Vocabvlorvm latinorvm qvae ad mortem spectant historia

41쪽

velut de lues serena rapi, quod occum B. 556 rapta at siue serena sis lue privari'; conferas B. 16, ubi legimus:

lues risia misera quiescit in marmore clina.

Simile est lumen reddere, quod alio in epigrammate sepulcrali legitur de mo anno iurem reddidi . 93. item C. I. L. VI 5817 lumen quod Mevi reddidi. Eodem sensu Vocabulorumen iam lautus utitur scribens Cist. 642 requid agis' remorare lumen linque, quocum compares quae apud Homerum leguntur B. 18. 11:-σιδονεον τον ἄριστον, τι ζώοντος εμιεῖο,

χερσὶν πο ρώ- λείφειν φάος ηελιοιο. Contraria vox, ut hoc obiter adnotem, est reddere iuri. Conferas B. 98 psam si qua piria insitati o leatibus, viventi ingenio, soli et iuri reddite. Addas quaeso uor. I 227 ubi legimus unde animal gen generatim in lumina vitae reddetin Venus; similiter Senec. epist. 36 10 senis iterum, sui nos inlueem repones dies. Denique huc conferenda sunt verba amitti et efferri; quibus de verbis, quoniam significatio per so satis patet, disputare non opus est. Itaque nonnulla exempla afferre satis sit verbum amitti ipsum non nisi duobus locis inveni: Τaest. Agrio. 45 Agrieola nobis ante quadriennium amissus est item B. 193 amissa est coniunae, cur ego et ipse

moror.

Contra amisatis participium pro morsutis eo frequentius occurrere velut in unaquaque fere pagina epigrammatum sepulcralium adnotare satis habeo. Similiter amittere activa forma pro morte amater usurpari exemplis affirmetur his: 1 Oppositum est laee frui m ορῶν φάος ηελίοιο

42쪽

Senec. ad Marc. 9 5 sile amisit liberos. Τaest Agric. 6 Ilium ante sublatum brevi amini; et saepius. rim quod ad efferri vocem attinet, hoc verbum ea significatione, quam desideramus, tantum semel occurrit, si recte vidi; lautus enim Min. 614 locutus est sic utinam sic

eramur Philaenium in amplexu Argyrippi mori cupio;

alterum exemplum mihi praesto non est, sed similia habeo, quae addam; nam Senecam esseris simili rations ac morte amater adhibentem observavi exemplo sint:

Senec. ad HelV. Π 5: arissimum virum, eae qua mater triumloerorum eras, extulisti; item ad Maro XIII 3: -s suos a lit eadem oratione usus est epist. 63. 11: quem amabas aetulisti Addas etiam quod legitur in obi appendice p. 200 orbum qui suos extulerit signi t. Restat ut locutionibus adhuc tractatis etiam nonnullas alias adnectam, quibus substantivo sua addito notio mori constituatur Qua in re non a me exspectabitur, ut quot exstentenumerem, sed tantum quattuor proferam, quae propterea qu0d rarius occurrunt, commemoratu non indignae mihi visae sunt. Ac primum quidem dico locutionem vitam mures, quae invenitur . 1447 ui oo qnhens oneroso corpore vitam.

Quod unum exemplum inveni, sed plura similia habeo quae addantur legitur enim apud Senecam p. 24. 18:mor nos ata consumit ata aeuit. Fortasse elocutionem vitam e re Senecae ex Verbis manavisse

censeas fieri potuit so tamen verisimile non puto. amsaeuendi tropum de abstractis dictum usitatissimum esse docent exempla quae infra textum' allata habeo. Ad tropum aeuendi referenda esse mihi videtur haec quoque locutio

ritum ponere 1 Vergilius enim dicit Georg. um ubi eum de arborum silvestrium natura disputantena videmus: aera tineatrem animam.

43쪽

plebei sine dubio sermonis; nam lautus volgaris sermonis patronus praeivit scribens curc. 536 vitam propera ponere; redit haec vox apud Core. Nepotem, ocius scilicet dicendi rationem multis in rebus plebei sermonis indicia prae se ferre

constat locus est hic, aus. 55 eodem loco septi a stat, ubi intum posuerat eadem oratione usus est ropertius quoque III 16 3 non potuit sar suum posuisse Cerauno Non dubito hac in re novum argumentum conspicere ad confirmandum interdum locutiones antiquitatem sapientes adhibere adamavisse opertium alia exempla sunt Oeelli pro oculi, corosia pro

corona.

