장음표시 사용
321쪽
ditionem petat: vel LOCO , si, quod quis certo loco sibi dari stipulatus est, alio loco petate vel CAVssA , qui quid abscisse petit, quod alternatiue promissum, vel speciem petit, quum genus promissum. A. 33. Ins. h. t.
Q Et olim quidem . qui plus petierat, caussa cadebat, PLAUT. 4 baui Mosceli. act. III. scem I. v. Iaa. neque restituebatur in integrum , nisi vel minor esset, vel alia iusta caussa praetorem moueret. d. 3. 33. Postea Zenoniana constitutione cautum . Vt, si plus tempore fuerit petitum , tempus reo duplicaretur . actorque condemnaretur in expensas , s. IO. IV. de exopt. L. 12. C. de plus ρ tit. et Iustinianea , vi si plus re vel caussa intentione sua arior complexus sit, damnum , quod reus incurrit, triplo lueret. 3. y3. Ins. b. t. Denique ob pluris petitionem ratione loci datur e-- dictis is eo, quod certo laco, ad id . vi iudex arbitretur, quid alter alteri praestare teneatur, habita ratione eius, quod interest, eo loco fuisse solutum, quo solui debuerat. L. I. L. 8. D. de eo,
Quid ho- Usu fori hodierno discrimen inter actiones honae fidei et stridie obii in iuris plerisque locis cessat , in Germania saltim huius disti Rς' - ctionis usus vix ullus superest ob Ree. Imp. a. I 6 . s. so visi num Iis locis, ubi iuris Romani sanctior eustodia est , effectus illius differentiae etiamnum vigent, exceptis iis, qui a veteribus sormulis pendent. SAND. Decf. Lib. III. tit. I de . I. Arbitrium vero iudicis hodie nusquam eo pertingit, ut ob contumaciam reum in quadruplum condemnare possit. Quod ad pluris petitionem attinet, nemo ideo hodie caussa cadit: sed reus absoluitur ab imstantia , et actor condemnatur in expensas litis , adeoque nouum libellum offerre non prohibetur. CHRIsTIN. HM. I. dee. 266. Immo emendare libellum usque ad conclusionem licet, eatenus, ut ne genus actionis mutetur : Mutare vero non licet post litis contestationem , nisi restituantur expensae , et lis de nouo inchoetur. BRUNNEM. Process. ciuil. eap. s. num. IT. SAND. Decis Lib. I. tiis. q. def. a.
actionum Sequitur quinta actionum summa diuisio , quod aliis socr- diuisio. DUM , aliis relNUS QVAM SOLIDuri consequamur. Solidum ordi-Aliis lol, narie persequimur : minus quam solidum I. actione DE PECVLIO ,dψ ςQR' de qua tit.sequ. A. Ia I9. quippe quae tantum competit in id, Quod
322쪽
Minus etiam, quam solidum , II. ob COMPENSATI NEH consequimur , quippe quae summam debitam, pro quantitate concur- solidum, rente ipso iure minuit. cf. IO F. F.9 A. penuis. Inst. h. t. veluti ob
Ae denique III. Ob BENEFICIvM COMPETENTIAE , quod est Benes itis sn utare, ob necessitudinem sngularem , militiam , beneficium , esum vel ealamitatem personis quibusdam concessum, ut non queant iu plus Comp conueniri, quam quantum facere possint. 37. Ins. h. t. L. 29. L. 3Ο. xςnxi- D. de re iussi L. IT3. D. de reν. tar. Ex quo sequitur, ut hoc Priuilesium personale sit, quod nec heredibus , nec fideiussoribus prodest. L. 24. seqv. D. de re tuae L. 63. g. I. D. prosoc. f. ΜCC. Ob Meesstu tem hoc beneficium competit I. parentibus , Quod A. 38. Ins. h. t. a patronis, L. I 6. L. II. D. de re iud. 3 se, quibus tribus , et, quia etiam socii loco fratrum sunt, c g. 9 a. - β' eiis, actione pro foeto inter se agentibus, L. 26. D. de re tuae L. Thieὰς 63. D. pro see. S. 36. rus. b. t. F. Coniugibus, L. IT. L. IO. D. studi
de re tua. 6 soceris , durante adfinitate. L. a I. L. 22. pr. D. nem. eod. L. penuis. D. de iur. dot.
