Quaestiones Quintilianeae

71쪽

Quaestiones Quintilianeae: J. D. D. Claussen. 383 Charisius p. 131, 28 auet0re Iulio Romano: 4Hector et Mentor genetivo singulari sonare debent ut 4 Nestor, et similia Graeca dumtaxat nec ut rector rectoris, sed ut rhetor rhetoris . I 5, 60: Et ut KPalaomo ac Telamo et Ρlatoη . . dicerentur retinuerunt, quia latinum, quod o et D litteris finiretur, non reperiebant'. CL Chorisius p. 65, 1, qui Iulium Romanum sequitur es A. Scholiniueller. de Plini Secundi libris grammatidis B0nnae 1858 p. 21): Graeca quae in on exeunt, . . amiSSa n littera Latina redduntur . . ut et Antipho Demiphos'. I 5, 61: No in a quidem atque s litteras eXire temere maSculina Graeca nomina recto casu patiebantur: . . ne miremur quod ab antiquorum plerisque KAeneas ut ') si Anchisas sit dictus; nam si ut si Maecenas Sufenas Aspraenasη dicerentur, genetiVO caSU non elittera, sed iis syllaba terminarentur'. Comparetur, quod Palaemone auctore tradit Charisius p. 67, 12 20, 10): Masculina modo

es modo a nominativo casu Veteres terminaverunt, velut eAnchises

terminata nomina casu nominativo in genitivo crescente is syllabas niuntur, ut 4Maecenas Maecenatis, A Sprenas Asprenati Sy- . . . Sed si sint peregrina, genetivo casu in ne descient ut KAeneas Aeneae . . quamViS Veteres si hic Aenea' diXerint Sine s . . Omnia nomina quae as terminantur Anlaba, si quidem Latina Sunt masculina, tertii ordinis erunt volut st hic Sussonas Suffenatis, hic Maecenas Maecenatis v . I 5, 62: Inde si olympo, ut sttyrannos acutam syllabam mediam dederunt'. C0nseratur Servius ad Aen. 4, 268: Accentus Graecus tunc potest esse, si sit Graeca declinatio, ut si OλυμΠOC Oλυμ-

Που, ' si Martianus Casellu 3 g 272 p. 287 Κ: Graeca nomina

cum in Latinum vertuntur, nostra regula pronuntiantur nisi maneant Graeca; qOlympusue igitur et si Caucasus v sicut Latina proferuntur. Sed Si manent Graeca . . necesse est tamen in obliquis casibus acutos Sonos in mediis syllabis servent, quoniam apud Graecos quoque non alio accentu haec enuntiari audimus' et Sergius de accentibus 527, 21 K: WEuandrum tyrannum η . . paenultima acuta, quia p0sitione longa est, proferimus, Latinum Secuti. praecestum . . In isdem nominibus tertiam ab ultima acuere absurdum non eStet ita enuntiare si Euandrum tyrannumh, ut Graeci 4εύaubpOV TU 9uVVOVη dicunt . . In quibusdam nominibus licet videre plerosque recti casus ambiguo tenore deceptos mendose obliquos proferre, ut qui in patrico casu Euandri et tyrannis primam syllabam acuunt potius quam mediam, nullam secuti rationem'.

I 5, 63: Sic gunetivus eUlixis ut 4 Achilli, fecit . Conferatur quod Palaemone auctoro Charisius dicit 23, 3: Ea nomina secundo ordini attribuuntur, quae apud Graecos genetivo casu ΠλεOVOcUλ' I 5, 61. et b; qui ABn. Verbi singularis numerus exstat etiam

72쪽

384 Qua0stiones Quintilianeae: J. D. D. ClaUSSen.

λαβα sunt, vultat 'Axiλλευ c Axiλλεinc, 'Obυccευc 'Obuccε c, velut Achilles 4 Achilli, , Ulixos 4 Ulixis. Sud quidam didunt hic Achilluus huius Achillui, hic Ulixeus huius Ulixoi. Alii voro tortii ordinis dicunt essu, velut hic Achilles huius Achillis, hie Ulixes huius Ulixis'. Similia auctoribus Romano et Plinio tradit 68, 19

