장음표시 사용
582쪽
Penicillas mariam Rondelatii . Tabuli alij in authore obleniati in quibus vermes delitescunt.
583쪽
PenicilIus marinus alius Vermes in tubalis delitesc.ntes Ron deletii.
584쪽
PHILOSOPHI ET MEDICI, BONONIENSIS .
ς Et primum DE V R T I C I S. Cap. I. PROOEMIUM. ORDINIS. RATIO.
L nec animalium nec fruticum seu plantat si, sed tertiam ex vir que naturam habent, & ut loquitur Aristotcles, H Z-. φώ - ' ζωμ. id est, nudaeo, Gaza interpretibus, ambigentia ocplanta'.&animali, -- Graecis dicuntur, Latine ea nominare non possimus, nisi i lanianimes, aut Plantanina alia vocemus. Talia sunt,Vrrica uolothuria Tethya, Mentula mari na,Malum in fanum. Cucumis, Pulmo dereliquasmilia quibus multi annumer. t Sponagias, quas m inter plantas in perlectas collocabimus. Scxtus Em- . opyricus, non ignobilis philosophus,re iis ut ZOOphyta,quae cX ignC UnCrantur. Nam ani- sint ελ malium differentias enumerans secundum varios gencrandi modos . sic loquitur. Eorum ρVeies osti quae absque coitu generantur alia ex igne eduntur, ut Zoophyta,qu.e in caminis videmus: nivi de Zoo alia ex aqua corrupta, ut Culices &c. ted quaenam sint hec Zoophyta, plano ignoro. Nam phvtis. quae hoc libro examinanda proposui. omnia in aquis nastuntur, aut Is locis, quae aquis Z phyt quotidie perluuntur. Quaestio est de Vrtica, sitne animat,an Zoophytum quae sane contro 'η - Bersa hoc loco diluenda est,ut cur hoc in libro primum Vrticae locum tribuerimus, eluce- . scat. Ex recentioribus Bellonius urticam inter Molles pisces censuit, infirmo argumen- Nohs, iat nimirum quod Mollium more in scinij sedatur. Rondeletius etiam animalem imper 3-lioni, i efectum idque ex genere Mollium non Zoophyton esse scribit. Sc idcirco Polypo.& Lem. Rondeletiiri marino subiunxinmaxim E quod modo seinde expansa Polyporum iustar pedos multos opinio. habere, modost de contracta massa tantiun camo a. informit veluti Lepotis marini . Bbb conitare
585쪽
. 1; ta Λ eonstare videatur. Ex veteribus' Aelianus etiam Mollibus annumerauinaltemidi Mollia Rari . e. ιν. aquatilibus vocamur,quae ossibus, sanguine & visceribus carent,ut Polypus, Sepia, aligo, Vrtica . Eadem apud Galenum quocii verba leguntur in Glossis, ubi . quae sint exponit. Plinius vero atq; ante eum Aristoteles Zoophytum faciunt Urticam, addita ' De parti etiam ratione. Philosophi verba haec sunt: Quas autem Vrticas appellant, non testa ope. rititur,sed exclust omnino sunt iis quae in genera diuisunus, ancipiti natura hoc genus est, ambigens&planis & animali.absolui enim & escam petere non ullas, & sentire curren tia posse, atq; etiam asperitate corporis uti ad se tuendum, animalis est. A t vero,quod imis perfectum sit, & saxis celeriter adhaereat, nec aliquid excrementi emittat manifeste, qua η m. s. o quam os habeat, plant3rum generi simile est. Unde Plinius: Equidem&his, inquit.ine 43. sensum arbitror, quae nec animalium neq; fruticum, sed tertiam ex utroq; natura habent. Vrticis dico,& Spongijs: Hinc est sertassis,quod pediculos eius frondes potius, quam cise . ros appellarit. Spongiis Zoographus, nullu in sensuin inesse ait, ideoque Zoophytis ins r g phi riores haberi. Vrticas cum & sentiant, & insuper eorum animalium, quae Mollia in martv '' vocant, naturam prae se ferant, Zoophytis superiores perfectioresque existimat. Nos qui dem Zoophytis annumerare maluimus rationibus,& authoritate Aristotelis c6fisi,& quia a quaedam earum magiS animalis naturam habent,quam ea,quae saxis semperadhaerent,ic circo primo loco de iss hoc libro agemus . Quod autem Vrticarum nullum genus Mollustatui porscctum dc beat, ex iis, quae primo libro liuius voluminis relata sum in senere d Mollibus,sacile licebit cognoscere,
mlδη vocatur herba, tactu manum urens,ldeoq; Latinis Viso
An inter testata unu metarit Aiaristoteles.
