장음표시 사용
441쪽
iii egere,nee posse breuiori quam trimestri tempore absolui, etiam ut tria fossorum mimi ' adhiberentur, deinde non minorem militum numerum quam ad sex millia praesidio relinqui debere, utpote loco sere Angliae intimo: id vero nulla ratione praestari pos. se, si quidem classem armatam seruare liberet. Praeterea exercitum nefas esse prius illinc discedere,quam castella ad propugnationem idonea reddita essent: commorandi autem nullam esse facultatem, quibus nullus esset aduersus ventorum saeuitiam & im petum portus, neque magna satis cibariorum copia suppeteret: deinde appetente in tumno quae pars anni ventis & imbribus incommoda est in neque naues illic tuto tutu ras , neque milites qui instulam tenerent, coeli iniuriae serendae pares fore, qui nec aedes nec tabernacula nec aliud quo tegerentur haberent. His difficultatibus consideratis, in alii a sententia deducuntur,resq; in aliud tempus reijcitur, dum Rex quid sentiret, nuntiari iuberet. Equidem cum bona Taxit x Sarremigij venia affirmare non dubitem, quum Rex quietem Galliae ab hoste Anglo conciliare in primis cuperet, eam tum tamiae rei perficiendae facultatem fuisse oblatam, quae vix postea ad multos annos dabitim
Verum Deus omnia sito arbitratu moderariir. Nos TR I interim triremes aqua recenti instruunt, ut vesperi Darvernum v
lisco cursu contenderent, insulam Huictiam praeternauigantes, ac deinde Boloniam transfretarent. Locus insulae commodissimus unde aqua sumebatur, subiectiis est monti qui latus oppositum portui Gratiano obtendit. Huc quum venisset eques Auscius, Prouincialis, triremium in Normania aedificatarum presectus, ne aquari prohibero isetur, neue milites improuiso hostium aduentu occupati opprimerentur, naui egrestus stationem militum eollocat, quod speculatori no satis confideret: quo relicto una cum alijs multis, ipse in summum montis iugum, ut certius adhuc specularetur, evadit. Ille
in Anglorum insidias delapsus,a suis desertus squi hostium impetu territi sui colligendi
facultatem tib habuerunt, Ac fugae se repente mandarunt sagitta ad genuictus cadit deinde quum assurgere conaretur, tragula in caput ingrauiter vulneratur, ut casside ictus vehemcntia excussa saucius in terram rursus procumberet: ubi geminato ichi cerebro humi sparso moritur. Cuius mors non paruo Regi detrimento fuit, utqui singulari animi magnitudine & plurimo rerum usu polleret. Eum quum nonnulli ex hostibus armis exuerent, alii nostros insequi pergunt, qui non prius ex fuga se stiterunt, quam ad litus venirent.Hac re Amiralius intellecta,Tarium mittit, qui dilpersos colligeret, atque in vicinis aedificijs consistere iuberet, ne aquatores prohiberentur. Eo quum accederet, strenui quidam milites quos adducebat cum aliis qui aqua toribus prςsidio erant, Vmbiae facto in hostes properant,eosque in montem repellunt, neque plus damni nostris liblatum est.PrioremCapuanum alibi hostes adoriuntur,sed sortib. viris comitatus, omnibus tanta prudentia prospexerat, ut amplius triginta caesis reliquos in sugam coniiceret. Α MIRA Laus sub vesperum se recipit,postridie ex coloco soluit, sic tamen ut ipse cum triremibus apud nouissimos esset, ut hostes,siquam facerent cruptionem, se-stineret. Classem adeo secundus ventus propellit, ut prius Valseum sere triginta ab Hui-ctia passuum millia pcrueniret,quam triremes eam a tergo consequeretur. Locus hic, operta planicie amoenus nostris adeo arrisit, ut multorum animos cupiditas descendem v .l 1 a di occuparet,idque nullo imperatoris iussu, nulloque ordine. Longius a litore progres---si vicum, quem remoto loco conspiciebant, praedae spe inuitati adeunt. At hostes eos iuxta riuum, cuius magna erat propter aestus accessum altitudo, accedentes praestol bantur, ac nostrorum partem quandam asseribus iniectis transijsse conspicati, repente ex castello,ubi in insidijs latebant, prosiliunt, ac ponte emacto, ut reliquos interclud rent,eos qui transierant tanta vi adoriuntur, ut in iligam statim se darent. Quum ad ri, uum fugiendo ventum est,alii aquae impetu abrepti submerguntur, alii qui nando aquivim infringere poterant,suorum ope, qui abvlteriore ripa selopis hostes submouebant, salui de incolumes evadunt. 1 IAM IRA LIVs interim cum triremibus accedit, qui bombardis hostes castello 'cedere cogit, atque ita suos ad se recipit. Sub vesperum velificationem versus Album promontorium instituit,l iam praeternauigans non procul Darverno, Boloniam nauia gat, ibi li classem commeatu recenti sustentat. Ad Portetum non longe Bolonia quatuor hominum millia& fostarum tria exponit, quibus exercitum terrestrem augeret, sic
442쪽
tamen ut satis multi nihilo secius inclaile remanerent. Ex quo manifeste perspici potest quod supra docui, insulam Huictiam facile a nostris teneri S communiri potuiste, si illam pari hominum multitii linc occupari placuisset, dum supplementum miti cretur: nam cibaria quidem ad mentis spatium, de eo amplius, illis relinqui potuiste ipse ab annonae praesectis audiui.Quum Bolonia proficisceremur, auster spirare coepit, ut adi cum qu rendum ubi tuto citemus,cursu mutato gliam versus nauigare cogeremur. Postquam ad locum peruenimus quo Pcrraesum appellant, illic & venti vehementia&suctuum saeuitia detinemur,ut classis profligandae non paruam facultatem sibi tum datam esse Anglus putaret.Qua quum Vti decreuisset, nihil diligentiae praetermittendum sibi esse censet, ut classem suam in altum subduceret haec centum firmis nauibus constabat ut tempestate tam secunda sibique adeo opitulante inflatis velis nos adoriretur. Quam in sententiam haec quoq; praeter caeteras ratio eu deducebat, chaod ventorum de maris impetu triremium nobis nullum fore usum prospicere quumq; ad pretium classissem instructam producerct, eo nos adactum iri, ut vel nulla pugnandi facultatem litus impingeremus certissimo internecionis periculo vel fretum tetense adiremus,nullo ς - ilicet ordine atque adeo non citra graue periculum. Vtrunque Anglo perfacile esse videbatur. Sive cnim tantilper in ancoris est e mallenus, dum illi ad nos accederent, ut tum demum ancoras tolleremus, ibi& maris Sc venti vehementia squibus illi secundis rapidistinio in nos cursuferebantur in ip in continentem classis illisa frangeretur siueio non pcctandus csse illorum aduentus videretur, futurum erat vinos dispersos ossenderent,ut qui metu tempestatis coniungcre naues non auderemus: hacque conditione multo superiores nos adorti facile profligarent. Iam vero si ut his periculis obuiam ir tur,corum aduentum anteuertere ac mature soluerc placeret, tum voti nos in Flandriam vel inuitos propulsuri erant,ut fretum transire cogeremur,quo poste utam reuem
