De dolore Simonis Portii Neapolitani liber

41쪽

ni sentiendi impersectionem tribuit. Itaque sin stione, dicitur actus bonus, vel malus, iucundus, vel iniucundus . Verum quia appetitus quolibet sensium - sequitur, in quovis sensu actus est molestus , vel deleetans. Haec nobis constituenda fuerunt, sumpta ex libris de Anima, ubi abunde demonstrantur. tersi quia nomen doloris variet Philosopho accipitur nadolor, a voluptas est imago quaedam rei praeteritae, quae in memoria asteruatur;vel praesentis. haec respeetu futuri boni, dicitur spes, quae veluti quoddam semnitim est fututae delecitationis: illa respectu G- turi mali, timor, magis proprie est, quam dolor dicendum nobis est, de quo dolore haec nostra disputatio nunc pei tractat. de eo igitur agimus, qui ori tur a re praesenti ac noxia. Est praeterea quidam dolor, qui animi aegritudo dici potest: cui voluptas orponitur, pro Vt est animi constitutio ad statum s

-cundum naturam. Caeterum voluptatem Aristot

les non Uno modo desiniuit , dixit enim decimo Ethic. voluptatem, esse terminum & persectionem actus: Contra vero dolorem imperfectionem. Alibi tamen definiuit, eam este generationem secundum natura.Rursus primo I lietor. quamuis omnibus numeris ab lutam definitionem illic non tradat, hoc tamen pacto eam dc scribit: Supponamus inquit Voluptatem esse quendam motum, S statum subitum,& sensibiliter in naturam proficiscentem: dolorem vero contra. Quare hic locus aduersari videtur illi, qui dictus est ex decimo Et hic. Negut enim ibi voluptatem esse motum, aut fieri in tempore,sed temporris momento eam effici ait: hic veris contra,molumquendam este asserat. Alexander quψque secundo Topic. sentire videtur voluptatem leuem enemo

42쪽

o m ira, L es Mium. At quis nam hic sit motus, nec ipse, nee alius interpres quod viderim nobis explicat. Scire itaque licet, eandem loquendi sormam usurpatam fuisse ab . Aristotele tertia de Anima,clim dicit, appetitu me tum quendam est e,aut actionem. ubi addunt Simpli- cius&Ioannes grammat. idcirco non dixiste Arist. appetitum motum esse smpliciter, sed quendam motum ; quod motus sit actus imperfectus, & sat in

tempore. Vt tertio Ethic.traditum est: appetitus

-m est motus perfectus,& actio perfecta. quae res non silum vera est in appetitu, sed in sensu, & ratione, . quod consertim subitoque fiant, ut eodem tertio de

.Anima declarauit. Dicitur etiam appetitus motus quida, alia ratione, quam Simplicius affert ex sementia Alexandri: quoniam appetitus, cum sit principi si motus localis, terminatur ad motum. anima enim appetens mouetur. Quare ubi primo Rhct. dixerat, eue motum quendam animi; adiecit, &statum, vesconstitutionem subitam, ut nobis exprimeret non

esse motum, sed persectam actionem. Addidit etiam sensibilem, quia loquitur de voluptate, quae sensus

appetitionem sequitur: idque non ut eum a concoctione,ut quibusdam placuit, sed ab appetitu rati nati distingueret.nana ut Plaro seribit libro de Pus chro voluptas ad sensum,gaudium & laetitia ad mentem pertinet Additur & subitum, quoniam, ut supra docuimus, cum Galeni sententiam exponer . mus , neque voluptas , neque dolor fit nisi confer tim, ac subito, & vet Graeci dicunt hoc est

simul totus. Sic enim eam dictionem. interpraetatut

Simplicius primo & octauo Phys subdidit quoque

Arist.in naturam, ut a dolore seiungeret. nam, ut supra monuimus dolori, & voluptati commune est,

43쪽

s s QNI st QR π I LI s. ut consertim stant: sed distinguuntur, quod ille sit constitutio praeter naturam et haec vero sit in naturam . motus , & status. Caeterunti de hac voluptate & d lore,non est nobis nunc propositum disputare;sed de eo selo, qui a corpore laese, ac male aiiecto proficia scitur: de quodi utantes,primum inuestigabimus, an sit sensus rei laedentis, ut multis placuit. dixit

