Opera;

31쪽

designatus seret' facile se ex v0luntate Antonio usu rum. Neque interea quietus erat, sed omnibus modis insidias parabat Ciceroni Neque illi tamen ad caver dum dolus aut astutiae deerant namque a principio consulatus sui, multa pollicendo per Fulviam esse cerat ut 0. Curius, de quo paulo ante mem0ravi, consilia Catilint sibi pr0deret. Ad h00, collegam suum Ant0nium pactione provinciae perpulerat ne contra rem publicam sentiret Circum se praesidia amicorum atque clientium cculte habebat Postquam die c0- miti 0rum venit, et Culi linae neque petitio, neque insidiae quas consuli in campo secerat, pro Spere CeS-Sere, constituit bessum adere et extrema omnia ex periri, qu0niam quae eculi tentaverat aspera cedaque Venerant.

Satellites per Italiam mittit. Ipso denuo consulis necem procurare molitUr.

XXVII. Igitur C. Manlium ' Faesula atque in eam partem I triiriae, Septimium quemdam Camertem in

Consul Hesionatus, id est in

ProXlmum annum electus, etsi nondum imperium Xercebat non erat tamen in auctoritate, utpote consul OX futurus. Pactione provincia'. Sorte Colastiles provinciam obliti otiant illa in post lanuum magisti a tu in ut Proconsules regeront Iuliae Sortitione, obligorat Λntonio Gallia Cisalpina, Ciceroni Oro In uilonia. Iic, Permutatione facta Macedoniam ultro collegae reliquit opulentissimam DPOVIn- Ciam , dCoque ii omini genti ut nVar tu roPPOrtunnm. Ipse Cicero provinciam Galliam in Oucione deposuit, sibique Metellum Celerem sussiciendum curaVlt. Dies comitio rem, OnSe Octobri. In campo Marti comitia ad magistratus eligendo ha-b0ri solebatit.

Ianlium nunc in Etruriam dimitti videmus quum ibidem Jam fuerit en p. 24), quia Omittorum tempore in Urbem Venerat, ad petitionem Catilinae

32쪽

SALLUSTII

agrium Picenum, C. Jullium in Apuliam dimisit prae

terea alium ali0, quem Ubique opportunum credebat. Interea Romae multa simul m0liri c0nsuli insidias tendere, parare incendia, opp0rtuna loca armatis hominibus obsidere ipse cum telo ' esse, item ali0s jubero; 0rtari uti semper intenti paratique essent dies noctesque estinare, vigilare, neque in Somnii neque lab0re saligari. Postremo, ubi multa agitanti nihil pr0cedit, rursus intempesta nocte ' conju rati0ni principes convocat per M. Porgium se eam; ibique multa de ignavia e0rum queStus, docet se praemisisse Manlium ad eam multitudinem quam ad capiunda arma paraverat item ali0 in alia loca opp0rtuna, qui initium belli sacerent seque ad exei citum proficisci cupere, Si priu Ciceronem oppres

Sisset eum suis consilii multum ossicere.

XXVIII. Igitur perterritis ac dubitantibus ceteris,

C. Cornelius, eque I 0 manuS, Operam Suam p0llicitia S, et cum eo L. Vargunteius Senator, c0nStituere ea n0cte,

paulo p0St, cum armatis h0minibus, Siculi salillatum', introire ad Ciceronem, ac de improviso d0mi suae imparatum confodere Curius ubi intellegit quantum periculi consuli impendeat, propere per Fulviam Cicer0nidolum qui parabatur enuntiat. Ita illi, Januali 0 hibiti, tantum acinus frustra Susceperant. Interea M Manlius in Etruria plebem 80llicitare, egestate simul ac dolore injuriae novarum rerum cupidam, quod Sullae d0mii Romae arma gerere nemini licebat, ne militibus quidem. Coetus hic habitus est nocte quae Sequebatur sextum diem Novembris. I. Cic. pro Sylla, 18. M0s erat Romanis proceres et patron0 primo mane Salutatum ire. Interea...inio Sallustius rerum seriem altius repetit, eaque narrat quae paulo ante comitia, mense Octobri gesta fuerant.

33쪽

C0NJURATIO CATILINAE

natione agro b0naque omnia amiserat praeterea latrone cujusque generiS,NU0rum in ea regione magna c0pia erat n0nnull0 ex Sullanis colonis, quibus lu

bido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui

secerant.

Re ad senatum delata, summa consulibus potestas permittitur.