ti conaremur, hostes nos arcerent. Ad quas dissicultates haec quoque acceae bat, quod si aduersis ventis diutius serte illic haerendum nobis esset,in rei frumentariae penuriam incideremus: interim porro hostes, qui Boloniam ad nos reditu prohibendos nauiga- rerat,munitionum opus, quod illic a Rege seri iubebatur, impedituri essent. His omnibus malis quum amiralius omni ratione mederi studeret, res ipsa tam praesens remedi 3o iam flagitabat, quam graue crat periculum: quandoquidem Flander quidam nocte sit periore fuga ab illis elapsus affirmabat eo ipso,autcerta pollero die,illorum classem appropinquaturam. A M 1 R A LI v s his omnibus consideratis rebus, ex communi ducum sententia st tuit in commutatione qstus,sctuidem ventus quoque vel mutarct ves omnino poneret, sublatis ancoris soluendum csse,ut cursum perpetuo hostes versus teneremus, ut chi eis aperto equoreventoque siccundo utentes dimicaremus linautem lcmporis ratio longi rem moram inijceret, faciendum censet ut triremes ad lingulam quandam proximam secederent,quq ab eis ventum arceret,naves onerariae quo constiterant loco, puppibus . continentem ipectantibus manerent, constratae denique naues paulo infra ad praelium o instructae starent. Idque eo consilio ut hostibus,quum nos adoriri conarentur, in trirc-mium conspectu transeundum esset, quae hac quidem ratione vento superiores illi es.sent. Quod si ut hoc deuitarent malum,in ipsas triremes impetum facere constituerent, id vero nullo pacto faccre poterant,quod propter minimam maris altitudinem, ne breuissimae quidem naues eis accedere possent, quin vado impingerent.Prit crea tantulum spatiu inter triremes S reliquam clestem intererat,vi illi non solum triremes prcto re- derentur, Verum etiam i luxus rapiditate ultra ipsas naues fortasse ferrentur. Rebus ad hunc modum constitutis, aestus commutationem in ancoris cxpectamus, siquid sortὰ tempus asserret. TEMPE sTATis, eandem saeuitiam experti in diem sequentem morari cogimum N qudd die tanta vento mutato extitisset malacia, ut confestim soluere & in eam pam ' mtem nauigare contenderemus, ubi hostem esse audiebamus. Ea tranquillitas adeo tensim augebatur, ut meridiano tempore nihil magis optaremus, quam cos nobis in conspectum quamprimum dari, qui se aduersus nos venire velle gloriabantur. Quo temporis articulo conspectis procul aliquot velis, triremes nostrae ilico prouolant, ut quinam essent explorarent:hos esse Flandros reperiunt, qui hostiu etiam classem no longὰ
443쪽
ἡ abesse nuntiant. Hoc nuntio miratius accepto nauem roriindam ingreditur, qua cum in ' λ Angliae amitatio congredi in animo habebat: triremes praeire iubet vide hostium a. uentu certius cognoscerent,ipse quam potest celerrime cum nauibus subsequitur Tri remes prima luce in hostium cospectum veniunt: sed tanta erat malaciae quies,ut naues vento destitutae non plus itinetis conficere post crat, quam fluxus vi propellebantur. Hos TEs triremibus nostris conspectis, ne mari adco tranquillo inter cas & reli quam claslem interciperentur, omni conam vento secundo uti contendebant, quodcnostr et triremes vicissim potiri enitebantur. His rebus fiebat ut ambet classes totum prope diem adnavigando remigarent, adeo quidem propinquae, Ut de nauium numero de magnitudine facile iudicari posset. Qua quidem in nauigatione hostes velle congredi iopic se ferebant,sic tamen ut a continenti sua non longe discederent. Ad extremum quunostros ventum secundum obsinuisse, dc optime instructa classe omni dissimulatione posita infestos occurrere perspicerent, velis in altum datis insulam Huichiam cursit petunt. Hac re Baro Gardiae animaduersa,vi eos moraretur,nostrisque nauibus accedem
di tempus praeberet, nouissimas quasdam ex nauibus a tergo adoriri instituit, quae Π uitate reliquas consequi prohibebantur: sic enim totam illoru classem de celeritate ali quid remitturam. Aura statim increbescere coepit, non tamen ut procellam ullam exestaretiquo enectum est ut seruatis ordinibus recipiendi sui facultatem haberent. Neque tamen breuior quam ad duarum horarum sipatium pugna fuit, adeo quidem admotis nauibus ut nostrae bombardς vix possent displodi.Illi quidem toto conatu in nostrosi inruebant: verum triremes nostrae sua humilitate illorum machinis minus obnoxiς erant. Acriter dimicatum est,ut postridie mane multa in mari cadauera de tabularii fragmenta conspicerentur,&glandes utrinque amplius trecentas emissas esse constare Postero die mane milli exploratores comperiunt eos in locum tutum recessisse. Itaque mi r lius in portum Gratianum vela facit, ut Gercitum recrearet , dc aegrotos quorum non parua erat multitudoὶ exponeret. Maximae naues hunc portum tenent: ipse triremem
conscendit qua Deppam die Augusti decimosexto venit,quodRegem Arquijs,quati
or inde passuum millia,esse per nuntium intellexerat. i,. HOC ipsum nimirum tempus erat quo Dubetius ut supra demonstrauimus Regiisii,.M, M. futurum receperat, castolli illitus opus quod ad Bolonia in extruebatur,ad propugnan- D
