantur, ut coniunctionem illam, Et, non pro con-ofensio inlini. p. IIII. iungente i sed pro exponente accipiant: ac si Gai

14쪽

DE DOLOR anus dicat: Quae dolent,& id est quorum motus sunt

depravati; Ita, ut omnem vitiosam actionem, & imminutam ,&deprauatam Vno in loco comprehemdere voluerit. Ego vero elusinodi expositiones non

probo ; licet a Galeni verbis non omnino videamur alienae: quamobre,ex libro de Sympl.disseri apertius Galeni mentem elicio, ubi actiones sensuum bipa tito distinguit: quatenus Vel ex toto pereunt, chim scilicet, obiecta sensuum non percipiuntur; & qu tenus vitiose obiecta percipiuntur. atque hoc secundum diuisionis membrum in duo rursus secat, in d prauatas, atque imminutas: Deinde subiicitu tactus 'egregium praeter caeteros sensus in actione sita doloris syptoma experitur. In reliquis quidem sensibus excitatur etiam dolor: versim qui intactu sentitur. a caeterorum sensuum dolore duplici ratione distinguitur; Vna, quod in caeteris, tantum producatur a propriis obiectis: in tactu aute,no modo ab externis obiectis; sed multo magis ab internis affectibus insertur. Altera, quod dolor tactus, rar eo qui in reliquissensibus excitatur , usqueadeo intolerabilis est, ut nonnonnuli sibi ipsi ob eum mortem conciscat. Ex his itaque verbis Galeni patet,Dolorem in sensu tactus , tanquam egregium , & vehementem separaria deprauatis aliorum sensuum actionibus. Ergo cum in libris Artis med. dicat, quae dolore infestantur, &quorum motus sunt deprauati ; Censeo ibi secern re dolorem in sensu tactus , a motibus aliorum sensium deprauatis ; non quod &ipse in tactu non sit motus, aut eius symptoma; sed quod vehementior st, & propterea longe ab alias motibus differat; at l. ob id solus doloris nomine appellari mereatur , cum alii tantum motus deprauati vocentur. Sed causam,

15쪽

propter quam maior sit dolor in sensu tactus, quam in aliis; ipse quoque Galenus primo de Sympl.caus

docet,eamque in instrumenti crassitudinem, reiicit: quo enim crassius instrumentum eo maiorem voluptatem , & maiorem dolorem percipit, ac maiori cuviolentia.Tactus itaque, cum instrumentum habeat carnem musculorum, Vel neruum, qui intra carnem est; magis quam alii sensis assicitur, atque alter tur, eoque alterationis sensias est essicacior. Neq. necessariu est Galeni placita sectanti quartu symptoma in actione laesa collocare , siab quo dolor comprehendatur, cum commode ad symptoma deprauatae actionis reseratur, primumque in ea locum sibi vendicet. Philosophi tamen aliam sertasse afferrent rationem, cur dolor adeo asciat sensum tactus. eat autem est. quod vitae animalis statim aduersetur: animal enim per tactum animal est. At in caeteris sensibus, dolorvni sensui unique eius organo infestus est. Neque prorsus vitae animalis est inimicus, proptereaque minus tunc hominem assicit, minusque excruciat.

Inserius aliam dabimus ad Arist.metem propius accedens. Iis ita constitutis venio ad rationes, asseroque dolores in actione consistere, & esse actionem. Neq. haec inter se pugnat. Dolor enim duobus modis capitur,tum a medicis,tum a philosephis;Vno ut a voluptate distinguitur,&,ut est accidens, atque hac ratione , Ut accidens, dolor est in ipsa actione, dc actio est quasi genus subiectu in suas diis rentias diuisum puta dolorem , & voluptatem. Alia praeterea ratione accipitur pro actu,quo dolemus: Atque ita est actio deprauata. quod per exemptu tibi manifestius siet.Rationale cum differentiam significat, in genere non compreheditur,neque de eo senus vere dicitur, ut tertio