I 5, 63: Neque enim iam 4 Calypsonenis dixerim ut 4IUnOnem', quamquam Secutus antiquoS C. Caesar utitur hac rationudeclinandi'. Eandem rationum defendit Charisius p. 63, 18 auctore Romano Quidam Graece declinare maluerunt Khuius Didus Sapphus Inus . Sed melius esset secundum Latinam con Suetudinem clivius Sapphonis Didonis, dicere'. I 5, 65-70 de verbis compositis Quintilianus loquitur. I 5, 66: Quamvis . . inveniantur, qui Luperentia' tres parteSorationis eSSe contendant quaSi siluere per caprum': nam 4SOlitnurilias iam per8uasum e8t esse e Suovetaurilias . Conferatur Servius ad Aeneid. 8, 343: 4Lupercal s. Sub monto Palatino est quaedam Spelunca, in qua si de capro luebaturb i. e. sacrifieabatur';ot Charisius p. 108, 27, qui Iulio Romano auctore ait: 'st Suovetaurilia, quidam putant dicenda a Victimis KSue Ove tauros . I 5, 69: Frequenter autem praep08itiones quoque comΡ0Sitio ista corrumpit: inde stabstulit aufugit amisit, . . sic si ignavi' et

40republica, et similia . Quintiliani fons fuit, qui 66 laudatur, Cieeronis Orator 47, 158: KAmovith dicimus . . et habstulith. . Quid

Si . . si aufugit' maluerunt . . Dulcius visum eSt . . eignavi' dicere . . et si erepublica, .

I 5, 72 de Onomatopoeia noster ait: Quis ferat si quid similo illis merito laudatis 4λiTξε Roc, ut si cicευ οφθαλμocs fingeruaudeamus 3 Nam ne qbalare' quidem aut 4hinnires fortitur diceremus, nisi iudicio vetustati8 niterentur'. Eaedem voces Homericae

ouoluaTorroug tribuuntur in nym. Mun. p. 712, 30 s. v. cic ); si hinnitus' et 4balatusη etiam a Varrone L. L. 3 fr. 2 W.) et a Charisio p. 274, 25.

I 6, 1 haec d spositio exstat: Sermo constat ratione Vetustate auctoritate consuetudine. Rationem praestat praecipue analogia, nonnumquam et etymologia'. Similis divisio assertura Diomede p. 439, 15 et a Charisio p. 50 : Latinitas est incorruptuloquendi observatio secundum Romanam linguam. Constat autem, ut adsurit Varro de sermone Latino I sr. 41 WJ, his quattuor: natura analogia consuetudine auctoritate'. Praeterea conferatur Servius ad Aeneid. 8, 423: Hoc pro huc . . crebro in antiquis lectionibus invenitur, sicut in epistolis probat Verrius FlaccusoX0mplis auctoritate ratione' et Maurus p. 2251: Recorrigitur vero seribendi ratio) regulis tribus: historia, originatione, quam Graecietym0J0gian appellant, proportione, quae Graece analogia dieitur';

cf. Seliadius p. 48. 29 sq).

73쪽

Quaestiones Quintilianeae: J. D. D. Claussen. 385I 6, 3-27 analogia tractatur, quae et in comparatione constar0 dicitur et in deminutione. I 6, 6: Deminutio genus modo detegit'. Conferatur Pompeius p. 164, 13 K: Ait Plinius Secundus secutus Varronem de ling. lat. 11 D. 10 W.): quando dubitamus principale genUS, redeamus ad diminuti0nem et ex diminutivo cognoscimuS principale genus'. I 6, 5: Comparatio in nominibus . . deprendit . . declinationem, ut si veniat in dubium 4hac domus dicendum sit an siliae domo het domuum' an α domorum', similia sint i domus ') qanus manus y'. Conseratur Charisius p. 45, 25: Us terminata Si . . ablativo singulari u ultimam habuerint, genetivo plurali geminatum v ante

non ut quidam putant si domorum ' et Donatus p. 378, 33: In-Venimus ab sthac domo ' et domorum η . . Sed scire debemus multa quidem veteres aliter declinasse, ut ab sthac domus si harum do

muum D .