XXIX. Ea quum Cicer0ni nuntiarentur, ancipiti mal perm0tu S, qu0d neque Urbem ab insidiis privat c0nsili longius tueri p0lerat, neque exercitus Manlii quantus aut quo consili seret Sali c0mper tum habebat, rem ad senatum resert , jam antea volgi rumoribus exagitatam. Itaque, quod plerumque in atroci ne30li solet, senatu decrevit Darent

operam c0nsules, ne quid respublica detrimenti caperet. Ea poleSla per Senatum, m0re romano, magistratui maxillo permittitur Xercitum parare, belli imae rere, c0ercere Omnibu modi socios atque cives, domi

militi de tu imperium atque judicium Summum habere aliter, Sine populi jussu, nulli earum rerum c0nsuli ius St.

Copiae PaSSim opponuntur coniuratis, praemiaque iis qui de coniuratione indicarent Proponuntur.

XXX. P0st pauc0s dies, L. Saenius Senator in Senatu litteras recitavit, quas Faesulis allatas sibi dicebat in quibus scriptum erat C. Manlium arma cepiSSe cuni

Primo, ut ipse Tullius testatur pro Mur. , decretum estne comitia eligendis consulibus postridie haberentur, ut res tota Patribus posSet manifestari. POS-tero die, primo scilicet et vl e simo Octobris, postquam milia coniuratorum consilia Cicero Patefeelsset, factum est decretum de quo hic mentio ni Darent Operam ... Tune demum, Secundo et vigesimo die habita Sunt Omitia, in quibus, tertia Vice, Catii a petitio Sel a St.

34쪽

S LLUSTII

magna multitudine ante diem II calendas Novem

bris s. Simul, id qu0d in ali re solet, alii portenta atque prodigia nuntiabant alii conv0ntus fieri, arma p0rtari, Capuae atque in Apulia servile bellum m0veri. Igitur senati decreto Q. Marcius Rux Faesulas, Q. Metellus Cretidus se in Apuliam circumque l0da missi ii utri ludad Urbem imperatores ' erant, impediti ne triumpha

rent calumnia paucorum, quibus omnia hon0Sta atque inhonesta vend0re mos erat Sed praet0re 0. P0m

peius imisus Capuam, Q. Metelliis Celer in agrum Pi

cenum, iisque permiSSum uti pro tempore atque periculo exercitum compararent. Ad hoc decrevere, Si quis indicavisset de c0njurationae lupe contra rempublicam lacta erat, praemium servo libertatem et sestertia centum libero impunitatem ejus rei et sestertia ducenta; itemque, uti gladiatoriae samiliae Capuam et in cetera municipia distribuerentur, pro cujusque opibus I0mae per totam urbem vigiliae haberentur, hiSque minores

i eae cognomen erat gentis Marciae, quae ab Anco Marcio, qiuarto Romanorum rege Orta ferebatiar. Is fuerat in Cilicia procon Sul, ne triumpitium petebat. Creticiis, qui nuper Cretam insulam in populi Romani potestatem redegeΓut. 3 A Urbem imperatoreS. Duce qUi, Te ΓOSPere geSta imp6-τatore a militibus fuerant salutati, nomen honori retinebant donec triumphassent. A Urbem

- o Metello Celere, Vide

Ad nostrae pecuniae Tationem circiter 20,000 fr. Minores massistratuS, Uaestores Scilicet, tribuni, sediles Cf. Gell. XIII, 15.

35쪽

CONJURATIO CATILINI 33

Dum trepidat civitas, Catilina dissimulans in senatum Venit, ubi Ciceronis oratione castigatur.

XXXI. Quibus rebus permota civitas, atque immutata Urbis sacies ex summa laetitia atque a Scivia, quae diuturna quies ' pepererat, repente omne tristitia in-Va Sit Festinare, trepidare; neque loco nec homini cuiquam ali credere neque bellum gerere, neque pacem habere Suo quisque metu pericula metiri. Adh0 mulieres, quibus reipublicae magnitudine belli tim0 ins0litus, amictare sese manus Supplice ad coelum tendere miserari parvos liber0S; rogitare Omnia pavere superbia atque deliciis missis, sibi patriaeque dissidere. At Catilinae crudelis animus eadem illa movebat, tametsi praesidia parabantur, et ipse lege Plautia interrogatus ' erat ab L. Paulo . Postremo dissimulandi causa et quasi sui expurgandi, sicuti urgio lacessitus laret, in senatum venit . Tum M. Tullius

c0nSul, Sive praesentiam ducti menS, Seu ira commotus, orationem habuit laiculentam atque utilem rei

publicae, quam postea scriptam edidit. Sed ubi ille

assedit, Catilina, ut erat paratus ad dissimulanda omnia, demisso voltu, voce supplici p0Stulare Patres C0nscripti ne quid de se temere crederent ea s miliami tum, ita ab adolescentia vitam instituisse, ut omnia b0na in spe haberet ne eStumarent Sibi pa-

Diuturn quies. POS eruentam enim Syllae Victoriam, A. U. 672 Viginti terme annis civiles discordiae QeVerant.' Leae Plauti eos qui insidias S natu fecissent, aut cum telo Cf. cap. XXVII in Urbe fuissent, exsilio damnabat.