zzz T dum idoneum fore. Postquam igitur ca dies venit, Rex quod Guineinam expeditione' suscipere cogitaret, de qua diximus, Langaeum in castra ad Boloniam equis veredariis mittit qui opus inspiceret, dc quam promotum cilci renuntiaret. Ille haud multo plus processisse comperit quam octauo die quam inchoatum fuisset. Principio non erat ad eas angustias locatum ubi csse debere placuerat, ut e regione turrisOrdres positum portus aditum impediret: sed in loco cui Vltraquio nomen erat,sundatum,Boloniam insoriorem aduersim spectabat, ut nihil omnino portum adituris obesset. Causas afferebat Dubetius cur locum alium delegislet, quod illic aquam deesse multis nuntiantibus i tellexisset:deinde milites ventorum iniuriae obnoxios aegre moraturos esse. Enimuerosdem habebat Italo cuidam Antonio Melloni, quem munitionum atque adeo totius ηοrei bellicae peritissimum existimabat. Is dimensionum rationem non tenens, opus pentagoni figura ex quinque propugnaculis compositum descripserat: deinde quo maturius idoneum ad propugnationem esset, sellas tum propugnaculorum tum brachioruquadraginta pedes latas octodecim altas duxerat, eo consilio ut quoniam nullus usquamons extabat qui illud despiccret, exiguum aliquem neque valde editum aggerem e citaret cuiusmodi parapcita appellant quo miles tegeretur. Persectis sellis de egesta terra intro coniecta,qua ille agger fieret,ut iam fasces tantum δί cespites deesse viderentur, repertum est illum in metiendo hallucinatum fuisse,ut qui interiora starum intemvalla ad standum eo modulo descripsis et,qui ad labrum erat adhibendus , neque statuminandi rationem animo tenuisset. Qua incogitantia factum est, ut ob breuiores di somensiones,propugnaculorum cassierit angustia, ut nusquam collocandae machinaelo cus extaret atque adeo totum op is interius spatium vix quingentos milites caperet Liaque fossae complendae merunt, terramque qua complebantur, quoniam emota erat,
vincire necesse suit infarciendis virgultis oc pangendis crassissimis quercubus: quam ad rem perficiendam maxima pars quercuum sylvaeHardetot quae tribus passuum millibus
444쪽
. bus illinc abest, caesa est, Ac plaustra omnia tum quibus machinae vehebantur tum alia adhibita sunt, lenim totum illud duorum prope melium opus inutile fuit, ut tempus desumptus oleo dc opera perditis nequicquam constitiissient. Langaeus omnia Regi Sene ponti renuntiat: tuo postridie Sangermanus quidam Vasco a Dubetio missis veni qui Regi persu dere conabatur opus octo diebus absolutum iri. Huius verbis Rex facile fidem habet,quod a prorege de Galliae mareschalio nuntius misi iis ellet: statimq; abbasia nomine Sylvam monasteriens cm proficiscitur, unde Langaeum ruri is in castra mittit, eum dies octo morari iubet,de singulis dieb.videre quantu promoueretur desurgeret tu brachiorum tum propugnaculorumopus:vt hac ratione intestigeretur quando tandem. Io Rex exercitu suo ad aliam rem quam animo agitabat,uti posci.Is porro exercitus dia decim millibus peditum Germanorum,totidem Gallorum, Italorum sex, legionari rum quatuor,amplius nulle equitibus catapli ractis, de serentariis octingentis constabat. L 4. N GAEus in conuentu primariorum belli ducum quales erant Rupemenius, Guichius,Strat his, Villabonus,l cilius,Bris lacus serentariorum equitum magister, I in grauius de caeteri Dubetio madata Regis exponit. Ille subi jcit ad se perlatum cile quemadmodum hostes exercitum Calcti cogerent,ut dolonieiasib. auxilium terrestri itinere ferrent, quos re frumentaria summopere laborare dictitabat, quocirca statuisse se exercitum flumen traducere,relictis quatuor hominum millib.qui in opere essent ad Monti lambertum castra facere ubi hostibus occurreret depraelium committeret, si suis su Σb sidio venire conarentur.Plurimis capitantis non fiebat verisimile, Anglum velle terrestri pugna cum periculo dimicare quo multis partib. eramus superiores ut oppidum refrumctaria iuuaret,quod in oculis nostri exercitus tuto nauib. quotidie comeatu importabat,una naui maiora multo quam sexcentis plaustris onera vehi.Quς quum ita client, minimc omnium probabant,ut relicto opere flumen traijceretur, praesertim quum illa exercitus psectione opus admodum retardaretur, pilacer Regis voluntatc de imperiit. Etenim castris ex eo loco motis tolli dicebant ea comoditatem munitionis accclcradae, milites tu Galli, Itali tum Germani,ad quatuor fere millia continenter erant in opere, quingenti plerea calones tormentarij:quos omnes abesse oporteret, Ne hos in machinis occupari,illos in castris praesto esse:deniq; quingentos etiam equos machinis vehendis 3o destinatos abducendos esse,qui fasces de cespites perpetubsuppcditabat. Verum surdo canebatur fabula:quum enim in illo concilio nihil cade re statuisset, postero tamen die Villabonum prima luce praemittit,qui pontem lateritium ad machinas de copias tradi Cendas reficeret, de Monati lambertum contendit,ne ipso quidem Strataeo monito, qui tamen una cuin Villabono castrorum praesectus crat, id adeo quoniain hanc sentetiam ei minime probari intclligebat.Vt tamen apprie quod sentio dicam,cum puto per insolentiam ista omnia secisse,q, in ordinem se coactum ullo pacto videri nollet mam de ipse remotis arbitris haec a Regis sententia discrepare docui, sed nihil mea oratione profeci. i inde ipsum Regem me audiuisse memini, quum diceret Dubetium non optare B lcinia recepta est e,ne summo illo gradu excideret,ad que illum extulerat, ut in lato exersso citu atque adeo apud principes ipsos summa imperii obtineret. Postquam in aula rumor percrebuit Dubctium cum hoste praeliu comvsurum cile, omnes qui apud Rege crant patrici j iuuenes ex aula alii a Rege dimitti, alij venia non accepta ut praelio interessent, proficiscutur: in his erantAnguianus, Aumatius,Niuernensis,comes Latiallius, Tri mollius,cu alijs,qui Monti lambertu veniunt. Aumatius in prima acie se cotert,cui Brisiacus praeeriat. Locus hic latulum abest Bolonia, ut utrinq; cinissae glandes ad oppidii Je castra acciderent:ibi quotidianis praeliis dimicabatur,quib.viriq; δc illatis de acceptis vulneriabus interimebatur.Rex interim in abbatia qua supra diximus morabatur,viginti passuum Bolonia millib. qua Abbauilla Motrolium iter est. Ibi aliquot enim interiecto spotio Aurelius Regis minor natu filius, aetatis anno tertio dcvicesimo, in febrem contine tem incidit,quam medici pestilentem esse arbitrabantur, qua etiam, humana ope despe rat octauo Septemb. die moritur anno I s .Quae res patri non paruum moerorem a tulit lut facile est cuiuis suspicarii qui duobus liberis in ipso adole centiae flore se orbatum esse videbat. Verum res aduersas placate, Dauidis exemplo, tanquam diuinitus stas serre instituit: atque ut animum dolore leuaret, simul quod non aberat suspicioquin ipse Aurelius pelle obiisset quod tamen falsum esse postea compertum est, licet re
445쪽
i s s. gio illa ob aerumnas quς bella de incendia comitari solent, aere insecto vexabaturὶ co festim ex eo loco proiectus, in vicum quendam Hospitalium nomine in extrema sylva Cressiana situm contendit. Ibi Rex quum tam multa atque varia nuntiari audiret de castello quod extrui iusterat, quo impediebatur quominus de exercitu movendo qui quam liquido statuere possiet, ut tandem aliquid certi constaret, amiralium Annobal dum cumque co principem Mclphitanum Galliae mareschallum, Malgeronium item equestris dignitatis virum Delphinatus proregem eb mittit, qui opus perlustrarent, imbique quo loco res esset renuntiarent. His Larigatum, qui aliquoties ipsius iussu locum inuiserat, adiungi voluit, ut in rem praesentem veniret, cisque quicquid antea oculis surpaverat,demonstraret.No multis ante diebus qui A rdre ,Caleti &Guineis praesidio 1. erant,quotidianis incursionibus inter se pugnabant. Dam petriis Ardreae praescinas si quando accersito e castris ad subsidium Tatianio cum turma equestri ducis Aureli j c ius ipse legatus erat hostes adoriturivbi accepto utrinq; nonullo detrimento ipse Dam-petrus interficitur.Amiralius a Rese dimissusMotrolium inde Nouocastellum sex pasii uti in millibus Bolonia venit ubi febre ardenti vehementissima correptus, resistere cogitur. 1clphitanus, inigeronius&Langaeus ire porro pergunt, ut Regi quae mandata
acccperant,renuntiarent. Postquam ad locum peruenerunt,omnibus accurate circunspcctis,quampridem inchoatum esset,& quam diuturnum adhuc opus esset ut absolueretur, conliderant: iudicantque vix multa demum hyeme eis processurum, ut a militi, bus defendi absque exercitus propinqui praesidio possiet. Ad extremum omnibus diligenter expensis ad Amiralium redeunt, quem adhuc aegrotantem ostendunt in castro Curtauillae,qui locus abest Montrolio, qua Boloniam iter est, sex passitum millibus. Ita ad Regem uniuersi redeunt,ut quae coram viderant renuntiarent. Is ubi spe sua excidis se se vidit anni porro tempus nimium praeceps esse, ut vili suscipiendae expeditioni id
neum esset,in abbatiam Fuscianam quatuor supraAmbianum passuum millib. nam pestis in ipso oppido grasi abatur se recipit. n. D PORRO quum nostri tam propinquo loco Boloniae vii dictum est castra haberent,crebra subindo commissa suisic certamina dubium non est: ex quibus unum ces bre commemorare libet. Franciscus Lotaringus Ahimalius ducis Guilis primogenitus quum hostium impetum a nostris parum sortiter sustineri animaduerteret, ut iamiam S terga daturi viderentur, ut praelium restitueret, Anglorum quoddam agmen quos at tere appropinquare perspiciebat, magna vi atque ardore animi aggreditur, corumque cutium omnino sistit. Ibi tamen a suis destitutus, quos sperabat sibi certissimos comites fore, lancea in aduersiam faciem vulneratur, quae in malam,qua inter nasum de oculum patet interuallum, impacta, in ipsuin caput logitudine ferme dimidii pedis adigitur. Nai piculum ipsum totum, quod minime crassum erat,tribus laterib.constans, palmum longum una cum fistula&hastili duorum digitorum longitudine,vulnere,lancea fracta coditur. Neq; tamen tanti vulneris vehementia aut sella motus, aut mente ullo pacto poturbatus est:quae res sanc illi saluti fuit: propterea quod si ex equo decidisset, nemo vn quam cum e peditum Anglorum manibus,qui paucissimis parcebant, cripuis let. Post-
quam in castra rediit,medici omnes vehementer metuere coeperant,ne vis in iis, qua ad extrahendum spiculum uti necesse erat, eum in inanifestu discrimen adduceret, iacuvehementi succus latione exanimaretur.ille tamen grauissimum cruciatum tam leniter
tulit,quam si pilus e capite extraheretur:delatus lecticaPicennium triduum nulla salutis spe aegrotauit,ut serio de migrado e vita cogitaret, familiaribusq; omnibus prospiceret. Equi)em sic statuo,diuino beneficio non medicorum arte vitam illi suille prorogatam, ut Regi postea ad maiora efficienda opera suam praeberet. Alia virtutis egregia facinora edita sunt,quae disticile sit literis mandare. Franciscus Tot ouillanusVillaboni frateriai ceae de praelongae hastae vulneribus conscctus interiit. Idem periculum adijt Ioannes Vetiuillanus Frctaeus, genere Picardus, qui magnam sui expectatione cocitarat. Sic porro Iohabendum est, in crebris istis certamini b. Angli conditionem longe potiorem fuisse: naquo loco illa fiebant sis autem est qui a castro hinc ad turrim Oidream illinc ad turrim Franci scanam vcrgit anno su periore Anglus castra ad oppidum obsidcdum secerat: ac proinde magnae crant S latae fossae atq; aggeres ubi Germanicus illius peditatus consederat. In has folias nostri deturbabatur, quia Anglos in iuga conicctos persequi conaretur.