enim Avicenna , esse sensum rei contrariae. vet,a sit actio laesa, seu deprauata, ut alii sentiunt. Nos quidem arbitramur non esse actum sensus, neque operationem.quod ita confirmamus: A ppetitus non .est sensu fiunt enim duae inter se distin is facultates; .quare nec actio appetitus, est actio sensus. At dolor test in appetitu ;quoniam est principium motus. dolor igitur non est senis, sed contractio quaedam anialmae; Vt contra, voluptas effusior Ita enim Alexa der docet quarto Naturalium quaestion . quaestione sexta:at sensus actio, est cognoscere.Adliaec finis,&media, per quae ad finem peruenitur,non sent idem voluptas autem, & dolor sunt finis cognitionis se sus rigitur non intactio sensus. Praeterea dolere noest cognoscere, ergo dolor non est cognitio. quod patet, quia dolere est pati, sed sentire est cognoscore. nam ut dictum est supra, licet sensus generetur cum passione , tamen sentire non est recipere. Insuper, persectio actus cognoscendi, non est actus cognoscendi; idem enim seipstim perficeret: Sed det elatio est actionis perfectio , ut testatur Arist. deciamo Ethic.igitur neque dolor, qui est actionis impersectio. contrariorum enim eadem est ratio. nam voluptas & dolor, non sent in ficultate cognoscente: neque actiones & cognitiones facultatis cognoscen

tis; Sed a Tectiones appetitus sensus.verita quoniam

44쪽

sensus, & appetitus semper sunt una, multis visum est, idem esse actionem, & delectationem, citim tamen actio delectationem fere finem spectet, & delectatio persectionem. Similiter dolor, clim sit impersectio, non est finis secundum naturam ; sed a sensu abhorrens,& alienus.Deinde quamuis Medici dolorem , tanquam affectum curent, illi remedia adhibentes; id tamen faciunt, ut causam doloris auferant. Tribus enim modis curari dolorem iubent,auserendo causam laedentem ; calorem innatum excitandin& stupefaciendo, ac retundendo sensium. atque id

est docere, quomodo causa laedens, vel ipsa laesionis perceptio , quae est proxima laesionis causa tolli poΩst. nam cum excitatur dolor , fit laeso aut ςxtra in carne, aut intus ab intemperie. hanc laesionem sensis apprehendit, alioqui non doleremus. argumenisto sunt gladiatores , qui in ipi pugnae seruore, perturbatis sensi,us,nec laesonem sentiunt, dum vulnerantur, nec dolent,nisi ubi sanguis deferbuerit;tunc enim cognitio incipit vigere,& laesionem percipere, quo fit,ut doleat. Prima igitur causa doloris, est qualitas laedens: altera est perceptio sensus. nam si intellectus laesionem apprehenderet, haud quanquam doleremus. proinde ex his duabus causis, ex laesione inquam, eiusdem perceptione, statim nascitur dolor; in quo, nec est vera generatio,nec motus. Siquidem non sit paulatim, neque per partes, ut optime Galenus docuit, sed consertim. Vertim quia percipi potest& laesio, & locus laesonis, interdum adeo turbatur cognitio, ut laeso quidem percipiatur,locus tan-men laesionis distingui non positii quod usu venit, ubi vel laesio exigua est, vel magna est perturbatio sensuum Habes igitur sacultatem , in qua hie affectus

45쪽

8 sIMO IAE, PpRTII LIB. gignitur M appotitum sis*i vpraeterea mi enicius ac formam, dicimus esse actionem a seniu&n tura alienam. Quod clarissime retefit exemplo ad lescentis, qui si puellam perdite amauerit, deturque forte fortuna illius dextram apprehendere,i credibili afficitur delectatione . at ubi ille ardor deserbuerit, si eandem tetigerit, nullam percipit delectatio . nem:& licet idem sit actus,eademque perceptio,nor tame eadem est delectatio , quoniam non est idem aD sectus. Quamobrem delectatio & dolor, in affectu, non autem in facultate agendi, & congnoscendi stantuenda est : proxima tumen causa, cognitio laesioni est. Ex quo pate dolorem neque ad seluiam,vnitatem, neque ad Intemperiem refercndu esse tanquam ad proximam causam. Verum Medici, cum curant dolorem, eiusque causam perscrutantur, sepe cau-μs doloris cum communis laesionis confundunt; credentes eandem esse doloris, ac laesionis proximam causam: attamen hoc aliter se habere iam ostensum est. proxima enim causa doloris, est perceptio laesio nis: laesionis vero, seluta continuitas. quod apertius euadet, si ad causas laesonis, quas Medici doloris esse dicunt transeamus; di quae nam fuerit Arist. sententia ea in re explicemus. De civisistisimnum dolore iuxta Peri iretico a

decreta. Cap. NI.