16쪽

Da DOLORE PIvt tertio Metaphy. Philosephus docuit. at si ration te hominem nobis denotat & speciem ipsam; vere dicimus rationale esse animal. idem dolori accidit, nam si proactu quo dolemus accipitur, est actio; sin aut vi accidens in actione, dicitur actionis symptoma. Atque sic argumento satisfaciemus superius adducto. Quod vero pertinet ad causas doloris,in quibus tradendis sibi non constare Galenu dicebant: si me

moria tenemus, iam superius enarratam diuisionem causarum doloris, soluetur nodus.causas enim doloris alias esse docuimus manifestas : alias obscuras,

quas haudquaquam sensibus, sed ratione tantium c5prehendi diximus. Manifestae quidem sunt, seluta

continuitas a causa externa,atq. immoderata intemperies. At solutio continui ab interna intemperie prosecta, obscura est, eaque solum erudito medico innotescit: & de hac Aetium locutum esse supra diacebamus. Galenus itaque cum alterationem , & s lutam continuitatem esse doloris causas dixit, in te dum eam accipit,quae euidens est sensui: Ita ut selita continuitas dolorem generet, quem postea sequiturin temperies. Cui sententiae penitus Auer. conatur repugnare.at contra ubi alteratione doloris causam ponit, intelligi semper continui solutio debet; quod in Aetii loco exponendo supra monuimus. Et

quanquam Galenus intemperiem, tanquam causani manifestiorem; plerumque tamen selutionum continui siue externam, siue internam, causam proximam doloris attulit. Sed ignorare non oportet, quod lutio continui in corpore, sequitur intemperiem: Externam verδ intemperiem,sblutio continui comitatur. are ut mutuam harum consecutione na per-

eipias i scire conuenit, continuum intra corpus plec

17쪽

- 18

runtque silui non posse a causa interna, nisi affectio

praecedat: & propterea selutionem , quae intra corpus sit,intemperies necessario praecedit: sed externa, iquae ab ictu procedit , intemperies sequitur, Dolor tamen ipsam selutionem proxime sequitur. Nec te moueant, qui Galenum asserunt solutionem contianui, & intemperiem interdum simul generari: pr pterea quod Blutionem continui aliquando intemperies sequi soleat, a qua dolor gignitur. recedunt enim ii a Galeni sententia; & toto caelo aberrant. Nam ubi continuitas soluitur, spiritus ,& humores dolorem generantes ad eum locum confluunt.

quapropter si post sactum diuisionem, alius dolor a

priori inducitur, ille iuxta Galeni sententiam,an uaselutione oritur, quam producunt humores, Obstam siue crassitudinem, siue acrinioniam,aut aliam qualitatem. Atque hoc pacto huic questioni satisfacimus de causis doloris; cur aliquando una,aliquando duae a Galeno afferantur. Porro siccitas,cdm minus agat, neque vehemens sit, in agendo ut aliae qualitates,leuiorem inducit'dolorem; humiditas autem, cum segnis sit admodum, nullum dolorem excitat, ut secudo κατα τοπας asserit Galenus. Quὁd si libro de Inequat . in temp.dixit omnes intemperies dolorem gignere, in serius tamen eodem capite precipuas doloris causas duas ponit, nempe calidum, & frigidum:

uibus postea annectit siccum ; & postrem ὁ humium. siccitas enim ratione priuationis potius quam alio modo dolorem insere; at humiditas, quantum spectat ad suam qualitate,dolore minime efficere potest no aliter quam in similaribus partibus selae inteperies, dolore sua vi minimc producunt sed tantum

ob sui crassitiem, de copiam in partibus dissimilari-

18쪽

DE DOLORE. I'bus dolorem generat. Neque aliam puto fuisse G leni mentem in loco proxime adducto: Sic humores capitis dolorem non inserunt, alia ratione, nisi sui

multitudine, mora, & acrimonia.Iccirco cum Gesenus Hyppocratis sentetiam interpretatur ubi inquit, quod in omni morbo sit ulcus, hoc propterea eu nire probauit, quia humores in quovis morbo erodendo,tendendo, premendo, euellendoque aliquam faciunt continuitatis selutionem . Quibus ita constitutis, facile intelligitur ratio,qua affert Hippocrates in libro de Natura humana: quare si homo unu esset, non doleret, quoniam scilicet alterari no posset.Nam si dolor est tristis sensus, necesse est eum , qui dolere debet, alterari. Alteratio autem in simplici non contingit. Animal vero quod ex quatuor constat elementis, per tactum animal est, ut tertio de Antima docuit Arist. inquit enim sensum non est necesse in omnibus vivetibus esse. Neque enim ea,quorum corpus simplex est, contingit habere tactum, neque sine hoc possibile ullum esse animal. Ex quibus Verbis facile natet, non posse dolere quod simplex est, quia senni caret: ceim dolor si actio ipsius sensus, ut ex Galeni sententia iam demonstrauimus. Si quis autem haec uberius tradita desiderat, reiiciendus est ad Galeni librum, non sellam de Natura humana & de elementis secundum Hippocratem, sed ad eunti, qui de Const. artis inscribitur: Vbi Miscorum philos