446쪽
REx quoniam Guineinam expeditionem irritam est e perspiciebat, audiebatque Aulia cis Anglume Gcrmania decem peditum&quatitor equitum millia accersia sic, qui Belgio heriacerem, cum reliquis copiis in agro Oyano sese Coniungerent, ut tanto suppi mento auctus Boloniani obsidione liberaret: statuit tam Germanorum copias transitu sese. prohibere,eoque magis ne huius expeditionis praetextu in Terracinorum fines circa Vervinum, Albentonum de Guisiam impressionem facerent. Quamobrem ut totam regni oram ab lioste tutam redderet,neve dum alienos fines ingrcdi cogitat, alius Gaiuliam inuaderet, Fcram ad Oliam ire contendit:quo ex loco commodis lime prodata facultate de omnibus statueret. Dubetio antequam proscisceremr,mandat ut agrum O- Io Ianum ingressus popularetur,scuoque de flammis devastaret:idque eo consilio tum ne Germanicus ab Anglo accersitus exercitus haberct, ubi se ex itineris longinquitate Mias litudine recreare tum ut hosti adimeret quascunque ex eo agro commoditates percipiti etenim Caleto,Guineis de castro Hamae o quae oppida Anglus in locis cismarinis
tenet non aliunde commeatus importatur: neque quoties exercitum mare traducit, quos primos exponit,alibi castra facere solent.Nam magna classis unico traiectu trai
sportari non potest, sed locum parari necesse est, quo excipiantur qui primi appellunt, dum reliquus exercitus accedit.Haec regio palustris est,uliginosa de herbida patet in i, gum octo sere passuum millia,in latum sex, ab una parte litoralis, cuius in extremis hinc letum situm est, illinc Gravelina, quae Flandricae est ditionis. Qua ad continentemio pertinet,atque in extremis palustrium locorum oris,sitae sunt Guinci; oc castrum Ham et tui qua in Artesiorum sines vergit,sita est Arctea quae Regi paret. Ulterius erat castru Turnolianum in Flandria non semel a nostrorum exercitu deletum. Dubet ius accepto Regis mandato Moti lamberto castra mouet,& inanu agrii ingreditur. Bris lacus cu sua cataphractorum turma dc ferentariis quibus praeerat,primum agmen duciti. succedunt connestabitani Guiclito legato duce, quinquaginta alii quos Hellius ducebat: deinde Boiij, Ecus ij,Rupenaenii S aliorum turm ' Taxius peditatu Gallici tribunus,multi donique ex aula profecti iuuenes pugnandi cupiditate inducti, uti diximus:in primis Fr ciscus Borbonius Anguimus, dux Aumalius, dux Ni uernensis,comes Latialius, qui in hac expeditione glande se petaria ad brachium ictus est: multique alij, quos enumerare nimium prolixum fuerit. Iam vero Angli Oyanum agrum quem palustrem este do cuimus ut excursionibus minus pateret ab ea parte quae continentem spectat, latis fossi sis aqua perpetuo plenis cinxerant,vallum etiam addiderant,& certis interuallis caste lula quae blocuta appellant quae vallum ab omni latere munirent, in quibus praesidia semper habent,ut aditus in eam regione sit longe dissicillimus, propterea q, signo ad illa castella dato fit repentinus incolarum ad vallu defendendii concursus: praeterea etiam belli tempore praesidium habent in amplo vico nomine Marco in ipsa media regione sito.
P R I M V M nostri exercitus agmen magna celeritate potissmo horum castellorum appropinquat,quod tanta veteranorum Gallorum virtute oppugnatur, ut Vita dem irruptio fieret:hostes ad unu omnes conciduntur. Potes magno numero a nostris
facti fuerant,quibus machinae dc equites fossas illas traduccrenturiqui tame Ardreae re-ες licti erant:quod an praefecti culpa vel negligentia acciderit, non postum affirmare. Manlij frater genere Picardus,res machinariae praesectus,tam diligentem de opportunam peram adliibuit,ut deiectis sos larum labris machinas traduceret, quod plaerique nulla ratione fieri polle credebant Equites quoque,ne minorem virtutis de fidei laudem referrent,transeunt:nonnulli ex equis desiliunt, quos fraeno ducunt, ipsi sub armis ilium tenus in aquis incedunt: alii equis inuehentes, transre conantur,ex quibus nonnulli cadunt,& ocreas aqua supcme ab ipse thorace quod dici soletὶ ingrediente opplent: t tus denique cxercitus euadit Quo traducto Bristicus recta Marcum ire cotendit:equites vix mille palliis procurrerant, quum obuios habent Anglos ad numerum duorum millium,qui auxilio suis ad castellum defendendum festinabant, quos caesos esse ignari FO crant Hos equitatus noster maximo impetu facto fundunt de fugant: plurimi illic interficiuntur,reliquis sosti; saluti fuerunt,quas equites transilire no poterant,ut eos insequerentur Neque vero incruenta filii victoria:ex nostris enim sere centum equites ves vulnerasi vel intersecti sensi&complures etiam cataphracti, maxime ex Bosiana turma, cui praeerat Sassirius legatus. Castello occupato &deletis qui auxilio veniebant, nostri c.
447쪽
i s 4 1. stra faciunt.Pluuiae mox ingentes accedunt, ut si omnes quae tota illa regione sparsim sunt ad exiccados agrosonstar fluminum crescerent, ac totidc pontibus opus esset. Quae quum ita client,statuunt redcundum csse,praesertim quum machinae no sine poriculo in tanta eluvie abduci posse viderentur. Bona tamen vicorum pars ad Marcum usque incendio deletur. DV M haec a nostris geruntii si Angli Boloniam tum superiorem tum inferiorem &turrim Ordream firmo de magno praesidio tenebant.Turris haec in extrema ora sita est, ubi flumen q, est ad ponte lateritium in mare influit. Eam I. C sar aedificauit quum tu siis in Angliam nauigare constituisset,in qua si imma lucerna acccdi iustit, cuius lumine nauium cursus dirigeretur,ii sorte contingeret ut tepestate in oceano iactarenturique- i. admodum prima nauigatione acciderat. Hac Angli castello cespiutio undiq; cinxerat, egregie lateralibus munimentis circundato,tum ut turrim propugnarent quae nauibus in ostium fluminis ingredientibus praesidio est tum ut eo maiore hominum numerum in tuto collocatum haberent. Itaq; suorum multitudine confisi noctu uniuersi ad octo fere hominum milliamagnis animis undiq; erupunt, ut municiones occuparet, quas in. citeriore ripa e regione interioris Boloniaei dificaueramus ad quas magna ex parte abs que scalis ascensus facilis erat. Inter eas de inferiorem Bolonia spatium intererat Qqstus maris occupat, ut glandcsvltro citroq; colubrinis emissae ad lineant ferrentur:quu aestus ais. l. decessi aqua vix suram alluit. lunitionibus appropinquat unius ante primam luce lio
'TI . .rae spatio.Theobaldus Rulistus qui Regis nomine loco praeerat,dc capitaneus Villast cus legatus, o sitos procul abesse intelligerent, noctu excubias cum maxima mili tu parte faciebant,interdiu quieti se dabant,sapienter profecto de considerate. Hostes primo statim aduentu in sumnati vallum enituntur: sed qua virtute Sc impetu irrumpebant,nominori a nostris excipiuntur,ut qui suis rationibus diligentistinae prospexerat, quidq; iacicdum esset, optinae tenebant. aut in sumntu evaserant, omnes interficiuntur, reliqui
subeuntes deturbantur,de in sugam coniiciuntur,ut tantam rem tentare non auderent.