L. Paulus frater erat Lepidi, qui triumvir postea fultcum Octaviano et Antonio. Octavo die Novembris. Cf. Cic. in Cat. Primam scilicet in ill

36쪽

SALLUSTII tricio homini, cujus ipsius atque majorum plurima beneficia in plebem romanam essent, perdita repu'blica puS SSe, quum eam servaret M. Tullius, in quilinus civis urbis R0mpe Ad hoc maledicta alia quum adderet, obStrepere omnes, h0Stem atque a ricidam vocare. Tum ille furibundus u0niam quidem circumventus, inquit, ab inimici praeceps agor, incendium meum ruina reStinguam.

In Manliana castra prossciscitur, sociis Romaes relictis.

XXXII. Dein se ex curia domum proripuit. Ibi multa Secum ipse volvens, quod neque insidiae consuli pro cedebant, et ab incendio intellegebat Urbem vigiliis munitam, optumum factum creden exercitum augere, Rc, priuSquam legi0nes Scriberentur, antecapere quae bello USui sorent, nocte intempesta cum paucis in Manliana caStra prosectus est. Sed Cethego atque Lentulo, ceteriSque qu0rum cognoverat promptam audaciam, mandat, quibu rebus possent, opes actioni c0nlirment, insidias consuli maturent, caedem, incendia, itaque belli sacinora parent sese propediem cum magno eXercitu ad Urbem accessurum. Dum haec Romae geruntur, C. Manlius ex suo numero ad Marcium Regem mittit, cum mandatis hujuscemodi:

Manlii ad Marcium Regem epistola huiusqus responsio.

XXXIII et De0s hominesque testamur, inperat0

n0 arma neque contra patriam cepiSSe, neque qu0

Inquilinus proprie est qui in aliena domo habitat Hlo 1nvidioso Catilina Ciceroni exprobrat quod hospes Romae sit, Npote natus Arpini. Imperator. f. notam appositam.

eas. XXX, et

37쪽

CONJURATIO CATILINAE

perieulum aliis iaceretiuiS, Sed uti corp0ra nostra ab injuria tuta serent; qui miseri, egente8, vi0lentia atque crudelitate foeneratorum, plerique patriae, Sed omnes fama atque flartunis eX perte Sum US. Neque cuiquam nostrum liquit, m0re majorum, lege Uti , neque, amisso patrimonio, liberum corpus habere tanta pe- vitia foeneratorum atque praetoris fuit Saepe maj0res vestrum, miserili plebi romanae, decretis suis in0piae ejus pitulati Sunt ac novi SSume, memoriamo Stra, pr0pter magnitudinem aeri alieni volentibus omnibus bonis, argentum aere Solutum eSt'. Saepe ipsa plebes, aut dominandi Studio permota, aut Superbia magiStratuum, armata a patribu SeceSSit . At nos non imperium neque divitia petimus, quarum rerum causa bella atque certamina omnia inter mortales sunt Sed libertatem, quam nemo bonus nisi cum anima simul amittit. Te atque senatum obtestamur, consulati mi Seri civibus legis praesidium, quod iniquitas praetori eripuit, re Stituatis neve

eam II S.

XXXIV. Ad haec Q. Marcius, Si quid ab senatu pe

tere vellent, ab armi discedant, Romam supplices proficiscantur ea man Suetudine atque miseric0rdia

Leo uti. Hucit ad legem

qua iusto Livi VIII, 28, cautum erat ne debitores In posterum necterentur, JUSSumque bona tantum, non corpus obnoXlum esse. POStea tamen Iceneratoribus debitores nexi per praei em ad- die poterant. Pro Sestertio ruente Solvebatur a clereus, cuius pretium sestertio quater inferius erat. Hanc legem tulit Valerius Flaccus, ConSul A. U. 668.

Terra factum est ob aes alienum, A. U. 26 et 468 ob Claudii decemviri Superbiam, anno 304.

38쪽

SALLUSTII Senatum ophilumque romanum Semper suisse, Ut nem unquam ab eo frustra auxilium petiverit.

Longe diversas Catilina scribit epistolas.

