장음표시 사용
81쪽
stus, qui ex Cornificio vetustissimo Romanarum rerum Scriptore haec hausit, quo fit Latinum Regem sub Jovis Latiaris, vel Latialis nomine Latinam gentem coluiis , eique sex dies feriatos assignasse, quibus eadem festa quae in honorem Icari, trigones, aut Bacchi, ut alii unt, Athenienses instituerunt, peragebant, ludentes scilicet Ostillic, in quibus fune de Tigno, vel arbore religato, vel etiam transverso Tigno de arbore suspenso in aere, viri, puellae librati sursum, deorsum ferebantur cile Hygino fabula 13o cui alludit Virgilius Georgic. lib. 2. Oraque corticibus sumunt horrenda catalis Et te Tacche vocant per carmina ta tibiqua Oscilla ex alia suspendunt mollia quercu. ubi Servius id ipsum comprobat. Itaque is diebus feriatis Latini,laudes,quibus antiquum eorum Regem requirebant, an in Coelo, an vero in terris esset, eodem modo, quo factum fuerat, quum ipse prasio a Merentio, vel ut alii produnt a Turno fusus repertus non esset, effundebant ludentes oscillis, uti jam descripsimus, aestus loco laudato , commentatores ejus dem testantur, quo tempore scimus victimas eidem oblatas, d sacrificia peracsta fuisse feriar enim appellata dicuntur a victimis Numiniferiendis, eodem Festo ver b. Feria, auctores Et quamvis Festus 1 tum non designet, attamen palam esse arbitror, eum Ferentina
Lucum fuisses quippe hic Lucus in radicibus Albani montis erat testimonio ejusdem Festi, Sigoni de antiq. Jur. Itab lib. I. cap. 3. , Alexandri ab Alexandro Geniat. lib. . cap.7. I ircheri, Ligorii, de aliorum . Apparet quoque Tarquinium Superbum Jovi Latiari Tem
plum, quo Latini omnes convenirent, sacra peragerent, ferias, in eodem Albano monte condidisse, ubi quota imis Latina gens coibat, viscerationem sumebat, alii agnos , alii caseum , alii lac , alii alia tadona ferebant, tauro immolato, suam quisque carnis partem accipiebat, quod testantur Dionysius lib. q. pluribus locis Livius'. Dec. lib. 2. alibi, Varro lib. I. aut ex aliorum computatione ,
lib. . de ling. Latin . Servius ad lib. 1. lib. s. Eneidos, Sigonius dicto cap. 3. Alexander dicto lib. s. cap. 7. , alii unde sit hoc sacrum Latiar appellatum in honorem Latini, quem sacris sub nomine Κ Jovis
82쪽
Jovis Latiaris Latina gens honoraverat, a Superbo institutum fuisse eodem situ, codemque monte , in cujus jugo Ferentinae Lucus aderat. Porro Tarquinio Latini, quorum auxiliis ille tunc indigebat, non concessissent serias Jovi Latiari, de sic Latino eorum Regi ab Ascanio fortasse institutas, alteri Deo dicari, neque Lucum sacrum, in quo tot annis sacra Latino secerant, deserere passi ellent, atque ideo , tum situs, quum ratus, prassertim oves, dac ferendi, de quo testatur Dionysius dicto lib. q. quum lactata potione is seriis prisci Latini uterentur, ut ait Festus loco adducto, sacra etiam Jovi Latiali, ut antiquitus facta , feriar, Jovis Latialis nomen id ipsum manifestum faciunt, ut Ligorius, qui nullum adducit Scriptorem in SS. Ottho bonianis scribit, quem putamus a Festo omnia hausisse . Hic etiar
ibidem, siverb Oscillum subdit lusu Oscillorum in eo Templo puellas festa concelebrasse, ut superius dictum est. Merito itaque Dionysuis eum locum Forum Ferentinae nominat, quod is diebus nundinae solemnes ibidem haberentur,ac epulae, de Ferentinae Lucum omnes illum appellant, quod veteres Latini ibi coirent , ferrent pro sacrificio agnos, taurum , lac, caseum, aliaque munera, ut supra probavi sic etiam Ferentarii milites in bello diciti sunt a serendo auxilio, Feretrius Juppiter a ferendo etiam , quod pacem ferre putaretur, feria quoque a ferendis , vel seriendis vicχimis eodem l esto veri, Ferentarii, verb. Feretrius, de Feria lib. s. Quamobrem pro certo habeo, hunc Lucum Latinis celeberrimum
