장음표시 사용
151쪽
miratur a vento inspirato, senum quendam rudem,& simplicem edi; at vero a flatu organis musicis immista, eoque per multiplices Valvularum aperturas, in has aut illas fistulas varie traducto, harmoniam gratissimamn modos cujusq; generis compositos creari ue hoc inquam merito obstupescimus,&effectum hunc,tum instrumenti materiam, tum Musiici pulsantis manum,longe praecellere agnoscimus: Porro licet organum musicum pulsantis operam ut plurimurequirat, cujus se. directione, spiritus nunc in has, modo in illas, aliasque titias admissus, multiplices concentus, &infinitas fere modorum varietates efficit , interdum tamen, tale instrumentum ita paratum vidimus, ut sine musico rigente, valvulis certa lege, ac serie, mero fluvii cursu reclusis, eadem fere harmonia, modique pari arte compoliti heserantur. Et quidem videtur homo organo priori similis, in quo anima rationalis musici pulsantis vicem sustinet, quae sc. spiritus animales regens ac dirigens, ins rioris animae facultates pro libitu disponit , ac ordinat ueverum anima bruti vix sui, aut facultatum suarum mode- αι , ratrix, propter fines ei necessarios, plures actionum series, Fratisimilis eas tamen velut harmoniae modulos , ab alterius generis organo hydraulico sc. productos, lege quadam ac norma regulariter praescriptas, & fere semperi ad idem determunatas instituit. . Hoc revera tenet de Brutis imperfectioribus, quorum animis sive naturis, actionum ab iis edendarum typi, sive orbitae, quas raro aut nunquam transiliunt, inscribuntur; quaeque juxta vulgare illud in Scholis effatum, non tam τμηt, quam aguntur: attamen perfectioribus quibusdam Brutis, quorum actiones ad plures, & praestantiores usus Orcinantur, & typi originales longe plures insunt, & eorum animiS typos variandi, ac inter se componendi facultas quaedam attribui debet , ipsa nimirum anima brutatis natui utqr ita dotata, ut circa res quasdamei necessarias crem
152쪽
166 De Scientia Brutorum. CAp. VI.
scens, & activa fuerit , per Varia accidentia quibus qhotidi.
missis=99- affici solet, postea res alias c0gn0scere, & actiones tofi siora, cuni- plures, intricatioresque edere docetur: hoc vero toturino pu-η - absque quod anima immaterialis in scenam devocetet; quo ritu fiat,quibus subsidiis,sive innatis sive advestitiis scientia Brutorum acquiritur, excoliturque, operae pretiunvidetur hic paulo explicatius ostendere: demum ut coh. stet, quantum sit illud Bruta animantia ire, aut agere possunt, quantumque longe illud infra anima riationalis potentiam subsidit. Itaque ut singula quasi vestigia, quibus bruta quaevis animalia rerum notitia imbuuntur, pertractemus; hic im- Ea mel in- primis distinguere oportebit, quod aliqua eorum notitia sit 1 ito 6, ingenita, st. prout modo innuimus, propter usus quosdam vitae prorogandae necessarios, a summo Creatore infusa ,&characteris instar, ipsis illorum principiis, sive naturis, a prima formatione impressa, quae vulgo naturalis infliηθα MI aequisita. appellari solet; alia vero acquisita, quae nempe sevi, lium incursu, imitatione, experientia, institutione humaηι,
aliisque modis paulatim ediscitur, atque ad majorem in his quam in illis persectionis gradum evehitur , in quibusqM tamen, haec cognitio acquisita, uti desuertia omnino ab i fructu naturali dependent, ejusque crebro usu, & habiissexculti, & paulo amplius provecti, tantum epiphys
. I . Quod autem spectat ad instinctus naturales, e Xma generalis notio, cunctis animalibus io'sti nata est stipsius conservatis, nempe ut unumquodque id diViduum, quamdiu possit, sese tueatur: haec divinae pr0yi dentiae lex est, creaturis omnibus indita, quae vinculi i
star Vitae principia, alioqui dissipari, & ab invicem dis ς' dere reta, una colligat, & cui tanquam basi totius muro