I 6, 11: Cum lugeremus in XII tabulis ρni ita pagunt', inveniebamus simile huic Acadunt'; inde prima poSitio . . apparebatqPago' Ut siendo'; Unde . . sipepigi, ut sicecidiη'. Cf. Scaurus p. 2253Ρ: In XII tabulis ust 4ni paeunt, '') per hanc formam, quod male quidam per c enuntiant, est enim . . ipepigi' a qpnngO' Ut qtango 4tetigi,' 'φ') ut Festus p. 250, 23 M: Pacionem antiqui dicebant . . Unde et epacisci' adhuc et 4paeos in usu remanet' et Priscianus I 523, 24 H: Antiqui Apag0η quoque dicebant pro sipaciScory'. I 6, 12: Deprensum est silepus et lupus' similia positione quantum casibus numerisque dissentiant'. Cf. Varro de ling. lat. 8, 34: Α similibus dissimilia, ut ab Alupus lepus, lupo lepori ' et Charisius, qui Romano auctore ait p. 135, 10: Lepus leporis, lupus lupi , quia us finita nomina masculina et feminina per i vel per ussaeiunt genetivum, neutra per is; eXcipiuntur . . leΡUS VetuS'. I 6, 12: Lupus masculinum sest), quamquam Varro . . qJU-pumo seminam dieit . Cf. Festus Pauli p. 6 et p. 60): 4 Lupus hapud maiores communis erat generis . I 6, 13: 'Interrogantur cur Aa per apri' et epater patris' faciat γ. . quoniam utrumque a Graeco ductum Sit, ad eam rationem recurrunt, ut qΠuTpoc' patris, ακώΠ9OUη apri faciat'. Cf. Charisius auctore Romano p. 140, 17) p. 83, 8: 4Pater patris η cum

saciat ut 4mater matris, , cur dissimiliter si aper apri' et Aea per capri', solet quaeri. Sed Graeca declinatio advertenda e8t, ubi deprehendetur'.

I 6, 14: Illa tamen quomodo effugient, ut quamvis seminina

74쪽

Quaestiones Quintilianeae: J. D. D. ClauSSen. singulari nominativo us litteris finita numquam genetivo casu ris syllaba terminentur, laciat tamen KVenus y qVeneris : item cum eS litteris finita per varios exeant genetivos, numquam tamen eadem ris Syllaba terminatos, si Ceress cogat diei si Cereriss 3 CL Charisius p. 74,9 : Omnia nomina, quae HS nominati VO proferuntur, quae quidem masculina aut feminina sunt, genetivum faciunt aut per i aut per us . . Excipiuntur in femininis haec . . si tellus telluriS, Venus Venoris η' ut 68, 32: Genetivo creSeunt silOCUPleS . . .

Ceres CereriSs'.

I 6, 15: 'Quid vero quod tota positionis eiusdem in diversos

si sexus eunt 3 eum si Albas saciat si Albanosη et si Albenses , Avolo η evolui' et evolavi,'. Cf. Varro L. L. 8, 35: Cum duae sint Albae, ab una dicuntur eAlbani, , ab altera eAlbenses η' ut 9, 103: Α sivolos intellegimus et si volare et quelles' et Charisius p. 106, 1 auct0re Romano dAlbani dicuntur ab Alba, si Albensess autem ab Alba Fucente' et p. 256, 16: 4Volo η quis volas, velle volare et Pon eius p. 144, 19 K: Ait sic Caesar in libris analogiae: ρ duae Sunt Albae . . Volentes Romani discretionem facere istos Albanos dixerunt, illos Albenses ; . . Plinius Secundus negat et ait sic: 4indifferenter haec inveniuntur 9'. I 6, 15: Nam praeterito quidem tempore varie formari verba prima positione o littera terminata ipsa analogia confitetur, siquidem facit e cado cecidi, spondeo Spopondi, pingo Pin Xi . . ''.