longe ante Tarquinii Superbi aetatem Latiari Iovi Latino scilicet Regi sacratum fuisse, Q Tarquinium ritu prisco haud immutato, Templum , du quaedam solemnia addidille , quum antea Lucus solus Deo sacer pro Templo haberetur, ut conjicitur ex eodem Festo lib. η:Praetor, inquit, adportam nunc salutatur , is qui Probinciam Propraetore exit, cujus rei morem ait fuisse Cincius in libro de Consulum potestate talem Albanos rerum potitos usque ad T Alium Regem , ,
Alba deinde diruta, usque ad P. Decium Murem, Consules Populos Latinos ad caput Ferentinae, quod est sub monte Albano confuler
solitos, Imperium communi consilio administrare. Itaque quo
anno Romanos Imperatores ad exercitum mittere oportere jussu nominis Latini, complures nostros in Capitolio a Sole oriente at piciis
83쪽
veram dare folitos, ubi ates addixissent, militem illum, quia communi Latio missus esset, illum quem aves addixerant metorem statutare solitum, qui eam Pruvinciam obtineret Proetoris nomineci haec Festus, unde comperimus Albanos longe ante Albam vel 1am in Ferentinae luco convenisse, Romanos etiam Consules usque ad P. Decium Murem quo tempore Latium subactum est, ut infra dicam, post sacra peracta consuluisse Latinos eo in Luco de Republica communi Latinorum et Romanorum administranda, militem e Latio missum , in Capitolio auspiciis praemissis salutasse Praetorem eum, qui Propraetorei Vinciam exhibat. Erat autem eo loci Fons, de quo Livius lib. 1., qui de Turno Herdonio loquens: Dejectus, inquit, ad caput aqui Ferentinae id- est ad Fontem Ferentinae, ut ex Horatio Andreas Dacerius commentator Festi verb. Praetor adnotat. Sacrificasse porro serunt Latiari Jovis anguine humano teste Lactantio de Falsa Religione lib. I. cap. I.: Nec Latini quidem hujus immanitatis expertes fuerunt, quidem Latialis suppiter etiam nunc sanguine colitur humano, quod sane mirum est , quum Dionysius mox adductus taurum hostiam fui sietata commemoret; sed Tertullianus adversus nocticos ait Et Lati ad hodiernum oti media in belu manus sanguis ingustatur, unde videtur id sacrificii genus Romae fieri stlitum, non autem in Albano monte , ego vero puto Lactantii lectionem satis planam este in . Templo Jovis Latialis in Albano consilevisse Latinos prisco suo Regi sanguine humano sacra faceres, an vero Latinarum feriarum tempore, aut alio, mihi non constat, sed quum de Latinis feriis agam, fusius de his disserere propono Quo vero die prisci Latini in hoc Luco convenirent, non liquet, neque dicas Tarquinium Latinorum ferias in unum tantum diem indixisse, ut auctor est Dionysius lib. 6 ad finem, qui ait secundus diem addidisse populum, quando Regibus pulsis libertatem adeptuSest, tertium quoque post reconciliatam plebem Patribus, Sc quartum postquam Camillus iterum plebem cum Senatoribus reconciliavit, si credimus Livio libro 6 in fine, o Plutarcho in Camillo, quod Sctradit Sigonius de antiq. Jur. Ital. lib. I. cap. 3. quandoquidem is *riatus dies a Tarquinio institutus est , quod eo die foedus ictum esset K a cum
84쪽
cum Romanis, latinis, ut ita perenne esset foedus, Dinapulis sacris , ac facrificiis communi Deo peractis, unus populus, eademque gens Romana, latina censeretur. Caeterum post eum diem nemo assirmat Latinos suas ferias intercepisse quin immo idem Romini Scriptores, Alexandro Geniat.lib. . cap. 7. teste perhibent , post hunc
diem alios duos semper religiosos habitos fuisse, unde Populus, qui tres dies addidit illi, quem Latinis Tarquinius assignaverat, id fecit, ut sex dies Latinis feriis religios estent ut prius exemplo Saturnalium statis diebus indiciorum , post quos quum plures alii religiosi essent,
