Summula philosophiae scholasticae in usum adolescentium

11쪽

COS MOLOGl A.

PRO EMIUM.

1. COSInuloati nomen e graeco ' κώμος et λογος desumptum significat illam PhilOSophiae partem, quae de mundo Corpore trRCtat. Nomen autem mundi, quod nonnunquam Significat UniverSitatem rerum Creatarum tam spiritualium quam materialium, hic adhibetur Sensu Stricto et proprio ad deSignandam universitatem rerum materialium, quae Coelo terraque continentur. Quam quidem uniVerSitatem, Propter ju elegantiam et pulchritudinem, Graeci κοσμον, Latini mundum, appellatam Oluerunt : Voce enim o ιος et mundetis iis tribuuntur rebuS, quae Ordine et decore fulgent. Jam- vero, rerum materialium liae Sunt organiciae seu viventes, aliae inorganicia Seu ita carente I et proinde est Cosmologiae munia de hi omnibu tractare, qua tamen considerat non PraeCiSe prout Sunt organicae vel inorganicae, Sed prout SU UniVerS Corpori conceptu comprehenduntur. Unde Cosmologia definiri potest Scientia, quin Suprema CauSa et CommuniSSimas proprietates rerum materialium investigat Cosmologia igitur ita versatur circa Corpora ejUS Objectum materiale), ut non Singula Corporum Spe CieS, Sed id, quod omnibus omnino CorporibuS Si Commune, ultima Scilicet et universale ratione et proprietateS, OnSideret quaeque proinde ConStituunt ejUS proprium et formale objectum, quo Specificatur in SeiPSA, et a Scientii physicis

12쪽

2 PROCEMIUM.

quae idem cum ipsa hahent Objectum materiale, diS-

tinguitur. 2. Conseetarium-Scientiae, quae physico Seu naturale VOCnntur, dum, quod. Objecitim materiale, Iam Cosmologia et inter Se OnVeniunt a Cosmologia et ab invicem discrepant quoad objectum formale, i. e. quoad propriam et Specialem rationem quam Singulae haescientis in Corporibus ConSiderant. Ope enim ObSerVR-tionis et e Xperimentorum, phaenomen nRturae Corporeae e Xplorant, et lege S, quibu Corpor in sui operationibus obediunt, minutatim describunt. Et quidem, Physica Se occupat Circa phaenomen R. Paetione et ProprietateS, quae in CorporibuS, quibUS 11Sunt mutationem substantialem non importAn Chimia Scrutatur corpora prout sunt chimice Simplicia vel Composita Vari-RSque proportione juXta quRS Ompo Sita e X simplicibus

organi lite but is reduce to P a philosophica stud of the inorganicworid. Such in ur opinion is ille est definitio that an hegi ven. A the Same time it Sliould e re marked that an philosopher Stili avour a roade definition. Which ould include notoni the minera kns Ucm ut Also living things considere in agenerat way- Nys. The Catholi Encycloiedra . . , P. I 3 .

13쪽

PROCEMIUM.

generantur, ne legeS, quibuS diSSolutione Compositorum reguntur, Xquirit atque Xponit Mechanica uiam Objectum proprium facit legeS, quibu Subduntur Corporum motus it aequilibrium diversarum inter se virium Astronomia Se convertit ad VolutioneS, motuS, aliaque Phaenomena CeleStium Corporum indaganda atque de

scribenda. Denique Geologia, Mineralogia Palmoniologia investigant ac describunt varia telluri strata,

mineralia, neCnon exuvias entium Viventium; quae in

eju Visceribus reperiuntur Nulla autem inter has scientias penetrat Ad ultimam rationem intrinsecam vel ad ultimas Causa eXtrinSeca ill Rrum proprie intum, quae in Corporibu md ni feStantur COSmologia vero in

earum Originem et finem, OSSentiam Constitutionemve et proprietateS, quae SenSum et e XPeriention prorSus effugiunt, Speculatur. uare, COSmologia firmum praebet fundamentum, unde Scientiae PhySi Cae ἘXOrdium SumRnt, dum Contuendo intrinSec et universalissima Corporum principia poteSt intimum neXum qui obtinet inter omne CognitioneS, qua de Ordine PhySico OSSidemus, Securo Stabilire Cientiae vero naturales Complementum Afferunt, quo mundu Corporeu non modo

in suis altioribus principii Cognoscatur, Sed etiam in rationibu magi. determinatis it iXperientia, magi