Cf. Gellius 2, 25, 6: M. Varronis liber de lingua latina octavus

nullam osse obServationem similium docet . . et Sicuti cum dicimus ηinquit et . . paro paraVi et lavo lavi, pungo pupugi, tundo tutudi et pingo pinXi η'. I 6, 17: Inhaerent tamen ei Sc. analogiae) quidam molestissima diligentiae perversitate, ut 4 audacii ery potius dicant quam

si audacter , licet omnes oratores aliud sequuntur'. Cf. Churisius p. 185, 24: Audax audaciter' . . Sed meminerimus eruditorum consuetudine si audacters sine i littera elatum . I 6, 17: His permittamus . . et sitribunale, et si faciliters dicere . Cf. Charisius p. 116, 8: Faciliter et facile . . quamquam . . si taciliters . . dubebat esse' et 114, 17: dicimus non silaeiliter' . . tam-0tsi veteres dixerunt' et p. 38, 15 auctore Romano Nomina neutralia, quae per i terminantur, etiam per e litteram terminari invenimus ut sitribunale animale,' et p. 119, 4: Plinius Secundus si animat', non si animales ait diei debore . I 6, 17: His permittamus et eaudivisses et 48ciViSSes . . dicere'.

lianus inquit aliud consuetudo poscet, utrum Volet Sumat compositio sivitavisse, vel evitasse,' '). Cf. Cicero Orat. 47, 157: Quid

miscue inveniuntur. Nimirum breuinta forma in sermone cotidiano Sollemnis suis, plenum verbum ab eruditorum lingua non alienum.

75쪽

Quaestiones Quintiliaueae: J. D. D. Claussen. 387 quod sic loqui sinosse iudicasses vetant, sinovisses iubent et eludicavisse γ quasi vero nesciamus in hoc genere et plenum Verbum recte dici et imminutum usitate .

I 6, 21: His adiciat sc. ille litteratus laeey et et dices et similia'. Cf. marisius p. 256, 24 et Diomedes p. 349, 29: Apud

VetereS Salva eSt regula; . . diXerunt silace dice duces'. Ι 6, 25: Quaedam a primis statim positionibus tota mutantur ut 4Iuppiters . Cf. Varro L. L. 8, 49: Alia casus habent . . rectos modo ut KIuppiter ' et Charisius p. 154, 18 et Diomedes p. 309, 1 b): Quaedam duobus . . casibus tantum flectuntur, ut qIuppiter' nominativo et vocativo caSu . Ι 6, 26: Quid . . genetivo. . plurali si spes s faciet γ' Cf. Probus p. 88, 11: 48pess a genetivo casu numeri pluralis abstinetur . I 6, 2T: Quid do aliis dicam, cum senatus si senatus Senatui9 an si senati senatus faciat incertum sit γ' Cf. Gellius 4, 16: M. Varronem et P. Nigidium . . comperimus non aliter elocutos esse et ScripSiSSe quam esenatuis' et . . Rhuic Senatui' . . Terentii Sc. Haut.2, 3, 46) quoque comici versus in libris veteribus itidem scriptus

eSt qeiUS anuiS causa . . . Hanc auctoritatem quidam e veteribus yrammaticis ratione etiam firmare Voluerunt . . cum igitur' inquiunt in casu dandi εhuic senatuiue dicamus, genetivuS ex eo Singularis 48enatuis, est, non qSenatus '. Sed non omnes concedunt in casu dativo si senatui, magis dicendum quam . Senatuη . . C. etiam

Caesar . . in libris analogicis omnia istiusmodi sinsi i littera dicenda censet' et Charisius p. 55, 1 Iulio Romano auctore: Nam et Terentius l. l.) 4 huius anuis η dixit et Sallustius e huius senatis,

cum ratio eXigat si huius anus v et huius Senatus η dicere'.

