장음표시 사용
541쪽
moiaca spiritus animales, ex indole sua morbida valde
Obbiles fieri & plurimum eXacui, ita ut priores ituum ac redituum tractus relinquant, ac in cerebro spatio laambulacra ubique nova, & plane devia sibi excavent, in quibus dum scaturiunt, notiones inassuetas valde a surdas producunt, unde necesse est ut affecti plerumque incongrua, & tantum incomposita imaginentur' loquantur& agant , praeterita praesentibus, aut futuris, & contraria vel opposita simul confundentes. Tertio Observare est, Vaporosa corpuscula a mineralium 3'stiritibus nitrosulphureis decedentia, non uti halitus aliquoribus acetosis emanantes tantum in vicinia subsistere, sed longissime, & quaquaversus in ambitum remotum diffundi. Saepius vidi, cum spiritus nitri butyro
Anti monti commisceretur, totam cameram fumo atrato,
e liquoribus istis stygiis ascendente Impletam: cum Aqua fortis aut spiritus nitri ex Alembico,vel lento calore avocatur, Vapor acerrimus inde diffusus, procul adstantium &nares, & pulmones percellit; quod certe contingit obsistis fidi & sulphuris esserati conjugium 3 quorum Q.
utrorumque corpuscula,se mutuo incitant, proindeque simul combinata longius provehuntur. Pari equidem modo circa ripiritus animales in maniacis habere videtur, qui α, tau siquidem ejusdem, ac Aquae stratae indolis fuerint, istin mamacis. circo tum cerebri compagem, tum appendicem citissime trajicientes, affectos non tantum furiosos, sed velut Paemonicos essiciunt , adeo ut metu & languore quoque immunes, quodvis audacter aggrediantur, ferro & flammae
sese intrepidos objiciant ue etiam ob prodigiosa spirituum
eorundem exertiones robore immani polleant, vincula,& catenas saepe disrumpant, atque viros fortissimos iis obstantes, & coercere nitentes simul plures debellent. Spirisuum animalium, cum aquὰlgiὰ seu spiritu nitrο-fulphureo comparatio clare indicat, quae sit Auniae caussa
542쪽
eo uncta, sive immediata, quae nimirum consistere vidἡ tur, non tam in bila asina, aut humore, aut vapo tet &aci i in cerebrum derepente suffuso, atque spiritu; in colas in oestrum, & 0rgasm0s incitante talis enim ιὰ ρου vel humor aut sponte eXhalaret, aut remediorum ope cito diffari possit εἴ proindeque demeηtia inde concitata aeque cito,P facile, uti furor, aut delirium a Pastiuiseishloestris esu produba, transiret quin potius habituali ter insonos seu munia s ita fieri, in quantum ipsisti innanimales ab indole miti, di benigni, aeque ac subtili de satis agili, nempe stirituosalina, o aliam acerrimani , nempesatisfluidi achlphuris Arsenicalis participem , de
eritat, QRod spectat ad Aoniae causas remotiores, sive ante: a mathemA1uis dentes , ViZ. propter quas spiri us animales diathesia Fugiae similem acerrimam acquirunt , priusquam ad has deveniemus, o- i' 'μ stendere oportet, quomodo, & qua rati0ne quispiam corro as qualem supponimus spiritus animales cum vehiculo esse, in corpore humano progigni, S. subsistere possit. . .
mphnis, Profecto humores acerrimos interdum in corporibus ς σψ*α - nostris generari, multis observationibus plane c0nstat 2 ι mentionem fecimus viri nobilis , cerebri & xx γ gigni. rum affectibus graviter obnoxii, cujus sudor cum jd 84 rQηysmo esset camisiam quasi aqua forti intingeretur) edens, mox friabilem redderet. Usitatum est n0nsul las saepe laticem quasi υitriblicum,ce sophagi, ac palati tR
nicas ςrodentem, vomitu excernere. Porro ulcera cση
sin, scrophulo is , de pestilentia , humorem acerriindipiquo R. carnes & membranae velut ab aqua fortius aikβδcum atredine exeduntur, praebent. Porro observare Vflagmata corro sua haud potissimum insis sine Q R carni musculosae aut viscerum parenchymatis affigi i mult0 frequentius in liquore neroeo procreata, cum i* Φ
543쪽
ee ejus in portibM ner sis, aut eorum emunctoriis de posita, Aponemata, ac ulcera plagedenica, eptica, aut ali- Iseacoethea producere. Haec enim saepissime in glandulis,
vel tendines , aut membra/'as eXcitantur ; cumque
humor ab iis decedens, primo tenuis, & aquosus est, postea atratus , Valde foetidus, & corrosivus evadit, in dicio sane ipsum liquorem nerveum in ejusmodi putrilaginem abire.