Τertium exemplum addam vitam claudere, quod legitur B. 1440 clausisti subito vitam. Cui voci contraria intellegi potest minum inire, quae invenitur apud Lucr m 679 vita eum limen inimus Similiter dixit Statius ortus inire, quod exstat silv I 2 217:ulos implarido letalis Sisim igne

hos manet imbrifero pallens autumnus hiatu,

quidquid init ortus nem timet.

Item locutus est Aen. IV 319 exae mensem conferas etiam Ovid. a. a. III 47: an albas exaltar una eam eue vetas asyaddas Tib. I 435 serpens novas exuit annos. Tum apud Ovid. met. 14. 777 legimus: Tarpeia . . . I nam animam Roma con estis exul armis. eadem fere oratione utitur Stat Theb. 10. V. 38: sed memibra virum terrena relinquan exuiturque animas. Neque aliter graecas voces ἐκμορι- et ἐνδυομαι usurpatas esse exemplis demonstratur his: Paul epist ephes. IV 22-24:

ἐδιδάχθητε . . . ενδυσασθαι τον καινον ανθρωπον τὸν κατὰ θεον πτισθε- . . .

item Col. 8. 10: si ψεοδεσθε εἰς ἀλλήλους, ἀπεκδυσάμενοι τιν παλαιον ἄνθρωπον συν ταῖς πράξεσιν αυτου, και ενδυσάριενοιτο νειν.

44쪽

- 86 Claudat agmen vox funera dare, quae rite mori Verbi fungitur in titulo B. 977: quod subito ante oratos innem acerba dedi. Denique ad vocabulum funus quod attinet, quam varia sit huius substantivi significatio, immo funus vice mors notionin saepissime usurpari vel pluraliter vel singulariter adhibitum, exemplis confirmare supersedeo qua de ro optime disputavit Duenigerus in Ghni comment lam XI p. 25 sqq.

45쪽

Voces poeticae vel tropi.

Iam gratior quidem, sed longe difficilior quam de adhue allatis quaestio de vocibus poetico colore tinctis ritur dico

tropos, quos miramur. Et congestos esse hos tropos et inquendam ordinem redactos ab Ottone elleri non ignoro. Sed tamen ne collectionem meam cum ea quam praebet otio Kelle comparanti inanem laborem suscepisse ridear non Vereor. Neque enim hanc rem dum retracto, quoniam similessius idem tropi observari possunt in fraecorum, in nostris, in uniuscumque populi litteris, ad haec omnia animum intendam exemplaque comparandi causa proferam; sed Romanorum tropos accuratissime quam potui commentatione addita in uno conspectu ponere hoc loco satis sit. Romanorum scilicet tropi ut cum tropis apud alios populos adhibitis comparentur huiusmodi collectiones necessariae erunt, quippe quae non pauca afferant ad troporum historiam. Himo quidem loco eum tropum ponam, cuius sententia aptissime exprimitur pronuntiatione hac:

vita migratis.

Qui tropus primum vocibus plenioribus subest velut: prosciso e vita, migrare eae vita sis de vita exemplo sint:

1 l. l. p. 6 sqq. 2 Pindamentum huius disciplinae posuit Brinisan in libro, quem inscripsit Die etaphem. Studien liber den Geis der modemen Sprachen. Bonnae 1878.

46쪽

Varro. r. r. I 1. 1 annus enim octogesimus admonet Θut sarcinas conligam, antequam proficiscar e Vita.

Cic. de rep. VI antequam ex hac ita migro. Cic. D. L62 sapiens non dubitat, si ita melius est, migraredo ita. Colore paulo mutato hoc tropo utitur Seneca, qui in conses ad Olyb. IX vitam comparat cum itinere in procelloso mari leguntur l. l. haec omnis vita supplicium α; in hoc profundum inquietumquε proiecti mare . . . . - - σι fluctuamuris alter in auertim inuidimur et a quando naufragium facimus, semper timem . In hoc tam procelloso et in om stempestates ea osito mari namganis si utilius portu nisi mortissat. Huius ero tropi, de quo nunc accuratius disputaturus sum, ad originem quod attinet, quibus temporibus ortus Vel primum adhibitus sit definire difficillimum est, neque unquam id fortasse poterit erui sed hoc pro certo adimari possit Romanos non plus quam Graecos, quorum in litteris hic quoque tropus exemplis non paucis exstat, primos usos esse

