Vocabvlorvm latinorvm qvae ad mortem spectant historia

21쪽

metuam mali Uaut Rud. 75 par nos est moriri neque melius morte. B. 1567: mors etenim hominum natura, non Poena est.

letum genus mortis vel species):Ρlaut Merc. 483 responde, quo leto censes me ut peream potissimum γHaut Mil. 1241 alio modo, si non quibo impetrare, consciscam letum. comes. v. de reg. 2 ex

his Antigonus in proelio ocessus est, pari leto affectus est Lysimachus. Etiam clarius hoc discrimen perspicitur iis exemplis quibus utraque Vox iuxta posita animadvertitur velut locis his: Statius Thob. IX. v. 280 mille modis leti miseros mors una fatigat. Luc. hara. m. 689 mille modos inter leti, mors una timori est. Ovid trist. I. 2.51 nec letum timeo genus est miserabile leti. domito audiagium, mors mihi munus erit; quos Versus mihi vertere liceat: ita lagen eius Art des Todos nutato ita nur disse Mi 6klage ich. Blsibi mirnu de Schaebruch exspari, o vir mi der o an sichnu eius in sun sein. Porro no illud quidem videtur neglegendum etiam ex epithetis, quae interdum Moedunt ad larum substantivum, id quod desideramus, perspici

Nam epitheta malam 'fri laut Aul. 661: mortuom ego me m-ἀ- εω malo, et ea quae o annus Q. p. 4 contulit nobias, longum, Mere, nonne iterum documento

sunt istim modum moriendi significare γEnimvero antiquos quoque discrimen fecisse inter utramque cem clare elucet eo, quod praetor Mors etiam Letum' deum putaverunt et iuxta posuerunt: legimus enim apud

22쪽

- 14 Petronium c. 124 v. 255 emergit lato Ditis horas, horrida Erinys et Bellona minax facibus armata Megaera Letumque Insidiasque et lurida Mortis imago. Similia habet Senec. Med. 652 Letum Luesque. Mors,

Labor, abes, Dolor. ceterum has voces saepissime permutatas, denique Vero quasi inter se concinentes notiones adhibitas esse me omnino non fugit. Ac ne omnes quidem Veteros cognovisse V abuli laevm Veram etymologiam, immo non paucos hoc vocabulum cum graeca Voce λη' cohaerere putavisse huius vocis

scribendi ratione astimatur; legitur enim Diniam pro letum, lassialis pro letalis. His absolutis iam videamus, quaenam aliae voces cotidiano usu sint adhibitae qua in re nemini dubium erit, quin inter primas huc referendae sint voces

perire et interire.

perire verbo proficiscenti mihi paulo a proposito

aberrare liceat; nam non solum de perire verbo pro mori

adhibito disputaturus sum, sed potius de significationibus

quae insunt omnibus, quatenus ad homines spectant, exemplis solummodo ex lauto allatis nisus disserere hoc loco mihi in animo est. Memorabile enim perire est dupliei ratione, primum propter significationis varietatem, deinde ideo quod animadVertere possumus quomodo huius verbi notio oonstituatur paulatimque magis magisque crescens in notionem mori abeat. Iam singula videamus perire proprie est evanesoere inter multitudinem aut rerum aut hominum. Exemplo sint:

Plauti Rud. 394. huic filiola virgo periit parvola virgo

non mortua est; nam sequuntur Versus D eam bo.

virginem de praedone vir mereatur possumus is eam ha cyrenas Iano advexit virginem' Plaut. Rud. 1110 ubi sunt signa quibuseum parva periit Athonis.

23쪽

Plaut. Capt. 537 utinam te di prius perderent, quam periisti e patria tua. Haut. oen. 987 nil edepol nam qui scire potui, dic mihi, qui illis saxennis perierim charthagine. Ex propria significatione deinceps natae sunt hae: ψ perii. απολλωλα formula iurandi desperandique): conferas: Uaut Most. 211 perii hercle, ni ego illam pessumis exemplis enicasso. Plauti Merc. 705 perii

hercle rure iam rediit uxor mea.

M perire dicitur de amantibus, id est amore confici: Haut Mero. 265: unum hoc quidem iam scio, me periisse. Haut mero. 443 adulescens millieum peridi eius

amore.

o perire dicuntur, qui fortunas aut statum amittunt: Hau Rud. 978: nam si istuc ius sit, quod memoras, piscatores perierint. Hant Truo. 619 tum pol ego et donis privatus sum et perii.

