장음표시 사용
51쪽
rus ad ols alias partes, & in uniuerso unus est Deus, qui in eo dominatur, sed qui excedit alios uirtute, &se habet ad eos, ut cor in animali, & Deus in mundo; ob virtutis praestantiam, hunc conuenit perpetuo, &eum plenissima potestate in ciuitate dominari, &dicituν Regnum; Aut plures dominantur, pauci tamen electi inter alios, ut uirtute praediti, & caeteris meliores, subditorum utilitati intendentes,& dicitur dominium, uel regimen optimatum, uel quia optimi praesunt, vel quia ordinatur ad optimum bonum, & commune omnium ciuium; Aut multitudo dominatur, in qua sunt multi, & maior par, boni ex bona educatione,& inclinatione ad uirtutem, qui administrant, intendens bonum commune,& dicitur communi nomine Respublica apud Aristot.lib. 3. Polit. si intendat ea ouae opus sunt ad sufficientiam uitae, ad bene una eu-dum,& in liciter operandum secundum uirtutem. 3 Ex his principatibus, Regalis omnibus praestat, si Potitia q iuste,& recte admini utretur, ut in homine unum cor,
inter alias in apibus unus rex, &in uniuerso unus Deus,ut Pro-
D potior. bat Arist. 8 Polit.c. io.& Plato in Civili,uel de Republica, & Isocrates ad Nicoclem. eum si plures sint facilὸ moribus, & uoluntate dissideandi & difficile sit populum aeque omnibus placere,& satisfacere, unde factiones oriuntur ob diuersa imperantium,& obedien-eium studia, quod & Plut .li de Monarchia comprohatin in sacri, literis unus tantum Rex legitur constitutus Deut. II. I. Reg. 8. N pluribus probat Toloclib. s.de Republ.cl.& 4. N Beliarm lib. I.de Rom.Pont. modo is talis sit, ut inter apum examina, corpore, di animo aliis praestantior: ut dicit Plato loco cit . ut contra nil est pernitiosius, si regi per unu tantum si malε
administret, ut pluribus probat D. I h.lib. I. de regi m. Thrine. e. 1.& 3. N Arist. 3. Polit. & Patritius Senensis. lib. I.de Republ. Instit. c. I. bdens ibi.titas. optimam
allam e e Rempublicam, in qua leges iustia dominan
52쪽
tur,se tamen ut Princeps iustus pro temporsi, & eo tingentium reru qualitate, in aliquo eas alterare poc sit,uel interpretari,vel, melius, ubi leges deficiunt, pro sua prouidentia prouidere. s. Politi cap. II. & m. cum melius sit bonis legibus,quam bono Principe regi. Permutamur vero uepen umero hae politiae,&mu- 3 . tationes Patiuntur, vel conseruatur, iuxta animorum qui AE formam qui regunt,&eorum mores; si enim ibi sit ali DCuius Ingenium vitiorum expers, nemini nocens,om- t.nt rymbus opem ferens, & aliis pollens quae ad vir u perti qmmunent bonum, ibi constituitur regia politia,& voluntas te tu ad bonum publicum bona; & si plures tales sint,& omnium voluntas ad publicum bonum sit, ibi optimatum politia consurgit,ex quibus si aliquis sit singularis
probitate, singulariter honoratu cui tamen non ta tum tribuitur ut absque senatu, id est probatorum omnium numero possit publica permutare, & hanc pe sectam dieit Plato.lib. 8.de Republ.esse Rempublica, in qua boni, vel unus eum bonorum sententia ad utialitatem publicam omnelii solicitudinem dirigit. Ex hac persecta dicit Plato sormari alias Respubliacas non ita bonas, quatenus ab ea declinant, quas ad quatuor reducit. Ubi enim animi priuatorum ambiatione detenti, utilitatem Reipublicae in sui gloriam transferunt, sermatur ambitiosa potentia,& principatus,qui licet multa bona contineat, tame ex hoe vitio multa mala oriuntur, nam ambitiosus non patitur socios in adminiitratione,non admittit sapientes ad regimeri, semper pugnat,& vicinos armis lacessit: secunda, dicitur paucorum priuatorum administratio,quo istum Respublica talis erit , ut eorum animus, si enim auaritiae sint dediti,subditos vexat, benemeritos praetereunt, si libidini, in immeritos profundunt , qua Reipublicae pernitiem asserunt. Sic Darius Rex quia omnia quaestui habebat,dictus est institor,ut dicit Herodor.lib. 3.Tertia species,ubi magistratus a eensu aesti
53쪽
mantur,& diuites tantum,exelusis paupe ibus, admianilirant, quae pessima est, quia dat oceasionem omni inhus eum utandi diuitias, εt breui ex una fiunt dus RG spublieae, una diuitum, alia pauperum,qui sibi semper inuicem insidiatur, & diuites tenuiorum facultatibus