I 6, 28 - 38 analogiam etymologia excipit').16, 32: Sit enim si consul, a 4consulendos vel a eludicandOh: nam et hoc econsulereη veteres vocaverunt, unde adhue remanet

illud urogat boni consulas, id est 4bonum iudices, '. Cf. Festus Pauli p. 41: 4Consulas antiqui ponebant non tantum pro si conSilium petas et perconteris , Sed etiam pro eiudices et Statua8s . I 6, 33: Sit ut elepus levipes, et 4vulpes volipes, . Cf. Gellius 1, 18: In XIV rerum divinarum libro M. Varro ait): . . non leporem' dicimus, ut ait L. Aelius, quod est 4levipes , sed quod est Vocabulum antiquum Graecum' et Varro L. L. 5, 101: Lupus, quod Siculi quidam Graeci dicunt λεΠOpiv; . . qvolpes', ut Aetius dicebat, quod Avolat pedibus f . I 6, 34: Etiamne a contrariis aliqua sinemus trahi, ut clucus

quia umbra opacus parum luceat 3 etiamne . . si verbas ab aere') I 6, 31. praecipuequo aeolica ratione . . de linata' ABn; abaeolica oration o Keilius Halm. ΙΙ p. 367). Praepositio quidem iure desideratur cf. 1, 5, 22. 6, 13. 28. 8, 6, 32. - modo' 8, 6, 32; 9, 4, 42); contra vox ratio' immerito mutatur cf. 1, 1, 13. 8, 3, 59. l, 5, 29. 10, I, 100. 1, 5, 35. 59. 63. 8, 5, 33. 10, 1, 107 .

76쪽

388 Qua ostiones Quintilianuae: J. D. D. ClnusSen. verberato γ' Eadem etyma inveniuntur eum apud alios, tum apud

Iam ad finem pervenimus. Satis autem demonstrasse mihi videor, quanta familiaritas in hac quoque partu inter institutionem Quintilianeam et ceterorum grammaticorum doctrinam intercedat.

Qua de re condistionem eandem, quam in capitibus libri primi quarto et septimo statuimus p. 376), etiam in capitibus quinto et

Sexto ualere censeo. Nam Vel ideo, quod Singulae artis grammaticae partes apud Quintilianum artissimo nexu cohaerent p. 360), illa sententia probabilis non est, qua in rebus orthographicis alius,

alius in ceteris partibus Quintiliani fons fuit p. 362). Immo unum

grammaticum Quintilianus per univer8am Viam ducem Secutus eSSevidetur. CuiuS auctoris aetatem certis finibus supra conclusimus; Claudi onim imperatoris institutum grammaticum memoriae tradi

Ne quo tantum aetatem finiri, sed etiam nomen erui posse credam. Nam si grammaticos, qui a Quintiliano laudantur, perlustramus, nulluS alius, qui in arte grammatica Claudiano digammo locum conceSSi88e poSSit, reperietur nisi Q. Remmius Palaemon Teiisset. litt. Rom. hist. 266, 3). Hunc Tiberio et Claudio

imperantibus Romae docuisse ac principem locum inter grammaticos tenuisse Suetonius testatur de gramm. 23; eundem Nerone imperatore circiter anno sexageSimo quarto Ρ. Ch. n. Senecae philosopho vineas vendidisse Plinius narrat n. h. 14, 4, 51; mortuus fuit anno p. Ch. n. Septuagesimo septimo Plin. l. l. 50). Atque ut hunc ipsum grammaticum principem Quintiliani auctorem habeamus etiam alia ratione adducimur. Etenim quasi in summo artis grammaticae fastigio steterit Palaemon una cum Aristarcho 1, 4, 20 a Quintiliano laudatur: Alii tamen ex idoneis dumtaxat auctoribus octo partes 0rati0nis) secuti sunt, ut Aristarchus et aetato nostra Ρalaemon . Neque ceteri scriptores in Palaem0nis laude Quintiliano cedunt. Nam 'arte grammatica celeber' a Plinio n. h. 14, 4, 49, et doctus Palaemon' a Iuvenali 7, 215 voeatur,

