De magnanimitate deq. heroica virtute dialogismi don Petri Corsetti

91쪽

materiales potentiae : attamen quia ad primam specierum intelligibiliu productionem, Oportet, cum intellectu agente phantasiam concurrere, ut dum intellectus operi incumbit , cum eo operetur,docet Aristotel. lib. I. de anima cap. 8 .text. 3 2. oportet enim intelligentem phantasmata speculari , fit ut acumen in apprehendendo per intellectum iudicando, componendo, discurrendo , Ceteri . obeundis fun tionibus, a phantasiae praestantia magnopere pendeat, cuius persectio, cum a sensiterio, & a corpore, in quo inest, procedat, cORtingit propterea, ut ad ingenij , & acuminis

perspicaciam , maxime ea conferant l, quae corpus.

qualitatibus bene afficiunt, & in contrariam partem , quae male. Ea quidem multiplicia sunt, ut Pputa natalium sidera , opoteles mala, & Horoscopi ut Ptolomeus inCetiloquio,&D. I homas lib. 3.

contra gent.cap. 84. adnotarunt: etenim caelestiucorporum virtus, licet in animam rationis partici-. pem non agat directo, in sensuum tamen tam interiorum , quam exteriorum organa inquiti nutachis, nuoc illis affectionibus pro ratione aspectuti siderumq. irradiationis imbuit. Secu O progeni nitores i pli conserunt maxime , a quibus haerediatario quali iure, ne dum habitudinem corporis , robur, bonam vel aduersam valetudinem, Verum ... etiam

92쪽

etiam ad virtutem, siue ad vitia propensionem agnosti B., Hoc ipsens' poeticis inuentionibus expressere poetae Virgil. 4. IEneid. Ne S tibi diva parens genetis,nec dardanus auctor Perfide, sed duris genuit te cautibus horrens

Caucasus, Hircanaeq. admorunt ubera Tigres. Horat. carm. Ode 4. Fortes creantur fortibus, Se bonis Est in iuuencis, est in equis Patrum Virtus, nec imbellem feroces Progenerant aquilae columbam. Situm quoque regionum, atqu e locorum magnopere ad id coducise arbitraberis , tum quia syder in una, atque aliam parte diuerso modo influant; tum quia soli assectio eorpora immutat hinc Plato in Timgo,& in s. de legib tradidit, locotu differentias plurimu mortalium coditioni coducere. Narrant Plutarchus in Apophthegmatis , & Herodotus in Calliope, Cyrum haud sitis permisisse

Persis, ut montanam, & asperam cu plana,motu regione ad incolendum commutarent, ut plantaria semina, sic hominum mores regionibus similes fieri, ratum. Hinc Plinius lib. a. cap. 73. qui quarto, & quinto climati subsunt mitiores, ac ad disciplinas capessendas, ut puta qui temperatiores incolant plagas , aptiores este arbitratur; noti ita qui

93쪽

trahunt in his etenim obi fruoris rigorem in illis vero ob solis ardorem rudis, &iagreitis repetatur natura atque ingenium . Alex. ab Alex. lib. 3.dier. genial. cap. I 3. longa obseruatione compertum esta dicit, regionesi quae caeli clementia, &aiuuenti copia gaudent, sensu hebet , & ob v sa mente plerymque hominies gigMre , dissigiles vero, & agrestes ζngulari ii 'genio fixos Uucere , ibi Alex. De singularum genuum viiijs, & vututibus agit. Siculos vafro , & monstri sero ingenio notat, qVOSMutos appellauerat Firmicus, quod dixerat Cicero in prima Verr. qui face os ., & s lium plenos libi .i de orator. & in action. s. in verrem idi Agin Λ iVictus quoque rationem ad

moram conformationem maxi*e coducere censendum erit, consulas Platonem 2. Sc s. de ledigibus Galen. ita de cib. bon. mal. succi. Pli nium lib. I 3.. cap. 3 ν. Cflium Rhodiginum lib. 3. P. II. UOrat. lib. 1. sermon. fAm ii

Hesternis viiijs , animum quoque praegrauat

una, in

ii Atque assigit hiityo diruinx pa viam aurae iii Plutarchus lib. de edyc. libes.s Pueros multo par