M Edici, quorum officium.est, si non laesiones

tollere.at saltem apposite facere ad tollendu: cum id se praestare non posse cognoscant, ni si causas perspiciant: cumque dolorem, malum quendam affectum esse animaduertant,quem laesio percepta

46쪽

i in gigiiit; diu multumque eius laesionis causas per-'

se utatissint; duasque tandem eas esse inuenerunt, intemperiem & solutionem continui. Dubitarunt deinde utra harum dici possit propinquior ac potior causa. Galenus quide intelligens dolorem cinnia vehementibus', ac maximis causis gigni ; putauio qualitates sine selutione continui, nullo modo in. sensu inducere posse symptoma aded acerbum, dc propterea diuisionem continui necessario concia xere existimauit: persuades sibi, fieri no posse ut pars ira valide i datur,quin unitas eius soluatur.At Auer roes,utpote philosophus,nolens a physicis principiis discedere; opinatus est, ut in aliis sensibus, ita etiam in tactu persectionem, aut laesionem a propriis obiectis produci; ac propterea a qualitatibus, tanquam propriis obiectis tactus , laesionem ac persectionem eius voluit proficisci. Iudicans porro unitatis selutionem non esse propriu tactus obiectum; nullo modo adduci potuit, ut eam propriam esse doloris causam existimaret. Ob quam authorum controuersiam euenit, ut recentiores Medici maioribus perpetuum indixerint bellum.Nos autem,qui philosephorum d creta sectamur; ut ipsa rei veritas magis elucescat, neque ullus supersit dubitandi locus, quaedam in medium statuamus: Ac primum, sensus omnes nequaquam delectari, aut affigi , ct laedi: nisi ab eo, quod

a propriis obiectis,tanquam a prima ac fiamma causa promanat. Ita enim vivas a colore, vel lumine ; auditus,a seno ; olfactus., ab odoribus; gustus, a saporibus : tactus denique a suis qualitatibus,bene maletae afficitur.Siquidem in sensitum in strumetis inde per . sectio oritur, unde S laesio emanat.Verum nihil agit in sensum,nisi suum obiectum. ergo proprium obi

47쪽

s' IMO Nili PORTII LINctum est quod aut laedi aut actiohem perscitiatque id apertissime demostratu est a Philosepho in secundo de Anima ubi docet sensum , esse potentiam, obie

Vero, actum. Potentia porro non patitur,nisi ab leo cuius est potentia; neque ab alio preficitur, quam a sito actu : cumque proprium obiectum,&actus sit, & perficiat ; idem quoque adtionem laedet. Alioquin si duo essent,& unum laederet, atquesalterum perficeret eaque non possent, nisi per actionem generari: duo prorsus diuersa agerent in potentiam. Uod si detur, nullum erit obiectum proprisi,unius potentiae; nec sensibilia propria erunt, sed quodlibet aget in quodlibet. quo nihil magis absurdum proserri potest. Statuendum itaque est, selum pro . pria obiecia laedere, & perficere. Est & alterum no

bis constituendum, nempe solutionem unitatis in tactus instrumeto a tangibili qualitate prouenire quod elarisiime apparet in carne, ubi eius vilitasset uitur& vulneratura re dura acuta, aut contunditur adura, ct renitente; aut alia ratione, quam sensus se,. cile diiudicat, disbluitur . nam et si lateat interdum diuiso, & intra carnem delitescat: tamen a qualitate

mordente, extendente, premente, .rarefaciente diui .

ditur. Omnis igitur solutio c5tinui, ut in radi u a qualitate tangibili, ita in visu caeterisque sensbus a suis obiectis. emanat. Quam rem si Auerroes ita aperto, ut nos nunc secimus , enarrasset: nemo haec in dubiuvertistet . Est & tertium statuendum, ut omnis coimtrouersia tollatur, quod diuisio continui laesio est, quam diuidens aliquid facit. non autem caiisa laesionis : quae laesio nihil aliud est, nisi partium coniunctarum distantia r quarum unitas lanitas erat. Haehautem diuisio ct distantia percipitur a sensia commu

48쪽

que adniodum & ipsae sensationes: Vt libi. thsetio de Anima explicauimus. Quare cibim recenti res dicebant, sensum non apprehendere obiectum commune, nisi per proprium , id verissimum erat:

meque enim sensus exterior diuisionem comprehendit, nisi per qualitatem diuidentem, quae diuidendo tangit, & tangendo diuidit. Simul enim haec sunt,

neque consistunt, in eo , quod factum est sed in eo, quod fit: Distantia porro cognoscitur a sensu communi , & ratione: verum quia dolor non est actio sensus, distantia partium in sensum agere nequit, ita ut dolorem iisserat: Sed qualitas tantam, quae inter tangendum diuidit,mouetque sensum t sensus verδ c 5 munis laesionem percipit. Inde enim vera est laesio , quae dolorem excitat. Atque hoc pacto continui dia uisione, quae maxima laetio est, inferri dolorem censemus. At quod perceptio laesionis, sit doloris causa, sexto Topicorum: traditum quoque est ab Arist. via clim dolorem in sensit tactus,communi ac peruulgata desinitione describens inquit, dolor est passio animalis, a distantia partium cohaerentium facta, cum