Rcx sui exercitus reditu intellecto Dubetium iubet ad Porictum castra facere, ut iis qui in opere crant praesidio est et: nam locus non longius qad cannae iactum abest: ipse Cotbiana,Hamum & Feram proficiscitur. Ibi nuntium accipit auxilia Germanorum peditu quos Anglus accersiuerat,iam Florinis esse,qui vicus est in Eburonii finibus viginti passi suuna millia Maseria.Quamobre Anguianum cum Cc C equitibus Sc aliquot peditibusCuisiam mittit,qui nianum illam Germanorum ex parte Galliae ingressu arceret. Loimgouallanum in Campania ire tu bet,ut legionem illius prouinciae cogeret, omnesq; ad ius quos hostis tentaturus videretur, teneret. Masteriam quς maximi monacti erat,si sorRe occuparetur Langaeum mittit,cui naille pedites de nobiles qui ex Burgundia stabcu catione dicta covcnerant, ite aliquot ex Capania attribuit .Quibus consectis rebus diligenter prouidet,ut hostium conatus cognosceret. Quis enim Caesar Germanos Belgio iter facere non sineret, verinis ne tantali ominu multitudo fines suos ingressa, ubi nullicrat milites, dctrimentum inserret: Rex sibi metuendum esse iudicauit,ne illi denegata transeundi facultate Gallia ingredi coriarentur Germani postqFlorinis circiter xx dies Uconsedissent,ut de itinere nihil statuere possent,dies'; qua stipendium numerari oportebat,Venisset quia pecunias praesciates non videbant,domum redire statuunt, neq; ut
fidem comissariisα quaestoribus Angli haberet adduci possunt, qui stipendiu breui affore dicebant: imo eos una secum in Germaniam abducunt. Ita Anglus grauem imp sam feci cuius nulla extitit utilitas,aerariumq; suu valde iam imminutu prope exhausit.
Pos T illorum discessiim Rex quum intelligeret pactas cum Caesare conditiones morte Aurelli fili j irritas esse miraliu Annobaldii deoliuario Galliae cancellariu ad C
sarcinittit, qui aliis conditionibus pace renouarent atque costimarent. Dimissi a Rege pol ambraei Cal.Novcm.Cameraco,Valencenis de Cortraco iter faciunt, Caesaremque Briagis coueniunt,qui postea taliquoties cuna illis egisset totum negotiu in aliud tepus I disteri, quum Antueri iam venisset.Casari causa Brugas veniendi Antuc iamq; pr
sciscendi ea tum crat, ut exercitum compararet, quo Germanos Protestantes alio que principes&Germaniae ciuitates subigeret,quibus no tam morigeris utebatur qua cupiebat. Ad hunc exercitum cogendum quum magna pecuniarum vi opus esse intel- ligeret, tucrpia cotendebat, ut a ciuibus eas tum mutuo tum dono acciperet. Quare
448쪽
legatis regiis non prius respondere in animo habebat,quam Antiae iensium volunt tem cognosceret,ut pro rationum suarum flatu aequiorem sic vel iniquiorem praeberet. Regis legati octo dies in eius comitatu morati quum se dissimulationibus diutius duci intelligerent,redeundi potestatem sibi fieri postulant,laoc duntaxat responsio accepto,si Rex bellum prior non inferret, se quidem nihil moturum esse. Illi ad Regena villetium Costergorum cxtremo Nouembri mense perueniunt. Hoc nuntio Rex accepto ex Caesaris oratione suis rebus prouidedum cste statuit,quod illi hoc unum deesse videbatur, ut occasio belli conditione superiore incipiendi occurreret. Quibus causis adductus quoniam Anguianum Narbonensi prouinciae praesecerat, Melphitanum, quem modo Io Iarareschalli dignitate ornauerat, apud Pedemontanos proregem constituit. Insii per quum prospiceret fore,ut C sar stibacta scinet Germania,vires tum Catholicorum tum Protestantium in Galliam conuerteret, Vindocino Picardiae prore: quaestores cum magna pecuniarum vi ad infirmiora oppida munienda mittit: idem in aliis prouinciis& ad forum Segulianoru Burgum Bressianorum vocant fieri iubet. In primis vcm quusi periori bello didicisset Germanis in Galliam iter commodissimum & frequentissimueste ut Campaniam primum ingrediantur, quae tamen praeter caeteras prouinciaes munitis oppidis nudata est,ut aduenientem magnum exercitu propulsare nequeat, hanc rem sibi cogitandam de curandam esse statuit statimque Langaeum Campaniae prorc-gem totam prouinciae oram Vervino Cossumusque perlustrare iube deinde niuatia . xo rc quae loca minime firma ad hostem excipiendum viderentur. Langaeus medio circiter Decembri mense proficiscitur,secum una ducens Hieronymum Marinum Bon niensem virum huius rei peritis sinum. TOTA regione peragrata & circunlustrata,Regi signiscat optimum factu essta vi locus quidam inter Capellam & Masse iam extrueretur,intercit c magnam regionem, quae amplius triginta passium millia in longitudinem nuda pateat: commodissimum ad eam rem esse oppidulum Albentonum, ibi aedificari poste in superiore loco arcem Vorsus sylvani, quae oppido immineret .Extitit tamen causa cur Rex nollet hunc locum deligi,statueretque alium muniri supra Malbe ontanum in ipso suluarum egrestu, qui locus quindecim Vcrvino, Masseria decem pastilum millia abest. Praeterea Masseriam 3ο & Musonem iubet muniri: verum Masenis locus valde incommodus videbatur, cui mons qua Yuaesum spectat imminet,e cuius regione Galliam versus citra flumen M
