장음표시 사용
81쪽
i 1 1 1. in urbem fieri posse,quod lati illinis A altillimis sollis aditus omnes hostis interclusisset,
oppugnare alio loco instituunt,& pcriclitari num vi irrumperent, licet Vcnctorum C ercitu, qui foedere crant coniuncti,Ponti uis ab co loco non procul abesset.Nam Vin torum illum cxercitum Aui, ut dixi, in numero fixdcratorum cranth non magnop re sibi timendum csse ducebant, propterea quod Scnatus vetui siet ne suo iniustis finib
P Ros PER certior factus Regium exercitum Cremonam proscisci, Papiam mittit, ut milites ad numcrum trium millium quingentorum Cremonam praesidio ducerentur. A ducc Vrbinciali venetoria legato&marchione Mantuano papae legato sui tantopere contendit ut suas copias ad nostrorum castra adducant, ut ab oppugnan- rodo oppido auertant. Sed ne haec quidem res Badium, Rentium te Lorgium peditatus Gallici praesectum remorata est,quin admotis machinis ea diligentia murum concut rent,ut triduo satis magna pars deiiceretur. Vcrum tanta rcpente imbris copia extitit,ut -- cisi nostri loco lubrico quantum progrcdi ad murum conabantur, tantundem rctro P . . ita dem cogerentur terre. Qui imber quum quatriduum totum nulla temporis parte iam termilla duraret, Badius oppugnationem in alium diem dili erre cogitur: qua tcmporis mora hostibus ad ruinam obstruendam spatium datum est. Denique iuges illi imbres tantam itinerum dii scultatem attulerunt, ut nulla omnino ex parte cibaria in nostr rum castra importari pollent, atque adeo fame illic laborarctur: ad quae incommoda hoc etiam accessi quod hinc ab exercitu Veneto illinc a papano commeatus interclu- rodebantur. Quibus rebus coactus Badius Mediolanum se recipit, quum tamen prius arcem Cremonensem viris A cibariis recentibus munisset .Quam ingrcstus reperit Bu- nouium praesectum mortuum, simul uniuersos milites quos Foxius rcliquerat:ex quibus octo tantiansupererrat, animo obfirmato se potius idem genus mortis cum retia quis perpositiros, quam ut deditioncm facercnt, quamuis diutina biennii conclusione ad liminiam rerum omnium inopiam adducti fui liciat. Non ca virtus fuit eorum qui Mediolanensem arcem tenebant. Qui simulatque I muccus quo cupiebant temporis articulo auxilium non tulissct ubi Marcus Antonius interiit in deditionem seccrunt, quum rei frumentariae satis magna sibi peteret copia, ut auxilium amiralis Boniucti expectare possem. Qiunetiam Prosperi sequum post Ticini transitum e nostrorum con 3ospectu pedem referret, nunquam de deicia dcnda urbe conlilium iniisset, si arcem n liri tenui sient. Qua de causa capitaneus Mascaro qui ut antea diximus ci praepositus hierat, male audiit paulumque ab eo absuit ut ignominiae maculam ex disciplina militari susciperet. I A M rebus miratii ad Mediolanum in suumlocum reiectis, ad Picardiae &Campaniae statum reuertendum cst Simul atque Borbonius Gallia excessit, Moto Nuri cetanus quem diximus in Germaniam ab illo ad milites conscribendos missum fuisse, tanta usus in celeritate, ut paucis diebus Campanorum fines cum comite Gulielmo i ,-- Fustembergo Ac comite Felice ingressus, ad Cossum obsidendum veniret. Oppidum
hoccst qua parte Gallia comitatum Burgundiae contingit,millia passuum a Lingonum ourbe duodccim. Eorum aduentu perterrcfactus is qui praeerat, prima statim denuntiatione, nulla oppugnatione deditionem facit. Quo facto Montinium regium ad linuam relinquunt, de transmisso Mosa flumine supra Neocomum, Monti clarum vetius progrediuntur,quod castrum cst in monte Iitum non procul a Matrona flumine, in dioiere itinere Caldi montis Bassiniorum de l. invitiae. Hoc castrum etiam in corumpotcstatem venit. Dux Guisius qui Regis legatus in Burgundia prouincia relictus erat, quod Tri mollius Picardiae prae sectias abes let,amisi. h. aec oppida ubi intellexit, non putauit committacdum esse ut Gcrmanicus iste peditatus logius progrederetur, sed cu suis equitibus cataphractis centum totidem Aleticonianis,& Vindocinianis itidem pari numero de aliis aliunde accitis, Caldimonicita venit, ubi sitos cum equitatu invalij so
Campaniae prinsecti coniungit ut numerum fere sexcentorum cataphractorum cqui tum conficerent:quibus accellit equitatus cx nobilitate prouinciae promulgationes
chacoactus: ius praesidio Caldii non tem&reliqua oppida firmarunt. Nam cataphractos illos oppidis nolebant concludere led locis patentibus paratos habere viaebant, quorum opora ubicunque rem ita postulare huelligerent,uterentur.Hostes quod confiderent
82쪽
siderent Borbonium equites suppeditaturum, equitatu carebant. Quamobrem equites nostri continenter in armis erant,illi nullos qui frumentatoribus praesidio essent habebant. His rebus effectum est ut paucis diebus fame coacti:,itinere Neocomum Lot ringorum conuerso,Vt illic Mosam transirent,domum redire coeperint. G v I s i V s postquam cos disiccdere,& quodnam iter instituerent, per nuntios comperit, cataphractas circiter trecentos mittit, qui traiecto Mosa flumine antegressi hostes attonte adorirentur,ipse cum reliquo equitatu, parte illorum flumen trad
ista,nouislsiniis a tergo instaretiquum cnim ingentem praedam agerent, facile crat ill rum ordines sub sarcinis perturbare. Ad hanc rem perficiendam deligitur Coruill Io nus,qui Guisianos equites de alios ducturus cra&sed accidit ut pridie quam proficiscerentur, rixa quaedam coorta sit inter Coruillanum de Castelletum Lotaringum: qui quum ad arma venissent,Castelletus districto gladio Coruillanum punctim in os petit, de iugulum traiicit:quae res prosectionem corum retardavit. Guisius quum illos Mosam,quemadmodum iussi erant, transisse existimaret, nouissimos illorum suis equii bus insequi coepit:quos ad Neocomunias equutus, cos qui citra flumen reliqui crant nam dimidia sere pars transierat concidit, de praeuam recuperauit Quod si quibus negotium datum fuerat, ut trans flumen client, quod imperatum crat fecissent, paucis simi ex hostibus superfuissent: tantus eos metus incesserat. Lotaringa dc Guisia nobiales matronae ex arcis fenestris hoc spectaculo se oblectabant. '' D v M liciae in Italia 3 Campania geruntur,nihilominus turbarum erat ii Pica diae Dux Nortii lcus quatuordecim fere aut quindecim Anglorum millia ad Caletum
cxposuit de iunctis cum Burano comite Caesaris legato copiis, reperiunt in exercitu esse sex fere millia equitum,peditum ad vigintiquinque aut triginta millia, dc torment
rum non paruun multitudinem. Iter insistunt intcr Montrolium de Toromam,ut He-
dinum vel Durlenum aggress iri viderentur. Trimollius tantam belli molem sibi sustinendam videns,iis iam urbibus prospexcrat ad quas hostes primum accessuros verisimile erat. Teroanae Fraxinaeum Nothum Morollum ipsius oppidi praesectum cum quinquaginta cataphractis reliqucrat, dc capitaneum Petri pontium cum turma ducis Lotaringi serat autem centum cataphractorum cuius ipse legatus crat,dc duobus p in ditum millibus. Hoc oppidum hostes tam egregie munitum conspicari, sibi non tentanduin et se rati, praetcrcunt. Hedinum usque progressi,itinere Durienum convcrso, idem iaciunt: Durlcnum tandem obsidendi consilio perueniunt. Castrum reperiunt cespititium viris de rcbus ad bellum necessariis abunde munitum: quod Pondormius iussu Vindocini anno superiori in colle Ambianum verius extruendum curauerat.