14쪽

PRO EMIUM.

obnoxiis exhibeatur. Nemo igitur non videt quantum insaniant MaterialiSi se Empiristae et alii hujusmodi dictitantes Cosmologiam et scientia naturale inter Se

pugnare. Tantum enim beSt, ut ad inVicem Opponantur, ut mutuo Se adju Vent atque perficiant. Name una parte, nonniSi Xperientia innitens et pronuntiata scientiarum naturalium adhiben poteS COSmologia procedere ad internam Corporum naturam OgnOSCendrimet ad proprietate S, quae natUrnm Corpore Am OnSequuntur, ab Alii accurate diStinguendas altera autem Arte, men hum Ana, dum a proSequitur ScientiaS, non ArVum a CoSmologia accipit subsidium quatenu ab PS a protegitur ne aut parvipendat realitateS, Uae SenSum et XPerientiam XCedunt, aut in errorem incidat Circa Orporum originem et finem ultimum vel contingentem naturam legum, quibuScorpora diriguntur. λ

15쪽

DE MUNDI ORIGINE. 53. Cosmologis divisio. Otu hic de mundo corporeo tractatus commode dividi potest in re parteS, quarum prima innitens principio causalitatis Xaminat

falsas Circa Originem mundi Sententias, et notione Creationi eXposita, Verum mundi Xordium; et finem eidem praestitutum, demonStra altera, Arietate OPPOTUm, quibus mundia Coalescit, ut factum indubium admissa, disserit de proprietatibuS, quae corporibu uniVerSim ConVeniunt, et de Varii Circa eorum principia ConstitutiVa Systematibus Gertia Origine et natur corporum

jam cognitiS de naturae physicae legibus et de possib1litate derogationis ab his legibus quaestionem instituit.

D mundi Origine.

. Tres Sententiae viguerunt et vigent apud philo- Sophos ubi de stabilienda relatione mundi ad Deum agitur. Alii enim profitentur mundum SSe a Deo essentialiter distinctum et ad eum referri ut effectus

ad Causam emcient m. Huic Sententiae, quae Si SchOlnSticorum, X dVerSO Opponuntur duae aliae, scilicet a sententia Pantheistarum docentium Omnia Sserannm eamdemque SubStantiam, et hanc Unicam substantiam eSSe Deum mundum proinde referri ad Deum, ut acciden refertur ad Substantiam, quam rumcidi ac

16쪽

D DE NUNDI ORIGINE.

modificat sententia Materialistarum juXta UOS materia ab aeterno extitit et quidem iniecta et a Deo omnino independens immo ipsam Dei Xistentiam de medio tollere hi philosophi pro viribus Conantur. 5. Tum Pantheismus tum Materialismus gloriantur nomine monismi qui in Oppositione ad aereatianismum ' non distinguit inter Deum et mundurn. Ne Sine ratione haec duo SyStemata ceteroquin inter se adeo dissimilia, unum idemque sibi vindicant nomen, quod Sub quadam specie sublimitatis perfectaeque

rerum unitatis purum putum Atheismum e Xprimit. Pariter enim Deum negas siVe materiam Omnia SSedica sive Deum. Primo agemus de Monismo, deinde de Creat ianiSm O.

17쪽

DE MONISMO. ART. I. DE ANTHEI SUO. In prima hujus articuli parte absurditas Pantheismi demonStratur, POStea Vero in altera parte praecipuae ejuSSPeCieS, quae decurSi tempori S XOrtae Sunt, breViter,

ζ1 De Absurditata antheismi.

