Opera;

41쪽

CONIURATIO CkTILINAE 39bant id adeo malum multos post annos in civitatem

reverterat.

Diuturna inter ordines reipublicae ciscordia describitur.

XXXVIII. Nam postquam Cn. Pompeio et M. Crasso

consulibus tribunitia potestas restituta est', homines adolescente summam potestatem nacti, quibus aetas animuSque sero erat, coepere, Senatum criminando, plebem exagitare dein largiundo atque p0llicitando, magis incendere, ipsi clari potentesque fieri. Contra eos Summa ope nitebatur pleraque n0bilitas, Senati Specie, pro Sua magnitudine. Namque, uti paucis verum absolvam, per illa tempora quicumque rempublicam agita Vere honestis n0minibus, alii sicuti p0puli jura dei enderent, pars quo Senati auctoritas maXUma seret,b0num publicum Simulantes, pro Sua quiSque p0temtia certabant. Neque modestia neque modu contentionis erat utrique victoriam crudeliter Xercebant.

XXXIX. Sed 0stquam Cn. Pompeius ad bellum

maritimum atque mithridaticum missus est, plebis 0pe imminutae, paucorum potentia crevit. Hi magia StratuS, provincias, alia omnia tenere ipsi innoxii, florentes, Sine metu aetatem agere; ceferos judiciis terrere, quo plebem in magistratu placidius tractarent. Sed ubi primum dubiis rebus novandi spes oblata, vetus certamen animos e0rum arrexit. Quod si primo praelio Catilina superior aut aequa manudi SceSSisset, profecto magna clades atque calamitas

Sylla tribunorum potestatem fere sustulerat, . U. 72, prohibendo ne conciones haberent aut leges ferrent; sed eis priora lura restituerat PomPelus, A. U. 683. Cilicos piratas proslgaverat Pompeius Α. U. 687; posteaque ad-Versus Mithridatem missus, adhuc in Asia detinebatur.

42쪽

SALLUSTII

rempublicam oppressisset neque illis, qui victoriam adepti larent, diutius ea uti licuisset, quin desessis ut exsanguibus qui plus p088et imperium atque liber

talem extorqueret. Fuere tamen extra coniurationem complures qui ad Catilinam initi prosecti sunt. In his A. Fulvius, Senatoris filius, quem retractum ex itinere parens necari jussit Iisdem temp0ribus Romae Lentulus, sicuti Catilina praeceperat, qu0Scumque moribus aut sertuna novi rebus id0neos credebat, aut per Se aut per alios Sollicitabat; neque s0lum cives, sed cujusque modi genus h0minum, quod modo usui laret.

Allobrogum legati, per Umbrenum Sollicitati, coniurationem Omnem, ut cognoVerant, Ciceron aperiunt.

XL. Igitur P. Umbreno cuidam negotium dat uti legatos Allobrogum requirat, e0Sque, Si p0ssit, impellat ad s0cietatem belli exi8tumans, publice pri

vatimque aere alien oppres80 praeterea quod natura gens gallica bellico S esset, agile eos ad tale consilium adduci posse. Umbrenus, qu0d in Gallia negotiatus, pleri8que principibus civitatum notus erat atque eo n0Verat. Itaque Sine mora, ubi primum legatos in foro con Spexit, perc0ntutu pauca de statu civitatis, et quasi dolen ejus ca8um, requirere coepit quem exitum tanti mali Sperarent. Postquam illos videt queri de avaritia magiStratuum, accuSare Senatum qu0d in eo auxilii nihil esset, miseriis suis remedium mortem exspectare ego, inquit,

Libsirtus erat, in Gallia negotiationem exercens.

Allobrostes incolebant partem Galilae sitam inter Rhodanum et AIpes Da hing et Muote 7.

Romam veniebant ut de magistratuum Xactionibus quererentur.

43쪽

V0bis, si modo viri esse voltis, rationem Stendam, qua tanta ista mala essugiatis. η Haec ubi dixit, Allobroges, in maxumam Spem adducti Umbrenum orare uti sui misereretur nihil tam aSperum neque tam difficile esse quin cupidissume acturi essent, dum ea re civitatem aere alieno liberaret. Ille eos ind0mum D. Bruti perducit, qu0d 0r pr0pinqua erat, neque aliena consilii propter Semproniam : nam tum Brutus ab R0ma aberat. Praeterea Gabinium ar

ea multos cujusque generi innoxios , quo legatis animus ampli 0 esset dein e08, 0llicit0s peram Suam dimittit.