I 8. D. de re tuae quod frustra doctores ad nobiles, clericos , Πλ caussarum patronos , scholarum doctores proferunt. RICHT. De-ef. XXIIII. g. a.
ob beneficium 8. donatoribus competit, qui non conueniun- ob b tur a donatario, nisi deducto aere alieno. L. 3o. D. de re tuae L. Rencium. M. D. de rei iuri
Denique ob eaumitatem id beneficium competit 9. liberis obeat emancipatis , exheredatis, et qui se paterna hereditate abstinue- mitatem. runt, L. v. D. de re iud. L. a. pr. D. quod cum eo, qui in ahmis. Io. iis , qui bonis cesserunt. S. F. Inst. h. ia L. q. D. de ress bon. TIT
323쪽
3- ELEMENTA IVRIS L iE. IIII. TIT. VII. T IT VILQUOD CUM EO . QVI IN ALIENA POTESTATE EST, NEGOTIUM GESTUM ESSE DICITUR.
Conne- T T Actenus de quinque actionum diuisionibus: sequitur sexta , Aio. I A quod quaedam actiones ex facto PROPRIO , quaedam ex
ALIENO nascantur. Tales vel ex filiorum, vel ex seruorum , vel ex animalium nostrorum facto oriuntur. Priores sunt ADIECTITIAE QVALlTAT is , quae, tamquam genus , plures sub se species continent. Sic actio avoD ivssu genus est: quia datur condictio certi QVOD VssV, actio emti QvoD IvSSU, eondactio ex sipulatu QUOD IUSSU, cet.
Actione, Tales fere actiones sunt , quae ex facto non nostro , sed ex mio alieno, nascuntur. Quamuis enim nemo vel alteri stipulari, vel alieno pro alio promittere, s. 833. II. I 3. adeoque ex facto alteriusn alteri nec actio, nec obligatio, nec dominium oriri possit: aliud tamen obtinet circa filios milias et seruos, ob unitatem personae, quae vinculum potestatis essicere intelligitur. S. Ψ69.. equ.
Veluti obligatur vero pater et dominus ex facto filii familias vel iiiii vel serui, non illicito, ex quo filius ipse in solidum conuenitur r ς - ' L. q. s. a. D. quod cum eo, qui in ac potes. es, nex. esse dic. sed ex contractu, L. I. D. eod. L. 39. D. de oblig. et act. Vel a. quod iusis, vel f a. quod negotio praeposuit, vel . quod peculium adest, vel q. quia in rem versum est. Ex prima caussa oritur actio QVOD IussV, ex secunda ExERCITORI A et I STtTORIA, ex tertia TRIBvTORIA et de PECvLlo, ex quarta deIN REM VERSO. d. L. I. D. h. i. 's. MCCVII. Actio Iussula proprie est parentum et dominorum. S. 9sq. s.
quod ius Iussisse ergo videntur , qui vel testato , vel per epistolam , tu vel verbis aut per nuncium, vel generatim, vel specialiter in uno contractu iusserunt, mandarunt, gestumueratum habuerunt
L. I. S. I. 3. q. 6. D. quod iusi.
324쪽
QUOD CUM EO, QUI IN M. POTEST. EST, NEG. 3os
Quo facto praetor dat actionem.QvoD ivssu adiectitiae qua- Hus Ra litatis , raol. ei, quocum filius vel seruus patris vel domi- xv ni iussu contraxit, contra patrem dominumve in solidum. S. I. DA h. t. Quamuis iure nouo directe quoque et ciuiliter contra patrem vel dominum iubentem ex contractu, eius iussu inito. agi possit. M vis. IV. b. t.