inhiant, usuris premunt, cogunt vendere, ex quo re dunt eos mendi eos, fures, latrones, & demum coniuratores, & Rempublieam occupates, unde alia surgit speetes politiae, quae dieitur potentia popularis, dum enim plebs videt solos diuites ad honores vocari, a se peeunias extorqueri, illos delitiose vivere,&inde 1gnavos factos, libidinosos, laboribus ineptos, aud eher in eos insurgit, & Rempublicam occupat,& harepolitia initio dulcis videtur , eum nulli cogantur magistratibus fungi, nulli bellum geratur, impunitepeeeetur; ex qua libertate, modestia taeet, temperaritia, ordo.& aliae virtutes pelluntur; sed consurgit petulantia, impudentia, prodigalitas, contemptus, pertu r-hatio, & omnium vitiorum caterua, petulantiam,ingenuitatem licentiam, liber atem, prodigalitatem, magnificentiam , im nudentiam, sortitudinem vocantes, nullam rationem honesti, vel boni habentes, & obe dientia erga Principe,, Magistratus, parentes, & m gistros procul amotis. Ex hoe statu surgit tirannis, tu enim otiose vivam, surgit pituita,quae torum eorpus conturbat,sunt enim
in multitudine aliqui aliis dii igentiores, diuites, pecuniosi, qui a i se ideo donis trahunt prodigos, otiosos,
audacei,& temerarios. quorum ope quis primum consiluitur iudex,qui si bene iudicet, no omnibus satiLDeit, unde quaerit gerere more populo, vel diu itibus,' pisangninem funden ibus, di csi timeat ne interficia stur, petit a plebe milites stipatores, ut saluus sit,quae si Ii obsequitur, is ue is iactus militibu securior, ineipie Potentes pellere,& oeeidere; omnes initio salutat,re -- Dorue macilis, multa pollicetur publice,& pr
54쪽
vat;m, aere alieno liberat, agros populo distribuit, &familiaribus suis, & se mansuetum simulat; qui bella
noua excitat, externis hostibus iam sibi cociliatis,uel extinctis,ut populus duce egeat,& eis cit,ut ei ues pecunias conserentes pauperes fiant, & in operibus occupat, ne insidias instruant, & sibi contrarios hostiubus obiicit, milites mercede conducit, pecunias,exactionibus grauibus colligens, & sic demum tirannus st: ut ibi dicit Plato. ad quae vitanda, oportet, ut Respublica non permittat quicquam contra leges, & p trios mores fieri, & attendat initia administrationum cuiusq; , ne inde aliquod malum Reipublicae impen- .at, ut dicit idem Plato lib. Ciuili, vel de Regno. Et ita tres sunt politie, uniu ,scilicet Regalis,& co-traria tirannidis,paucorum regimen, isq; optimatum status,& contraria paucorum potentia : tertia, dominatio multitudinis, quarum una seruat leges,& ex bonis constat, & dicitur Respubliea, alia contra, δι diciatur status popularis. Corrumpitur etiam Monarchia, pr ter supra dicta, quando Princeps leges non seruat, & Inseri contumeliam subditis, in honore,vel corpore, si timeatur a subinditis, unde Artaphenes conatu, est amouere Xersem a Monarchia, quia timebat eum ob crimen comissum contra Darium; Contemptus etiam corrumpit eam
quando regnans nil facit dignum Principe, ut quia ebrietati,& voluptatibus se dedat,& ex aliis causi, quae infra, ubi de seditionibus agetur, explicabuntur. Corrumpitur etiam status optimaeum, quando in emitate sunt multi versuti, qui exterius videntur virtuosi,& ideo non potest impediri, quod non administrent, qui ex caliditate inueniunt vias quibus turbet statum optimatum,& ipsi ad id perueniant: secundo, quando in ciuitate sunt magni, & virtute praediti, qui vilipenduntur, tales enim excitant seditiones: Τertio,
'nodo alij sunt nimis egeni,alij nimis abundant, pa a. C peres
55쪽
peres enim excitant seditiones,ut rapiant de bonis divitum, ut contigit in Lacedaemonia. Quarto, quando aliquis est magnus, & potens, & appetit solus dominari. per seditionem dominium tentat; Respublica verδ eorrumpitur modis supra dictis, maxime si iustitia ibi nis administretur, vel si diuites grauantur,& plustribuitur pauperibus, quam diuitibus,quia insurgunt diuites,& mutant Rempublieam in statum paucoro,
α econuerso status paucorum eonvertitur in Rempu-hlicam,si inopes grauentur, qui insurgunt, &mutant statum paucorum in Rem nublicam, similiter corrumpitur status paveorum, si oritur diisensio inter pauperes populares,& diuites principantes, si enim diuites imponunt onera grauia,surgit multitudo, & pellit diuites,& fit status popularis.Secundδ,si diuites inter sedissentiunt, vel quia aliqui tantum prinei pent, &alii exelus sint, vel ob asperam dominationem, & quandoque ob nuptias ; sic enim destruitur eo um politia. Tertio,si otio,& luxuriae se dedunt, ob quod sua consumunt, sie enim quaerunt Rempublicam administrare,& eam turbare.