XLI. Sed Allobroges diu in incerto habuere quid

nam consilii caperent. In altera parte erat se alienum, studium belli, magna merces in spe victoriae at in altera majores opes, tuta consilia, pro incerta Spe curia pra)mia Haec illis volventibus, tandem vicit sol luna reipublieae. Itaque Q. Fabio Sangae , cujus patr0cinio civitas plurimum Utebatur, rem omnem, uti cognoverant, aperiunt. Cicero, per Sangam c0nsilio cognito, legatis praecipit studium c0njurationis

Vehementer simulent, ceter0 adeant, bene polliceantur, denique operam Ut eo quam maxume manisostos habeant.

Vide caput XXV et notam appositam. Innorios, coniurationis non partic PUS. Furius Sano originem ducebat a Fabio Maximo, cui cognomen fuerat Allobrogico, Ob devictos Allobrogus A. U. 633. Himo et sillos gens devicta Patrouos elegerat.

44쪽

S LLUSTII

Multi per Galliam et Italiam motus agitantes, in vincula conli

ciuntur.

XLII. Iisdem sero temporibus, in Gallia citeriore atque ulteriore , item in agro Piceno, Bruttio, Apulia, motus erat: namque illi qu0s antea Catilina

dimiserat, inconsulte ac veluti per dementiam cuncta simul agere nocturnis consiliiS, armorum atque telorum portali0nibus, sestinando, agitando Omnia, plus timoris quam periculi essecerant. Ex e numero c0mplures Q. Metellus Celer praetor, ex Senali con-Sultu, cauSa cognita, in Vincula c0njecerat item in

ulteriore Gallia C. Murena, qui ei provinciae legatus

praeerat.

Romae, coniurat inter se negotium partiuntur.

XLIII. At R0mae Lentulus cum ceteris qui principe conjurationi erant, parati S uti videbantur, magni copiis, constituerant uti, Catilina in agrum Faesulanum quum venisset, L. Bestia tribunus plebi 8, 0ncione habita, quereretur de actionibus Ciceronis, bellique gravissum invidiam optumo consuli imp0neret e Signo proxuma nocte, cetera multitudo conjurationis suum quisque negotium exSequeretur. Sed ea divisa hoc modo dicebantur Statilius et Gabinius uti cum magna manu duodecim simul 0pportuna loca Urbis incenderent, quo tumultu a cili0 aditus ad consulem ceterosque, quibus insidiae

Galli citerior, seu UlSalpina, pars erat septentrionalis Italiae; Gallia scilicet Romanis citra Alpes sita Gallia ulterior, Seu ultra Alpes, Solam romRnam Provinciam hoc loco designa P verice, Da hing, Larissuestoc. Agrum Picenum Marche α'Ancone. - Bruttium imbre. Apulia : terres a Bari 'a'Otrante.

45쪽

parabantur, seret Cethegus Ciceronis januam obsideret eumque vi aggrederetur, alius autem alium; sed filii amiliarum, qu0rum ex nobilitate maXUma parS, parentes interficerent Simul caede et incendi per culsis omnibus, ad Catilinam erumperent. Inter haec parala atque decreta, Cethegus Semper querebatur de ignavia sociorum Illos dubitando et dies prolatando magnas opp0rtunitate corrumpere laeto, non c0nsulto, in tali periculo opus SSe Seque, Si pauci adjuvarent, languentibus aliis, impetum in curiam

facturum s Natura serOX, Vehemen S, an promptuS, maxumum b0num in celeritate putabat.

Allobroges a coniuratis scripta postulant, et quasi per insidias deprehenduntur cum Volturcio.

XLIV. Sed All0br0ges, ex praecept Ciceroni S per Gabinium ceteros conveniunt ab Lentulo, Cethego, Statilio, item Cassio, p0Stulant usiurandum qu0dsignatum ad cives perserant et Aliter haud sacile eos ad tantum neg0tium impelli 0sse s Ceteri nihil

suspicantes dant, Cassius Semet e brevi venturum pollicetur, ac paulo ante legatos ex Urbe proficisci tur. Lentulus cum his T. Volturcium quemdam Cr0loniensem mittit, ut Allobr0ges, priusquam domum pergerent, cum Catilina, data et accepta fide, societatem confirmarent. Ipse Volturcio litteras ad Catilinam dat, quarum exemplum infra Scriptum e ui sim, ex eo quem ad te misi cogn0sces. Facc0gites in quanta calamitate sis, et memineris te vi-

Exlorat Catilina nono die

NOVembris, ac incendenda Urbi destinaverant tantum noctem unam e Saturnalibus, quae cele

brari incipiebant post septimum et decimum diem Decembris. Croton Brutti civitas erat, in sinu Tarentino.

46쪽

44 SALLUSTII rum consideres quid tuae rationes postulent auxilium petas ab omnibus, etiam ab infimis sod hoc mandata verbis dat si duum ab senatu hostis udi catu Sit, quo consilio servitia repudiet In Urbo parata esse quae juSSerit; ne cunctetur ipSe propius

accedere.