1 Pulcherrima illustratio huius loci naves illae sunt in anaglyphis antiquis sepulcralibus nonnumquam obviae ut in lapide christiano apud Plckerum: Die alichristlichen Bildwerkecim useum des Laterans . 208 et in sepulcro Pompeiano id Blnius mecum communicavit , de quo conferas verbeck-Μau Pompelli. 15.2 monnulla ex Sophoclis fabulis hoc loco addantur inspicias Oed tyr. 50 ε ἴσθ' κεῖνον θανάσιμον βεβηκοτα.

el 145 νήπιος ο των οἰκτρως οἰχομενων ονέων πιλάθεται.

ἐλπίδας

47쪽

hoc tropo, nec magnopere errabimus eum non recentioris esse aetatis si statuamus quam linguam humanam excultam. Nam quin illud πάντα ε id est omnia aut animata aut inanimata moventur, haec enim opinio subest Verbis ire perire, interire, cedere, decedere pro mori dictis, etiam alii senserint priusquam Graecus ille philosophus hanc doctrinam sua formula expressit, dubium esse non potest. Iam ero ut conspectum Vocum, quae huc referendae sunt, praebeamus, duae sunt Verborum stirpes, quibus notio mori metaphorice exprimitur; dico verba

ire et cedere.

Ac primum locum obtineant eae Voces, quarum in compositione is inest, quo notio moriendi maxime continetur. Quin etiam verbum simplex aliquoties pro mori usurpari his illustretur exemplis: Luer ΠΙ 524 denique saepe hominem paulatim cemimus ire. Catuli. III 10 qui nunc it per iter . . . . Senec. p. 30 11 Vita enim cum exceptione mortis datur; ad hanc itur. Senec. p. 77. 12 eo ibis, quo omnia eunt. Stat silv. 2. 21 sqq. quidquid init ortus, nem timet; ibimus omnes. ibimus immensis urnam quatit Aeacus ulnis.

C. I. L. VIII 1966 M. For Mnata ibam e vivi M.

Nec aliter utitur Seneca uer substantivo dicens ad Marc. XXII 1 facillimum ad superosi iter est animis cito ab humana conversatione dimissis.1 ni paulo sistamus; nam locutio iter ad sa ros commentario indigeat et primum quidem similla afferam legimus enim ad arc. 25: deinde ad exceIsa ablatas sc animus vel anima inter suces carri animas et ibidem in summo Iocatas animas est. Quaenam doctrina his locutionibus subsit si tam quaerimus auxillo Venit Tert. a. 54 qui tradit Stoicos animas in supernis mansionibus couocare. Tum Seneca docet animas in his supernis mansionibus purgationis causa commorari; sic enim eum dicentem audimus ad arc. 25 animas

48쪽

Nunc ad composita transgressurus primum profero obire. Hoc in Verbo tractando, quoniam obire et absolute faddito aliquo substantis idem ac mori significare constat, praemittendum est hoc loco non nisi de plenioribus formis

et infra demum alio in rerum conem de obire per se us-pato me esse expositurum. Inveniuntur pleniores formae hae:

a moriem obire, quae est antiquissima harum formularum; legitur enim iam apud laut in Aul prol. 16: tibi is mortem obiu cla etiam Teriineant. 271; horm. 1019 Andri 222; qui usus deinde per totam latinitatem est propagatus. Lucretium etiam formam torum obire adhibentem vidi

tit sitim insidiis qui gessit primus obiret. aeter mors alia substantiva accedunt haec:

b diem obire: Uaut Men prol. 62 eundem heredem fecit, quom ipse obii diem; ibid. oen prol. 71 Cist. 13 Aut prol. 20. Eadem oratio invenitur locis his: Core. ep. Dion 10 3 Suet Tib. 4 B. 1521. Causam autem cur pro mors dies supponatur Otto Κῶlor 'optime demonstravit, qui hac in re, ut eius Verbis utar, in

totas excessit aulamque astra nos commoratas dam e armor . . . Sed ne credas Stoicos primos hanc opinionem propagaVisSe proVoco ad arasti commentationes, qui vir doctissimus in libro, quem Orpheas inscripsit, eam ex Orphica religione fluxisse optime exposuit; cuius sententiam nuperrime amplexus est e. omen in comme tatio ad Verg. lib. V vers. 887, ubi eum de voce aeris camm verba facientem observamus in prol. p. 28 sqq. 1 l. l. p. 70.2 na in re certe positum est, quod Plautus omnibus in fabulis formam morum obire non nisi semel adhibuit vid. Aut prol. V. 1M.