Hoc autem supp0sito, necessario senuetur anim
153쪽
CAp. VI. Scientia Brutorum. Ioi
rili xvis in hunc finem ordinata , etiam mediis quibusdam Brutis eidem assequendo idoneis instrui, quare instinctu nuturali 'coi noscere debent, quaecunque ipsis coetrua dc benigna, nil aeque& maligna existunt, quodque haec fo&aversatione, atque istaec amore & deleritatIone prosequantur: hinc singula victum sibi appropiatum deligere, atque illud absens, & ab oculis remotum perquirere valent, inimicos dignoscere, & oppugnare, amicos colere , conjugem sibi aptam comparare, quaecunque dein scelui procreando alendoque conducunt, ab insita naturae suae indole parare callent , multa insuper alia& habituam genera nobis non sine eruditione, & studio concessa, bestiae praecordiis suis originaliter infixa habent. Et rever a si animalium quorumcunque ingenia, & proprietates respicimus, hujusmodi essectus quadantenus in omnibus detegere licebit: nam pleraque illorum recens in Mus exelia lucem edita, sine duce quovis aut monstratore contrafamem de frigus remedia perquirunt, mideque amplectun-inr , deinde adulta, licet a sociis quibusvis sedulo asserveniatur, tamen sine authore quovis, aut exemplo, aetiones speciei suae peculiares sponte perficiunt. Agnus modo natus, & vix secundinis exutus, ubera materna statim arripit,&exugit. Pullus Gallinaceus quamprimum ovo exclusiis grana aspersa comedit, sub alis gallinae se recipit, milvumque imminentem aufugit. Pecora in pascuis degentia, circa Instinus sa- herbarum vires supra hominem sapiunt , nam primo libamine quae in alimenta, quaeque in medicinam nata, item ': iis plubra quae veneno, & morte imbuta fugienda sunt, facile discer- Mati nunt 3 cnm nos interim nisi experientia edocti, virtutes illorum ,& vim deleteriam prorsus nescimus t adeo ut Plinius quereretur,pudendum hoc, omnia animalia, quae μην salutaria ipsis nolle, praeter hominem. Neque hanc rem aliter determinat, quod a nonnullis
objicitur, hujusinodi effectuum rationes, absque ulla be
154쪽
stiarum intentione, aut agenti scop0, solummodo pasti cularum quae in sensibili, ac senserio sunt, aut similitudine aut dissimilitudine pendere; quippe Observamus, qudibruta animantia , virtute nasuralis instinctus siri. plices modo actiones ab una externi agentis impressionern agisnbi non perficiunt , uti cuin selis aestus isthaec umbili sis mori simplices gus capescere invitat, Verum opera multiplicia, & loati,d is valde serie continuanda suscipiunt, peraguntque. Aves propter
verni solis inquentiam, ad prolificandum instigatae, siae ' ' impulsore quovis alio, aut directore, huic operi velet
consulto, & praemeditate accinguntur 3 nam conjugia quasi cum solenni sponsalium ritu ineunt, locum habitaculo extruendo idoneum eligunt, ubi nidum supra humanae architecturae solertiam artificiose conficiunt; dea, que ova pariunt, incubatu in pullos formant, eosque vuctu sedulo conquisito enutriunt. In promptu esset huc referre admirandas apum , formicarum respublicas, in quibus sine scriptis legibus, aut promulgato jure, perfectissimi
regiminis modi exercentur. Cum vero in iis omnibus, ab que Varietate ulla, res uno semper, & prorsus eodem rita administrentur, indicium est ejusmodi brutorum incepta, neque ab externis objectis, quorum impulsus usque variesct diversus est, cieri, neque ab interno animi pr0p0si', quod vento mutabilius est, verum a principio certi0ri αfixo semperque ad unum determinato, quod tantum s naturalis esse potest, excitari: hujusmodi exessi ι. y'A n truas brutorum dotes, geniumque insitum
omnibus unius , inundus ubique plenus existit: cunctis eajorantum eme- animalibus congenita quaedam indoles, & habitus as 'tura insunt, quibus illa secreto impulsu, & caeca 80x state, ad actiones, quae tum sui conseroationem, tum stς iii propagationemrejiciunt, edendas instistantur, atquς φdotes originaliter concessae scientiae praIleae, qua br. in m animae inraui solent, prima quasi lineame0xδstram