Quod quum diligenter explorassent, ab eo etiam sibi abstinendum est e duxerunt. Ibi quatriduum morati, ut se ex itincris defatigatione recrearent,Corbiam itcr faciunt: sed ne eam quidem aggredi in animum induxerunt, quod illic ipsum Trimollium adesse
o Hoc dignum scitu est,tantam fuisse Trimollio hominum paucitatem, ut quum aliquod oppidum hostis praeteriisset, illinc cogcbatur praesidituri abducere quod si iam in aliud introductum hosti opponeret. Pondormius ubi hostes Corbiam praete mestos esse,&aduerso flumine Somona procedere sensu, Bibracte ingrcditur,ubi fluminis transitus est inter Corbiam de Peronam,co consilio ut hostem transitu prohiberct, quumquidem secum circiter centum quinquaginta cataphractos de pedites sere mille quingentos haberet. Ncque vero cum latebat oppidum infirmius csse quam ut d endi posset,ut pote quod moenibus inualidis cinctum, nec muniri etiam potest, obtrcs circuniectos montes adeo propinquos,ut vel lapidibus abigi quoeant siqui propi gnare conentur.Sed sperabat, si maiori hostium vi impar esset, sibi per aggerem c so plus facultatem datum iri, icque pontes efiracturum csse. Verum aliter omnino se res habuit. Adeo enim urgentibus aduersariis premi se sentit,ut nonnisi perturbatis ordinibus se recipere potuerit,promiscue per tumultum illis transeuntibus. In ca turba Pol dormius circiter centum homines amisit, ex quibus fuit capitaneus Adrianus mille peditum tribunus.Nec dubium est quin reliqui ad unum omnes deleti suis lent, nisi Pomdormius cum equitibus aduersum se ad sustinendam irruentium hostium molem op
83쪽
i - , , posuisset, dum pedites Corbiai ubi crat Trimollius te reciperent. TR i MOLLivs certior factus hostes traducto exercitu Rotam dc Mondid
rium contendere Mondiderium mittere auxilium constituit Quod quum nemo suucipere auderet, quod itincra hostium exercitu rcferta erant,Pondormius, cui omnia quantumuis periculos leuia videbantur rem tantam aggredi no dubitauit Postquam aducsperasse itineri se committit, assumptis ducibus itincrum peritissimis: quumque neminem obuium habuisset, illuc Rupebaronem Arvernum cum quinquagintac taphractis,Noracum pari numero is autem crat in turma comitis Dammarcini ita tus de capit ancum Renatum Pallelerium cum mille leuioris armaturae equitibus collocauit. Re quam susceperat ex sentcntia consecta,de reditu cogitare coepit. Tametsi io autem minime dubitabat quin hostes,qui eum Corbia prosectum Mondiderium venis te sciebant,operam daturi essent ut redeunti occurrerent, tamen quod metuebat ne Trimollius suam operam desideraret,non iudicauit sibi expectandum essedum nox appeteret.Ita plena luce iter ingreditur, quoscunque obuios haberet certo constatuit aggredi,quum tamen suam tantum turmam, quae nonaginta cataphractis constabat, de procomitis Lauedini turmam duceret. Dum iter facit, incidit in quingentos equites, quos tanta virtute adoritur, ut infugam statim coniiceret. Duo postea cquitum millia reperit qui subsidio primis veniebant,quorum occursu se recipere coactus, Cum
triginta equitibus nouissimum agmen claudit, tum reliqui itinere quo Ambianum itur euaderent.Vrgentibus supra modum aduersiriis equo intersecto ipse in terram deiici- rotur: prostrato succurrit Barniolius frater de Imatus cum Canaptio nepote, qui idem etiam signifer erat dii & equum illi suppeditant, & nouissimi omnium subsistunt, dum ille una cum suis Ambianum se recipitinam Corbiam redire integrum non crat, pr pterea quod hoc iter ab hostium exercitu intercludebatur. Tandem crebris praeliis Barniolius δί naplius cum viginti cataphractis conflictati humi sternuntur,&cum septem equitibus viri in hostium potestatem veniunt. Rota ab hostibus capitur &ii ccnditur: qui postea Mondiderium veniunt,& maestinis muros dciiciunt. Nostri quos illic Pondormius collocauerat,s iis viribus diffisi, deditionem saluis impedimentis, , , . . faciunt, seque ad Tri mollium tradito hostis oppido recipiunt. Ob quam deditionem reis a. fine vulgo damnabantur,quam nimia festinatione fecisse videbantur,quod hostes prς 3ο commeatus penuria diutius illic commorari nequc longiore cos obsidione premere potuissent. Affirmarunt nonnulli Renatum Pallelerium hanc pactionem nunquam approbasse.