Haut Most. 322 pinu Tranio id est fiduciam et statum amittit. M pinis dicitur de morte morali:

man Baoch. 485 nam ego illum perisse dico, quoi quidem periit pudori laut Bacch. 1040 utram so condicionem tu accipias vide vel ut aurum perdas vel ut amator pereat. Haut Amph. 810 perii miser, quia pudicitiae huius ostium me absentes additum. e denique paris in notionem mori abit: Plaut. Rud. 451: quos periisse ambos misera censobam

in mari Plaut. Capt. 1005 pareat fame Haut. d. 361 perit potando opinor. ilant cura. 215:

vapulando pereo.Quae exempla in immensum augeri possunt sed satis sit adnotaro inde a Plauto huius vocis varium usum per totam latinnatam propagatum iuventa.

24쪽

Nec significatione nec compositione a perire dister verbum interire itaque res de interire verbo acta esse videatur ita ut plura addere non opus sit. Attamen ut accuratius de interire

Vocabulo disputem Doederieinius me impulit, qui vir doctissimus olim in libro qui inscribitur Lat Synonymo tam II p. 177

non interit Heg. quando ego te Me lis passumis cruciavero atque ob sutelas tuas is morti misero uel te interisse vel periisse praedicent.

Sed ut taceam de eo, quod hoc Doederisinii iudicium

nimis artificiosum videatur, ego tale discrimen ex allato loco omnino non eruere possum immo animus meus eo inclinat, ut ex hoc loco non minus quam ex omnibus reliquis, quae inspexi, exemplis perire et inimis inter se concordare concludam; nam sensus est: qui per virtutem perit, non perit. Ceterum bstinctionis certa indicia ut indagemus, exemplorum copia inspicienda est, qua in re id fortasse observatur interire interdum maiorem vim habere. Quod ad illustrandum nonnullos locos colloco. interire:

Hau Cist. 626 satiust mihi

quovis exitio interire. Nep. de reg. 22 Ρyrrhus in Peloponneso lapido rictus interit. p. Hamilc. 4. 3 Hannibal assiduis patris obtestationibus eo est perductus, ut perire:

Uaut cap 693 dum pereas, nihil aiant visere. Nep. Eum 7. 5 satius duxit perire quam ingratum Visere. Suot Vitell. 2. 3 in eadem custodia morbo periit.

Senec. v. 4. recognosce

exempla eorum, qui domesti-

25쪽

cis rebus serierunt, 'ut aperta vi aut dolo. interire quam Romanos non

experiri mallet interire positum est, ut vis iuris iurandi augeaturi. Sall. ΙΜ. 17 6 plerosque Senectus dissolvit, nisi qui ferro aut bestiis interiere. Sed aliud omninoque gravius discrimen interest interutramque Vocem, id Vero ad usus frequentiam respicit. Observavi enim interire argentea latinitatis aetate paulatim rarescere, quod quo clarius cognoscatur numeris nitar; rationem scilicet tantum eorum locorum habui, qui ad hominum mortem spectant. Animadverti apud Ciceronem, Nepotem, Sallustium utriusque Vocis frequentidim satis concordare, contra interire rarescere apud Senecam perire n0Vies invenitur, interire tantum semel, si recte memini), item apud Τacitum perire series decies, interire septies), item apud Suetonium ferire series decies, interire ne semel quidem). Denique adnotare expedit in titulis sepulcralibus verbum interire mihi quidem non occurrisse, cum perire aliquotie8

obvium fiat: D. B. 1440 1334 1342 1319.

His perpensis pergamus nunc ad substantisa, quae verbis perire et interire respondentia occurrunt; dico substantiva interitus, exitium, caedes, nex. Sed quamquam non

ignoro de his substantivis nihil dici posse, quod non iam ab aliis in vocabulariis ericisque dictum sit, tamen neglegere ea non licebit, siquidem hanc disputationem saltem plenam

te putare Velim. Itaque me exempla ad horum vocabulorum usum illustrandum allaturum esse noli exspectare, nec aliud hoc loco mihi in animo est nisi in universum atque quam brevissime ea proferre, quae mihi memoratu digna Visa sunt. Ac primum quidem eritium et ne vocabula iam apud Hautum occurrunt, cum caedes et interutis recentioris originis sint;

o dea enim primus adhibuit Ennius Ribb. m. trag. Enn.