atque Suutonius l. l. ait: Docuit Romae ac principem locum inter grammaticos tenuit . . Arroganta fuit tanta, ut M. Varronem porcum appellaret; Secum et natas et morituras litteras iactaret; nomen suum in Bucolicis non temere positum, Sed praesagantu Vergilio s0re quandoque omnium poetarum ae poematum Palaemonem iudicem. Gloriabatur etiam latrones quondam sibi propter nominis celebritatem parsisse.' Itaque per se admodum probabile ust Quintilianum in arte grammatica adumbranda eius imprimis viri auctoritate niti, qui ipsius aetate summa scientiae grammaticae laude floruerit. Accedit argumuntum tertium. Etunim Quintiliani oratoris magistrum Palaemonem grammaticum' suisse scholiasta ad Iuvenal. 6, 452 tradit. Atque iam animadvertas velim,

quod digammi illius Claudiani usus 1, 7, 26 una laudatur cum

77쪽

Quasestiones Quintilianeae: J. D. D. Clausspn. 389 praeceptorum consuetudine uo litteras in eiusmodi vorbis adhibendi. Quae cum ita sint, Summa probabilitate conicere mihi videor eas copia S, quaS HX grammaticorum provincia translatas Quintilianus

memoriae tradiderit, maX1mam partem eX Palaemonis arte grammatica haustas esse. Ars enim PalaemoniS commemoratur a Iuvenali 6, 452: 'Odi hanc ego, quae repetio volvitque Palaemonis

artem'. Eiusdem operis aut pauca aut nulla frustula Servata sunt in illa arte, quam Palaemonis nomine inscriptam inter alios infima utietatis grammaticos Charisius in Suum usum convertit cf. A.

Scholimu0llor. de C. Plinii Secundi libris grammaticis' p. 26 sq; Christius in Philologo 18 p. 125 8q; Keilius granim. lat. 5 p.

334 adnot.). Contra certum veteris PalaemoniS fragmentum Servavit Priscianus Supra p. 366): quo cognoscimus do littora li Palaemonem esse locutum cf. Quint. I 4, 9 supra p. 365). Deinde Quintilianus I 4, 20 p. 377) testatur octo partes orationis a Palaemone esse statutas. Tum ait I 6, 35: Pergamus: Sic perveniemus eo usque, ut 4 Stella' luminiS Stilla credatur, cuius etymologiae auctorem clarum sane in litteris nominari in ea parte, qua a me reprehenditur, inhumanum est': his verbis significari Palaemonem Burmannus coniecit. Praeterea haec leguntur I 5, 60: Et ut 4 Palaemo ad Telamo et Platos dicerentur retinuerunt': Palaemonis igitur nomen inter exempla a Quintiliano laudatur.

Deinde in orthographiae partu Ι 7, 26 cf. I 4, 8. 11. XII 10,

29 Supra p. 364) praeceptorum usus, quo uo litteras pro U gemina adhibuerint, commemoratur. Adde qu0d noster ait VIII, 3, 34: 4Piraticam, quoque ut Kmusicam et fabricam dici adhuc vetabant mei praeceptores . Itaque certa doctrinae Palaemoniae vestigia in opere Quintilianeo exstant, quibus sententia Supra prolata

firmatur.