49쪽

agnoscendam esse dixit notio mortis aut omnino mittitur exemplum est diem obire, aut caute circumscribitur ita ut modo dies sutia modo dies suprem- ponaturio iam suum obire: Haut oen. V. 1070 quom suum obiis diem. Quod unum exemplum ex lauto asserendum habeo, neque decem ex totis Romanorum litteris te investigaturum esse credo, quamvis studiose contendas mihi tantum quinque praesto sunt, quorum tres Birtio debeo, qui hac de voce egit in progr. unis Marp. 1888 p. XVIL Volgaris sine dubio locutionis est diem stium obire, quod etiam ex eo elim cognoscas, quod Plautus, exemplum modo attuli plebei sermonis patronus venerabilis, sic enim l. l. Birtius dicit hac voce primus usus est amne quamvis non idem est nostrum sein Sinndchen a gestalagen'. Sed ne praetermittam ceteros locos, quibus redit haec vox, proferentur hi: Front epist ad Ant. Hum p. 167 ab. Niger Censorius diem

suum obiit.

nec aliter scripsit Omponius in enchiridio Dig. I 2 2. 2;us Gellius VI VII 8 6 tibi puer et ineromenus morbo a Mus obit suum diem; tum Senec. Mocol. Ι 1 quo stitim diem obiit ille; addam etiam Cic. m. IV 12 in quisitis se codicillis erat

scriptum paulo ante lucem Marciatum diem suum obiisse.

Donique formad diem supremum obire occurrit, quam locutionem primus Core. Nepos usurpavisse Videtur; conferas Milt. 7 6 in sines coniectus est bique diem obiit supremum ibid. Dion 2 5 de reg. 1. 3 et saepissime in titulis. Quaestione hactenus perducta locutiones, de quibus adhuc est disputatum, animo iterum si percurrimus rationem ad illas post mortem condiciones his vocibus omnino deesse plane apparet.

50쪽

Aliter ver res se habet de verbo

abire,

de quo nunc agemus. am ut abire proprie est in ilium lorum

migrare, sic etiam homo, qui mortuus abiit, non perit aut evanuit, sed tantum in novum domicilium emigrat Enim-Vero num Vox pulchrior et subtilior arcessi potuit in auxilium eorum, qui quales sint opiniones Romanorum de condicionibus post mortem reputant Quae dixi ut paucis exponam tibi in memoriam revoces Velim veteres et praecipue plebem res infereas plane ex imitatione vitae humanae ipsius sibi finxisse ita ut mortuos in Orco vita quasi nova dies crediderint nec multo aliter atque in terra ipsa sic enim lautum dicentem audimus de coquo quodam astuto in seud. v. 793: quem ob eam rem sci ob astutiam Oreus recipere ad

se noluit, in esset hic qui mortuis emam eo M.

Ρorro honores qui mortuis tribuuntur, subit me paren- taliorum recordatio, de quibus copiose disseruit Ovid. Fast. UV. 533-68 - nonne argumenti sunt ad opinionem mortuos in sepulcro viventes vel habitantes esse existimatos probandam Homines quidem mortui abeunt e vita, sed redeunt manes, qui quamvis sepulcro inclusi tamen sensu atque mente sunt praediti, si illud salse aut sit tibi terra levis et titulorum numerus permagnus, quibus mortui cum luce fruentibus colloquentes inducuntur, huius rei argumenta proponi possunt. Quae omnia cum consideraverimus tum demum quam eleganter Vox abire pro mori sit arcessita intellegemus; et facere non possumus quin Plautum optime hanc vocem interpretatum esse censeamus as prol. 17, ubi eos, qui e vita abierunt, non mortuos sed absentes dicit legimus enim l. l. εα tempestate flos postarum fuit, qui nunc abierunt in

communem locum sed tamen absentes prosunt pro praesenti δ.

Verum non semper et minime lauti aetate abire absolute occurrit interdum enim additur