REX quum Lugduni audiret quo loco essent res Picardicae, hostesque ad Osiam flumen progressos Lutetiae duorum & viginti millium spatio appropinquasse, Vind
cinum quammaxima potest celeritate eo mittit, summo impcrio tradito, ut quicquid da, labrum intelligeret in citeriori Gallia opus facto esse faceret. Simul quadringentis cquitibus erauis armatu partim ex Burgundia, partim ex Campania collectis, ut statim illum sequ. intur,inlue per omnia dicto sint. audientes,imperat.Praemittit Brioniuin qui Palmsinorum animos perterritos confirmaret.Huic mandatis quae habebat in Comitiis p opuli expositis,neque villamentione aduentus Vindocini& equitates quem secum aD ducebat,iacta,Balletius secundus curiae praues totius multitudinis nomine in haec verba respondit, Periucundu fanc toti populo este eius aduentum, quem a Rege supremo suo principe milium esse intelligerent. Tamen Regem Ludovicum undecimum,quis Lutetiae urbis fidelissimae ciues ob expeditionem Caroli ducis Burgundiae, qui ad Beblouacum erat,metu perculsos consolari conaretur, misisse non unum quempiam veredariis equis, scd mareschallum Ioacltimum Rustum cum quadringentis cataphractis,quam rem illis Glatio sui sic.Tametsi cnim illis in dubium minime veniret Brionii fides, virtus & gratia qua apud Regem Vescrct, non essc tamcn cum qui solus tantam urbem nactu liberare posset. Nuntiatum nillilominus illis erat Vindocinum aduenta- sore cum pari hominum numero quem Ruestus tum habuisset. Id quod magnum illis Ditimum addebat turn ob sngularem principis virtutem dc dignitatem, tum ob comitum multitudinem. RO1 Α S Mondiderio captis&incensis nuntiatur Anglis Vindocinum appropinquare. Quamobre vereri coeperuinei mollius ex una parte de Vindocinus altera
84쪽
accederent,qua ratione ferct ut commeatus omnis interciperetur. Itaque reducere copias Femaquio statuerunt, ad caput fluminis Somonae octo passitum millia supra San- quintinum. Nellam oppidum in itinere desertum,quod infirmius esset,rcperiunt,quod . etiam incendunt. Postridie Hanum iter conuertunt, quod defensoribus destitutum reperire se sperabantavcrum superiori proxima nocte comes Brennus cognomento Salulebrucus illuc cum suis quinquaginta cataphractis de peditibus fere octingentis ven rat, qui Oppidum seruare statu rant: arx enim ea crat quae ab exercitu ab expeditione
reuertenti capi vix pollet.Id oppidum quum praesidio firmatum hostes videret, absque oppugnatione praetereunt.Secundo post dic resicto ad laeuam Sanquintino ad Perii io quium castra loca postridie Prcinome, Bohanium, quod castrum est duobus Pr moiue pallitum millibus,oppugnare velle prae se serentes. Quanquam Premontiana illa strametatio latis ostendcbat illis non cile in animo Bohanium tentare: quippequet in itinere Boiianio Cameracum facta fuerat: ut verisimilius ellet eos se illuc recipere,quam castrum aggredi cogitare. Quod quum non animaduerteret qui castro illi praeerat quum hostes tam propinquo loco cuc intellexisset,non expectauit dum de fa- Dia. M a. cienda deditione mitteretur nuntius: vcrum ipse Premontem prosectus castrum soth- leo A Burano in manum dat, modo sibi ac tuis abire caluis impedimentis liceat. An glus relicto quod satis esse videbatiir praesidio,in Artesiorum fines reuersus exercitum dimittit. Id factum est paulo post Diualia anno a s 2 3, decem nempe aut duode-- cim post Martinea diebus: quo quidem Martincorii dic tritica sita per uniuerium Galliae regnum gelu correpta sunt. Dccimo aut duodecimo ab hoc grauit limo casii die quum videret Trimollius hostes prius excessisse quam Vindocinus aduenisset, recta Bo - . tialianium cum sex cannis muralibus pcrgit, murum tanto impetu concutit, ut hostes de sperato auxilio quod dimissus crat cxercitus,deditionem faccrcnt: quo facto Strataeus castro praeficitur.Tri mollius cPicardia decedit, quam aductilis maximi exercitus impetum paucissimorum hominum opc tanta virtute defendit, ut hosti ne pedis quidem spatium occupatum tanta expeditione in Gallia superfuerit. AMiRALivs id temporis quum ad Mediolanum castra haberct, oppidani ad eam cibariorum pcnuriam redacti liint, quod pistrina nostri undique fregillent & . o quouctum ab oppido auertissent,ut nisi magnam pistrinorum versatilium multitudo' nem in urbe liabutilent quae fieri Prosper imperauerat,dubium non sit quin tum ciuestum milites fame perissent. Prosipcri morbus etiam ingrauescere coepit, ut summam imperii Alarconi Hispano tradere coscretur. Is paulo ante iussu Caesaris e Calabria venerat , ut peditatui His anico pr cilci, propter quod Piscarius aberat, qui ob rixam aduersus Prosperum coortam discesserat. Narco hac cura totius administrationis suscepta, ut initio aliquid memorabile fac et,cditam valde aggeris molem in urbe excitauit, unde in nostrorum castra glandes coniicerentur: illuc septem aut octo maiora tormenta subuchi iussit. Prosper operis inutilitatem,& munitionis bellicae iacturam quum viderei,desistere ab ea iubstructione suos iubet:marchioni Manniano imperat, . o ut cum quingentis equitibus papanis quos habcbat, Papiam occupet, commeatum qui nostris ex parte Laudae deportabatur,intercludat.Rorentini, Lucenses, Senenses& ex sectis alij impensam detrectare coeperunt, quod trimestrem pensionem, quemadmodum conueneran persoluissent. His rebus sebat ut Prosper ad rem numariam expediendam, Mutinam quae acquido Rangonc nomine ccclesiasticae ditionis tenebatur duci Ferrariae certo prctio restituerc statueret: de hanc ad rem perficienda legatos ad cum mitteret Rebus iam copolitis,Carolus Lanosius prorex Neapolitanus mi so nuntio pactionem perturbat,ieque ad belli sumptus pecuniam suppeditaturum cc firmat Quinetiam ipse Neapoli profectus Mediolanum venit, ut quandiu Prosper aegrotarct,rebus gerendis iussu Caesaris praeesset, siccum quadrinyntos cataphractos exso Neapolitano regno habens:& in iis marchionem etiam Piscarium,qui ob contentio' neni quandam quae illi uti dictum est cum Prospero intcrcedebat, ab exercitu discesserat. Amiralius quod verebatur ne Mantuanus 5 Antonius I cua, qui Papiae crant, ponte quem ad Vigcuam faciendum curarat occupato, commeatum qui illinc in ca stra couehebatur intercii ci cnt Badium de Rentium Moncha Vigeuam venire iussit. Quae quidem migratio nostris perniciem attulit:tum enim aditu patefacto cominc
85쪽
is L 3. tus libere dc ingent copia Mediolanum importari coepit.