At Catilina ex itinere plerisque conSularibUS, praetereamptum cuique litteras mittit et e salsis criminibus circumventum, qu0niam saeti0ni inimicorum reSiStere nequiverit, Artunae cedere, Massiliam in exsilium pr0iici sei n0n quo Sibi tanti sceleris conscius esset, sed uti respublica quieta Aret, neve ex Sua c0ntenti0ne seditio oriretur. η Ab his longe di versas litteras . Catulus ' in Senatu recitavit, quas sibi nomine Catilinae redditas dicebat. Earum exemplum infra scriptum XXXV. st L. Catilina Q. Catulo salutem. Egregia tua sideS re cognita, gratam in magnis periculis sidueiam c0mmendati0ni meae tribuit. Quam0brem de sensi0nem in novo consilio non Statui parare satisfactionem, ex nulla conscientia de culpa, proponere decrevi, quam me Diu fidius, veram licet cogn0scas. Injuriis contumeliiSque concitatus, quod fructu laboris induStriaeque meae privatus, statum dignitatis non obtinebam, publicam mi Serorum cauSam pro mea con Suetudine suscepi n0 quin e alienum mei nominibus, exp0SSeSSi0nibu S0lvere p0SSem, quum alieni Snominibus liberalitas restillae suis filiaeque copiis per80lveret; sed qu0d non dign0s homines honore h0neStatos videbam, meque salsa suspici0ne alienatum sentiebam dogm0mine satis honeSta pro me caSu

Orestilla, Catilinae Sor, Spraecedenti Matrimolito illam

habuerat.

39쪽

CONIURATIO CkTILINI Tspes reliquae dignitatis conservandae Sum Se UtUS. Plura quum Scribere vellem, nuntiatum est mihi vim parari. Nunc restillam c0mmendo, tuaeque fidei trado jam ab injuria defendas, per libero tuo r0

Senatus Catilinam hostem declarat.

XXXVI. Sed ipse, pauc0 dies commoratu apud C. Flaminium Flammam in agro Arretinoi, dum viqinitatem antea s0llicitatam armis exornat, cum a Scibus atque aliis imperii insignibus in castra ad Manlium contendit. Haec ubi Romae comperta senatus Catilinam et Manlium hostes judicat; ceterae multitudini diem Statuit an tu quam sine raude liceret ab armis discedere, praeter rerum capitalium condemnalis Praeterea

decernit uti c0nsules delectum habeant Intonius cum exercitu Catilinam persequi maturet Hister Urbi praesidi sit. Ea tempestate mihi imperium populi romani

mullo maxume miserabile visum est cui quum ad occasum ab ortu s0lis omnia domita armi parerent,d0mi otium atque divitiae, quae prima mortale putant, uim uerent, uer tamen cives qui Seque remque u blicam obstinatis animis perditum irent. Namque duobus senati decretis, ex tanta multitudine, neque praemi inductus conjurali0nem patefecerat, neque ex castris Catilinae quisquam omnium discesserat tanta vis m0rbi, uti tabes, plerosque civium anim0Sinvaserati

40쪽

Plebes, novarum rerum studio, Catilinae incepta probat.

XXXVII. Neque solum illis aliena mens erat qui

conscii conjurationis suerant; sed omnino cuncta ple-DeS,D0Variam rerum studio, Catilinae incepta pr0habat. Id adeo m0re suo videbatur agere. Nam semper in civitate, quis opes nullae Sunt, b0nis invident, malos extollunt vetera odere, nova exoptant odio Suarum rerum, mulari omnia ludent turba atque sediti0nibu Sine cura aluntur, quoniam egestas facile habetur sine damno. Sed urbana plebeS, a Ver prἴθ-ceps erat multis de causis primum omnium, qui ubique probro atque petulantia maxume praestabant; item alii, per dedecora patrimonii amiSSiS Ῥ0stremo omnes quos flagitium aut lacinus domo expulerat, hi R0mam, Sicuti in Sentinam confluxerant. Deinde multi, memore Sullanae Victoriae, quod ex gregariis militibus alios senatores videbant, alios ita divites uti regio victu atque cultu aetatem agerent, Sibi quisque, si in armis forent, ex victoria talia Sperabant. Praetere juventu quae in agri manuum mercede inopiam toleraverat, privati atque publicis largitionibus excita, urbanum otium ingrato labori praetulerant. Ε0s atque alios omne malum publicum alebat. Quo minus mirandum est homine egentes, mali moribus, maxuma Spe, reipublicae juxta ac sibi consuluisse. Praeterea qu0rum, Vict0ria Sussae, parente pr08Cripti, b0na erepta, jus libertatis imminutum erat' haud sane ali animo belli eventum exspeetabant. Ad hoc, quicumque aliarum atque Senati partium erant, conturbari rempublicam quam minus valere ipsi male-

Sylla proscriptorum liberis magistratus petendi ius ademerat.