sam ex loco superiore despici potest ipsi im oppidi solum,& imi eorum pedes qui ad propugnandam ruinam prodirent.Quod tamen in primis necessarium factu esse videbatur,praestitum est, excitatur murus per oppidum interius transuersum,quo tegerentur qui ad vallum concurrerent extra oppidum folia ingenti latitudine de altitudine ducititur. Postremo quia pace Suessionensi placuerat Stenaeum duci Lota ingo restitui, Rex iubet oppidum in Gallia ad citeriorem Mosae ripam aedificari inter Stenaeum Duno- castrum.Oppido nomen Villa stanca ad Mosam inditum est non longe a samorello vico, e regione alterius qui in ulteriora ripa est nomine Mozassum. Hoc oppidum Caesar o mense Iunio insequenti,quum Yuaeso ad Germanicam expeditionem proscctusLuc burgensem prouinciam perlustraret,& e regione Iamaesi iter faecret,conspexit,& cum regio Oratore,quem secum habebat expostulare coepit locum huc ad Imperiale ditione pertinere. Langaeus ad eii codices rationarios misit,ante ducentos annos cosectos,qui, bus constabat illius tractus incolas ius petiisse & salinarium vectigal apud Sammen haldum pondere consueuille. Hac Caesar satisfactione accepta Danvillerium contendit,oppicium a duce Aurelio antea deletum instaurari & muniri iubet: deinde Lucen burgum iter facit,ut in Germaniam perueniret.Sed expeditionem hanc, quia nihil comune habet cum iis quae scribenda suscipimus Caesaris studiosis relinquimus, qui eam copiose suis monumentis celebrarunt,maxime vero Ludovico Auilano. Rex praeterea sci castrum Sammenelialdi communiuit, Sanditerii tria magna propugnacula extruxit, Caldomontem Bassiniorum circumustare coepit,Cossis arcem inchoauit. Hic locus adiachum colubrini accedit ad comitatum Burgundiae, millia passuum Caldomonte quatuordecim, Lingonibus duodecim disia .Linij denique castrum inchoari iussit in summo monte, qua Commercilini spectat. Quae omnia tamen morte praeuentus absolue
449쪽
TOTAM hyeme Anglicum nostri qui in munitionibus crant, continenter bel- 'llum gerebaimsed pestifex intemperie caeli, niviumque Sc aquarum copia coorta trinacriter ua nostros gratiari coepit,vi una nocte amplius ceruum viginti milites sepelire tur: id a me visum tu ilic,quum illuc a Rege missus cslcm,testari possum. ς lues nihilo mitior tamen reddita est,ut ad extremum non aliud sepulturigenus usurparetur,quam Uunivcrsis in domo aliqua mortuis domus ipsa in eos diruta vice sepulchri erat Quin&domus ipsae speluncae duntaxat erant subterraneae,quibus appcdix quaedam straminea imponebatur: quae non minima fortas te causa fuit huius pestilentiae ob nimium hum scens hyeme isolum. Illic aliquando apud Villas rancum diuersatus sum, cuius ego cubi culum saluberrimum elle omnium existimabam: ea nocte tamen eo ipso loco eius ii iater de duo filii peste sublati sunt, qui nullam interdiu morbi significationem dederant. Haec pestis adeo diuturna fui ut ex viginti peditum cohortibus vix supcrustent nomgenti homines milites tamen locum deserere nunquam animum induxerunt, multas que acerbitates illic pertulerunt. Eslaeus Rioltus, postquam pestis inte rmisistet, accespto aliquo supplemento,multa egregie S sortiter aduersus Anglos gesserunt: unu subit
commemorare. 4ense Aprili commeatum in munitiones convehendum esse neces.sarium videbatur,quod illic nostri penuria iam laborabant. Senerpolatio Dube tii leg, to datur nepotium,ut assunaptis lexaginta cataphractis rem conficerct. Montrolio sub vesperii in pasclialibus prosectus,illuc postero dae mane peruenit, cibariaque S caetera id genus introducit. Dum pontem lateritium transit, incidit in trecentos equites Anglos, qui eum transitu prohibere conabantur. Acriter utrinque dimicatur, duo cxia stris cataphracti S tres arcitenentes ex Senerponti; turma capiuntur, ut eripi nulla ratione possent.Clamore Boloniam perlato,Angli suorum numerum ad septingentos quit augent,quibus quadringentos pedites sciopctarios attribuunt: qui dum Sene ipontius commeatum in munitiones introducebat, transmisso fluminc insidias in vico Danis nomine collocant,inter Stapas N munitiones, ut nostros reuertentes opprim rent.Sencrpontius quum ad locum redeundo peruenisici,videt iclopetarios cum equitibus nondum esse coniunctos:itaque seiunctos adhuc aggredi statuit. Equitum tres
rant turmae, quarum duabus coniunctis,tertia a latere nostros Circuuenire conabatur.