omnes in numero Saturnalium computati sunt, ut fusius dicam quum de Templo Saturni Pros agi Setinorum verba faciam quibus si addas Alexandrum ab Alexandro loco laudato asserentem, inansisse in posterum apud Latinos, ut si quod eorum nomini impenderet bellum, vitandae injuriae causa , in Albano , aut ad Lucum Ferentina quid facto
opus foret communi conssilio decernerent, , Sigonium d. cap. 3. scribentem , causam harum seriarum fuisse, ut quemadmodum Latini ad Lucum Ferentinae conveniebant, ita in montem Albanum sacrorum gratia cogerentur .facile intelliges Albanum montem, S Lucum Ferentinae ejusdem cultus, eundemque locum conciliorum Latinorum fuisse, quum Dionysius, livius,i caeteri Romani Scriptores , etiam post conditum id Templum a Tarquinio in Albano monte, referant Latinos concilia ad Lucum Ferentinae ut prius celebrasie dc nemo sit, qui ea in Albano facta este dicat. Quae dixiste sus iaciat, quum de feriis Latinis in Albano monte habitis suo loco luculentius acturus sim. His igitur positis conjicitur concilium in Luco Ferentinae quotannis habitum, non diebus feriarum , sed aliis, quum enim sive ad Magistratus creandos, sive ad bellum indicendum, aut ad fostdus ineundum stata dies assignari perpetuo non posset, hinc est concilia quum occasio id
postularet facta fuisse quod apud Dionysium, alvium scriptur
Primum itaque concilium a Latinis factum esse puto, quum Numitore defuncto Albani in libertatem se vindicarunt, mictatorem crearunt. Secundum quum a Romulo cum is faedus ictum est, quo cautum erat, ne bellum inter se gererent, alioquin, quae bellum intulisse Civitas diceretur , a judicium alterius, & mulctam subiret de
85쪽
delatio Livius lib. 1. Dionysius lib. a. Sigonius dicto cap. 3. Tertium, quo Cluilius, de quo verba fecimus, Dictator dictus est quo tempore comperimus , nobili illa per Tergeminos Horatios parta victoria , foedus aliud ictum fuiste ea lege, ut juventutem marmis Albani baberent, furum se Regemi Hostilium scilicet est , cum respostularet testimonio ejusdem Dionysii lib. 3. quae tamen concilia, quinimmo plura praχlictis, quae scripta non reperiuntur, non ab universo Latio, sed ab Albanis Patribus facta esse arbitror, ut supra dic ina est . Quartum eo tempore, quo idem Hostilius Romanorum Rex anno post Albae excidium quartodecimo, Legatis ad triginta Urbes, quae in Albanorum ditione fuerant missis, petiit, ut quo modo Albanis, item sibi, a quo Albanorum fracta ope.essent, parerent Legatis a nulla Civitate privatim quidquam responsum est sed indicto Ferentinum publico gentis concilio, decernunt ImperiuRomanis baud cedendum esse , moxque duos Imperatores eligunt, pene quos esset belli pacisque arbitrium Ancum Publicium Coranum, e V Sp. ecilium Laetiniensem, ut refert Dionysius dicto lib. 3. pag. 7 3 editionis Sy burgii qua semper utor Alii vertunt Praetores
non Imperatores, ut Sigonius loco superius adducto, de quidem minus recte, quum intextu Graeco legatur στρατηγους, nempe imper. tores, e Dionysius Publicium, Nec ilium imperatores enuncians, eos Dictatore asseruerit. Verum Tullo mortuo, Ancus Marcius ejus successor, Latinis, qui Agrum Romanum Praedonum more populati fuerant Legatos misit, qui Romanis res suas ex cedere repeterent, quibus responsum dederunt, non cum Romanis, aut Marcio, sed cum Tullo se foedus injisse , Tulloque mortuo, nullo se amplius teneri pacis foedere . Hoc responso Romanus Rex exagitatus, Legatum , quem Farcialem appellant misit, qui velato capite, praemissis caeremoniis sacris, quas Numam instituisse ferunt, statim acrines Latinorum ingressus est , invocato Jove haec verba protulit.