155쪽
CAp. VI. De Scientia Brutorum. Io;
stanima constituunt: dein his rudituentis exquisi- D si1peraddita, protractuum istorum vacuitates explet, &priori fundamini complementum addit. Namque secundo, praeter n 'us naturales nimantia per species sensibilis erudiri, scilicet in rerum sin- Vtidiuntur pergularum notitia proficere , & praxeωn habitus quosdam ac- msibil/μm
quirere solent: verum hoc non ex aequo omnibus, aut omni tempore convenit. Nam inplerisque animalibus recens editis, instinctus naturalis aliquantum valet, at sensibit am impressiones tunc parum aut nihil animam sensitivam asciunt: inippe animae flammea, in sanguine
satis clare accenditur, attamen quia cerebrum, & appendix ejus plurima humiditate scatent, idcirco eluvia spirituosa, siope pars animae lucida , quae haec corpora irradiare debet, tanquam solis jubar densam caliginem pertransiens, valde obscuratur : quapropter hoc tempore sensibilium ictus minus alte infixi, denuo statim obliterantur, iisque motus locales aegre obsequuntur: Quinimo in bestiis nonnullis quibus sanguis continuo, & habitualiter crassus, cerebrumque minus diaphanum existunt, per totam ipsorum vitam licet sensionum exteriorum, & motuum actus quidam obeuntur, tamen scientia interioris pauci admodum characteres relinquuntur. Quamobrem hic tan- ,
tum de brutis que sunt et agis docilia, quibus scilicet praeter motus locales quinque sensus exteriores , memstri4 , imaginatio Munt, inquirimus, ac in illis circa notitiam lensu exquisitam qua imbui solent, hujusmodi UENe',
uve institutionis methodum concipere licebit. Namprimum igitur perfectioribus cerebrum cla- reicit,& spirituum animalium systasis satis lucida, & deste- species sens λxa eVadit, objecta exteriora sensuum organis illata im- bilii direct prossiones faciunt , quae exinde pro continuata spirituum nimalium serie, sive diataxi, introrsum versus estvstro riam creati Friata transmissae, sensorium commune assiciunt , cumqRς
156쪽
ejusdem sensibilis impulsus, velut aquarum undulatio, ex inde ulterius in corpus cesto,um,& illinc in cerebri corti his trajicitur, circa rei speciem sensu admissam perceptio in sertur, cui statim imagiratio succedit, ejusque typi relici
vestigia memoriam constituunt: interea tamen, dum sensi. Refera ορει bilis impressio, communi sensorio illata, ibidem rei sensaihuyμm, perceptionem escit Aue sicut ejus species quaedam dir tita
ulterius prorsum tendens,imaginationem,&m moriam creati
ita ejusdem objecti,prout congruum aut incongruum appa species alia reflexa appetitum, motusque locales ejus execu. tores producit ue noc est, spiritus animales pro sensionis introrsum spectantes,circa repercussi resiliatiqUmque hi statim spiritus alios nervoru principia obsidentes irritant, rei sensis desiderium, aut fugam, simulque hujus, aut illius membri,aut partis motum cieri faciunt: dein siquidem huic, aut hujus, aut illius modi motus se mel, aut bis successit ue postea ut plurimum hic motus smsensionem, velut essectus causam sequitur: atque juxta hunc ritum, per admisias sensibilium ideas, et rerum singula rum & agendorum, sive motuum localium paulatim producuntur. Enimvero ab initio fere omnis c0rporis animati ab exterioris object i contactu cietus 3 nempe spiritus animales intra organum resides, ab0bje id krculsit introrsum impelluntur, adeoque sensionen uti sib um est constituunt, dein veluti cum fluctus littori, os Maiiidens, denuo repercutitur, ita in quantum ista spirit. pygammaltu undulatio silve om interius vergens,pa1 tim a cρ ' int ν; . c e trorsum dirigitur, partimqta
sibilis, 'ζtralia exporrigitur, statim memoria stiri Vςstigia pro ejusdem phant a