Secundum l0eum M. Tullius Cicero obtinet. Cuius viri exemplo Quintilianus universum grammaticae doctrinae studium oratoribus commendat I 7, 34: An ideo minor est M. Tullius orator, quod idom artis huius diliguntissimus fuit et in filio, ut epistulis apparet, recte loquendi aSper quoque eXactor γ' Deinde summa ubique pietate ea re8picit, quae in Oratore cap. 45 Sq de rebus grammaticis prolata sunt. Ρrimum enim et Quintilianus supra p. 359)et Cicero consuetudinem optimam esse loquendi magistram eXistimant; conferantur verba 48, 160: Usum loquendi populo concessi, scientiam mihi reservavi'. Deinde a Quintiliano I 4, 15 intur litterarum mutationes formae 4Burrus Bruges duellum Belius' laudantur, quas Cicero 48, 160 et 45, 153 commemorat supra p. 369). Tum in adspirationis historia, quae I 5, 20 adumbratur, Ciceronis verba 48, 160 Quintilianus respicit supra Ρ. 380). Praeterea de verborum genere, quod numero duali quidam adscripserint, I 5, 44 ait: 'Sed quum potius ego quam M. Tullium sequar 3 qui in Oratore 47, 157) non reprendo

inquit seripsere: scripserunt esse verius sentio '. Deinde in Ver-

78쪽

390 Quaestiones Quintilianeae: J. D. D. ClauSSen. borum compositione Cicero laudatur I 5, 66: Quamvis 4 capsissCicero 45, 154) dicat compositum esse ex si cape si vis η'; eodem

auctore 47, 158) composita proferuntur g 69 4 abstulit aufugit ignavi erepublica supra p. 384). Tum in analogiae parte Ciceronis auctoritatem Quintilianus sequitur I 6, 18: Idem se. analogiae amatores) 4 centum milia nummumη et 4fidem deum s ostendant duplices quoque soloeciSmOS eSSe, quando et caSum mutant et numerum Cic. 46, 155. 156): neSciebamuS enim ac non conSUetudini et decori serviebamus, sicut in plurimis, quae M. Tullius in Oratore divino ut omnia exequitur'. Deinde quod de formarum uSu sivitaSSey et evitavisse, n0ster praecipit IX 4, 59 Ι 6,

17; 21), simile est doctrinae Ciceronianae 47, 157 supra p. 386). Addo locum Quintilianeum IX 4, 39: Et Cicuro in Orator0 48, 161) plures antiquorum tradit sic locutos se. s ultima detraeta) . Praeter Oratorem Ciceronis Topica 8, 35) laudantur I6, 28: Etymologia . . a Cicerone dicta est quotatio', quia nomen eius sc. verbi) apud Aristotelen invenitur cυμβολου, quod est nota: nam verbum ex verbo ductum, id est 4 veriloquium, , ipse Cicero qui finxit reformidat . Deinde noster ait V 10, 55: Finimus εTUμολOTia ut sta8Siduumη ab aere dando et silocupletem η al Oeoriam, Q pecuniOSum' a pecorum copia'; conferatur Cicero de Rupubl. II 22, 40: Qui Servius) cum . . si assiduosv appellasset ab aere

dando Topic. 2, 10 et ibid. 9, 16 : Quod tum erat res in pecore

et locorum poSSe8Sionibus, ex quo sipecuniosi' et locupletes' voeabantur'. Tum verba Ciceroniana Quintiliano in mente fuisse vi-dontur VIII 3, 26: KReors tolerabile, . . siprolem dicere set).. QPTO-Sapiam' inSQSUm. . Quaedam tamen . . neceSSario interim Sumuntur,

ut e nuncupare et faris'; ait enim Cicero de Orat. III 38, 153:

Nequo enim illud fugerim dicere . . nee siprolems . . aut glari' aut sinuncupare' aut . . sirebar Tim. 11: Iovem atque Iunonem . . set eorum, ut utamur vetere Verbo, et prosapiam, ). Denique de

verbis novis Quintilianus dicit 15, 72 VIII 3, 32): Audendum tamen: namque, ut Cicero ait de Nat. deor. I 34, 95), etiam quae

primo dura Visa sunt, USu molliuntur .