cias M. GL AM AOVS hac de catis quum scdiolanen ses fame se premere posse despe- - sum raret,simul quod consilia eorum quos in urbe sibi studentes habebat patefacta esse dirucebatur,obsidione desistere constituit, eoque magis quod suos locis apertis continere diutius non poterat qui nivosam dc saeuam hymeni semestri spatio antea pertulerant: quibus vi tecta si ibetidi facultatem daret,Biagrasum mora finitima se recipit. Eo posta quam peruenit Rcntium, Sampaullum o Lorgitim peditatus Gallici prefectum, o nam quod oppidum est ad lacum Maiorem,obscisum mittit. Vcrum Prosper animas uerso nostrorum discessu,mille ducentos milites illuc subsidio miserat: quae res nostris incommode profecto cecidit.Rcntius ad oppidum adducto exercitu aggeres ad machi tonas admovcndas extruit, machinas instruit, viginti & eo amplius dies concussis muris bis aut ter oppugnare urbem coepit. Nostris sortiter ab oppidanis repulsis, alia aggredi via instituit,ut cuniculos ageret.Suffosso latissimo muri spatio de igne cuniculis subiecto murus in sublime elatus in fossas non delabitur,sed ad libellam desedit,& in fundame ta tanquam adactias constitit. Quibus rebus factum est ut ille sua spe deiectiis, tam lom
go temporc nequicquam absuinpto se in nostrorum castra reciperet. In ea obsidione ex nostris viri fortes non pauci perierunt,& ex hostibus quoque nonnulli .E nostris interiit Pomerellus rei mactainariae in Italia magister,&iuuenis quidam nobilis Normanus cognomento Roncerollius, Hugouillani F. quorum morte non mediocre damnum accortum est. Ille enim exercitatissimus omnium Gallorum in machinis collimandis e- 1αrat: hic summam sui apud omnes cxpectitionem concitarat. Plurimi etiam alii inte ierunt, a quorum nominibus recensendis, ne aequo longiores simus,supersedere visium nobis est. PER id tempus Caesarianus exercitus Mediolano non discesserat, quum expectaretur Carolus Laimosius prorex Neapolitanus, quem Caesar mittcbat ut summam ai toritatem acciperet. Sed cunctabatur ille,expectans quorsum Prosperi morbus euad ret, tum quod in cum locum venire nolebat,quo loco ille esset, ne cius imperium velut inferiorferre videretur tum quod hominem virtuto militari de belli gloria clarum loco
'ri quern adhuc tenuerat, mouere non studcbat. Tandem nuntio accepto cum ex morbo
delirare Papia profectus Mediolamam venit, eo ipsb credo die quo Prosipor obiit. M 3odiolanum ubi veni lustrato exercitu ex oratoris Venetorum consensu statuit, uti G mmani pedites numero ad sex millia,quos C Germania accersiverant, cum cxercitu V
neto se coniungerent,dc simul flumine Adda transinistb ad se accederent. Id eo consilio faciebat,ut coniunctis copiis regium exercitum quem longa hyeme quam pertulerat, conflictatum putabat,ut erat,de semestri labore defatigatum, priusquam e Gallia supplomentum mitteretur,inuadcret. MENfIs erat Martius quum exercitus Venetorum, auxilia Germanorum M p
pae Clementis copiae flumen Addam transierunt. Coniuncti in apertum prodeunt, de ad iter Mediolano Papiam castra faciunt ibi proregi nuntiatur Badium cum suis cer tum cataphractis, Maserium de Saniem natum cum suis utrunque quinquagenis, Lor- 4.gium denique cum Gallis peditibus quibus praeerat, ad Rebeccum consciuste loco a castris dis lito,de ad auxilium serendum incommodo.Hac de causa nocturno impctucos inopinantes opprimere costituit, de ad hanc rem Piscarium cum peditatu Hispanico dc Ioannem Medicem Clementis papae nepotem cum magna equitatus multitudine d ligit Et quoniam noetii rem fieri oportebat, disium candidum singulos,ut se agnosterent, capere iubet: hinc etiam talem adoriendi hostis rationem a camisia camisadam a ritu edi appellant.Tanta celeritate iter faciunt, ut ad vigilum stationem duabus ante lucem li r ris peruenirent Hos infirmiores ad sustinendum impetum adorti, in ipsa castra compellunt,ut non prius ad arma conclamaretur,quam Badius d caeteri duces sitos repulsos cernerent. Badius etsi aegrotabat tamen sumpta medicina equum statim conscen- soditiLorgius illi praesto fuit,collecto repente quantum potuit peditum numero. Hi impetum hostium sustinent,dum reliqui conuenirent,dc ad castra confugerent: in itine re an ratio occurriant,qui cum exercitu ad auxilium serendum properabat. In eo comniina paucos homines amisimus, impedimenta omnia hostis ademit. Postridie ami-ralius quum videret nostras copias in dies singulos minui, ad Helvetios mittit ut surptem -
86쪽
plementum sex millium acciperet: interim nihilominus ipse dc mareschallus Mon moreneius primae acies ductor, exercitu licet valde acciso quotidie praeliandi potest tem quaerebant. Sed hostis congredi nolebat, quod speraret absque pugna de nullo periculo nostros ex Italia eijcere, dc eam sere consuetudinem esse sciret, ut sero auxilia e Gallia mittantur.