Conseruantur vero politiae, si non fiat transgressio etiam minima alicuius statuti, quia aliter id multiplicatur,& demum tota politia destruitur. Seeundo, ea-uendum ab adulatoribus se coniungentibus multitudini,quia dicunt quae placent vulgo ob proprium c modu m,non commune. Te rtiis, si magistratus breu is temporis ordinentur,ubi plures dominantur, quia siecauelut inuidia,eu omnes honores parricipent. Quarto, si auserantur eontentiones, quae sunt inter nobiles, ct ignobiles de dignitate,& ortae sedentur. Quinto,ut quis non permittatur crestere in dignitate supra pro portionem,& virtutem suam,& in distributione honorum seruetur quod a lege est statutum. Sexto,ut con siluantur magistratus, q31i speculentur ne ciues e XC .
dant in victu, S: vestitu δ: sciant unde vivant,& atten-
56쪽
dant ne ciues simul e tendant,& una pars contra alia non insurgat. Septimo, ne principatus sit lucrativus, nec vendatur. Octauo. ne diu ites damniscent pauperes in politia populari,nee alia. Nono,quod in politia paucorum curam habeant pauperum , & ideo officia quibus salarium eonstituitur, pauperibus ciuibus tribuant, & bona, ac officia tribuantur his qui minus de Reipublicae honoribus participanti ubi sunt distribueda . Decimo, quod did magistratus eligantur ii qui id
ament, alias de eo non curabunt. Vndecimo,ut habeant authoritatem. & potentiam sufficiente ad ea operanda quae magistratus requirit,& ut habeant virtute,
S iustitiam. Duodecimo, in popularium statu non est: auferendus magistratus de manu diuitum, ut estis deintur, nisi causa subsit; ut in politia paucorum no debent esse populo aduersi, sed patres. Decimotertio, quod ciues erudiantur in obseruantia legum . In particulari vero conseruatur politia Regalis , si non permittantur regni Principes seditiones inter se, vel Principem excitare: secundo, si Rex iuste uiuat,&secundum leges ad publicum bonum: tertio, si non velit omnia per seipsum gerere, sed partem suae potestatis at iis impartiatur,ut senatui, quia sic minus apparet superbia,& modestia, omnibus grata, consurgit. Status vero optimatum seruatur,si de populo sumatur tanta multitudo bonorum, quar simul cum gubernantibus Rempublicam potentior sit diuitiis, & alijs rebus internis, & externis, quam multitudo non par- cicipans, leges obseruando,& iuste vivendo, ac regenis do: praeponendo in particulari magistratus causis criminalibus, & ciuilibus, foro, & rebus venalibus, iuria disiciorum, alios redditibus publicis,alios qui apponant signum contractibus, & iudicijs, alios qui ex
quantur sententias damnatorum morti,& reos custodiant, alios qui rebus bellicis praestiar, fide praestantes, alios prudentia,& fide conspicuos,qui praesint ciuit
57쪽
ti, bellieas expeditiones, moeniorum custodia,deseruptionem ciuium.& bonorum publicorum,& priuatorum, qui plures sint, alios qui rebos comunibus prae- snt,& requirant rationes de receptis. & delinquentes corrigant, alium super omnes, qui dominium habeat super omnes,1 quo Omnes recipiam authoritatem, &xationem, & modum agendi, ad quem finaliter omnes operationes ciuitatis referantur,cum magna potesta re coactiva; alium qui diuino cultui intendat, ut rempla construantur,&conseruentur,& praelatis in his opem ferat quae ad diuinum pertinent cultum. Status demum popularis conseruatur, & rectus sit,