26쪽

Τeleph IID, interitus primus usus est CicΘro quamquam omnino non constat has Voces antea non exstitissi3 Deinde quod ad differsntias attinet quae intersunt inter vocabula modo allata, in universum quidem statui potest intersitis' et eruium generaliter, ne et aedes specialiter adhiberi. Quae tamen distinctio nimis lata est multaque intacta relinquit. Hoc autem loco in mentem mihi incidunt verba, quae Georgius

Curtius in libro, qui inscribitur: rotatige derari Etymologie pg. 4 ex commentariis, quos dicimus Litteris Centralblattanni 1852 p. 484 citavit: Die orte eine Spratae geheni der nisi Uun iure Bedeutun nichi inen logischen

Quibus verbis quantum veritatis insit, id alii diiudicent.

Verum tamen tales opiniones primo obtutu ineptas non putabis, si copiam significationum reputaVeris, quam exica nonnumquam sub eadem voce asserunt Attamen rideamus, num certiores differentiae erui possint. Et hac in re quatenus agitur de caedes et ne voeabulis, etymologia nobis iterum auxilio venit; aedes enim natum est ex stirpe verbi eaedere; eaeditur vero aut virgis aut ferro aut alio quolibet instrumento. Itaque si actus aedendi mortem attulit, illa mors aedes dici

solet; neque obsistit huic interpretationi usus vocabuli per totam latinitatem propagatus. Nam ubicumque scriptor aliquis de proelio aut pugna rettulit, haec Vox invenitur vid. Caesarianum et aestinum lexicovi.

1 Ad Inseruas vocabulum compares quae supra exposui de interire. 2 Ad exitiam infra iterum redibo. 8 nac de re optime egit neerdegen apud Reislgium Vortes. to III p. 67.

27쪽

Denique, ne Vocabulum ne neglegamus, Verissimum mihi videtur quod viri docti ne cum Verbo nocere cohaerere eamque stirpem etiam in Vocibus enseare, nectita, intemerio latere statuerunt. Quod ut affirmem etiam usu Vocis commoVeor; nam siquidem notio nocendi inest, Vocabulum ne non nisi

de morte extera vi illata dici debet. Atque vero hanc legem secutos esse optimos saltem scriptores si Dosdsrieinii ' iudieio

et meis observationibus confirmatum habeo. Iam pertractavimus ea verba et substantisa, quae quamvis poesis comicae propria attamen omnino non eius finibus continentur, sed inde a lauto per totam latinitatem sunt propagata. Cuius rei causa in eo conspicienda est, quod voces

perire, interio, istum, caedas, ne rem actam ita nominant, utre Vera se praebebat perire et interire m verso inden,

caedes m olschlag, istum semichi g, ne rarachaden mi tollichem usgang. Quotienscumque scriptor mortem alicuius accuratius explicare volebat, quin his vocabulis uteretur

facere non poterat.1 Doederieri l. l. to III. p. 174. 2 no loco etiam adnotare mihi liceat nominativum vocabuli nextantum semel occurrere locus est hic Cic. pro Μil. 10. insidiatori vero et latroni quae potes inferri iniusta nex Tum rarissime invenltur pluralis numerus, cuius exempla haec habeo quinque, quae addam Cic. Cat. I. 18. Cic. pro Caecina 100. Cic. Tusc. II. Tacit hist. V. . Afferam etiam Cul. V. 310 qui locus inter alios ad demonstrandum Vergilio hoc carmen falso adscriptum esse prolatus est ita Birtius de natieuticis p. 473; nam Vergilius mortes scribere praetulit.

28쪽

Voces maxima ex parte ominis causa usurpatae.

Quae antecedenti capite exposui, ut paucis comprehendam, eas voces attuli, quas cotidianus usus poscebat. Haec Vocabula postquam nata erant, tum demum noVandorum Verborum

oriri poterat cupiditas neque quid fuerit quod ad novas voces arcessendas incitavit inmoratur fuit enim ut Ottonis ellerVerbis utar, die aberglgubistae Sche vor minosem'. Quod

autem omnes Voces minis causa arcessitas esse ille vir doctissimus contendit, nimium fecit, nam estne re Vera mori vocabulum tam acerbum ut ubicumque pro mo= aliam notionem positam invenimus ominis metum suspicari fas sit 3 Etenim non paucae earum Vocum, quae noVatae sunt, potiuSilli sermonis excolendi amplificandique attribuendae sunt cupiditati, quae magis minusve inest unicuique populo. Velut trop0squi sunt e vita abire, animam effare, animam inunguere, quis est qui minis causa excogitatos esse statuat 3 iusquam autem ad hos tropos, quibus disputatio maximΘcontinebitur, transeam, nonnullas alia Voces asseram, quarum ex numero nimirum plurimae, ut Ottoni Kelle libenter concedo, ominis causa adhibentur, quarum tamen universa copia sub divisionis certam speciem redigi nequit. Jam singula rideamus.

defungi iungi.

