장음표시 사용
151쪽
BELLUM IUGURTHINUM 49ma 0rum gloria p0Steris quasi lumen est neque bona neque mala eorum in eculi patitur. Hujusce rei eg in il iam pati0r, Quirites; verum, id quod mullo praeclarius est, meam et sucta mihi dicer licet. Nunc videte quam iniqui sint quod ex aliena virtute sibi arrogant, id mihi ex mea n0 concedunt Scilicet quia imagines non habeo, et quia mihi n0van0bilita est quam certe peperiSSe meliuSeSt, quam
Equidem eg0 0n ign0ro, si jam reSpondere Velint, abunde illis acundam et c0mpositam orati0nem sore. Sed in maxumo vestro beneficio, quum omni bus locis me vosque maledictis lacerent, non placuit
reticere, ne qui modestiam in conscientiam duceret. Nam me quidem, ex animi sententia, nulla ratio laedere p0t08 quippe vera necesse est bene praedi cet salsam vita moresque mei Superant. Sed qu0niam VeStra consilia accusantur, qui mihi Summum h0norem et maxumum negotium imposuistis, etiam atque etiam reputate num id paenitendum sit. 0np08Sum, fidei causa imagines, neque triumph0S,aut 0n Sulatus majorum meorum Stentare ut SireSp0Stulet, haStas, vexillum, phaleras, alia misit ria d0na; praeterea cicatrice adverS0 0rpore. Hae
Sunt meae imagines, haec nobilitas non hereditate relicta, ut illa illis, sed quae ego plurimis laboribus et periculi qudesivi. Non sunt composita verba mea parum id acto, ipsa se virtus satis ostendit, illis artifici opus est, uti turpia acta oratione tegant. Neque litteras graecas didici parum placebat eas discere, quippe quae ad virtutem doctoribus nihil prosuerunt. At illa mulio optuma reipublicae doctus
152쪽
150 1LLUSTII sum hostem ferire, praesidia agitare, nihil metuere nisi turpem sumam, hiemem et aestatem juxta pati,
humi requieScere, eodem tempore in0piam et lab0- rem tolerare. His ego praeceptis milites hortabor meque illo arte colam, me opulenter; neque gloriam meam lab0rem illorum faciam. Hoc est utile, hoc civile imperium jamque, quum tute per mollitiem agaS, Xercitum Supplici cogere, id est dominum, non imperat0rem esse. Haec atque talia fore Vestri aciundo, Seque remque publicam celebraVere. 0uis nobilitas rela, ipsa dissimilis moribus, n0Sillorum aemulos contemnit et mne honoreS, Onex merito, Sed quasi debitos a vobis repetit. Ceterum homines Superbissumi procul errant. Majores eorum omnia quae licebat illis reliquere, divitias,
imagineS, memoriam Sui praeclaram Virtutem non reliquere, neque poterant ea Sola neque datur dono, neque accipitur.
Sordidum me et incultis moribus aiunt, quia parum Scite convivium exorno, neque histrionem ullum, neque pluri pretii coquum quam villicum habeo. iis mihi lubet confiteri nam ex parente me et ex alii Sanctis viris ita accepi, munditia mulieribus, viri lab0rem c0nvenire, omnibusque bonis op0rtere plus gloriae quam divitiarum arma, n0n supellectilem, decori esse. Quin erg0, qu0d juVat, qu0d carum e Stumant, id semper aciant Gudant, potent ubi ad0lescentiam habuere, ibi senectutem agant, in conviviiS; Sudorem, pulverem et alia talia relinquant n0bis, quibus illa epulis jucundi0ra sunt. Verum 110n est ita nam ubi se omnibus flagitiis dedecoravere turpissumi viri bon0rum praemia ere-
153쪽
ptum eunt. Ita injustissum luxuria et ignaVla, peS-Sumae artes, illis qui coluere eas nihil ossiciunt, rei publicae inn0xis cladi sunt. Nunc qu0niam illis, quantum more mei, non ill0rum flagitia poscebant, respondi, pauca de republica l0quar. Primum omnium, de Numidia bonum habetote animum, Quirites nam quae ad h0 tem pus Jugurtham tutata sunt, omnia rem0ViStiS, avaritiam, imperitiam, superbiam L Deinde exercitus
ibi est l0eorum sciens, sed mehercule magi StrenuuSquam felix nam magna pars ejus avaritia aut temeritate ducum attrita est. Quamobrem V0S, quibus militaris aetas , adnitimini mecum et capeSSi te rempublicam meque quemquam ex calamitate aliorum aut imperatorum superbia, metus ceperit. Eg0 metin agmine, in praelio, consultor idem et sociu periculi vobiscum adero, meque vosque in omnibu re
bus juxta geram. Et prosecto, dis uvantibus, omnia matura Sunt, Victoria, praeda, laus quae si dubia aut procul essent, tamen omnes b0nos reipublicae Subvenire decebat. Etenim ignavia nemo imm0rtalis factus; neque quisquam parens liberis uti aeterni forent optavit, magis uti b0ni honestique vitam exigerent. Plura dicerem, Quirites, si timidis vim tutem verba adderent: nam strenuis abunde dictum
i Tribus his verbis tres imperatores nota avaritia, Bestiam imperitia, Albinum Buperbia, Metellum. Ab anno septimo supra decisum, millies scribi poterant.