ipbia gignere. deinde continuo mordaces Vrticas. Hac etiam voce idem poeta Plus est in Vespis. Pherecratesin Transfugis, Κάν α λη pari misIσον χρα- ἐμφανὼθM. Pari temporis spacto urticis coronari. Quae omnia de Vrtica plan- Gla,non de marino Zoophyto intelligenda esse annotat Dalechampius. Suidas,& scholi stes Aristophanis ἀκαλ. pia vocant genus Conchylij. Interpres Nicandri praeterea Θ--λάωιγο in hoc est avem marinam sed proo moereponendum censet Zoographus ο non quod Vrtica vero sit ostreum, sed quod ostreum fere aliqui esse putarint ,&si testam haberet, inquit, ostreum esset. h idem videtur Aristoteles viticam Testaceis adnumera se,quod de Te statorum victu agens inter caetera haec quoq; dicat. E χω δ' - τερ - ἔς ἐν ἰαυώνυ ἰξω ς ε id est τὰ περλτωμαὶ dire'. ζο δ' ἀ-ς ἄνω. horari γα, ἡ ἀμαλ . .: ν φ σὰ ἰσω διαι τῶν ὀπέων τὰ σαρκῖδου : τῖ δ' πετ Ma revi - οπέω. Est igiatur ei Vrticae ceu in lusa ostrci caror testam Mero non habet, sed caro nuda est, & pro testa saxum cui adhaeret. Hinc aliquis inter Mollia,& Testata Vrticas ambigere coniecerit illas dico, quae saxis adhaerent, aut semper, aut aliquando. Vrtica secundum siquos est Nos μυ-,quam Aristoteles dixit hyeme edulem esse. Zoographo hic locus est suspectus,quod Conchae sint, quas aliqui mytulos interpretantur, μυῖαι vero Muscae insecta ἷ qu quam Rondeletii uri in eodem Concbarum genere vocari putat. κ
Ac xνίδαι dicuntur Urticae tum herbae tum animal la ab Hendo sie a L tinis dictae,quod manum urere videantur,si ea tangantur. Ax- ας nominauit Theophrastus,& Aristoteles modO-modo M δαε. Sed ἀ αβ γ Atti cum est, non a sa ut scripsit Zoographus, quod nomen etiam ' Plinius in Pi-lcium catalogo recesuit. Cnide, inqui , quam nos Urticam vocamus .dicitur aute In απὰ τῆκει is, hoc est δwγμῖν κέ auησμὸν τινα sinusῖν τλ --νων moriun ,aut pruriritum excitare tangentium manibus. Eadem κνίδη per metaplasmu dicitur etiam κνὶς Misse. Eustathius. οδψ Meti , i- τω κNδ uti ποῶ, ta πιμπλάσμ κέδα λεγει o Ο --ps . In vulgari Lexico scribitur etiam κώδη per η, quomodo seribi apud h Gazam annotantita tamen scriptura.nec est apud Hesychium,nec Suid nec Etymologum.Nam πιώ-s apud Hesychium.