di vestigia, velut totidem distines protractis imprimit; p0ste: actuum ejusmγprQtractus, sive orbitr
157쪽
C,pII. De Scientia Brutorum. 10s
cerebro excuduntur, spiritus animales tape sponte sua . ,blaue alia προφασει, & sine objecti exterioris praesentia in is, isti ubari motum conciti, siquidem in Vestigia prius facta incidunt, bubitus
rei priorisIdeam repraesentant; qua cum appetiis afficitur, iste rem imagitationi objectam cupiens, actiones spontaneas,& veluti ab Interno principio elicitas, edi facit. E. gr. E- qui, in agro sterili aut inter novalia degentis, stomachus fame incitatus spiritus animales intra cerebrum scatentes irritat, & varie exagitat ε, spiritus ita per accidens commoti, squidem vestigia prius facta incurrunt , equo lautiora pabula olim comesta, & prata longe dissita in memoriam revocant, deinde mox jucundi hujus imaginatio quae tunc a nullo sensu externo, sed tantum a memoria objicitur appetitui sistitur: hoc est, spiritus intra corpora striata consiti, ab isto spirituum intra cerebri meditullia scatentium, motu afficiuntur , qui proinde statim more prius assueto nervorum origines subeunt, ae eadem uti olim serie systema nera Volam actuantes, motus locales producunt, quibus equus esuriens e loco in locum progreditur, donec pascua : imaginata invenit, atque bono isto, cujus simulachrum in cerebro
Ad hunc modum in brutis perfectioribus species sensibiles, organorum exteriorum beneficio intromissae, in quantum sui characteres cerebro affigunt, ibidemque relinquunt , phantasiae ac memoria facultates, quasi apothecasn0tionum plenas , constituunt ue insuper appetitum, in motus
sensionum consectaneos,crebra vice cieuntes, agendi
habitus producunt , ita ut bestiae quaedam assiduo objectorum incursu a longo tempore eruditae, res multas cogn0cele, & rem inisci valeant, atque opera multiplicia, scilicet p prium 'ionum serie de successione continuata, &cOm-p-exa perficere addiscant. Porro hujusmodi brutorum cognitio acquisita , atque habitus practici per stasionum actu
158쪽
introducti, adhuc aliis quibusdam modii , ad majorem pei
sectionis gradum promoveri solent. Nam 3 o in loco his crebra experieηtis accedit, bestiasquὸ
non tantum rerum simplicium certiores ast propoli docentur. tiones quasdam formare, & exinde c0nclusiones quas diri inferre docet. Quippe jumenta aliquoties experta aquari refrigerare, ipsam velut caloris nimii remedium a lon64 petunt , quare cum iis praecordia incalescunt, fluvium ac. currentes de ipso bibunt, & si toto corpore aestuent, eideo intrepide se immergunt. Revera multae actiones quet in brutis satis admirandae apparent, primo casu quodam ab iis peragebantur, quae deinceps crebra experientia repetitae, in habitus, qui plurimum solertiae & sagacitatis referre via dentur, transeunt ue anima sensitiva cuilibet in litis facile assuescit, ipsiusque actiones ex accidente inceptas
saepius repetendo, in morem ,& consuetudinem transtullt. Ita fortuito interdum contingit, e canibus,qui leporem caditant , unum non κῆοιπιδεο, sed tramite breviori sequutum, praedam ante alios corripere , hic canis inposterum, quasi es set caeteris longe versutior, leporem ambages facientem ut plurimum derelinquit, ut recta properans ei citius α-
4 Item ab G- 60 Bruta animantia ab se, & aliorum ejusdem, ,-:...ὸ - ῆRx divstris speciei imitatione, i tutioneDe, actionestati c. quasdam excellentiores perficere docentur , hinc est quod Simia moribus quibusdam externis homine ita plane refert, ut a nonnullis illius species imperfectior censeatur.Qum animal hoc Valde mimisum, utpote cerebro capaci & c lj dissimo praeditum,gesticulationes fere omnes, quos uspi φalli Videre contingit, statim prompta & expedita membrin rum compositura, ad amussim imitatur, cumque memori insigni polleat, technas suas quascunque semel peram' postea firmiter retinet, & pro libitu iterare solet. Pl ἔς