XLV. His rebus ita actis, constituta n0cte ' qua prosiiciscerentur, Cicero, per legato cuncta edoctus, L. Valerio Flacco et C. Pomptino praet0ribus imperat uti in p0nle Mulvi per insidias All0brogumc0mitatus deprehendant rem omnem aperit cujus gratia mittebantur cetera, ut sacto opus sit, ita agant. Homines militares, sine tumultu praesidiis collocatis, Siculi praeceptum erat, occulte pontem obsidunt. Postquam ad id 0ci legati cum Volturcio Venere et simul utrinque clamor exortu est, Galli, cito cognito consilio, Sine mora praetoribu Se tradunt. Volturcius primo, coh0rtatu ceteros gladio ea multitudine defendit dein, ubi a legatis desertus est, multa prius de Salute sua Pomptinum obtestatus, quod ei notus erat, postremo timidus ac vitae diffiidens, veluti hostibus, sese praet0ribus dedit.

Advocato senatu, consul arguit principes coniurationis, qui lubentur in liberis custodiis haberi.

XLVI Quibus rebus consectis, omnia pr0pere per nuntios c0nsuli declarantur. At illum ingens cura atque laetitia Simul occupavere jam laetabatur, c0njurati0ne patefacta, civitatem periculi ereptam Sse;

Nocte quae secutura erat Secundum cliem Decembris. Flaccum, postea rePetundarum ab Asiaticis accusatum, defendit Cicero, Or pro Flacco. Pons Mulvius, Via Flami- via, in Etruriam ducebat. Hodie Ponte Mole.

47쪽

CONIUR1TIO CATILINAE

porro autem anxiu erat, in maxumo celere an

iis civibus deprehensis, quid facto opus e SSet pae nam illorum sibi oneri, impunitatem perdundae reipublicae lare. Igitur, confirmat animo, vocari ad Se Se

jubet Lentulum, Cethegum, Statilium, Gabinium,

item . Caeparium quemdam Terracinensem, qui in Apuliam ad concitanda servitia proficisci parabat. Ceteri Sine m0ra veniunt Caeparius, paulo ante d0m0 egreSSUS, cognito indicio, ex Urbe profugerat. C0nsul Lentulum, qu0 praetor erat, ipSe manu tenens in Senatum perducit; reliquos cum cuSlodi bus in sedem C0nc0rdis venire jubet. Eo Senatum adv0cat, magna que frequentia ejus ordinis, Volturcium cum legalis intr0ducit; Flaccum praetorem scrinium cum litteri qua a legati acceperat, e0dem asserre ubet.

XLVIL Volturcius, interr0gatus de itinere, de

litteris, p0Stremo quid, aut qua de causa, conSilii habuisset, primo fingere alia dissimulare de c0njuratione post, ubi side publica dicere jussus est,

Omnia, uti geSta erant, aperit Se pauci ante diebus a Gabini et Caepario s0cium accitum, nihil amplius Scire quam legatos tantumm0do audire S0litum ex Gabinio, P. Autronium, Servium Sullam, L. Vargunteium, mult0s praeterea, in ea conjurati0ne esse s adem Calii utentur, ac Lentulum dissimu-

Concordiae templum, in eo montis Capitolini latere quod

Forum Spectat, condiderat Camillus dictator, ob restitutam inter plebem et senatum Concordiam. In eo Saepe, quod in media fere Urbe situm erat, enat habebatur. Fide publica, id est, Promissione facta per OnSulem, reiwιblico nomine et Ide, quod et impune futurum Sit, um- modo verum coustieatur.

48쪽

SALLUSTII lantem coarguunt, praeter litteras, Sermonibus quos

habere s0litus Ex libris sibyllinis 3 regnum R0mae tribus C0rneliis portendi Cinnam atque Sullam antea se tertium cui satum foret Urbis p0tiri. Praeterea ab incens Cas,ilolio illum esse vigeSimum an num, quem Saepe ex prodigii haruspices respondissent bello civili cruentum lare. Igitur perlectis

litteris, quum priu omne Signa Sua cognoVi8Sent,

senatus decernit uti ab ligatus magistratu Lentuliis, item ceteri, in liberis custodiis ' haberentur. Itaque Lentuli is P. Lentulo Spintheri, qui tum aedili erat, Cethegus . 0rnifficio, Statilius C. Caesari , Gabinius M. Crasso, Caeparius nam ista ulo ante ex suga retractus Cn. Terenti senatori traduntur.

Plebes, mutata mente, Catilinae consilia exsecratur. Noos coniurationis indeX.

XLVIII. Interea plebes, coniuratione patefacta, quae

primo cupida rerum novarum nimis bello avebat, mutata mente, Catilinae con Silia exsecrari, Ciceronem ad caelum t0liere veluti ex Servitute erepta,

gaudium atque laetitiam agitabant. Namque alia

Sibyllarum vaticinia totam

Romanorum historiam continere censebantur.