586쪽
A. Hesychium, non est suo loco, sed inter κνιδαι,& llae; adeo ut κνιώωνms pme reponenis dum videatur. Axαλ . quidam,ut annotauit apud Athenarum Dalecham pius. inre pre- Elymam. tantur ἄπολῖσω H- ἀφω sensum corrumpentem. alii ut Athenaeus ἄπω τῆ α φῆ, id est tactui mollem,ae lenem per antiphrasn,cum sit aspera,& infesta. Quocirca ex hoe ctymo manifestum crassit, deprauate in multis locis, apud veteres scribi α λυφη per u praesertim cum Elymologus, & Lexicon quoddam vetus dicant, κωφη, & ἀκαλεφη in penultima pern scribi. significans σκαφη per ι . Quinctiam inlexico quodam Me teri legitur Ma φη τὰ φυτὰν o ια' - . . Τὰ δ' ἀςνθ εαταβρο, δαδ σω bψιλου . Iti demque apud Hesychium ἀκαλυφη- καλυφον, ας ο r Θρον. hoc est sine tecto sub dio. Et rursum apud Etymologum ἄκαλων , μεγα ἰ-MΘρος. Veruntamen pro ας ἈζπαιΘmν scribendum potius videtur aut hori Thesauri linguae Graecae ακα - . nani per β scribitur a καλύβου, quo tugurium fgnificatur. ego nil mutandum censeo. nam ακα λυγον alitera priuatiua α & καλύπτων, quod occultare significat, derivari puto. Mητρι φια etiam
oppellantur Vrtica marinae. rtassis a sit nititudine quam habet cum pudendo muliebri:&Vrticarum genus semper solutum Galli impudico vocabulo vocant: Aristophanis iocus
MatrieuIi nescio qui nominantur ab Ennio in Phastilicis hoc versu, ut citat Apulaeius: Mii leuit a.
m l lonius Vrticas marinas antiquos Cotyeia,& Coryphia vocitasse scribit.sed nullum no Colvei . minat authorem.Nos Colycia alia lectio Corycia, vel Corythia vel Complain inter Μb- quae Bel l Tices meminimus numerari. Vrticam hodiernis Graecis Colirenam vocari tradit Gyllius, R quod colis id est peduneulis suis firmiter Dolyporum more adhaerescit. Bellonius Coty- cenam seribit, Rondesetius Cotycςnam. Colybdenam aliqui veterum pro marino puden- μ', ' do interpretantur. In Italia multi antiquo nomine Latino Vrticam appellant, aliqui flam- Cim m. ι
mammaris. Caro marina apud uotulam, quantum coniectura assequitur Z graphus, Λ.. Vrtica est. Iouius urticas,& vertibulses non sine errore eosdem tradit. I. 3 et toti
ikkZRUNT Vrtius magnitudine.Hinc duplex genus percipitur teste
Aristotele: alterum corpore parvo,quod cibo aptius est alterum maiuscu- cap. 16.lo duroqi. Vita etiam aut moribus,seu loco: Inde rursum duplex genus eodem authore: Aliae enim sinuosis adhaerent,quae nunquam a saxis absoluuntur,aliae plana littora amant quae suis abiunya sedibus vagantur: Et alibi: . Sun t itein quae adhaerere soleant, canimalia 3 & quoties libuit absolui:vt genus quoddain t eius quam Vrticam vocamus: quippe cum nonnullae ex ijsm ine absolutae pascantur. Ea sic ex eodem repeti jt Athenaeus: Sunt antem Urticarum duo genora tmiae enim in cauis ol. abditae saxis, nunquam ab illis separantur: aliae in planis, &aequalibus scopulis commo- Hi f. s. rames huc illuc transmeant. Os in medio habent Vrticae, uti tradidit M Aristoteles,quod in eap. 1. maioribus euidentius est. id antea idem Philosophus in medio corpore statuerat ,& in ' viro. D maioribus dixerat i sie euidentius. Ibidem etiam tradit. excrementum nulla in Vrtica cer- ωρ έ ni: sed hac re stirpibus esse similem I Alibi contra meatum, ut ostreas habere scribit parte ξης ς superiore, quo excrementum secedat. Vnde F Plinius: Ora Vrticae esse traduntur si Iechampius rcctius legi putat, os ei in radice esse traditur excrementa summa tenui fistu- , Ia reddi. Et eodem loco de Vrticis scribit:Carnosae fifondis his esse naturam,& carne vesci. 1 Li. ν .e. 1 Ex Aristotele procul dubio id transcripsit Plinius, ix enim rationem reddens cur excre- Cut exere. menta per superiorem partem emittant, more Ostroorum, subdit: Urtica enim ipsa quasi menta petostreorum caro esse videtur inclusa saxo, perinde ae testa. Vrticarum plurimas speia superior cies commemorat Rondeletius, quas sic diuisiti Vrticarum aliae saxis, vel cuilibet ait ri rei adhaerent. aliae minim8. R ursus earum , quae saxis, vel alteri rei haerent, aliae per- -