Horum ratio si inquiritur, facile occurrit, laticem mambrem e rebri & appendicio nervo si irriguum, una cum Ijiritu π ia subtili , alis volatilis copiam ingentem in se continere. Si ietas. quando igitur adeo depravetur iste, ut d tritti depres particuis Iriinae in morem degeneres , sibimet corpuscula fulphurea asciscent, plane corrosivus &kiuim evadit. . Quapropter humores ac ulcera maligni moris in parti-ι , DE ilia 2bMnemes, earumque emunctoriis praecipue contingunt, ac acidum, 'sημibidem a levi occasione excitantur c uti cum mammς muliebris laesioni parvae cancer succedit; γ quia, siquidem generat. humor nervem in transitu suo impeditus alicubi stagnet, statim spiritu depres , aut avolante, particulae salinae avolatilitate in acorem degeneres, consortia aliena mox ineunt, atq; corpuscula aut terrestria, aut fulphurea, aut alia alius generis sibimet arripientes, in tumores aut scimrbinos, Mut strumosos, aut canorinos congelari incipiunt. Cumque hoc ritu 1 liquore nerveo stagnante, & concre tu , - . ti0nem heterogeneam moliente, tumoris velut minera in s uorum in 'qd piam parte constatur, ejusdem liquoris jugiter assiuentis supplementa in parem vitiositatis indolem perVer reddi diar. xuntur; quibus etiam accedunt impuritates atrabitariae a
sanguine alitique humoribus suffiis , quae junctis viribus veluti cum diversi sales , ac sulphura conjunctim destil-
ἰῆntur b efferationem augent, atque iv parte affecta ma-x msepticam, ac instar aquae igne escha tisam consti-xuunt. AEtiologiam, tumorum ejusmodiano O o o matan,
544쪽
ma ii, uti& affectis stramesi phaenomena aptismξε. plicantur. Quod si liquor verveW ita c0rrosiivus, ac degener factus, in tumores minime concrescit, in fibris ner'eis scaturiens, dolores & stomot saepe atrocissimos hue illuc vage excurrentes, inferre solet. '
is, ab . depravatuS, in partibus nerveo praedictos affectus ciet. ita non difficile erit concipere, eundem laticem, quatenus*irituum animalium in cerebro scatentium pro vehiculo
. .. spiritibus ipsis indolem corrosivam & quasi
4ὸl a spiritibus 'giam acquirere, proindeque maniam excitare. Spiri- Usi , mil μ' tuum animalium, a clamiuoco cerebrum irrigante deprivatio , sive dif*ositio maniaca, variis modis, & propter di-Versas causas exoriri solet ue ut plurimum vero affectio illa prout de Melanoholia observavimus vela fritibus ipsis , Vcta fanguine N incipiens, nonnunquam a iis 2Apis. esidenti folitaria, uti passione violenta exoritur ue quandoque item a procatarxi in cere o jacta procedit, veluti cum melancholiae aut Phretsi supervenit. Utriusque ca'sus, rationes, & varios fiendi modos, paulo expende
Iesbis' Ia , quando vehemens affectus quempiam a mente sana depellit, id ita fieri contingit, vel qdj θiritVS animales prosternuntur nimis, & in confusionem adiguntur, vel quia supra modum elevantur, Ssphaeram suam se expandere nituntur. Hi nimis pra- Spiritus prosteini solant b, pagmae stolenta GDr νινδε terribili , ita passim accidit, quosdam a spectri into, Vero, aut imaginario, mox panico terrore perculso NM diam perpetuam incidere. Porro nonnulli propter isi signe opprobrium aut repudium, alii ob vesani amst ispem subito ac improviso frustratam, aliique ob vot/y mere rupta, & conscientiam violatam primo