154쪽
Novis cum militibus Uticam advehitur; Veteranis eos sociat, et levibus praeliis conlirmat animos.
LXXXVI. Hujuscemodi rati0n habita, Marius,
postquam plebis animos arrecto Videt, propere commeatu, Stipendio, armis, aliis utilibus naves onerat; cum his A. Manlium legatum proficisci jubet. Ipse interea milites scribere, non m0remaj0rum, neqUe ex classibus , sed uti cujusque lubido erat, capite censo plerosque. Id laetum alii inopia bonorum, alii per ambitionem c0nsulis memorabant, quod ab eo genere celebratu auctusque erat et homini potentiam quaerenti egenti8Sumu quiSque opportuniSSumus; cui neque Sua curae, quippe quae nulla Sunt, et omnia cum pretio honesta videntur. Igitur MariuS, cum aliquanto majore numero quam decretum erat in Africam prosectus diebus paucis Uticam advehitur. xercitus ei traditur a P. Rutili legato; nam Metellitas conspectum Marii fugerat, ne videret
ea quae audita animus tolerare nequiverat.
LXXXVII. Sed consul, expletis legionibus collo tibusque auxiliariis, in agrum sertilem et praeda onustum proficiscitur omnia ibi capta militibus donat. Dein castella et oppida natura et viris parum munita, aggreditur praelia multa, ceterum levia alia aliis locis sacere. Interim novi milites sine metu pugnae adeSS videre sugientes capi, occidi sertis
i Pro malori minorive rei familiaris censu, romani esVes 1n quinque classes distribuit, centurias centum et nonaginta tres efformabant, e quibus millies legebantur. Reliqua multitudo, homines sollico tenuissimae vel nullius pecuniae, qui capite Olum, non re familiari censebαntur, unam tantum centuriam constituebant, numero quidem mammam, Sed immunem mill-tia, e qua tamen Marius plerosque milites scripsit.
155쪽
BELLUM IUGURTHINUM 153SUmium quemque tulissumum armis libertatem, patriam, parenteSque et alia omnia tegi, gl0riam ut que divitias quaeri. Sic brevi spatio novi veteresque coaluere, et virtus omnium aequalis acta. At reges, ubi de adventu Marii cognoverunt, diversi in locos dissiciles abeunt. Ita Jugurthae placuerat, Speranti mox essus0s hostes invadi posse Roman0s, Siculi pler0Sque rem0t metu laxius licentiusque sutur0S.
Marius hostes frequentibus praeliis fatigat, eorumque urbes
LXXXVIII. Metellus interea Romam prosectUS, contra Spem Suam laetiSSumis animis excipitur , plebi patribusque, postquam invidia decesserat, juxta carus. Sed Marius impigre prudenterque Suorum et h0Stium res pariter attendere cognoscere quid boni utrisque aut contra eSSet explorare itinera regum; consilia et insidias eorum antevenire nihil apud se remiSSum neque apud illos tutum pati. Itaque et Gaetul08, et Jugurtliam, ex Socii 110Stri praedam agenteS, Saepe aggressus in itinere suderat ipsumque regem, haud pr0cul ab oppido Cirta, armis exuerat. Quae postquam gloriosa modo neque belli patrandi cognovit, Statuit urbeS, quae viris aut loco pro hostibus et adverSumme opportuniSSumae erant, Singulas circumvenire : ita Jugurtham aut praesidiis nudatum, Si ea pateretur, aut praelio certaturum. Nam Bocchus nuntios ad eum saepe miserat is Vellep0puli 0mani amicitiam ne quid ab se hostile timeret. v Id simulaveritne, quo improviSu gravi0r
Iruo, triumphum a Numicie cognomen adeptus est
156쪽
Oppidum Capsam viris et situ munitissimum, eXpugnare parat.