Ac primum quidem de verbo defungi est disputandum. Itaque quomodo hoc verbum in notionem mori abierit ut cognoscas te respicere velim erentiana exempla haec: Τer Eun prol. 14 destinctus iam mm, nihil est quod dicat mihi id est: liber sum, serioulum taboremque sv0.uom horm. 1023 ovi misera in hae re iam defungier.

29쪽

Quam propriam significationem verbi si perpenderimus, altiorem et de vitae pretio severiorem opinionem subesse Vocidefungi quam ulli alii pro mori usurpatae dilucebit, nec incommode cum locutione defunctus est concinere statuas id quod nos dicimus: er hat ouendet, e hat auggerungen.' 'Ergo luctantes quasi laborantesque mortales per Vitam migrare putantur, cuius miseriis aerumnisque mors homines leVat. Atque quantum onus Romanis visa sit ita, exemplis probatur his leguntur enim in titulis: B. 460 hanc sedem longo placuit sacrare labori. B. 507 poena fuit vita, requies mihi morte parata est. B. 946 multiplici cura defessus nunc securus quiesco. C. I. L. VI. 10251 a aliquando Secum Sum.

C. Ι. .HIL 276 requiescit ab humanis sollicitudinibus. Itaque in titulis non paucis defunctum loquentem audimus sic:

B. 145 nolite dolere eventum meum; quae Verba redeunt C. L L. R. 8023 17196 6932. Esent igitur in bonam partem accipiendum quasi pretium quod defunct accipiant. Sed ut ad verbum ipsum transeam, hae tres formae in-Veniuntur de tingi, perfungi, fungi neque quicquam discriminis in significatione inter ea animadvertitur. Verum notandum haec Θrba aurea in latinitate satis raro occurrere nec aliter nisi eum substantivo aliquo iuncta. Substantivorum autem

e numero, quae accedere solent, praecipue haec sunt: mora, ita fatum, amum, α .a accedit sua

cla Verg. Georg IV. 475 matres atque viri defunctaque corpora ita magnaninum heroum redit haec locutio

1 eadem opinio subest graecae Voci καμοντες Vel κεκμηκοτες pro mortui adhibitae. cfr. Od. 24.14. - θα τεναίουσι ψυχαὶ, ειδωλα καμνοντο,. Item Il. 3. 278. Eurip. Suppl. 56.

30쪽

B. 171 ut caperet testus perfunctos Vita beata. B. 110 non ut meruit vita functa est subito. b accedit mors Ovid. et M. 583 at dea non ultra pro functo morte

rogari . . . Sustinet.

Suet. Caes. 89 neque sua morte defunctus est. addas etiam Curi 3 11 circa currum Darii iacebant nobilissimi duces, ante oculos regis egregia morte defuncti. O accedit tempus Ub. 3. 3 9 tum cum permenso defunctus tempore lucis nudus Lethaea cogerer ire rate.

Ovid. met. XI. 559 pars magna Virorum fato functa suo est. B. 1218 perfuncti fato hic tenuere locum. e accedunt aerum et aetas B. 44 condidit hic mater natum aevo functum angusto. Senec. ad Marc. 22 4 aetate defunctus. Multo autem plura exempla sunt, quibus haec Verba absolute pro mori posita inveniantur; neque qua aetate initium imprimis ceperit hic usus ignoramus. Nam argentea latinitate et postea eum maxime riguisse copia exemplorum probat; sed tamen ne terminus, si ita iudicamus, parum recte constituatur Vereor, quoniam ex aurea quoque latinitate unum exemplum, quo defungi absolute usurpatum occurrit, mihi

praesto est: Ovid. amor. Ι 8. 108 saepe mihi dices visas bene, saepe rogabis is mea Gometae molliter ossa cubent.

Iam autem mihi obiiciat aliquis etiam functus Augustea aetate absolute usurpatum inveniri locum ex consolatione ad Liviam proferens, quam Augustea aetate compositum esse nuperrime Skutschius' contendit.