Haruspices o Victimarum extis futura praedicebant. Rel nobiliore saepe CUStOdiendi tradebantur, Sive magistratibus, Alve etiam priVatis, qui pro eis vades se dabant. Haec erat iber custodia. Ad Caesarem et cras8um nonnihil suspicionis perVeniebat. Hos tamen senatus, ut bonis st-dem adhibendo, bonos et deles

eSSe cogebat. Senatu egressus, Oete Jam appropinquante omnium rerum quae gestae fuerant rationem Opulo dedit Cicero, ea ratione quae tertia est in Catilinam. Tune plebes, cognoscens quanto periculo fuisset erepta, consulem summis laudibus Xtulit, quem tamen in X81llum, ob eamdem causam, mOX erat electura.

49쪽

CONJUBΑΤIO C TILINAE Tbelli lacin0ra praedae magis quam detriment sere, incendium vero crudele, immoderatum, ac sibi maxume calamitosum putabat quippe cui omne c0pis in usu quotidian et cultu 0rporis erant. Post eum diem, quidam L. Tarquinius ad senatum adductu erat, quem ad Catilinam proficiscentem ex itinere retractum aiebant. Is mum se diceret indicaturum de conjuratione, Si fides publica data esset, juSSUS a con Sule quae Sciret edicere, eadem seruquae Volturcius, de paratis incendiis de caede b0n0rum, de itinere hostium, Senatum edocet praeterea Se missum a M. Crasso, qui Catilinae nuntiaret nueum Lentulus, Cethegus, alii ex conjuratione de prehensi terrerent eoque magis pr0peraret ad Urbem accedere, quo et ceterorum animo reficeret, et

illi facilius e periculo eriperentur. Sed ubi Tarquinius Crassum nominavit, hominem nobilem, maxumis divitiis, summa potentia : alii rem incredibi lem rati pars, tametsi verum exiStumabant, tamen quia in tali temp0re tanta vis hominis leniunda magis quam exagitanda videbatur plerique, Crasso ex negotiis privatis obnoxii, conclamant indicem ausum, deque ea re postulant uti referatur. Itaque consulente Cicerone, frequens Senatu decernit et a quinii indicem salsum videri, eumque in vinculis retinendum, neque ampliu840teStatem laciundam, nisi de eo indiearet cujus c0n Silio tantam rem mentitus esset . Erant eo temp0re qui existumarent indidium illud a P. Autronio machinatum, quo facilius, appellato Cra880, per S0cietatem periculi, re

liquos illius p0tentia tegeret. Alii Tarquinium a Cicerone immissum aiebant, me CraSSuS, Ore uo

50쪽

SALLUSTII suscepto malorum patr0cinio, rempublicam contu baret. Ipsum Crassum ego p0Stea praedicantem au

divi, tantam illam c0ntumeliam sibi a Cicer0n im-

Caesarem sui semul inter coniuratos nominatum Volunt.

XLIX. Sed iisdem temporibus Q. Catulus et C.

ΡiS neque precibu8, neque gratia, neque preti Ciceronem impellere p0tuere, uti per All0br0ges aut alium indicem C. Caesar salso nominaretur . Nam uterque cum illo graves inimicitias exercebant Pis, oppugnatus in judicio repetundarum, pr0pter cujuS-

dam Transpadani supplicium injustum Catulus,

ex petiti0ne p0ntificatus odio incensus, quod extrema aetate, maxumi honoribus usus, ab ad0lescentulo Caesare victus diScesserat. Re autem opp0rtuna Vi

debatur, qu0d privatim egregi liberalitate , publice

maXUmi muneribuS, grandem pecuniam debebat . Sed ubi consulem ad tantum facinus impellere ne queunt, ipsi singulatim circumeundo, atque emen

Amicus Caesari Sallustius

eum invidioso crimine purgare quacumque ratione nititur : at certe probabilis Onjectura St, CaeSarem, S ipse cum Catilina non Coniuraverit, saltem ejus consilla cognovisse. Et quidem Plutarchus narrat, a Catulo et Pisone postea Ciceronem fuisse reprehenSum, e quo in reprimendo coniuratorum Scelere Caesari pepercisSet, quamVis multis indiciis accuSato.

Piso, consul ann 687, postea Proconsul in citeriore Galila quae tu cispadanam et trans-pαdanam dividebatur , ac post

administrationem repetundarum reUS, R 328are accusatus et a Cicerone tum consule defensus ac liberatus eSt. Eis tum Caesar septem et triginta annos natu erat, cum Cathilo tamen comparatus, adolescens Videri poterat.

Debebat Caesar privatis Iargitionibus et publicis ludis sesalienum Viginti quinque militum sestertium 5,000,000 fr. contra-Xerat; unde tabulas noVas Optare putabatur.