LXXXIX. Sed consul, ut statuerat, oppida caStet laque munita adire partim vi, alia metu aut praemia OStentando, avertere ab h0stibus. Ac primo mediocria gerebat, exiStumans Jugurthamis suos tutand0s in manu VentUrum. Sed, ubi pr0cul abesse et aliis negotiis intentum accepit, majora et magi RSpera aggredi tempus visum. Erat inter ingentes 80litudine Oppidum magnum atque valenS, nomine CupSa cujus conditor Hercules Libys memorabatur. Ruscives, apud Jugurtham immunes, levi imperio, et ob ea fidelissum habebantur muniti adversum
h08leS, non moenibus m0d et armis atque ViriS, Verum etiam multo magis locorum Speritate. Nam,
praeter oppido propinqua, alia omnia VaSta inculta, egentia aquae, inseSta SerpentibuS, quarum ViS, Sicuti 0mnium serarum, inopia cibi acrior ad hoc natura Serpentium, ipSa pernicioSa, Sit magi quam alia re accenditur. Rus p0tiundi Marium maxuma cupido inVaSerat, quum propter Sum belli, tum quia res
aspera videbatur. Et Metellus oppidum Thalam magna gloria ceperat, haud dissimiliter situm munitumque nisi quod apud Thalam haud 0nge amoenibus aliquot sentes erant CapSenSe Una modo, atque ea intra oppidum, jugi aqua, cetera phivia utebantur. Id ibique, et in omni Asrica quae procul a mari incultius agebat eo facilius tolerabatur,
157쪽
BELLUM IUGURTHINUM 155 quia Numidae plerumque lacte et serina carne veSce bantur, neque Salem neque alia irritamenta gulae quaerebant. Cibus illis adversum samem atque Sitim, non lubidini neque luxuriae erat. XC. Igitur consul omnibus exploratis, credo, dissi eius nam c0ntra tantas difficultates consilio satis providere non poterat quippe etiam humenti inopia tentabatur, quod Numidae pabulo pecori magiSquam arvo ludent, et, qu0dcumque natum suerat, HSSuregis in loca munita contulerant ager autem aridUS
mum erat , tamen, pro rei copia, satis providentereXOrnat pecu Omne, quod superi0ribus diebus praedae fuerat, equitibus auxiliariis agendum attribuit A. Manlium legatum cum coh0rtibus expeditis ad oppidum Laris ibi stipendium et commeatum locaverat, ire jubet, dicitque e praedabundum p0St
pauc0 dies eodem venturum. Sic incepto Su occul
Oppidum ex improviso captum caede et incendio delet.
XCI. Ceterum in itinere quotidie pecus exercitui
per centurias, item turmas, aequaliter distribuerat, et ex coriis utres uti fierent curabat; simul et ino piam frumenti lenire, et ignari omnibUS, parare quae m0x Sui serent. Denique Sexto die, quum ad numen ventum est, maxuma vis utrium essecta. Ibi castris levi muniment positis, milites cibum capere, atque, uti simul cum occaS Soli egrederentur, paratos esse jubet omnibus arcinis abjectis, aqua
158쪽
156 1LLUSTII modo seque et jumenta onerare Dein, 08tquam tempus ViSum, caStri egreditur, noctemque 10lam itinere acto, c0nsedit ἰ idem proxuma facit. Dein tertia, multo ante luci adventum pervenit in locum tumul0Sum, ab CapSa non amplius duum millium intervallo, ibique quam occultiSSume poteS cum
omnibus copiis opperitur. Sed ubi dies coepit, et Numidae, nihil h0stile metuentes, multi ppido
egreSSi repente Omnem equitatum et cum his vel0cisSum0s pedite cursu tendere ad Capsam et portas
obsidere jubet deinde ipse intentu pr0pere equi,
neque milites praedari Sinere. Quae p0Stquam Oppidani cognovere, re trepidae, metu ingen S, malum improvisum, ad hoc pars civium extra moenia inio tium potestate coegere uti deditionem sacerent. Celerum oppidum incenSum Numidae puberes intersecti, alii omnes venumdati praeda militibus divisa. Id lacinus c0ntra jus belli n0n avaritia neque scelere consulis admissum, sed quia locus Jugurthae p portunus, 110bis aditu difficilis genus h0minum m0bile, insidum, neque benefici neque metu coercitum.