s studeatur non placere multitudini tantum, sed in axis eius saluti. Secundo, si hona damnatorum sacra fiant,& in publitum non redigantur, quia sic populus minus cupide damnabit,csi nil ex damnatione sit percepturus,& omnes ab iniuriis desinent, cum aequalis sit omnibus poena. Tertio, ut rarae sint publicae accusationes, magna constitussa poena in eos qui falso accusant. Quarto, ut magistratus duolices si it . alij per sortem, alii per electionem constituti,cum enim popularis status respiciat libertate, in hoc optati, portuntur, dum per vices imperat,& parent, sic tamen ut sorti no committantur magistraru ,nisi qui non egent peritia, vel arte,ut & a nullo censi debet magiitratus seri, vel Iendere,vel saltem a minimo, & ut magistratus a nulo,nisi semel administretur,nisi raro,& per annos paucos, exeepris his qui in bello versantur, ut et concediiis debet,ut possint intere illa praecipuis consiliis, & de
Republiea statuere,& ut luera,& honores participet, ut dicit Arist. 6. Polit. t. s. cauendum etiam in hae politia ne diuites insurgant in ponulum, & ne idem sit dux belli,& exercitus, ae populi simul, sed diuersi, ac
cauendum a perfidia ducum & consulum populi. Hae sunt generales diuisiones politi amm ,& causa eannm mutationis, corruptionis,& eoseruationi , qui haec
58쪽
haee latius videre cupit, videat Arist.lib. s. & 6. Polit.& ibi Chri f. I auellum. S. vitum Gotium. Hat. lib. de Republica , maxime g. & de Legibus, ac lib. c iuili, vel de regno. D. Th.lib. . de regina. Princ. Franciscum Patritium in eius libris de Institutione Reipublicae,& alios praeliantes viros, qui de his excellentissime e
Advertendum tamen, quδd idem principatus om- snibus nationibus non eque conuenit, ubi enim populi Pothiaqua barbariem quandam redolent, & animo sunt deiecto, exim grais ibi liatus Regalis maxime conuenit, cum ei omnes fa maris a cile obediant,ut Asiatici,& Persae se habent: ubi vero commoda populi ingenio pollent, optimatum liatus ibi maxime sis. conuenit, cu omnes in administrationis regimine participare cupiant, ut in Graecia, & Italia contingit; ubi demum populi sunt turbulenti, si alus popularis, vel Respublica eisdem magis aptatur, modo tamen ad verum,& rectum administrationis statum redueatur: veinquit Clarissimus Paruta eius politicae lib. D Vel vedicit Arist.lib. . de Repub. ad s. in ciuiralem qua superat pauperum multitudo, ibi competit status popularis , ubi vero magis abundant diuitiae, & nobilitas, quam multitudo proportionaliter, ibi competit si tus paucorum, iuxta diuersas species itatus paucorum, & popularis, quas ibi AHii. ponit. Maxime vero probatur politia, quae ex Regali, P cpulari.& Optimatum sit mixta, & nulla est quae mix. PMisia orionem illarum aliquam non habc at, licet nominetur optimaμ. ab eo quod praedom matur; ut in Dynassia Aegypti rum,& Hetruriae plures erant Reguli, qui uno summo subiiciebantur, qui erat Princeps dum viveret, alii singulis annis mutabantur, ut dicit M. Cato in fragmenistis, de originib. Sie Lieurgus Regibus potesatem dedit bellorum, magistratibus, iudicia,senatui legum custodiam,populo potestatem creandi magistratu frui dicit Iustin.in Dapud Germanos habebantsuos Rege
59쪽
sed conueniebant in unum consilium, ut turbae pi,e that, &ibi Principes eligebantur qui iura dicerent: ut dicit Corn. Tacide morib. Germ. in Gallia penes regC omnium rerum summa, sed cum consilio virorum electorum, Sc legibus, quod & in Hispania seruatur,&Uenetiis ubi Dux Principis locum tenet, consilium Rogatorum optimatum,& magnum consilium, quod eli