545쪽
soniter perturbati, moX dementes evaserunt. Cujus ra tio est, quod uni us extra series suas, & meatus solitos propulsi, & in confusionem adacti, tractus sibi novos ,& devios procudunt, quos subeuntes, phantasmata mox delira pariunt ', intereat particulae saliuae spirituosis depressis a volatilitate desciscunt, atque fluorem passe, corpuscula o furea e sanguine in cerebrum tunc debile , & patens suffusa sibimet assumunt ue unde liquor hic statim instar aquae fortis acerrimus, atqueo, itus animales & plurimum incitati, furiosi eva
Secundo Spiritus animales quandoque, dum elevantur nimis , pari fere modo, & sibimet, &fucco nerveo Dia- tisin maniacam inducunt. Hinc Ambitio , perbia , &-ulatio quosdam insanire fecerunt ; cujus ratio est, quod dum Mima corporea propriae excellentiae opinione,& fastu intumescens, sese erigit, & quaquaversus amplissime ultra corporis oram expandere annititur, giritus animales ἀς εγώφαλον tumultuarie vocati, intra solitas orbitas contineri nequeunt, ibidem vero refra duri, & propter exertionem nimiam diversimode , in tractus no-Vos. & plane devios coguntur ue quapropter tum ipsi e
propriae emanationis cursu exturbati, tum liquor nerveus
Diathesin praedicto modo acrem, & incitativam cito acquirunt, & proinde mania succedit.
Haec de mania propter causam evidentem solitariam P Munia a mi excitata ue verum hic morbus insuper saepe ob procata in in cerebro pi reexistentem exoritur ,& praecipue ob melan- aut phren scholiom, aut phrenesin praegressas , in illa giritus Animales, cum succo nerveo, paulo magis exaltati, &in hac aliquantulum depressi Halle in maniacam acolimrunt. Quoad prim vulgaris observatio est, melancholiam subitam, & magnam, plerumque Insania proximam esse : cujus ratio est, quia cum spiritis Animales una & liquor ner-
546쪽
seus in acorem degeneres, pervertuntur, tantummodo Sullaphuris accessu opus est, quo isti mox indolem superinducant ε Veluti cum liquor acidus e si 'triolo aut ale extillandus, infulenit se aqua fortis evadit) at vero in immani melancholiae passione quia sp, ritibus disturbatis , meatus nimis dehiscunt e funguine bilioso , & rancido particula fulphurea diathe
sin priorem acetosam,in stygiam,seu maniacam provecture, facilem aditum inveniunt. Hinc observare est, si quispiam temperamenti calidioris in delirium atrabitariuin, cum
metu , & moenitiὰ inciderit, quandoquidem in humoribus ejus particula sulphureae, qu1 Iino in fluorem depressis adjungantur, in promptu sint, ipsum ab initio tristem, &valde brevi postea insanum fore. Secundo quod item Pirenesis saepe in maniam desinit ratio fere eadem ac prior ista, sed inversa est , quatenus nimirum in
Pirenitide stiritus, deliquor nervem fulpturet Iamis, dilinflammati, postea deflagrantes, particulas salinas sibimet consciscunt, & proinde pariter indolem acerrimam &quasi stygiam nanciscuntur , quare tunc febre cessante, δε- ror continuus, & fixus evadit. II. Di*ositio maniacis haud minus frequenter in massanguinia radices habet, & demum in actum producitur, quando nimirum sanguis summe depravatus, & nitrosel plureus, liquorem nerveum, una & θiritu8 animalis, ut pervertit,aut malos suppeditat.Cujusmodi sanguinis lis haut haereditaria, aut acquisita est. Primo communis observatio est, homines e parentibu ortos quandoque insanire solitis, eidem morbo obn03iψilare, & quamvis supra 3 o. aut o. annos saepe pruderxςx& sobrie vixerint, postea tamen absque ulla occasi0 aut cassa evidenti in maniam incidere. Cujus ratio sti