stupendi sunt habitus, quos equi, canes, & aves, discipi
159쪽
in hominibus sedulo instructi,assequuntur , nec tantum ab
hominibus erum a consociis suis priuS edoctis, consuet dines subinde novaso praestant res imbibunt. Ita coisiam venari, volucres volucrem harmonias compositas, v riosque modulos concinere passim docent. Facile esset livi. jus generis instantias quamplurim S Drre, verum ad alia testinamus. . . 'Enumeratis modo praecipuis a natura & arte praesidiis, fuantum va- quibus bruta animantia in rerum notitia proficiunt,& agem
di habitibus instruuntur, jam proxime inquiramus,ad quam pos t. rationem plura horum, aut simul omnia juxta posita assiir
Imprimis vero e praedictis manifesto liquet, quod Eruta animantia ad Omnia, quae ad individui tutelam, &conservationem, atque propagationem spectant peri. agenda, io is ηaturali, tanquam a lege, sive regula praecordiis illorum infixa,diriguntur. Cum itaque propter ejusmodi fines a providentia divina praestitutos, bruta res suas sapienter ac velut cum consilio administrare cernimus, ne- mo haec rationis, aut cujuspiam liberae facultatis opera existimet; quinimo in haec molimina praedestinatione quadam ducuntur, potius quam quod istaec propria virtute aut
a Q. Brutorum instinctus naturalis raro notionibus sessu acDisitis intervenit, cumque iis complicatus, ad prO- ratis cum ηο
positiones, seu assumptiones circa res plures faciendas, deductionesque illinc eliciendas conducit. Canis baculi, lapidis jactu noxam acceptam sensibus percipit, si facile ideam in memoria retinet , attamen instinctus cum selisi .i' Vix t, similem plagam ei postea evitandam esse , quare i μ' i'
cum baculum intentatum, lapidemque arreptum oculi videt, parem exinde noxam timens,confestim aufugit. cum habiti-3' Interdum instinctus, simulque caetera quaevis notitia- ς μ
160쪽
etum genera, una commiscentur: cumque adeo notion iab una facultate, seu potentia exortae, respondent astoa, bus elicitis ab altera,inde quoddam discur1M sive ratiociatationis genus producitur, & saepe argumentationis serie qua. dam, gue filo continuatur. Multae sunt admirandae hi storiae quae de Ipis astutia,& technis ab ipse pro victa ac quirendo adhiberi solitis seruntur. Hic, ut gallinas illita catenae qua alligatur ambitum alliciat, cruribus exporreactis jacens, se mortuum simulat, dein eas propius accedea. tes improviso aggreditur. Porro nunciatum audivi, quoi vulpes quidam silvestris, ut gallum Indicum super arboris
ramo pernoctantem in captum suum vocaret,hoc dol0 usas erat; Arboris truncum gyratione celeri circumiens, ocillo intento avem continuo suspiciebat, quo facto, gallus , et Vulpem circuitus facientem usque intuitu suo assequatur,
simul caput suum circum ducebat, donec vertigine affectus, e sublimi in fauces hostis sui corrueret : dico vulpi insitum esse, ut avibus domesticis, tanquam praedae inhiet ido
his eaeteridn- tueri 'tia, imitationeque prius acquisitis, cumque in imoentia imi- naturali complicatis debetur. Verisimile est , qu0d vulp*i μα- esi' priori experientia didicerat,gallinas ipsum instar m0ridi ji centem haud pertimescere; quod casu compererat,cum Miea deses us, aut somnum capescens, humi decumberet Iiter forsan cum circa arborem cursiitaret, gradum qβψ λψg dum ascenderet qucerens, praeda in fauces ejus deci j 3 quare postea cum praedam captat easdem actionum stri ixepetit; quippe quod antea factum noverat , id ipsum ς Ruo neri praesumpserat .. In utroque casu, aliisque si*; d. , totius rei gestae, sive moliminis ratio, in has propὴβ tiones resolvitur vulpes praedam oculis objectam qβQqy' possit modo captare satagit, hane olim aliquando, hyj