uod Populi priscorum Latinorum hominesque prisci Latini adver-jus Populum Romanum Luiritum fecerunt, deliquerunt, quod Populus Aomanus Miritum censuit, consensit, constituit, ut bellum cum priscis Latinis fieret, ob eam remus, opMl que RomaUMFPopuli priscorum Latinorum hominibusque priscis Latinis bellum
86쪽
indico facioque id ubi dixisset, hastam in fines eorum emisit, quem
morem seri acceperunt ut ait Livius lib. 1. tradit etiam Dionysius dicto lib. 3. Hoc ita indicium bellurn, usque ad Tarquini urria Priscum Regem mansiit, hic post aliquo Latinorum Oppida oppugnata, plures populos quibusdam conditionibus Romanis adjunxit;
rerruit hoc Latinos, verente ne universam gentem suae ditioni subjiceret, propterea in Oppidum, seu verius Forum Terentinum conten .su indicto, decretum es delectus oppidatim babendos se in ciendas ad arma fortissimas propinquarum gentium , moxque legati ad Etruscos, in Sabinos impetrandae societatis causa dimissi sunt, ut
habes ex Dionysio dici olib. 3. pag. 188. qui subdit Clusuros, Aretinos , Volaterranos, Rusellanos. Vetulonienses Latinis se te sociasse, quod ideo concilium Latinorum quintum illorum, quae scripta iasunt fuisse comperimuS. Hoc bello serunt pene omnes Latinorum Urbes in deditionem Tarquinii venisse, qui tamen summa in cunctas clementia usus est neminem porro Latinum occidit, in exilium egit, aut mulctaviti cunia, agros etiam suos ipsis fruendos reliquit, Sc Civitates suo quamque jure uti permisiit, transfugas Romanis reddi jussit, u captivos absque pretio , famulos quoque restitui propriis Dominis quibus a praedatoribus interoepti fuerant, & rerum ereptarum Agrestibus per-sbi i pretium, atque his conditionibus in amicitiam , societatem Romanorum Latinam gentem recepit, ea lege addita, ut in posterum Romanorum imperata facerent teste eodem Dionysio sepe laudato lib. 3 pag I9 I. Successit Tullius Rex , qui animum adjecit ad constituenduntavelut unum corpus ex Latinorum, de Romanorum populis, ne in
testinis bellis, S dissidiis debilitati a ffinitimis Barbaris subjugas entur: id postquam apud se statuit, Legatos eonvocavit e singulis Latinorum Urbibus , qui cum advenistent, D in Senatum introducti essent verba fecit de concordia, omnibusque persuasit, qui in congressuerant, ut collectis oppidatim pecuniis, Dianae Templum in Aventino
Urbis Romae monte aedificaretur, ubi Forum rerum venalium Latini exercerent, ,solemnia sacra, quibus id decerneretur temporibus, Quot annis Latino, Romano nomini communia facerent. Et ne
87쪽
ulla iniuria temporum cc deris leges, quas ex Latinis Civitatibus conscripsit, ritusque celebrandi festi, MFori, quos ipse constituitabo terentur, in aenea columna decreta concilii 5 Civitates ejus conventus, Sc sacrorum participes incidit, quae columna permansit his clue ad Dionysi aetatem in eo Templo dedicata inscripta iterarum chara cleribus Graecanicis, quibus olim Graecia utebatur testimonio ejusdem Dionysii lib. ., dc Livii lib. i. qui addit in hoc foedere primum
statutum fui sie, ut caput rerum Roma esset, pro quo tanto tempore ,
fuerat dimicatum subdit etiam huic Templo boum cornua fuiste assi-xa , quum reliquis Dianaeianis cervorum cornua iugerentur, de quo etiam Rosinu Antiquit Roman lib. 2. cap. 7. qui addit id fuisse primum Templum Romae Dianae dicatum. Regnum inde Romanum Tarquinius Superbus tenuit,qui Octavio Mamilio Tusculano, qui ad Telegonum Ulylias, Mirces filium genus referebat, filiam in matrimonium dedit, ut ita per potentissimum virum, ac militem , Latinorum amicitia unctus, Ilatino imperio potiretur. His itaque animo decretis, per nuncios indixit, ut qui Latinae Reipublicae nomine inierentinae concilium solerent con venire, die, quem ipse praefiniverat adessent, quas de communibus,&arduis tractaturus ellat negociis . Concilio igitur indicto, quod septimum in ordine dicimus quum aliud