CasARI AN I miralium Blagrasi loco valde commodo castra habere quum perspiceren*duobus hominum millibus Mediolani praesidio relictis Ticinum transeut, Ac
Gambolati castra locansivi commeatum qui Omesina convehebatur impedirent.Pr terea quum nostri qui Gariasiim praesidio tenebant, commeatum qui Papia in castra iro Caesarianorum importabatur, intercluderent, dux Vrbiciensis cum cxercitu Venetorum nostros inde expellere aggreditur. Itaque admotis machinis de muro deiecto, bis et oppugnauit:sed nostrorum virtute repulsus, plurimos de sortissimos ex suis amisit. Tertia oppugnatione quum nostri tot laboribus defatigati, impetum hostium sustinereno . posen .succumbunt: dux Vrbinensis imposito firmo praesidio ad Caesarianorum castra se recipit. Haec Gariasi occupatio magno usui fuit hostibus: nam deinceps Papia ad e rum castra commeatus nulla molestia de periculo vehebatur. Hostibus Ticinum traductis de artaso occupato miratius vereri coepit ne Omelinae omnibus itineribus occli sis ea ratione seret ut nostri ad famem compellerentur: illinc enim petebatur quicquid commeatus habebat. His causis permotus Biagrasi mille relictis peditibus de centum Oxo quitibus leuis armaturae,Vigcuam venit. QD M Caesariani Gallati de Binasci essent,IoannesMedices iter cum suis faciens, mcidit in ducentos Helvetios ex nostris qui pabulam ierant. Hi quum impares se viderct, tinia. u. a. loco munito occupato se continent: deinde quu ea conditione,ut vivi seruarentur,deditionem sectilent, fidem violauit,&omnes per summam crudelitatem interfecit. Hac G M. . lascelerata perfidia irritati Heluet ij ab miratio petiit ut eius voluntate sibi besto quo vuliccat:quod ut illis satisfaceret, concedit. Ita totos viginti dies ex hostibus nemo in illorum manus incidit quem non mactarent, S quicunque captiui in castra adducebantur,ab ijs statim interliciebatur.Qua ratione nostri si uti persevcrassent,verisimile est belli exitum nobis commodo Histe Nam Hispanus pri ter cςteros populos mortem re μ3o midat, magisque quaestus cupiditate quam alia causa adductus bellum gerit, Δ quoties non tam speratur lucrum quam timetur detrimentum, rarissime periculo se obiicit. Quod de maxima parte, non de omnibus dictum accipi velim. Hoc ita esse argumento est, quod toto saeui illiuς belli tempore pauci Hispani se locis patentibus commiti bant , de maiori quiete quam antea potiebamur. Neque destiterunt illi cum nostris Q re,donec iustum bellum rursus concederetiata C AE s A R I A N v s exercitus Gambolati,noster Vigeua erat, locis admodum propinquis. Ibi amiralius dies continuos tres pro castris suas copias produxit, & aciem in
structam habuit, ut si vellet hostis praelio contendere luelle autem debebat, cui duplo plures viri suppetebant ei potestas non deessetamen prorex de Urbinensis certamen sibi experiundum non esse ducebant, quod sine periculo se superiores fore confidorent.Qui ut nostros Vigma elicerent, Saristanam exercitum ducunt, quam comes H
go Pc potius Bononiensis de Ioannes Biragulus praesidio taenebant.Quo simulatque peruenerunt, machinas summa celeritate expediunt. Amiralius hoc hos hium cognito iti nere,quia oppido quod infirmum esse intelligebat, metuebat, scruare homines voluit, Sc auxilium cis ferre constituit. Morterram usque progresso nuntiatur capto per vim oppido maximam militum partem intersectam esse, Hugonem Pepolium dc Biragulum in manus hostium venisse: quare intellecta ille si scepto itinere destitit,lceo loco castra posuit. C A PT ASamrana Caesariani rationem quaerere coeperunt, ut Vercellas a Gallis a- - ---so limarent,opera Hieronymi cuiusdam Parili Vercellensis. Id facile illis factu fuit, quod sta: illic Gibellini Guel fana factione longe essent superiores. Haec Vercellarum desectio m
rao nostris detrimento fui quod commeatus maxima ex parte illis ex agro Vercellen-δe locis Taurino vicinis comportabatur: unde contra, postquam desciuisci, pluimmum intercipiebatur.Quibus de causis hostes in magna spe veniebat fore ut arbitratusio de nostris propterrei frumetinae inopia statuere imo ut eos si liberet reditu in Gal
87쪽
liam prohiberen qua spe adducti Canaelianum viniunt. Eodem tempore gratiissimus
quidam calus nostris interuenit. Monti ianus & Ruterius Badii legatus rem periculosam Litis inconsulto aggrediuntur. Ex nostro equitam quibus vident optimos equos cit ei sic autem habendum est, minores tantum equos superi utile: nam bcllatores uniuersi ino pia confecti poterant eos ad centum viginti deligunt Duce itineris aberrante hostibus occurrunt,ab cisq; tandem sortiter praeliantes c. eduntur & profligantur, capiuntur Motilanus de Buterius cum tota multitudine Quae res nostras copias,quippe inclinatis iam rebus, Vchementer alnixit. A M I R A L i v S lcmpus producere conabatur, dum auxilium ab Helvetijs quod a collucrat,acciperet: supplementum ctiam quadringentorum equitum grauis armatu- iorae a Rege cxpectabat, ex denique Rhetorum millia, qui Berponiciasi agro iter faciebat ut se cum Federico BoaZolo Laudae coniungerent,ducatumque Mediolancnsem de Venetorum fines illinc inuaderent, de vires hostium auocarent. Itaque Nouariam exercitum ducit. Ioannes Medices cum quatuor peditum millib. dc equitibus trecentis a pr rege mittitur , qui Rhetos transire prohiberet. Qui postquam ad Bergomatum limites pauenit, culii Vcnctorum auxiliis tantum n otis illis exhibuit, ut quoniam equitatu carebant,domum redire cogeruntur. C lari ini nactu Rhetorum liberati Bia alumnostris cripere conantur,propterea quod inde commeatu iuvabantur: ad hanc rem deli
gitur Ioannes Medices. aut primo impetu pontem qui a nostris tenebatur, occupat, deinde quum ad oppidum machinas admotas ad oppugnationem instruxisset, Mediola- 1ono egi cisi ciues ad sex milli a egregie armati auxitio illi acccdunt.Concussis muris quatuor aut quinque dierum sipatio, oppugnare apgressi a nostris rcpclluntur: secunda ag- grcilione vi Capitur oppidum. Fit ingens praeda, quae tamen Mediolanensibus magno constitit.Omnes enim aedes in quas illata cst praeda, infecit pestis, de tota deinde ciuitas luc corrupta est: vi certum habeatur perijsic illic circiter quinquaginta hominii millia.