tua stabilique sede illic degunt, quae sunt Vrtica parua in rimis saxorum latitans: quae i. ita Purpuris,&Bue is ad irascaturiquς cinerea est longilat; cirris constat. Aliae sedes mutant, utile, piadi libere per m re seruatur, natantque t dccisi libet saxis haerent, ut purpurea Vrtica . uti
587쪽
Semper solutae aiberatque sunt eae,quas vulgus Potes appellatro his una est,quae quatuor Epedes, siue brachia habet: Altera uuae octo, Polypi brachijs non valde dissimiles. De his
omnibus exceptis solutis eodem ordine dicemus hoc capite ex Rondeletio, & si quae sp cies a nobis, aut ab alijs obseruatae sunt, addemus, singulis generibus: primum ab iis, quae Vrticae par saxis, aut simili rei adhaerentes descriptionem incipiamus. Vrtica partia Rondeleti; nucis vlRRRdφ' iuglandis magnitudinem vix superat, ob id parua ab eo dicitur: Tota carnosa est, cirrosi j βς breues habet, contracta recti intestini extremum refert, colore vario est. Quaedam enimi est viridis, alia eaerulea alia subnigra, sed punctis aliquot caeruleis. vel flauis, vel rubris novitigo. rata. Massilienses Urtigo vocant. Graecorum vulgus a uasin, de κολεκαπαν, a quo ibrtassis
Normanni Cul dasne, Burdegalenses Cubasea u. Vrtica aute cinerea. sic appellatur a Ron M' deletio propter coloremi tenuis est admodum, quia stondem magnam, liue cirros multos hahet,carnis parum. In saxorsi rimis viviti comam semper explicatam habet, nec νnquam contrahit: reuera tamen urtica est acrius enim pungit, ac mordet, si diutius manibus contrectetur . Tertium Vrticae genus, nostri,inquit Ron deletius, purpureum siue phaeniceum Rotae urti- Rosam appellanti alijs Posterol. quod contracta recti intestini extremum cum musculo
gςn sphinctere, siue podicem reserat, quem Posterol nomine intelligunt, quod posteriore loco Finus si ualij Poussepie Brittannorum,alij Cul de cheuat v sit. Est autem haec primae similis, nisi quod frondem,&longiorem,& copiosiorem habet. Caetc rum Pou Dpie Brittanno rum. Bellonius Pollici pedes nominat, de vulgo apud Gallos Pout sepieds,ac eos sic vocari tradit, quos Ron deletius Balanos facit, quod pollicum in pedibus similitudinem habe t. racematim Oceani cautibus adhaerentes. Ide author de Vrtica agens, duas tantum species Vrtice praedictas Ron delet ij descripsisse videtur, du sic de ea scribit: Hanc circa Normanniae littus obscaeno vocabulo Cut d alae a cirrorum contractione, atque explicatione appellant. Graecum vuIgus cum terrestrem Vrtieam Zuch indas vocet, marinas tamen Coll- cenas nominat . antiquum vocabulum imitatum, quo ipsas etiam marinas Vrticas Colycia, di Coryphia vocitabant. Maris potius deiectamentum, quam magni fieri debeat. Plures ius obseruantur species. Quaedam enim rubro colore suffusa est, altera magis cςrulea, Diuersit3t, granulis in gyrum circumsessa. Vtraque marinum tuber contracta refert, explicata caesa riem, totum corpus rotundum ambientem . nam infinitis cirris antennarum papilionibus.