6. ΤΗΕΝΙ Ι. Pliniueismus universi in sumptus experientiae et rationi repugnat.

Stat quaest.-PantheiSmia est systema philosophi cum, quod Ontgndit omne re mundanas nicam cum Deo constituere realitatem. Duple distinguitur Pantheismus altu realis, qui rebia mundani realem existentiam Saltem phaenomenalem Concedens docet eas osse modificationes et e Xterna manifestatione unicae Substantiae naturae , quae P Absolutum, Insimitum, a Pantheistis vocatur altu ideatis, qui negata reali existentia mundi externi, affirmat praedictam unicam Substantiam SSe mentem, re autem UndRΠRS, quae nobis objectiVae et reale apparent, esse totidem ideas vel formas subjectiva hujus SubStantiae cogitantis. Dogmata igitur fundamentalia et omni Pantheismi formae Communia Sunt -ΙR. unicam eXiSter entitatem vel substantiam, quacum identificAntur omnia, quae in mundo visibili apparent distincta atque diverS I 29. hanc unicam Substantiam interna et neceSSaria Volutione e Xplicare Sub diverSi formiS, quae, dum ei tamquam modi Seu determinationes inhaerent, lanc

18쪽

8 DE PANTHEISMO . sensibilem rerum univerSitatem ConStituunt. Quum vero re mundanae jugiter Utentur, ne CeSSe est, ut T Absolutum indesinenter Se Volunt.

Unde, ut quodpiam particul3re SyStema pantheisticum dignoscatur, illud imprimi ConSiderandum St, quidnam in tali Systemate Sit unica illa substantia,

quae Omnia in Se complecti SSeritur, deinde vero qua ratione Se evolvat in re diverSAS, quae totum mundum

7. Prob. I hesis. ARS ' experientice repugnah.

perientia est infallibile medium Veritatis Critica Th. 14-16). Atqui doctrina Antheismi affrmans omnia

a testatur esse in nobi operatione et assectioneS quae a nobi procedunt et ita Sunt nostrae, ut alterius esSe minime OSSint et proinde O habere propriamentitatem, SubStantialitatem, perSonalitatem atqui juxta Pantheista omne hujusmodi peratione et affectione nec a nobi pro Cedunt nec nobi Sunt propriae, Sed Sunt modificationes unicae Substantis diver-

19쪽

simode se evolventis et determinantis. b Porro testatur esse in nobi assectione et modi cationeS, quae non a nobis, Sed ab alii rebuS, quae in no Zgunt, Pro ducuntur atqui reS, quae in O agunt Vel Sunt Substantiae vel accidentia : Si prius admittendae Sunt Substantiae a nobis distinctae si posterius quum accidentia PraeSupponant SubStantiam , iterum admittendae sunt Substantiae a nobis diStinctae.

29. Adversatur experientice externoe, quae teStatur Substantiarum multiplicitatem. Et quidem, Sensu OX- terni nos docent plure eXiStere Spe Cie COTPOTUm, quae proprietate diverSAS et On Ar OPPOSi in prae Seserunt, . g. minernii et Plantae, bruta animalia et homineS, etc. atqui, admissa doctrina m theistarum haec Omnia, quorum quodque Suam propriam et inde pendentem entitatem et existentiam manifeste habet, unius SubStantiae universali essent modi et phaenomena ergo niSi qui peSSumdet Sensuum uorum teStimonium

multiplicitatem substantiarum admittere debet.

20쪽

PARS ' rationi repugnat . Arg. I.-Uni eidemque

substantiae nequeunt Simul ineSSe proprietate diversaea OPPOSitae Propriet ZieS enim Articipant naturana

Substantiae 2 qua derivmtur. Atqui Deus ut in Theologia Naturali probatur est infinitus, absolute immutabilis SimpliciSsimus, etc. juxta autem doctri

nam Pantheistarum eum Cum mund Confundentium,

is e omni parte limitibus adstringitur, Continuo et

tialiter includit hae enim sunt proprietateS, quae in mundo visibili manifestantur. λ