git magistratus, populi. et Diuiditur ulterius tempora Iis principatus alia sur Diu 'at' diuisione in legitimum, &tirannicum: legitimus est Dei ita qui ad aliquem,vel populi electioue,vel legitima su
,rius, υὸlfi cessione deuenit: tirannicus, qui violenter, vel ma ramicus. lis artibus,& iniuste adeptus est, vel ubi Respublica a nobilitate regitur, quando populus surgit contra nobilitatem, & sibi duces constituit, hi enim tiranni diacuntur apud Philosophum. s .POlit.c. Io. 8c Bart. tracto de tiranno. Arist. 3. Polit c. Io. & in hoc sensu accipic
q. I .art. .dicentes, & talem polle licire occidi cum sielioli is populi. Si oppressor libertatis, Sc illegitimus possessor, dc hoc pacto fauore populi tirannus eli effectus Panaetius in Leontinis, Cypseliis Corinthi, Pisistratus Athenis,& Dionisius Siracusis ut ibi dicit Arist. Vio lenter vero, dc fraude, Othon Imperator, qui occiso , Galba, Imperium, pecunia,& sceleste est consecutus i ut inquit Xiphil. ex Dione in Othone, de Didius Iu-ψ lianus,ut idem dicit ex Dione in Didio Iuliano, &Gr gis hoc pacto imperio Lydiorum potitus est, ut inqui
Herodot. lib. I. Darius quoque dolo Persarum imperium obtinuit, Sc demum ipse misere est 'obtruncatus: Vt inquit Iustin.li. x. quae omnia fuere magna latrocinia, ut & furtum, paruum est regnum, ut inquit Aug. lib. q.civit. Dei.c. .dcrefert Cic.li bH. de Repub. teste Nonio Marcello quoque,qui 3c omnes misere interie Te, regnurn enim malis artibus comparatum, εc vi re-
ntum, non potest perdurare, ut inquit Demosth. Ο
60쪽
Tis molynth. 1.& Iuuenalis Satira io.& Iulius Caesar ab amicis est occisus,ut dicit Sueti in Iulio.c. 8 2. quod & DO- mitiano Pertinaci euenit,ut dicit Herodia. lib. 2. &vetus est adagium, tirannos non senescere, qui &sem
Rursus legitimus principatus diuiditur,iniuste rectum,& iniuste,vel tirannice, ut dicit Sen. lib. I.de clemen. e. II.& o. Arist. 3. Polit. c. Io. Plato. lib. Ciuili, vel de regno. Iuste rectum .est cum liberorum multi- μνη tudo a resente ad bonum commune multitudinis oris in . . ', νdinatur, is vero regimen no ad bonum eommune mul σ s- titudinis,sed bonum proprium ipsius regentis ordinetur,regimen est iniustum,& peruersum,ut enim pastores bonum gregis,screctores bonu multitudinis quurere debent,& si talis oppressio fit per unum, tirannis dicitur, & tirannus vocatur , si vero per plures, si per 'paveos,oligarchia dicitur, idest principatus paucoru, qui per diuitias opprimunt plebem,& sola pluralitatea tiranno disserunt , si vero huiusmodi regimen iniustum per plures exerceatur,democratia vocatur, scilicet potentatus populi, quando scilicet plebei per potentiam multitudinis opprimunt diuites.Si vero unus iusia regit ob bon si multitudinis, Rex vocatur: ut inquit D.Tho.d.c. I. Signa vero tirannici regiminis, & sintentionis tiranice regere, plura sunt. Primis,si is eu Tiν nidis uibus adimat arma, sine causa, timens ob iniurias eis signa illatas, ne ab illis offendatur, & indebitὰ utitur peregrinorum opera: ut inquit Philosoph. s. Polit. Secundo, cum nobiles, & potentes exilio tradit, nisi tramite tultitiae id agit, cum tiranno opus sit, ut semper belIum gerative inquit Plato.de Republ.lib. 8. Tertium signum est cum ditiores,& potentiores in illa prouincia existentes neci tradit, ne contra eum insurgant. Quartum,si sapientes interimat,ne ob prudentiam artem distant ab illo se tuendi. Quintu, si prohibet conuiuia, di hominum cosresationes,S scholas,ne simul