Tullii aetate factum esset, ut supra dictum est, Turnus Herdonius , quem Dionysius Corioli or tum Livius vero, Servius, de alii Ariciae natum, d ad Turnur Rutulorum Regem genus referre junt, Tarquinio, quod in assinitate Mamilio esset posthabitus infensus , prolixe in Regem invectus est eo die, quo is non adsuerat, sed sequenti die Rege a criminibus objectis se purgante, cu Turno occis, Latinorum Praesides Romanum Regem Latinae gentis Principem constituerunt is ima prorsus conditionibus, quibus avum ipsius Tarquinium Priscum fecerant, ac deinde Tullium, incisoque in columnis foedere dc jurejurando addito, solutum est concilium, ut proditum est apud Dionysum dicto lib.q. pag, aq8. 2 9. MLivium lib. I. Ut autem sempiternutria maneret id foedus, Tarquinius commune Romanis .Latinis Fanum in Albano monte condidit, ut quot annis ibi solemnem coetum agitantes una epularentur , sacraque communiter Iovi Latiali face
88쪽
rent, quibus Romani praeessent, ut supra dictum est. Et quamvis Dionysius reserat id Templum, eaque sacra communia fuisse Hernicis etiam , Volscis , qui sociorum numero adscripti essent, attamen dilucidum est solis priscis Latinis, Romanis Latinas ferias, Latiare fuisse commune, id enim testantur quotquot retulimus cap. 2. ωLiVius lib. 2.37. 61. Cicero in Plancina, Strabo lib. s: Ibi in Albano scilicet monte totius Regni coetu coacto Romani cum
Latinis foti facrificant, Sigonius lib. I. dicto cap. 3. de Antiq. Iur.
Ita l. Alexander , alii, praeter quosdam recentiores, Rossinum scilicet, aircherum, qui Dionysiium sequuntur, quippe sicuti notatur in dicto cap. a. plerieque Volscorum Urbes in Latio prisco sitae, Latinorum numero habitae sunt, sic d plures Sabinorum Ec aliorum populorum Civitates, Hernicorum etiam, inter qua Signia, quanta idem Tarquinius coloniam deduxit, Se Strabo lib. . in Hernicorum
agro ponit unde fit Dionysium de his Urbibus , Populis loqvu- tum fuisse δε ea de causa addidisse illa verba , qui fociorum numers,
ut designaret ex Hernicis, Nolscis , eos tantum populos, qui tunc Latinorum numero habebantur. Livius lib. I. scribit Tarquinium, renovato foedere in concilio jam dicto, indixiste junioribus Latinorum, ut ex foedere die certo ad eundem Lucum Ferentinae armati frequentes adessent quo facto subdit Regem mi cuisse manipulos ex Latinis N Romanis, ut ex binis singulos faceret, binosque ex singulis, ita geminatis manipulis Centurione.imposuit, quem morem , Romanos perpetuo servasse palam est
Tarquinio filiis, omnibusque Regibus in aeternum Roma cxactis, post quam Consules Romani pluribus bellis Latinos, aliosiaque populos, qui Tarquiniis in auxilium venerant oppugna Verant, Octavius Mamilius Tarquinii gener, de quo verba fecimus, Latinam gentem partim precibus, partim pollicitationibus compulit ad commune concilium Ferentini convocandum. In hoc concilio, quod Octavum fertur, M. Valerius vir Consularis Legatus Populi Romani, questus cst omnes Latii Urbes praeter unam Romam ad id concilium commune Romanis, dc Latinis fuisse vocatas unde habes, post serias Latinas institutas, Romanos etiam in hoc concilio coire consuevisse, ut etiam ex Festo probatum supra est. Decretum etiam est bellum
89쪽
Romanis, quod ab illis foedus Latinum violatum diceretur sed quum id decretum ab omnibus Latinis laudatum haud esset, iidenates interea Romanorum exercitu vallati, per Legatos auxiliares copias a Latinis peterent, iterum Proceres Latinae gentis ad Lucum Ferentinae conveneruntiquod nonum concilium fuit), ubi quum ditio res, nobiliores in foedere manendum esse censerent industriata, quinimmo fraude Tarquinii factiim est, ut decerneretur Fidenatibus adversus Romanos opem ferre, ut legitur apud eundem Dionys urn lib. 3. Legatis autem Populi Romani petentibus, an Latina gens foedus servare, an bellum vellet, coactis rursum apud Ferentinae Forum