quod sanguis eo tempore , a debita crasi, sensim innit sulphuream desiectens, Ortim animales uni
547쪽
ῆ, am indolis acerrimae cuti dictum est ) participes α ἰκὐφαλον suppeditat. Olim ostendimus, in complexione
nostra Particulas elementares seorsim a secundariis p r ut ratio ο- nutritionem suppeditatis, durante vita persistere, atque suae cruditatis, maturitatis & defectionis tempora habere, quamobrem & morbida seminia juxta aetatum periodos in fructus maturari censemus. Porro annotamus, saepenu- merb morborum fructus ejusmodi maturatos aliquamdiu, aut perpetuo quoad vitam manere , quandoque tamen velut sponte deciduos emarcescere, deinde nonnunquam aliquo temporis tractu ex miasmate relicto fruges novas repullulare, atque ad eάκεά tu paulatim assurgere. Quapropter interdum continua est , quandoque intermittens . ejusqueparo fmi, modo post breviora, modo post longiora intervalla repetere solent. a'. Quemadmodum maniae procatarxis, inhaerens innata , sive originalis est, it, nonnunquam eadem aut mala victus ratione, aut evacuationum solennium suppressione , ob febrem praegressam, aut ob alias causas sensim progignitur, & demum ad maturitatem perducta in erumpit. Usitatum est in magna Annonae ratibu caritate pauperes quosdam, cibis tantum incongruis aut dyspeptis vesci coactos, primo tristes , cum aspectu tor
Vo , & lurido , & brevi postea insanos fieri. Haemorrhoidum
aut Catamentorum fluxus cohibiti, aut ulcera cacoethea
suppressa , versus hunc morbum disponunt. Porro qui origi liter, aut temperamento acriori, & moribus efferatis ,& vultu minaci praediti sunt, propter sanguinis diathesin nitrosulphureae propinquam, a causa eVidenti fortiori, in Maniam incidere periclitantur. Fermenta venenosa sanguini , & succo nerveo sinuati , uti imprimis ab Animalium rabidorum morsu, aut ιρxicorum quorundam assumptione , insaniam excitare
splent. Circa prinuratione', conjecturas nostras alibi
548쪽
proposuimus. Nuper D'R HUin, & fide digna ex probli1 cognitione mihi retulit, gem sum quendam post A Vinapelli redistis. Iolla tenera In Acetariis cum aliis herbis inter prandendum comestis, vesperi male habuisse, & de magna fanuinis &θirituum agitatione, & inquietudine questum amicos rogasse, ut Chirurgus accersitus venam tunderet, secus se protenus insaniturum ue quod equidem ita dictum, fisctum evenit ; nam priusquam celebrari potuit , inmani incidens, intra nycthemeri spatium interibat, cujusmodi affectus exitialis ita subito contigit, in quantum virus istud, & fanguinem, & θiritus animales non tantum quoad ora in perverteret, sed maligno suo se, mento illico pessundaret. Nahiὰ θανει- Haec de manu ratione formali, & causis. implomatismatum rationei ejus primaria innuimus esse , delirium, de furorem; quo quo 'l'6 rationes, ex supra dictis, satis clare patent. His ja- super adjicere visum est, Audaciam, Robur , & quod labores quos is usque indefatigati, dolores iliasi tolerent, de quibus breviter dicemuS.