rum sententias euertit,& cum Democrito, atque Epicuro certar qui natura ex atomis esse cocreta Volebat:sed hanc haeresim e medio sustulit;quia si ex his

constaret non alteraretur, nec sentiret: cum atomi non patiantur, nec alterAur; & sublata alteratione,

sensus ex toto aufertur. Recte itaque censet in libro

19쪽

sIMONIs PORTH LI3 de Natura humana. Hippocrates, quὁd si corpulsimplici constaret elemento, non utique doleret. nia

hil enim esset quod in ipsum agereti At si quis instaret , quasi ex seipso pati posset :Si hoc, inquit, esset,

unica medela sufficeret: verum hoc ab experimento, et re ipsa recedere compertilest:quare ut omnibus notum praetermittatur. Caeterum ut Hippocratis sentelias medicorti, philosophoru decretis confirmemus, primu aperte intelligo ratione Aristotelis primo de Caelo,qua caelum este incorruptibile probat,ab Hi pocratis ratione non dissentire. Probat enim Arist. caelum esse incorruptibile, ex unitate: Nam caelum ex tota constat materia. Illud autem, quod ex toto constat elemento primo, unum esse necesse est. quod si unum est ex toto primo elemento , nec pati, nec

corrumpi potest, quod nihil habeat, quod in ipsum

agat. Nam teste Averroe, A iteratio compositionem significat.Si quis praeterea obiiciet elementa quatuor secudum se tota aeterna esse,ut tertio de Caelo ostensum eii ab Aristotele, & tamen habente partem ma-- teriae: habere intellige esse aeterna per successioneni, ac partium continuam generationem, veluti probarunt philosephi; & cum aequales habeant materiae portiones, seruari in illis proportionem , ut docuit primo libro Meteor. Arist. Atque haec pro Galeni d. sensione contra recentiores sufficiant.'

et t

DEsendimus in superiori capite Galenum ab his

qui ipsum tibi aduersari ostendere nitebantur: Nunc ne quid desidereturio hac nostra tractatione,

20쪽

n o 'o Lo Rae ir it Anteqsa ad veram de dolore explicationem accedamus, paucis recentiorum medi corum sententias de

dolore discrutiamus . Primum igitur sese nobis offert Avicenna, Qui in secunda Fen. primi libri Doctrin.

secunda, summa secunda tribus argumentis contra

Galenum insurgit, quorum Primum est 'Dolor in partibus similibus, & continuis, ubi nulla est seluta

continuitas, sentitur. hinc ergo seqiritur, solutionem , non esse causam doloris. Vtitur deinde exemplo, ad declarandum assumptum me verum. In paristibus inquit continuis, ubi nulla est se lutio,dolorem sentimus. nempe membrum totum interdum dolet, cum tame non sit sellatum aut diuisum totum. Secundum Argumentum est: Frigus dolorem in partibus rigeratis continuis excitat,& non sentitur: ubi maniseste soluitur continuum.quare malam temperiem potius causam doloris esse, quam selutam continuutatem conclusit. Postremo idem persuadet. hac ratione : Dolor est rei contrariae sensius; sed contrarium sensiles intemperies efficit, & non seluta continuitas . igitur intemperies erit causa. Idem quoque Auicenna sexto Nattarat. duas esse doloris causas praecipuasidocet,Intemperiem,& Qhitain continuitatem. quod ex eo probat, quia sanitas in ipsa teperie atque unitate consistit. quare corruptio temperiei, & continui Glutio, quam sensius tactus sensit,dolo rem ac fert. discemit enim tactus noxia a familiaribus: cumque noxia diiudicat, dolet. Nobis autem haec Auia cone sententia non probatur. neq.enim explicat proxima doloris causem,sit ne ea intemperies, an seluta cotinuitas. Demostratu enim est a philosophis, quod ubicuq. Vnius enectus plures sunt causae eius degeneris,certo orditie illuessicivi causari. ita ut alia prior