Sen pontium comitabatur Taxius cum sex aut septem duntaxat nobilibus,& Ringra- 36uius cum pari numero.Hic primo conflictu ex equo saucius deturbatur: Dubctius reli quum exercitum in acie habebat.Cataphracti praelium ingressi tanta vi ferri coeperunt, ut Angli eorum impctum sustinere non pollent. Equites utrinque circiter duccntic dunt,mar challus Calet ensis,qui rei suscipiendae autor fuerat, moritur, & centum v, ginti serme An3li,vivi capiuntur septuagintaquinque, omnes paludamentis holoseri Cis auro a clatoq; intertexto ornati. AliasDubet ius certior factus cibaria nostros deficere jupplementum introducere constituit Castris ad Montrolium prosectus iter ad pontem lateritium flectit,ubi Millortum Sorelium cum sex Anglorum millibus obuiu habet, qui eum prohibere conabantur.Cum Duberio erant quinquaginta cataphracti, comes Ringrauitis cum suo peditatu quatuor millium Germanorum, & ducenti selope orarii ducibus Brucilio Britone 5 Scarbolliato. Dubet ius ubi se in hoc periculii inciditie videt, ex ducum sententia ulterius progredi,& cum illis congredi statuit,quauis se dia bus hominum millibus superari cognosceret:amissuros enim cile iumenta& comine tum omnem, si pedem referre cogitarent. Re ita constituta infestus in hoste vadit, pro lium diuturnum S arce committitur: Angli tandem pelluntur, seque in locum quendam munitum recipiunt,a quo tamen nostrorum vim defendere nequeunt. Ex hostiabus octingenti scre caesi,Sorelius imperator ducis Northfolci filius cum reliquis fugae se mandat, centum fere octoginta capti. . f. . A N G L V s aerarium tuum exhauriri videns,ex suis multos esse amisbs, magnos si iid . bi sumptus faciendos este in posterum, quod Rex obfirmato animo Boloniam recipe- Iore decreuallet, lenique quum Caesarem quodcunque tandem foedus sibi cum eo inte cederet propriis tantum rebus curandis incumbere animaduerteret, statuit huic besto atquc adeo omnibus semel controuersiis finem imponere. Quamobre Regi per nuntium significat,si homines delectosArdream mittcre vel et,qui de pace agerent,sic quinque ex suis quosdam Guineas milliarum. Rex tametsi Boloniam iam grauiter premi intellige-
450쪽
telligebat, quia tame Caesaris iniquam in se voluntatem perspectam habebat cuius rei
argumento erat,quod tam incertet lignificationis responsum ab eo accepissent quos antea miserat duos porro potentissimos hostes sibi eodem bello imminere nolebat colloquium de pace haberi assentitur. Annobaldusam iralius & Remondus primus Rotomagensis senatus praeses Ardream mittuntur,Gnineas venit Angliae amiralius nomine Dudclaeus,postea dux Northombellanus. Locus inter duo oppida deligitur, ubi multis
habitis colloquiis pacem his conditionibus constituunt, uti Rex intra octo annos Anglo octingenta coronatorum millia persolueret,quae tum ex reliquatione pensionis a nuat debebantur,tum etiam S sumptuum causa quos bello ob denegatam pensionem xo illato fecerat,s operum quibus Boloniam Boloniensemque agrum munierat. Vtique Anglus Regi Bolonia Boloniensem a. agris,loca omnia tum vetusta tum quae modo cxtrucra Monti lambertum,ciirrim Ordream, Ambietellium, Biaconaeum integra una cum machinis,commeatu ac reliquo belli apparatu restitueret .Hςc ab utroque statuuntur de subscripto sigillo cofirmantur,deinde Annobaldus ad A nsium proficiscitur, D delaeus ad Regem venit,ut iurisiurandi religione interposita ambo se pactionibus bona
fide staturos confirmarent. MENfE Februario, anno i s 4 6 quum Rex Rupegitione esset, in maxima niuium copia certamen constituitur inter adolescentes nobiles qui apud Delphinum rant,ut alii aedes quasdam oppugnarent,si j defenderent, utraque alios niualibus globis in petentes:quo certamine Anguimus casu his aedibus egredi coepit. Ibi male consider tus nescio quis cistam linteis plenam senestra eiecit, quae in Angulani caput delapsa graui vulnere eum assecit,quo paucis diebus mortuus cst,magno Regis ipsius atq; adeo t rius aulae moerore ac luctu,partim quod in ipso adolescentiae flore e vita decedebat, partim q, ta inopinata vulneris occasio cxtiterat Is ad quascunq; expeditiones a Rege mis, sus i uerat,tanta in rebui administrandis talicitate,tanta apud omnes existimatione at que autoritate fuerat, quanta alium quenquam eius aetatis nostro seculo vidimus. PACE cum Anglo facta Rex quum in Germania Ci sarc cu exercitu esse intelligeret,ac belli cum Protestantibus ancipitem esse exitum sciret, ipse statuit Campaniae &Burgundiis extrema oppida perlustrare, ut videret qua diligentia res administrata esset ab iis quibus negotium fuerat datum.Iter ingressus a Burgundia, principio Burgu Bresistanoriim, talaunia ad Ararim,deinde Seurram, exiguum oppidum ad idem flumen sitim,quod nunc primum communire coeperat, Belnam pollea dc Diuionem venit.
Campaniam ingressus Lingonum oppidum inuisit, unde amiralium mittit, qui Cossiudc Montinium Regium adiret, qui paulo post: ad Caldomonte Bassinioru ei praesto fuit. Inde prosectus Lini una Barrorum, Sandi serium de alia loca obit: Ginvillae panagia colebrat, quum quidem antea Lotaringiae ducissam Barioduci inuisisset. Vitrium Francuvenituic enim oppidum appellari iussit quod ad Matronam numen duobus Vitrio Pa
thenorum passuuni millibus inchoaucrat.Na Vitrium istud incommodo magis loco siti tuna esse iudicabat,quam ut muniri post et,quod tribus aut quatuor montibus cinctum 6 esset. Inde Sammenohaldum, Villairancam ad Mosam, Musonem, Sedanum, Massoriana,Malbersonianum itinere facto Moncometo Arduennoriun, denique Licis ocFolembraeum extremo Nouembri mense se recipit. FOLEM BR AEo deinde Compendium quum venisset, ibique mensis ferme v- Π mi A
Dius moram fecisset, Sangermanum Layorum venit: ubi nuntium accipit Henricum octauum Angliae regem diem suum obiisse,relicto Mio Eduardo impubere annos octo
nato.Huius mortem aegre admodum tulit,tum quod sperauerat firmiorem cum eo pacenidetadus factum iri quam adhuc fecerat, tum quod aequales 3c eadem sere com-stitutione ambo erant:vn se suspicari coepit sibi non multo post migraturum esse. Imo qui apud eum interiorem conuictum habebant, comperiebat eum deinceps magis co-m gitabundu esse factum.Interim quoniam bellorum omnium exitus dubios esse sciebat, periculumque esse perspiciebat, ne Caesar consecto bello Germanico vires omnes in Galliam conserret,quae res Campaniae detrimentosa esset, Langaeum mittit, qui opus Vbiq; accelerandum&perficiendum curaret,ad eamq; rem centum nonaginta millias rancorum expromitiiset: deinde Plancio libellorum supplicum magistro dc Borano mandat,commeatum quantum satis esset n singula oppida introducerent. Sed ant