Deinde commerciorum caussa repertae actiones Ex ERCITORIA Actiones et INSTITORIA. EXERCITOR vero est, ad quem quotidianae nisuis, φης ixo seu propriae, seu conductae, obuentiones et reduus pertinent. s. a. 'I s. h. t. L. I. s. I c. D. de exere. act. Qui enim ita vel ab exer 'citore vel a magistro nauis naui praepositus est, ut ei totius nauis cura incumbat, is MAGIsTER NAvis adpellatur, siue sit liber, siue seruus, isque, siue proprius, siue alienus, L. I. S. I. 3. q. s. D. eoae A. a. dist. b. t. INsTITOR denique est, qui tabernae ad emendum vendendumque praeponitur, cuiuscumque sit conditionis vel aetatis. L. I 8. D. de insit. act. s. MCCX. Est ergo Ex ERCITORI A actio adiectitiae qualitatis, cf. Iao . quae a praetore datur ei, qui cum magistro nauis non cum tuis nauta, L. I. g. a. D. eod. I iis de rebus, quarum caussa naui praepositus est, contraxit, L. I. g. 8. 9. II. D. de exere. act. eiusue heredi. aduersus exercitorem, eiusue heredem, vel plures exercitores in solidum, L. I. s. vh. L. 2. L. 3. D. eod. ad praestandum id, quod ex contractu debetur. g. a. Ins. h. t.
INNITOR A et ipsa qualitatis adiectitiae , S. Ia . datur Et insti.
ei, qui cum institore iis de rebus , quarum caussa praeposi- tMMe. tus est, contraxit. L. F. g. II. sesu. D. L. i. C. de ins. act. eiusque heredi, aduersus eum , qui praeposuit , eiusue heredem, vel plures praeponentes in solidum, L. 13. s. vis. D. eoae ad consequendum id, quod ex contractu debetur. S. a. Inst. h. t. . MCCXII. . An et Sed de his actionibus adhuc obseruandum, Ι. magistros etiam magister nauium , et institores directe conueniri posse ex contractu suo , i,auit et quam diu naui vel negotiationi eraesunt, non autem finito OL institoricio , L. vlt. D. de inst. act. nisi vel fidem suam pro dominis conuem-Hemecet. Elementa Iuris. Q q ob- F M
325쪽
3os ELEMENTA IURIS LIB. IIII. ΤIT. VII.
obstrinxerint, L. 67. D. de procur. vel falsi fuerint exercitores vel institores. SAND. Lib. III. tit. T. des I. An et do. s. MCCXIII. inthu, II. Posse quidem eum , qui cum institore vel magistro naia
possit a uis contraxit, cum domino tabernae Vel exercitore agere, non ere eum autem hos aduersus eos, qui eum institore Vel magistro nauis i , qui eontraxerunt, nisi aliter rem suam seruare nequeant. L. I. L. I. stilo, D V, 3. exere. Ergo contra ici-
.. m. Dorem potius Vel magistrum nauis agunt conducti vel mandati. ei fi si sint liberi homines.
tu, h. III. Nouo iure etiam directe agi posse aduersus exercitoresuum. vel dominos tabernae. I. I 2II. S. vli. . Insi. b. t. . MCCXCva, sis. Vsu sori hodierno, saltim in Belgio, aduersus plures exe
citores unius nauis . vel dominos vivus tabernae , non datur amplius actio in solidum. GROT. de iuri besti et pae. Lib. II. cap. II. 3. 13. VINN. ad L. q. D. b. t. STRO. Exerc. 0. s. 12.
Actio tri- TRiavTORIA actio a tribuendo dicitur. TRIBvERE vero hiebuxom. idem , ae distribuere. Si enim iliusfamilias vel seruus , sciente patre vel domino , negotiatus fuerat: creditoribus filii vel serui satisfactionem exigentibus, patri vel domiuo ius erat me ces peculiares pro rata distribuere.
Huihi. Quod si is dolo malo inaequaliter tribuerate praetor credi- iura. toribus dabat actionem TRIBvTORIAM adiectitiam , S. Ia . contra patrem vel dominum , dolo malo vel plane non , vel inaequaliter tribuentem, eiusque heredem. L. T. g. vlt. L. 8 L. 9. D. de tribui. aci. J Vt merces Peculiares pro rata tribuantur. S. 3. Ins. h. t.