Maniaci, non ultimelancholici tristes ac timidi sunt, Verum audaces ac plurimum confidentes, adeo ut pericu
la fere nulla effugiant, & res quasque discillimas aggre' diantur. Cujus ratio est , quia stiritus animales efferi ad modum ac incitati, tum imaginationem ut nullum objectum ei solito majus, aut immanius Videatur, insana praecordia cum vigore actuant, proinde ut sues' 'nervose ac celeriter ejiciant, inque ultimas corp0ris os iVegete propellant. In hoc affectu Ahima ultra c0rporii ambitum efferri, & quasi exilire satagit, adeoque quaqR 'Versus enitens contra quosvis exteriorum incursus, sς ς intrepidam gerit. n sinta' usque ad prodigium ac adeo ut vincula, & catenas disrumpant, lares nia effringant, unus plures ipsum coercere nise
549쪽
bellet. Cujus certe causa est , quod in anguine, ac succo
nerseo maniacorum particulae quasi nitrosulphureae, aut alias acerrimae, ac Velut continentur unde
ius ani males vi elastica sive explosiva stupenda, &, longe iupra naturalem, immani pollent. Tertio Observare est, insanos fere nunquam delabsar nam licet debacchando, aut eluctando plures dies, noctes membra sua validissime exerceant, ac interea j juni ac insomnes degant,vix omnino oblanguescunt,nec Uiribus exolutis ab Agonibus desistunt. Quod proculdubio ita fit, in quantum stiritus Animales etsi valde mobiles,&elastici, attamen hon volatiles sunt, ac facile dissipabiles, quin ob particulas salinas a volatilitate in fluorem depressas, cum sulphureis comb natas,& 'iores evadunt ue & propterea in activitate sua diutissime perdurant. Pariter ac observamus de aqua forti, quae, licet in Vase aperto contenta esstuvia quam plurima perpetimemittat, usque tamen substantiam suam illibatam fere atque vim corrosivam retinet, secus ac spirim vini, aut
sanguinis, quorum Virtus cito eVaporat. Propter eandem pene rationem maniaci quantumvlS tolerant,aut affiguntur,mininae raduntur,sedfrigus,
& aestum, vigilias , jquma, verbera & vulnera absque noxa sensibili perferunt , quia nimirum 11 iritus robust& fixati, neque tergiversantur, nec avolant. Porrosim quia dyscrasiam nitrosulphuream nactus , cujusque alius subitae mutationis incapax est , quapropter licet transpiratio insensibilis inhibeatur, aliaeque vacuationes solennes supprimantur, aut succi nutritii supplementa denegentur,
nec catarrhus, febris , nec atroplia, aut cacocbmiamania facile superveniunt. Nam in sia affectu, quamvis
sanguinis particulae valde turgescant, attamen ob falis copiam incendium febrile minime concipiunt. Quemas
modum etiam aqua fortis, etsi plurimum effervescat, &alia
550쪽
alia subjecta adurat, ipsa tamen non omnino inflammatur quin potius incendio resistit. χMorbi hujus digerentia ex praedictis facith colliguntur.
s.st muri. nam primo qu0ad initia sua, Vel occasionalis , quae nonnunquam cause evidenti statim sublata brevi cessat , vel habitualiso. procatarxi in sanguine jacta, eaque ven. reditaria vel acquisita dependens. g. Ratione mu- Secrassi Rati'm magnitudinis, mania vel insigniter se nitudinii, riosa est, ut assecti vinculis ligari , aut claustris coerceri debeant, ne sibimet, aut aliis perniciem intentent; vel est mitior, qua laborantes cum aliis conversati, i noxa . Ropictis aut malitia quavis abstinent. Tertio Resipectu temporis in-
temporis. sania aut aut, etiam continua, Ves intem
mittens esse solet. Marti quoad varia deliriorum geηera morbi hujus Typi fere innumeri existunt; quos omnes, aut praecipuos percurrere, nec possibile, nec operae pretium Videtur 3 communissime vero affecti aut pariter in omnibus, aut potissimum quoad rem quamdam particularem insaniunt, de reliquis judicium plerumque rectum haben
F ad prognostin Munia , siquidem affecti nec febre, nec aliis praeterea morbis obnoxii sunt, neque ab exter nis accidentibus facile laeduntur, ex se non est m0rbstilethalis , curatu tamen valde dissicilis existit, quia mag'na in sanguine & stiritibus alteratio facieiula est , at ρος aegrotantes medendi methodo cuivis obnituntur dicis, & sibimet ipsis inimici. Si mania inveterata, aut haereditaria fuerit, aut morigcanis rabidi infertur, aegre aut vix omnino integre sanaxssi Quae propter occasionem quandam , sive, causaevit' solitaria excitatur, aut febri succedit, item cui