violentia. In hac desinitione ponitur ipsum stibiectsi;

nepe animal; na quod inanime est,non sentit, de propterea non dolet. apponit etiam Arist.forma scilicet passionem. est enim affectus, ut iam dictum est: &non actio, aut ficultas agendi. adiicit, & causam quae est maxima laesio, ex distantia partium. denique&modum adscribit, quo generatur dolor, ubi addit cum violentia, hoc est simul, consertihi, ae subito. Illud vero animaduertendum est, non frustra additum esse ab Arist. illud verbum Cohaeretium,cum reddit causam, maximam scilicet laesionem ex distantia partium cohaerentium.Nam nisi partes inter sena

49쪽

turaliter cohaereat conluctaeque sint; distantia nec laedit,nec dolore affert. quod patet in digitis, qui cu nai turaliter no cohaeret interse,sed sint di nuncti, si quis

ante eos coniunxerit, deinde disiungat, nullum p pterea dolorem sentiet.Nec est audiendus Concili itor, qui per distantiam, malam proportionem intel lexit. Mala enim proportio est inter obiectum,& po

tentiam ; non autem inter instrumenta. Illud etiam

statuendum est,in aliis sensibus, praeter tactum, qui

organum minus crassum habet, non tantam fieri

actionem ab obiecto, quod minus agere possit. Et quanquam in his etiam laesio aliqua. ac dolor excit tur: non tamen tacta est, ut vere dici positi solutio .continui. Sed in tactu, cum obiectum sit efficacius in agendo , & magis crassum, magis quoque afficit sensus instrumetum: quod ad doloris generationem, vi maxima laesio est , necessariis requiritur. Id cum calenus probe intelligeret, negauit laesionem,quam humor inseri, dolorem excitare : Tum quia non Quirit continuum , tum quia inter qualitates tangibiles

minorem vim agendi obtinet. Nos tamen ex Philo

libi sententia ab humore etiam quandam molestiam euemque dolorem in serre posse censemus; licet non summu in,quale continui solutio affert. quod Galenus quoque septimo de Placu . Hyppo, de Plat. videtur asserere. Ex quibus colligitur, eas qualitates, quas percipit sensus, etiam si continuum non se luat,

exiguos tamen dolores afferre:Atque ubi ita tedunt, ut unitatem separent, cum haec si maxima lae so,ingentem maximumque inferre dolorem. Atque hoc ita accipiendia r. est , ut intelligas, pro varietate loci,

in quo dolor est,ct partium diuisarum;illum intendi& rumiiti posse. Postremo statuendum ςst,ex Hlen u

50쪽

siue magnum, ut habet Arist.test o de Aniama sensum corrumpere: seluit enim obiecti excessus rationem, seu proportionem; non quidem illam,qum inter obiectum est & potentiam nam cum obiectum excellens est, statim quoque proportionem excedit: Gl qualitatum , quae in organo sunt, & humorum temperiem destruit. nanque his probe temperatis, fit sensus: quὁd si eorum temperies aboleatur,aut labefactetur;vel nullus fit sensus,vel certe paruus,hoc enim voluit Arist quinto de Generatione animalisi,in sensi visiis cum sensibile sensiim mouet, ut est lucidum ossianum sensus visus, est commenseratum ips obiectu nucum ut humidum mouet,& temperiem agitat, tunc iniproportionatum esse obiectum dicemus non

intelligens,igitur, per eccellentiam, malam propo tionem, & relationem, quam tradit Conciliator: sed potius obiecti excessum, quem sequitur alia propo tio mali, atque immoderata. neque immoderantia ipsa est causa doloris, alioquin, bicuoque ellet, it idolorem inerretita causa est laesonas in instri m&o per se, potesque interdum esse adeo vellemps,& in gna,vi sensui dolorem inserat,quemadmodum si pomonuimus. In tactu autem excessus obiecti per se animal interimit,& dolorem excitat quoniam seluit uniotem. Frigidum venenum,puta Opium, qu-nquam laedit animal per tactum; non tamen dolorem esseri,

sed stuporem qui doloris potius imago dc sensit 1 priuatio, quam dolor dici debet. Quibuς ita constitutis

facile nuc quaestionibus quae diu philosoplios,&.medicos torscrunt, satis fiet. Est enim propitum renctae diu nutionis, essentiam rei , cuius rati Q qi aeri'tur , explicare ; S causas apposite reddere , acculi muum. , qu labustentia rei pi cys untur H demun