Quamuis enim haec acto non qualiter tributum sit, tamen non agunt aliter, quam dolo interueniente com- Rd puniendum dolum, sed ad rem per- petate tamen non est de dolo. L. 8. sequetadam, adeoque et aduersia here-D. de tribui. act. Id est, creditores, dem mcte agunt. uamuis agere nequeant, tusi dolo h-
326쪽
Quia autem seruis hodie non utimur ad negotiandum in me is ho-eibus peculiaribus, et filii familias negotiantes plerumque exeunt nu . patria potestate e usum sane huius actionis vel nullum , vel rarissimum esse oportere, Per se patet.
Eius lem fere naturae est actio DE PECvLIo. Peculium quid Actio dest, et quotuplex , iam supra explicauimus. S. M3. seqv. Quod P usi si quis itaque cum filio familias vel seruo contraxerate actio aduersus patrem vel dominum non iubentem ex eo contractu non dabatur . nisi filio vel seruo esset peculium profectitium. Tune enim praetor concedebat actionem adiectitiae qualitatis DE P CvLio iis , qui cum seruo vel filiosamilias contraxerant , aduersus dominum vel patremfamilias, in id, ut soluat, quantum esset in peculio, S. q. Ins. h. t. f. Io. Insi de action. deducto prius, quod ipsi domino vel patri. nec non fratribus in eiusdem patris potestate constitutis debebatur. L. 9. f. a. 3. L. 6. pr. D. de pecu
. De castrensi enim et quas ca- uenitur, non actione de peculio , sed strensi ipse filius tamquam pateriamilias tamquam legitimus filii administrator. tenetur. g. 478. s. in L. 18. D. d. g. 48o. L. s. ra L. vlt. C. de λε. castri pe . De aduertatio pater con- q- liber.
Huius quoque actionis, quatenus ad seruorum contractus Eius usi pertinet, nullus hodie usus. Quod attinet ad filios, nostris mo- hodier-ribus raro illis dantur peculia profectitia. iisque datis, patria po- RR testas fere soluitur. Vbi tamen pater filiosamilias peculium dat ad negotiandum, ibi actionem de eo etiamnum institui posse, MCCXXI Denique adiectitiae qualitatis est actio DE IN REM VERso. Actio de In rem vero patris vel Jomini versum censetur, quidquid neces nsatio vel utiliter impensum est a filio vel seruo , quoque domi Q'ni vel patris patrimonium auctum est. L. I. g. I. a. Iequ. D. dein rem vers.
Quum ergo aequitati aduersetur , alterum cum alterius damno Eius na- fieri locupletiorem : f. 967. 2.9 praetor iis, qui cum filiosa- tu milias vel cum seruo contraxerant, actionem DE IN REM UERso
327쪽
dat contra patrem vel dominum, in id, quod et quatenus in rem versum est. s. q. Inst. b. t. L. I. pr. f. q. D. de in rem vers.
SQ Μa- Et hactenus quidem perinde est, siue quis cum seruo con-ςςdo ma- traxerit, siue eum filiolamilias. Circa hunc vero singulare quid Q gφ' occurrit, quod SCto MACEDONIANO inuectum , nouimus. Quum enim inter ceteras sceleris caussas Macedo, quas illi natura administrabat, etiam aes alienum adhibuisset : et saepe qui incertis nominibus HORAT. Lib. II epist. I. v. Ios. crederet, materiam peccandi malis moribus praestaret, sub Claudio imp. TACIT. Annal. Lib. XI. cap. II. senatui placuit, ne eui, qui filis fami has mutuam pecuniam dedisset, etiam pos mortem parentis eius , cuius in potesate fuisset, actio petitioque daretur, ut scirent , qui pessimo exempla foenerarent, nullius posse fui milias bonum nomen, exspectata patris morte, feri. L. I. pr. D. de SC. Maeeae. Filiussamilias, cui creditum, an quisiuimus in Pam . Part. III. g. 168. Benerator improbus, qui crediderat, seqv. s itemquo in His,. nostia iura Macedo si dictus, itern que quo ten - . Lib. L g. ras. Ipore in lucem prodierit De SC. dil-