Prorex ut omnes aditus nostro cxercitui pri cluderet simul ut Helvetios qui Iuri am defccnderant,de iralium distineret Marianum copias duxit. Eo tempore pestiletia per nostrum cxercitum grassatacst,maximc Helvetios inuasit de alios promiscuc.Quinetia marescii allus Mommorencius primi agminis ductor tam graui morbo correptus cst, ut filutis spos exigua esset. Tot rebus aduersis conflictatus amiralius honcstius cilc iudic uit reliquis copiis discrimen sortiter adire, quam si miscrc contabesccrede perire sine-rct. Itaque Nouaria prosectus Romani anuin versus contcndcre coepit, ca spe ut se cum Helvetiis coniungeret, sicque conuerse itinere praelium cum lioste committeret. Illinc quum proficiscendum esset, sommorincius qui prῆ morbo equum conlccndcrc non poterat,gcslatorio vectus cst.
PRO REx de Urbinesis de nostrorum prosectione moniti, celerrimc illos subsequuntur. Quumque scx millia passi uim progressi castra facere dccrcui sciat, Borbonius qui
ita utris ictum est nupcr in eorum castra a lucricrat,vlterius ut procedant admonet, ad priniam lucem nostros castris appropinquaturos, ut antequam auxilia coniungcrctur,
nostros vel inuitos ad certamen cogerent Dum inter illos dicuntur sententiae, medias ere nocte anili alius discedit, ad flumen Sesiam iter facit Eo quum diluculo venisici, auxiliares Helvetii ad alteram fluminis ripam accedunt. Quos an iralius per nuntios monet de rogat ut flumen transeant, sperans coniunctis copiis sibi satis virium fore ut cum Caesarianis congrederetur.Nuntiis respondent sibi satis csse si ci ucs suos de commilitorines pcriculo ereptos secum domum reducant, praesertim quum Regis promissa non apparcrent. Conuenisse citam ut dux Caudius Longouillanus cum quadringctis cataphractis sibi, quum Iuraeam venirent,pr. ino citat: hoc minimc factum sui sic. Acccstit deniq; illud insciliciter nostris,quod ex Helvetiis qui semper in castris iuerant, tuum suos ad ripam fluminis conlisiere sensissent, plurimi nullo ordine ut ad cos ininsirent festinare coeperunt Amiratias tanta pertiirbatione animaduersa, ne res aduersariis innotesceret, s. Cum aliquot equitibus quos ex tempore collegit, nouissimos claudit, δί imperiim sustincti illo primo congrcstu brachium sciopo inaiicitur, saucius prae cruciatus magnitudi ne pugna excedere cogitur, relicta exercitus cura Sampaullo dc Badio, qui receptui prouidercnt. Pro x interim equites leuis armaturae circiter mille ducentos cum piatiatibus sere octingetis praemittit qui nostros praelio lacesicrent,de dum ipse cum totis c
88쪽
piis accedere occuparent. Badius & Vandcncssius in extremo agmine totum pondus & molem huius conflictus sustinent, sed ibi uterque cadit. Vandenellus in ipso praelio moritur, Badio medium corpus plumbea glande trai jcitumqui suis monentibus ut se ex pugna rccipcrct, iacgauit sic auersiuna unquam tergum hosti dedisse. Hostib. repulsis ab c cononio suo,qui cum nunquam descruit,iubet se ex cquo deponi, & ad truncum arboris vultu ad hostes contictio applicari. Ibi Borbonius qui cum hostibus nostros vrgentibus aderat,illum intuitus,se illius vicem dolere S fatum miserari ait,quem virum str nuum & bello sortem sutile sciret. Cui ille, Enimuero Borboni, inquit, nihil est cur me misericordia prosequaris, qui ut virum probum dccci morior. se quidem contra tui miro seret,qucm contra principe, contra patriam, contra fidem S iurisiurassi religionem a ma ferre video Paulo post laaec verba animam emauit Oeconomo publica fide accepta permistum est ut hominis cadauer in Delplii natum,quae patria cius erat reserrct. Mo tuo Badio comes Sampaulius de receptu facicdo cura suscipit: ubi multa a nostris quam sortissime fieri potest gesta siuat,quum tam pauci cilciat, iiq; minoribus minima ex par te equis uti demonstratum est vecti.Inter caetera in quadam hostium impressione legatus Samemniij interfectus est,cui nonacia erat Bellovaco cognomento Eleganti. Is alter ex duob.illis erat,qui anno i sis villastancae porta claudi prohibuerant, ubi Prosper Columna improuiso captus filii. Prodomini Carnotensis SI A nnobaldi legati equi interficiuntur: quibus laborantibus Lorgius cum paucis pediti b. qui ex tanta clade supererat, ' ..1o it in tempore subsidio venit,ut hostes ad suorum agmen sic recipere cogerentur. Quibus rebus persectis Sam paulius paucis desideratis reliquum exercitum flumen traducit,tormenta igniaria Helvetiis tradit,lii se cum illis valle Aristana recipiunt: ipsc Taurino Susanam usque regreditur. Inter Susam & Brianconem obuium habet Claudium Longouillanum cum quadringentis cataphractis auxilio ipsis venientem, sed post festis,quod dici solet. Qui si ante quindecim dies aduenissent, Heluetis illi, quos integros& recentes secum coniunxissent,pugnare non recusassent, qui eam tantum causam cur
non pugnarent attulcrunt, quod sibi quum Iuraeam descederent, promistum filisse causarentur equitatum illum praesto suturum. Idem usuuenit anno Israe quum auxilium Genuam mittereriir. Illud denique vcrum cst, morem nostrum csse ut sero, quum data fa-3o cultas preteriit, auxilium mittamus, idque immodico & inutili sumptu. Mea quidem certe memoria hoc non semel accidi me comperi. PR OREX Neapolitanus ubi Mediolanensem ducatum vacuum esse Gallicis ammis vidit, censuit uti dux Vrbinensis cum Veneto exercitu domum se reciperet,in itinere Laudam quam Federicus BoZZolus adhuc iusti Regis tenebat, duci Ssortiae recepta traderet,Piscarius cum exercitus parte Alexandriam prosciscerctur, quam eidem duci recuperaret: illic cnim Regis nomine aderat Bussius Ambosius. Borrotus & Anab sus copiis nostris Italia egressis, neque ulla auxilii spe relicta, suo munere, quoad eius fieri potuit,sunm: pacti sunt uti sibi ad Rcgem mittere concederetur: a quo si intra dies quindecim nihil acciperent deditionem se facturos. Die constituta nuntium a Rege aC, o cipiunt,sibi nullam esse auxilij copiam: proinde quam honestissimis postent conditionibus cum hoste deciderent. Itaque hostium voluntate in Galliam redeunt,saluis impedimentis, vexillis explicatis, Susam sine periculo deducti, traditis prius oppidis in eorum manus quj a Caesare constituti client.