94쪽

fert. Haec tamen sydera, progenitores, clima

tum regionum q. natura ιtS virtus rlitio ingenium

melius, vel deterius reddu , quod illud qualitatibus ad id couenientibus, vel aduersὸntibus, nostra imbuant corpora Lati quia qualitates ipsae sensuum

internorum organis receptae bonitatem , aut defectum immediate in genere tamen di men-Otium causarum tribuunt, ex earundem qualistatum compositione de ingeni js iudicare solemus. docet Aristoteles lib. I. de pari.anim. cap. q.& Galen.in lib. quod animi mores temperament sit corporis sequantur. Propterea Philosophus. in Pr cem. lib. de anima, omne id ob temperamenti varietatem prouenire. Φdemq. lib. 2. de par.anim. cap. 4. varium sanguinis temperamentum l in caussa esse, inquit, ut multa animalibus, tum mores, tumi per sensum accidante hinc animantes exangues meticulosiores esse compertum est Quaenam harum qualitatum scilicet, sanguinea, ch lerica, phlegmatica, vel melancholica, ad ingeni j excellentiam sit magis idonea, non satis inter Philosophos certum : videtur tamen ijs assentiendum , qui temperamentum , ex bilis, & melancholiae permixtione constans ad sapientiam accomodatius esse profitentur , qui namque eo praedui, L a inue.

95쪽

inueniuntur, ob bilem apprehendunt facile dis

scurrunt velociter, motu agiles, & acres sunt ; ob melancholiam vero, animum ab externis eu cant, apprehensis assidue incumbunt, diuq. meditantur , deq. inuentis constanter iudicant. G. Arbitraris sorte mores Corporis temperamentum sequi Ο. Apage isthoc , nunquid animam tempera mentum esse , vel ex temperamento consurgere

censeam ' hoc ipsum huius pronuntiati sectat res habent, ut Galenus qui peculiarem de hac re consccipsit libellumo; falsum quidem, animam esse temperamentum , ergo & illud. Galeni sui eerror, in quem haereticorum quosdam incidisse refert T heodoretus in epit. dium. decret. lib. s. de homine: erratum quidem, quod ipse mei Galenus lib. 3 de locassect. cap. 6. in Socrate apud Platonem in Phedone reprehenderat. Anima, quod temper amen tu haud dici valeat, inter alias unam habeas rat ione Animus rationis particeps, perturbationes in appetitu sensitivo in iurgetes cc lubet, atque mod eratur; ut quisque nostrum experitur, hoc aut e minime qualitates praestant, ab ijs eteni, Vt a caussa disponente, ac prouocante assectus huiusmodi oriuntur , eorundemq. intensiicne, & r nullione,variantur. Huic addas aliam: qui eteium

96쪽

animam temperamentu dixere, eam esse substantiam Inficiantur, at hoc a veritate deuium,ergo &illud : temperamentum namque nil aliud dixeris, quam primarum qualitatu symmetriam, siue proportionem. Medici sit ne relatio , an qualitas inquirunt. Rursus sit ne una tantum, an plures. ANicenna quintam, eam q. simplicem qualitate a primis diuersam, ex earu tamen actione, atquc Perpessone ortam arbitratur, complexione appellat. A iij vero temperamentu ipsasmet quatuor primas qualitates ad temperiem reductas credunt. Illud tamen certissimum , atque perspicuum, etsi co poris temperamentum ad varias perturbationes, Spassiones inclinent, cuiusque nostrum tamen esse, ducem sequi rationem , insurgente'. commotiones cohibere , ac ad virtutem, probo sq. mores noS met ipsos componere, cum aliter passiones complexioni, nue temperamento, aliterq. animae actribuantur : complexioni namque uti

disponenti, quantum ad id , quod est in passonibus materiale , ut seruor sanguinis, & id genus. Animae autem tanquam caussae principali, ex parte eius, quod est in eisdem pastionibus formalersicut in ira vindictae appetitus in quo deceptum& allucinatii fuisse Galenum docet Diu. Thomas

lib. 2. contra gent. capit. 6 3. Mores ideo mores

quia

97쪽

quia assuetudine comparantur, docuit Aristote

lesbb.x. ad Nicomaclium, ideo temperamentumi sequi minime videntur a Rursus idipsum oppi gnat,quod in nobis met ipsis experimur: rationem etenim aduersus temperamenti propensionem pugnare sentimus, & aliquando rationi tempera. mentum siubesse,atque mores propensioni aduerinses gigni videmus , in viro' continente euenire diagnoscitur: at si mores Corporis temperamentum sequerentur, continentiae, ceteri . studiosis ha- ibitibus quisque nothrum nuntium remittere posiset: temperamentum etenim haud secu pugnaret, nec seipsum superaret. .Hinc in viris sapientibust