aut scarabaei crassitudine constat. Contracta porro Urtica orbicularis est, aut terra: scopulis littoralibus iis potissimum marinistractibus, qui ventorum impetum minus sentiunt G. tam pertinaciter inhaeret, ut nisi primo impetu diuellatur . vix postea nisi in frusta concisap dirimi postit, adeo suas trichas amissi ne contrahit. Certum est Vrticas Cochlearum m do in mari serpere, ac moucri, sed id quidem parcius. Porro utriusque moles magnitudinem iuglandis raro explet, cirros habet molles, duos digitos oblongos tenerrimos, gracillimos, ac sagiles, insigni hac dote a natura praeditos, ut quicquid attigerint, suis acetabulis retineant. Haec Bellonius, cuius Vrticae explicatae, & contractae icones etiam addidimus. Nos aliam figuram subiungimus in qua contractae urticae species cernitur prone, & supi-nE depictae. Hanc sequitur cinereae Ron delet ij congener. Saxis enim & haec adnascitur, &colore cinam est, curris admodum tenuibus. Quae deinceps depicta exprimitur in medio earum trium, cum Ron delet ij rubra conuenit: est enim ex purpureo colore violacea, scd quia non nihil differre videbatur, eius iconem adiecimus. Prior forte fuerit ex leporis marini genere, coloris etiam partim purpurei, partim albi, nouissima pilei fere forma colore
tota coccineo,excepta summitate,quς est viridis cum nigra rotundaque macula. Quartula
Vrticarum genus facit Rondeletius, quod instar idolothuriorum testis alienis adnascitur, dc maxime purpuris. Pars exterior dura est, & rigidiuscula, spissiorque quam in alijs Vrti. ucis . cirros breuissimos in ambitu habet. in exterioribus eius partibus filum longum dedu-ν. - . i. Iitu pyi pulso colore, tam iucundo tamq; fluido infectum, ut cum pretioso illo purpurae ... lib. succo rtet, idcirco opinatur Rondeletius hanc Urticam purpurae ad harentem a cane Horculis demoriam suisse, quae tam excellenti suauique colore rictum dentesque canis il-
Lucrit , ut negarit puclla quam depcribat Hercules, fore unquam eum optati compotem, nisi prius eo colore insectam vestem dedisset. Inde purpurae colorem inuentum fuisse. Et- enim si mortuam purpuram dentibus arripuit canis. iam una cum vita succiis ille evolarat. si vivam, ea undique ita munita est, tum testa clauata, tum capitis operculo, ut undique ab
λ μ . sis Ribus iniurijs tuta sit. Praeterea purpura tanta est duritie, ut dentibus ranis robustissimi vitie, eo minimς cedat. Fuit Sc in Lepade compertum Vrticam nasci: de hac ad me Neapoli scripsit retia. Ferrantra Imperatus. In dorso esse sex rimas apertas stellam aemulantesi in medio dorsistucam paruam, cum figura quadam inclusa Conchae Rhomboidi simili, sustinerique a lateribus
588쪽
teribus lepadis mediante membrana continuat & eauitatem quae est in animali,non lara re aliud intermedium quam membranam . A parte anteriore conspici fructum Lepadis instar penicilli pictoris inter se reuoluti. Duas alias Vrticae species nobis depictas exhibet Zoograpnus dine ulla descriptione, a Cornelio Sit tardo ad se missas ex Italia. opinor rectius ad primas a Rondeletio descriptas posse referri. vii etiam quam ego hic addidi colore ex albo & ferrugineo variam, triplici aspectu depictam. De lolutis Vrticis sequenti capite trademus . nam ea quae de Vrticis commenta sunt a veteribus, potius iis coaue
re puto. attribus,quae alicui iei adnastuntur. Vitica parua RondeIeiij. Vrtica cinerea R deleth.
589쪽
Vrtica explicata Beli. Vrtica contracta BelI. Vttica marina saxo innata.
590쪽
Vrseae quartae species Rondeletij. Vni ex species duae . quis in Itxlia pictas Zoogra. phus accepit a Cornelio Sittardo.
Lepori marino congener . nu. . Vrticae rubrae Rond. congener. nu. 2. Vttica pilei figura. nu. 3.