I isDEM temporibus proregi mandata a Caesare & Anglo affcruntur, Vt n nim rastris Italia pulsis victoriam urgeret, & in Galliam exercitum duceret: sibi enim summa omnia polliccbamur, corum opera quos Borbonius sibi cupicntcs 3c studentes cile in e - , Loti Gallia praedicabat. Ad quas res conficiendas Canar ducenta coronatorum millia Genuam miserat: A nglus singulis mensibus ingentem quandam pecuniae strininam suppeditaturus crat. Huic exercitui praeponitur dux S: caput Borbonius, cui attribuitur so marchio Piscarius cum peditib. ad numera quindecim millium, equitii duobus millib.& catapultis ignivomis octodecim. Borbonius ut animo apud se cogitauerat, confid bat, simulatque Galliam ingrederetur, plurimos ex nobilibus sic ad eum aggrcgaturos esse. Quae spes hominem sesellit, quum Gallus co ingcnio sit ut a principe suo nunquam deficiat. Susccpto cxercitu, oppugnandam Massiliam suscepit: ctenim quoniam nec vallo nec sos lanec lateralibus propugnaculis munitam cile satis intelligcbat, paucis
89쪽
1 1 1 4. paucis insuper defensoribus& rebus quae ad propugnandum usui sunt firmatam, ne, te hane sibi deditum iri confidebat.
RECi nuntiatur Borbonium Massiliam versus iter habere: eb Rencium Ceretem, virum rei militaris peritis limum & Brionium, cum duccntis cataphractis de peditum tribus millibus mittit.Qin Mastiliam ubi aduenerunt, tanta celeritate opcri faciendo incumbere coeperiit,ut paucis dicbus tum militum tum ciuium industria vallo & pr pugnaculis cincta eo loco esset, ut hostibus obsidio dedecori de ignoininiae sutura viruderetur: quod etiam tu accidit. Borbonius enim Sc Piscarius castris collocatis ita a bris cruptionibus Se machinarum e muro strepitu excepti sunt, ut facile intestigerent urbem sortibus viris non carere. Rex quum videret quantis copi js Massilia obsidere- is tur,exercitum restituedum codem anno quo labefactatus fuerat suscipit.Iam ad Helvetios miserat ut millia hominum quatuordecim cogeretur, Germanorum peditum sex millia accersit,tribus millibus Franciscus Lotaringus, totidem numero Dux Soth-folcus Albarosanus, cuius iam saepe in his Commeta ijs mcminimus, praecrat: decem praeterca millia tum Gallorum tum Italorum. Has copias adiunctis cataphractis equiali bus fere mille quingentis, Massiliam ducere dccrcui ut illic cum hoste, qui quadraginta iam dies castra ad oppidum habuerat,congrederetur.Haec ut conficcrct, mar ichallum Chabannium, quem primo a ini praefecerat, praemittit,qui Aucnionem Occuparet,nc hostis prior cius compos fieret.Chabannius co quod impcratum fuerat persccto, ubi Re in appropinquare sensit, Salonem Crariorum progreditur: quod ros. -- is oppidum millia passuum sedecim Auenione abest, lassilia totidem. Borbonius simi latque tantum exercitum,utpote R ium,ad sic acccdere perspexit, mature ut se reciperet, landam cile operam intelligit. Maiora tormenta nauibus Genuam remittit, minora rotis exempta frustatim iumentis dorsuariis imponit,quod iter illi in receptu perca loca faciendum crat, quibus aegerrimc carri ducuntur. Mareschallus regredientes insequcias equites circiter quingentos mittit, qui nouistimos adorti multos ex hostibus Conicerunt,& maximam predam faciunt:propterea quod omnes ut suga salutem
quaererent, sarcinas rclinquebant,militem arma quae serrc non pol crant, itincribus at tecta negligebant.Mommorencius etiam non cxiguo equitatu cos trans Taurocinam
insequutus, sui colligendi aut requiescendi facultatem adimebat. ollax e- - Εκ pulso hoste expeditionem Mediolanens in suscipere decreuit multis licet eu Σ' ' de sententia deducerc conantibus,propinqua iam hyeme,mcdio nempe Octobri amno i 12 .Nilii lominus paratas videns copias, de Borbonium reuersum, iter illi anteuertere,aut certe prior in Italiam venire constituit. Quapropter nulla interposita mora exercitus isontem Italiam versus conuertit, secum habens regem Nauarrae, duccm Aleiaconium, comitem Sampaullum, ducem Albaniae, lucem Claudium Longouillanu, mareschallos Chabannium, Mommorencium, Foxium, Nothuna Sabaiadum praese-fectum praetorio, iralium Boni uetum,cuius praecipue consilio utcbatur, Ludovicua rimollium,Michaelem Antonium Saluilium, comitem Valdomonti una,Franci mLotaringuin eius fiat rem qui tribus pcditum Germanorum millibus praeerat Sothsel 4, cum Angliam cum pari numero,Rentium Cerciem Romanum, Philippum Chabotu Brionium,Galeacium Sanseuerinum Galliae summum armigerum, Ludovicum Astinum de multos alios amplisti mos viros, quorum nomina commemorare niuatum longum esset. Ludovicam Sabaudam matre rcliquit, quae regni gubernacula haberct. In Picardia de Insula Franciae Vindocinum, in Campania de Burgundiae ducatu Guisum, in Normania Ludovicum Bregaeum magnum Normaniae Seneschallum, in Aquit ilia de Ocitana Lata trecum,in Britonia denique comitem Latiallium, hos singulis pro-x αὐ- uincijs cum imperio praeeitc iubet.Pcr hoc icmpus illi nuntiatur reginam Claudiam se . xorem charissimam diem sutim in arce Blaesiana obis ile,relictis libcris quos ex eo pepererat,tribus maribus,duabus foena inis.Primogenitus filii Franciscus papi I conis filius solustricus, secundus Henricus dux Aurelius nunc Re Henrici octaui Angliae regis filiolus,tertius Carolus dux Angolisinensi ς Helvetiorum sociorum filiolus Filia maior natu Magdalena, quae postea regi Scottiae nupsit, minor Margarita adhuc stuperstes, de quum haec scriberciatur,nondum nupta. Rebus omnibus compositis Rex nillil sibi adcelerita rein reliqui fecit,ut alpibus superatis ducatum Mediolanc scin antc exercitum Cis