mores temperamento aduersari traditum est, ut

de Socrate, Stilpone Megarense referunt Alexan. Aphrodisaeus; oc Cicero in lib. de fato. Addas i super opinantium sententiam, mores sequi corporis temperametum uniuersam moralem philoso-ihiam euertere ; tollerentur enim liberae hominu praeelectiones,ac voluntarium probarum, siue improbarum actionum principium , de quo Aristoteles in ethicis, ac frustra praemia bonis,poenas reprobis legu latores decreuisset,omnia pessum iret, Vertyatis principia . Habes propterea omnia philosophorum , ac sapientum pronuntiata . Natura scilicet virtutes in nobis fieri. Natura du ad bonum

98쪽

bonum serret. Insitas a natura stimillatas esse ad studiosas actiones. Mores ad qualitatum temperiramentum est mari, & alia id genus, quae Stoicam doctrinam redolere videntur, tuterpretanda esse , quatenus disponant, influant, ac inclinent. Iuxta enim hanc propensionem uni, vel alteri vitae generi lse dicant homines: sapientes vero pra

uam propellunt naturam, atque recta ratione , Congruenteq. assuetudine, propensiones ad malum superant, atque corrigunt: longe tamen facilius, qui naturae conspirationem obtinent, id assequi videntur , quam qui reluctantem experiuntur. In hunc sensam ad mores conformandos conducere astra, temperamentum, Victus rationem , pro enitores , locorum regionum q. situm,arbitraberis,

non tanquam scilicet caussam adaequatam , quod in plantis, & brutis euenire dignoscitur, sed tan quam calcaria , & instrumenta perturbationes ipsas ab imaginandi, appetendiq. facultate prouenien es mouentia, quae tamen studio, & assuetudi 'e emendari queant: de hac naturae pIopensione dixit Horat. de arte poeticas , i . . Natura nos intus ad omnem

Fortunarum habitum viciat , aut impellit ad

iram s

Aut ad humu in regrinodi Wi, Alii

99쪽

Alii aliud vitae genus placet. Horae. Od. .

libr. I. Sunt, quos curriculo puluerem Olympicum Collegisse iuuat: metaq. seruidis i Euitata rotis, palmaq. nobilis Terrarum dominos euehit ad Deos. Perseus Satyr. 3. Post affert animi motus, interprete lingua, Mille hominum species, & reru discolor usus Velle suum cuique est, nec voto vivitur uno. Mercibus hic italis mutat sub sole recenti Rugosum piper, & pallentis grana cumini. Hic satis irriguo mauult turgescere somno .' Hic campo indulget, hunc alea coquit, illi

In Venerem'.

Ex huiusmodi naturae principijs, siue qualitatum permixtione , virtutes , quas naturales , &inuoluntarias appellant, oriri diiudicabis; cuiusmodi dixeris docilitatem , memoriam ceteraq. Omnia , quae una ingeni j nomentia rura, duxeris dicenda: haec corporis temperamentum sequi valent, virtutes vero proprie dictas, ut Prudentiam. Temperantiam, Fortitudinem, ceteras' id genus

voluntarias , temperamentum non tanquam adae

qua tam caussam,sed uti instrumentum sequi profiteberis , non tamen necessario. G. Habeo

100쪽

G. Habeo te, viros natura fieri probos intelligis, quatenus propensiones quasdam ad virtutes capessendas adiutrices, natura eis impartitur. Omnia profecto dilucide differentem te audiui; unum tamen tibi reliquum , quo pacto virtutum semina in ciuium animis Reip moderator inserere valeat. ' i lia

O. E, prioribus hoc accepisse debueras, aperiam tamen clarius , & lumen iam dictis inseram. Differentem me auscultasti, quae naturalia esse, aliqua cura,aut studio, minime comparari posse, at ab instituto terrendum non esse Principem, diiudicabis, cum hae naturae conspirationes necessariae ad virtutes capessendas haud censendet, quin& multos optimi temperamenti in Rep: experietur. Addas insuper sn c putes paradoxu assuetudine, quam alteram dixeris naturam, na- tutae ipsius aberrationes emendari posse: suis Lacedemon ijs ostendit Lycurgus. IS etenim cusuos ab illecebris ad temperatiorem vivendi rationem traducere maluisset, binos catellos, venaticum unum, domesticum alterum educari iussit, hac tamen victu ratione, ut ille domi lautioribus, & eblanditis cibis, hic vero venationibus assuesceret, ambos deinde ad multitu-

.. M a. diois