Urbium Praesidibus, bellum Romanis indictum est, de nequis populus societatem proderet, neve sine communi consensu pacem privatim faceret, jurejurando se mutuo conjunxerunt, ac dixerunt, ut qui conditionibus his non starent, a foedere exclus pro execratis, Wpublicis hostibus haberentur. Crearunt etiam imperatores , Dictatore S scilicet Octavium Mamilium,i Sextum Tarquinium , in hoc foedus nomina, jusjurandum dedere Proceres Ardeates, Aricini, Toti lani, Tubetani Corani, Cornutant, Gabini, Laurentini Lanuvini, Latinienses, Labicani Nomentani Norbani Praenestini, Pedani, kuerquetulani, Satricani, Scaptini, Setini, Tellini Tiburtini Tusculani Trebant, Veliterni, teste eodem Dionysio dicto lib. . pag 326 ., quod comprobat Livius lib. 2. , ubi tamen laribit L. Tarquinium Superbum Dictatorem una cum Mamilio factum ML Florus lib. I. cap. 11., qui addit Algidenses huic quoque concilio adfuisse, unde habetur decimum Latinorum concilium Praesto tamen ussis Latinis, Tarquiniis devictis, pluribusque
Latinis oppidis oppugnatis, quum Legati Latinae gentis supplices
Romam venissent veniam petentes, Spurius Cassius diruenda eorum Oppida, ac Latinorum Agrum Romanis addendum consuluit praevaluit tamen sententia Largi Dictatoris, qui cum Latino nomine pristinum foedus renovari, nec ullius Civitatis delictum memori mente reponi suasit, propterea certis conditionibus dimittendi captivos,
profugos tradendi, exulesque ejiciendi, pax data est Latinis cognatis Romani Populi, isque pristina amicitia, usocietas restituta , renΟ-Vato jurejurando, quo haec olim a Faec libus sancita fuerant, quem
90쪽
admodum testimonio comprobatur ejusdem Dionysii lib. 6 pag. 3 I. Reperio itidem Anno V.C. CCLXI. Spurio Cassio iterum, &Postumo Corvinio iterum Cossin Latinis gratias redditas a Senatu Romani, quod in secessione plebis ad sacrum Montem nullos tentassent motus, quin etiam contra defectionem, promptam navassent operam δε ob id meritum, instauratam cum eis amicitiam , foedusque renovatum haec continebat id foedus, ex quo, quid in aliis praecedentibus statutum fuerit facile intelliges Romanis, Latin frumpopulis omnibus mutua pax es , dum Coelum , es Terra stationem eandem obtinet , ' neutri alteris bellum inferunto, nec aliunde bo-ses inducunto, aut bellum inferentibus iter tuttimpr.ebento bello
in satis opem ferunt totis tribus , bellique praedam, a polia ex aequo itidunto, de privatis contractibus litesjudicio dirimuntor intra decem dies in Foro ejus populi, ubi contrae ius is factusfuerit. His foederis conditionibus ibi addere, aut demere licet nisi ex consensu Romanorum , Ur Latinorum omnium, ut videre est apud Dionysium lib. s. in aliis vero ejusdem Codicibus foederis leges ita leguntur : Inter Romanos, Latinorum Civitates omnes aeterna paxeso, neque ipse inter se bellanto, neque aliunde hostes inducunto, neque hostibus tutos transitu praebento sed bello oppressis opem omnibus tribus ferunto, non Urum , cpraedae partem qualem babentes, priυatarum litium judicia illi, quibus mandata cognitio fuerit intra decem dies peragunto bis segibus nihiladdi, demi: epossit, ni Romanis, Latinisque ita placuerit meminit hujus quoque foederis Livius lib. 1. Cicero in Corneliana, ubi testatur columnam meam , in qua tale foedus incisum erat usque ad sua tempora stetisse quinta, etiam ex hoc Latino foedere Festus lib. 11. verbo ancitor profert haec verba equniam quis Mancitor habeto, es se quid pignorii nanciscetor sibi babet , quibus verbis ci sancitum dicunt, quod sicuti creditori satisfaciendum erat intra decem dies post contestatam litem, uti in vetustior foedere Latino praescriptum erat, ita ipsur pignus liceret creditori a quirere, si post illud tempus sibi satisfactum non esset, vel potius quod Latinus, vel Romanus pignore ante bellum contracto uti posset, ut interpletatur Scaliger in Castigationibus suis ad Festum ibidem