Axio ma- Ex quo fluunt axiomata e I. SC. hoc non tam in gratiam fita de illa. iii mutuum accipientis famam , quam in gratiam patris, et in dium foeneratorum. II. SC. hoc praebet exceptionem, non ctionem. III. Idem tantum ad pecuniam in patris detrimentum mutuatam , non ad alias res fungibiles , nee ad alios contractus pertinere. L. I. g. 3. L. T. s. 3. D. L. 3. C. de SC. Mareae
Consi Ex primo sequitur, I. filium huic exceptioni frustra renu clare. L. a'. C. de past. L. F. D. de conditi. indeb. a. Renunciareesimo ' Coiatra Porie patrem vel expresse , quo casu actio quod iussu lo- ' cum habet, vel tacite , debitum agnoscendo vel soluendo. L. II. D. L. a. C. de M. Maria. . Cessare exceptionem, si pecunia in rem patris versa sit. L. T. S. I 2. D. eod. q. Filium teneri, si pec lium castrense vel quasi castrense habeat. f. q78. r. L. . S. 3. L. a. D. h. t. s. Nec non si , se patrem familias esse, mentitus fit, L. I. C. eod. 6. vel si creditor, eum filium familias esse, nesciuerit. L. penult. D. h. t. T. Μaiorem illud SC. non opponere posse minorenni vel pupillo. L. I. g. a. D. de SC. Maria.
328쪽
OD CUM EO, QUI IN M. POTEST. EST, NEG. 3 S. ΜCCXXVI.
Ex secundo insertur, 8. filium patremue, si 'soluerunt, id, ει λruod solutum, condicere non posse, tamquam indebitum. s. 988. ς do F. D. de condia Meb. L. IO. D. de m. meeae
Denique ex tertio axiomate colligendum , cessare hanc exce--tstri si ptionem, I. si pecunia credita in res utiles , veluti in studia , modo ne ultra modum. L. T. s. II. D. eod. vel a. Si res aliae praeter pecuniam mutuo datae , modo ne in fraudem SC. L. T. s. i. D. eod.
. Quo pemnet contractus HORAT a 39s. STRTκ. Cain. eontri ρα II. cap. barbaro nomine dictus, quando quis L. g. 3 I. qui contractus et ad pallian- pecuniae indigo merces cariori pretio dam usurariam prauitatem , et ad elu credit, ut, iis viliore pretio venditis , dendum Sta Μacedo manum inue pecuniam conficiat. VALER. Dos virtus. tus est. que fori, tit. ngotiano , dus R. pag.
ACtiones superiore titulo explicatae ad contractus cum seruis Conne vel filiis familias initos pertinent. S. Imq. Ex DELICTO HO. vel QvAsi DELICTO filii vel serui nec pater obligatur, nec dominus. s. Io 33. Poterat tamen olim Vterque, f. 138. 3. et iure nouo saltim dominus ex seruorum delictis priuatis conueniri nox aliter.
ob publiea enim ipse seruus se- blicae distaplinae vigorem sistere po/etitur, L. 4. Q de n I. act. L. a. test. L. II. g. 8. D. de aediti essi I. C. de Meust. neque dominus offerendo L. a oo. D. de vera. Agn. aestimationem damni a ieriso dati pu-
Noxi A dicitur damnum quoeumque priuato serui delicto et et quas ou;a delitis datum: cs. Io8o.) ipsum corpus, quod nocuit, id est, ser- noxia eivus , NOX A vocatur. p. I. Ins. h. t. Aetio vero Nox AL s est, qua noxa 'vel damni aestimatis, vel serui deditis a domino ρetitur. pr. has. et L. I. pr. D. h. t.
329쪽
31o ELEMENTA I URIS Lia. IIII. ΤIT. VIII. f. MCCXXX.
Actio- Quum ergo ex quocumque delicto priuato vel quasi delictonum no' nascatur: s. Ia 29. consequens est, I. ut et haec actio sit --λ linum istitit ιae qualitatis, eiusque tot species , quot sunt delicta priuata DR My vel quasi delicta. Vnde dantur actiones nox alea furti, vi bon rum raptorum, ex lege Aquillia, iniuriarum, deiecti vel effusi, era.