90쪽
rianum ingrederetur. Borbonius Se Piscarius contra antecedere omni diligentia conabantur.Prorex Neapolitanus dum Caeuariani in Prouinciς fini bus castra habuerant, Asbe se continuerat. Vbi mareschallum Chabannium cum primo agmine appropinquantem sensit, Alexandriana sic recipit, ubi rclicto ad duo millia hominum peditatu quod putaret Rcgem illic subsistere velle Papiam proficiscitur. Rex nullam vi qua in ram tacit, sed omnibus pone relictis recta Mediolanum exercitum mouet.Qua re intellecta prorex Borboniuiti de Piscarium propero ad se Papiam venire iubet: Adiunt illi ut imperatum crat cum equitatu de peditatu Hispanico: nam Germaniciis illorum celeritatem non potuit astequi. Itaque Letiam Papiae subsislcre iubet, cui Hispanos circitetio mille ducentos attribuit de sex millia Germanorum pcditum ex iis qui Massilia redi rant:ipse cum reliquis copiis quammaximis potest itineribus Mediolanum ire conten- tendit, metuens ne Rex illuc prior accederct. Vallum S propugnacula porit diruta: quare ciues omnes conuenire Sc arma capere iubet. Illi ad oppidi portas tanti Regis cxcrcitum videntes parere recusant.
REX interim Viscuae crat,vnde marchionem Salusium nichaelem Antonium cuducentis cataphractis S pcditum quatuor millibus praemittit, quod cum speraret pii rcin Caesarianis illuc venturum. Is quum in itinere audistet Mediolanum a prorege iam occupatum cile, non desistit tamen, sed recta portam Vercellanam invadit, Hispanos qui in suburbio crant in oppidum compellit,suburbium occupatum custodit quamuisio Hispani crebris eruptionibus illum expellere conarentur. Rex non multo postfri mollium cum citis magno cquitatu Sc peditatu subsidio marchioni mittit. Prorex ccrtior de his factus, veritus ne illic includeretur, simul quod alienos a se ciuium animos videret, antequam adueniret Tri molliti porta Romana egreditur,& una cum eo Borbonius de Pitcarius cum reliquo exercitu, aut On us Laudam abeunt. Mediolanenses se liberos a C sarianis videntes,porta apcrta marchionem intromittunt,quem summa laetitia excise piun Tri mollium itidem qui paulo pbsi accessit. RG acccpto nuntio de Mediolani deditione, conuocato concilio de summa rerum deliberare coepit. Multi ccnsebant ii stem Laudam usque insequendum, relicta ad custodiam Mediolani aliqua militu multitudine: quinetiam Triniollium de Salustium monendos cilc ut porro procederent,ue, dum Rex stubsequeretur, sicque urgendum hostem neu quam subsistendi daretur focultas.Alijs placebat Papiam obsideri, quod inde expulsis qui oppidum tenebant, Rex
paruo negotio rcliquum Mediolanensem ducatum subigere pollet. Tandem h aec sententia potior visa cst Trimollius iubetur Mediolani manere, Salustius accersitur ut se cuRege coniungat: qui Vigcua prosectus Biagrasum, inde ad Papiam venit. Ita sentiunt multi, nequc sisne a vero abhorrct siquis ex iis quae postea eueneriant,rem velit aestimare si prior sententia vicisset,ut Caesariani acriter premerentur,nostros victoriam de porro ducatum Mediolanensem consequuturos suis te. Nam ea iam perturbatione dc confissione laborare creperant, ut prae labore itincrum ab ipsa usq; Prouincia, miles passim viribus .icbilitatus arma in lacunas coiiijccrct, quae ferre nequiret. Quare Laudam qui- deni hostis seruarc non potui siet, de Cremolia res crat in dubio. Etenim Trimollius &Salustius occupato Addae fluminis transitu,quadam celeritate usi cos remorari no aegre poterant, dum reliquae copiae acccderent. Hac ratione Papiani de Alexandrini ad quasdam conditiones adducti ncccstario suis lent,quippe nulla spe auxilis relicta Sed melior sententia Deo ita statuente neglecta cli. R L x ad Papiam adductis copijs die vicessimoseptimo aut octauo Octobris,regi nes sitis describere coepit: mareschallum Chabannium cum primo agmine arcena vc sus S Ticinum collocat, ipse cum media acie in abbatia Lansfrancana non longe ab oppido mareschallum Mommorciactu cum tribus Germanorum peditum initii bus, Italorum duobus Corsis mille deducentis cataphractis equitibus transireTicinum iubet, dcue, in sit burbio Antoniano ubi erat insula ibos collocare. Vt hunc locum occuparet Mommorecius, turrim ad pontem sitam oppugnare cogitur: ptam munire S custodire iubet pios intus reperit omni b.siispensis, quod ca fuisset illorii temeritas ut aduersus exercitum Regium infirma turricula defendere ausi estent. Rex ad huc modii collocatis castris oppidia vi aggred i costituit, aggerc eximit,machinas instruit, intim aliquot dies cocuti ruinam faci sed no satis lata:nihilominus ut exploraretur quo animo citent oppidani,