Marius munitissimum castellum, ubi erant Iugurthae thesauri, vi capere intendit, A. U. 648.
XCII. Postquam tantam rem Marius Sine ullo Su0rum incommodo patravit, magnu et claru antea, major et clari0r haberi coepit. mnia non bene consulta in virtutem trahebantur militeS, modeSto
imperi habiti simiu et locupletes, ad caelum ferre; Numidae magis quam mortalem timere; 0Stremo omnes socii atque h0Stes credere illi aut mentem
159쪽
BELLUM IUGURTHINUM 457 divinam, aut de0rum nutu cuncta portendi. Sed consul, ubi ea res bene evenit, ad alia oppida pergit pauca, repugnantibu Numidi S. capit plura, de- Serta propter Capsensium miSerias, igni corrumpit; luctu atque caede omnia complentur. Denique multis l0eis p0titus, ac plerisque exercitu incruento, aliam rem aggreditur, non eadem Speritate qua CapSensium, ceterum haud secus difficilem. Namque haud longe a flumine Multicha, qu0d Jugurthae Bocchique regnum disjungebat, erat inter ceteram
planitiem mons Saxeus, medi0cri caStello Satis patens, in immenSum editus, uno peranguSt aditu relicto; nam omniS, natura, Velut opere atque On-SUlto, praecepS. Quem l0cium Marius, quod ibi registheSauri 3 erant, Summa vi capere intendit. Sed ea res Arte quam c0nsilio melius gesta nam caStello Mir0rum atque armorum SatiS, magna vi frumenti, et sons aquae aggeribus turribusque et aliis machinationibus locus importunus iter caStellanorum anguStum admodum, utrinque praeciSum vineae cum ingenti periculo ruStra agebantur, nam quum de paulum processerant, igni aut lapidibus corrumpe bantur milite neque pro opere conSiStere, pr0pter iniquitatem loci, neque inter Vinea Sine periculo adminiStrare optumus quiSque cadere aut Sauciari, ceteri metu aUgeri.
Ligus miles angusto tramite ad castellum pervenit, et felici exitu corrigitur Marii temeritas.
XClII. At Marius, multis diebus et dab0ribus
eonSumplis, anxius trahere cum animo omitteretne
Pars thesaurorum. I. cuP. XXXVH.
160쪽
inceptum, qu0niam ruStra erat, an fortunam opperiretur, qua Saepe pr0Sper USUS. Quae quum multos dies n0cteSque aestuans agitaret, serte quidam Ligus ex cohortibus auxiliariis miles gregarius, castris aquatum egreSSuS, haud procul ab latere castelli quod averSum praeliantibus erat, animum advertit inter Saxa repente c0chleaA; quarum VII Unam atque alteram, dein pli ire peteret, ludi legundi paulatim prope ad Summum monti egreSSUS St. Ubi postquam solitudinem intellexit, more humanae cupidinis ignara visundi, animum vertit. Et sorte in eo loco grandis ilex coaliterat inter Saxa, paulummodo prona, dein flexa atque aucta in altitudinem, quo cuncta gignentium natura seri Cujus a mis modo, modo eminentibus saxis nisus, Ligus castelli planiti0m perscribit, ii id cuncti Numidae intenti praeliantibus aderant. Exploratis omnibus quae m0x usui ore ducebat, eadem regreditur, non temere, uti Scenderat, Sed tentan omnia et circumspiciens. Itaque Marium propere adit, acta ed0cet; 0rtatur ab ea parte, qua ipS deScenderat, castellum tentet pollicetur Sese itineris periculique ducem. Marius cum Ligure, pr0miSSarius cognitum, ex praesentibus misit quorum uti cujusque ingenium erat, ita rem difficilem aut acilem nuntiavere. Consulis animus tamen paullium erectus. Itaque ex copia tubicinum et cornicinum numero quinque qUam Velocissumos delegit, et cum his, praesidio qui serent, quatuor centurione ἰ omnes Liguri parere jubet, et ei negotio proxumum diem constituit.