No CV Quumque alternatiue ad resarciendum damnum , vel seruum Pu simu noxae dandum asatur: s. Iaa9.ὶ sequitur , a. Vt hae actiones sint in rem scriptae, s. II 6. et hinc noxa sectuatur caput. s. Ins. h. t. 3. Vt seruus post delictum manumissiis , ipse conueniendus sit , adeoque actio nox alis cesset. L. . C. an se . pro suo fact. L. I S. D. de condict. fur t. multoque magis, ct si ante litem contestatam seruus obierit diem supremum , actio omnis exspiret. L. I. L. a. D. s ex nox. ea f. L. 69. D. de verb. Oblii
Quomo Dantur ergo actiones noxales iis, qui delicto vel quasi delido agatur cto serui priuato 3. Iaio. I. laesi sunt, aduersus dominum vel noxali- quemcumque serui possessorem , c g. I 2χ I. a. 9 ad hoc, ut vel ter ' clamnum resarciat, vel seruum noxae dedat.
pr. Ins. h. t. An ei ob Idem et circa maleficia filiorum familias olim obtinebat, A. Io 8. delicta qui ct ipsi noxae dari poterant a patre, s. I 38. 3. saluo illis ma-sliorum , numissis tur ingenuitatis. A. 9 I. s. Collat. DK. Mos et Rom. tit. a. f φ ι - - , 3 Sed id iure nouo mutatum. Pater ergo nodie nec directe , nec noxaliter ex filii maleficio priuato conuenitur, ρ. vlt. Ins. h. t. sed contra ipsum filium agitur, eoque condemnato , datur actio iudicati de peculio aduersus patrem . L. 3. 3. I I. D. de pecul. L. 3. q. 3 S. D. h. t.
Rationes huius iuris iam reddi- ragraphus hic omnino conferendus.
usu, h, Addimus Postremo , huius tituli hodie usum plane nullum esse diernus. in foris nostris, siquidem et serui proprii vel adscriptitii in Germania , quia non omnia dominis adquirunt, s. 8s. ipsi ex delictis suis conueniuntur , et, si non habent, unde soluant, corpore et corio soluunt. L. I. M. est. D. de pom. TIT.
330쪽
SI QUADRUP. PAUPER. FECISSE DICATUR. 3rrTIT. VIIII. SI QUADRUPES PAUPERIEM FECISSE DICATVR.
familias Noxi AH inferre dicuntur: s. Iaa9. ita quadrupes facere dicitur PAvPERlEM. Pauperis itaque est damnum, sine iniuria facientis cs. 36. 'P datum. L. I. 3. D. h. t.
Quia tamen et bestias secundum naturam communem vive- Quandore, idque faciendo iuri naturae satisfacere existimabant veteres :36. pauperiem tum demum factam aiebant, si quadrupes non zprouocata, sed proprio motu, contra naturam damnum dederit. ipr. Ins. L. I. s. q. D. h. t. Ita enim quasi deliquisse censebant bestiam : non autem, si secundum naturam damnum dederit, e. g. gramina depascendo. L. Iq. g. vlt. D. de praescript. υσb.
. Hine si sera bestia noeuerat , sentur. Dabatur tamen hoc eam actio non dabatur aetio de pauperie, quia vitiis de pauperie , quae et locum ha- quum , iudice QUiNCTIL ANO , ad bet , quando animal non quadrupes saeuitiam gignamur, non contra na- damnum dedit. L. 4. D. h. t. iuram sui generis damnum dedisse cen-
Si ergo quadrupes contra naturam generis damnum dedit . Eius a non instigata, nec prouocata, datur actio noxalis, in rem scri- tu .pta, s. II 66. DE PAUPERIE, ei, cuius interest, eiusque here-di , aduersus eum, qui tempore litis contestatae quadrupedis dominus est , in id, ut vel factam pauperiem resarciat, vel noxae dedat animal : pr. Ins. L. r. pr. L. 3. D. h. t. aut si falso negauerit, suum esse animal, in solidum. L. I. S. I S. D. h. t.
Sin instigante alio animal fecerat pauperiem: contra inrigantem dabatur actio ex lege Aquillia. L. I. g. q. sectu. D. V. drupe