Una cum Cicerone I 7, 35 laudatur M. Valerius Messala ') cf. L. Wiosius de M. Valerii Messalae Corvini vita et studiis doctrinae' Borolini 1829): Aut ideo minus Messala nitidus, quia quoSdam totos libellos non verbis modo singulis, sud etiam litteris dedit γ' Discernuntur igitur quasi duo scriptorum genera. Ad alterum refero, quod ait noster I 5, 15: Duapondo et trepondos usque ad no- Stram aetatem ab omnibus dictum est et recte dici Messala confirmat'. Alterius ordinis est Messalae liber de s littera compositus,

) I 5, 61. Messaluo verba Bene fecit Luttila i. e. Phrynes aecu- Antor) reserenda sunt ad interpretationum I 'tinam, qua Hyperidis pro Phryne orationem Messala vortit 10, 5, 2); cf. Meyer. Ornt. Romari. fr.' p. 513.

79쪽

Quaestiones Quintilianeae: J. D. D. ClauSSen.

qui laudatur I 7, 23: Non Cato Censorius si dicam et faciam' sidice et facie scripsit eundemque in ceteris, quae similiter eadunt, modum tenuit 3 quod et ex veteribus eius libris manifestum est et a Messala in libro de s littera positum' et IX 4, 38 cf. Mus. Rhen. 25 p. 427 sq): Quae fuit causa et Servio . . Subtrahendae s litterae, quotiens ultima eSSet aliaque eonSOnante SuSciperetur, quod . . MeSSala defendit . . Inde . . illa Censori Catonis si dice sa-cieque' a littera in e mollita, quae in veteribus libris reperta mutaruinperiti solent'. Eidem operi Spaldingius locum Quintiliantium 1, 5, 15 tribuit: quae sententia partitione Supra allata refellitur. Contra iure illi adscribitur locus Martiani Capellae 3 244 p. 271K0pp.: S nonnulli litteram non putaverunt. Nam Me SSala quendam sibilum dixit'. Addi velim verba Probi de nomine p. 211, 4 27 K: 4 Pater familias an K pater familiae η γ sipater familias, ab antiquis dicebatur, non pater familiae: quos) secutus est et Messala. Sed

Sisenna scriptor historiarum primus mutasse dicitur 4pater familiae, didendo'.

Tertius I 7, 34 commemoratur C. Iulius Caesar cf. F. Seliliti ius de C. Iulio Caesare grammatico' Hala0 1865 : Αut vim C. Ca0saris fregerunt editi de analogia libri γ' Deindo Quintilianus dieitI 5, 63: Neque enim iam KCalypsonem' dixerim Ut qIunonem', quamquam Secutus antiquos C. Caesar utitur hac ratione declinandi . Eundem rationem auctore Iulio Romano Charisius probat supra p. 384). Quam doctrinam num ipse Quintilianus e Caesaris libro hauserit atque etiam plures res, quae ad analogiam Ssectent, a Caesare mutuatus sit, hodie diiudicari non potest. Eiusdem analogiae sectator fuit M. Antonius Gnisho Caesaris magister, qui duo volumina de Latino sermone reliquit Sueton. gr. 7 . Semel a Quintiliano commemoratur I 6, 23: Sicut Antonius Gnipho, qui robur' quidem et Kebury atque etiam emarmurssatetur esse, verum fieri vult ex his ebura robura') marmura, . Tertius analogiae amator fuit Antonius Rufus; ait enim Velius Longus p. 2237 Ρ: 4Locutionem η quoque Antonius Rufus perq dieit esse scribendam, quod Sit ab eo quod est loqui'; us. Marius Victorinus p. 13, 20 Κ, Usenerus Mus. Rhen. 24 p. 113. . Quintilianus illum memorat I 5, 43: Quamquam fuerunt, qui

nobis quoque adicerent dualem . . Apud ΠOStrorum Vero neminem haec ObServatio reperiatur; . . et diXerey quoque, quamquam id Antonius Rufus ex diverso ponit exemplum, de pluribus patronis Praeco pronuntiet .

Iam laudandi erunt etymologi, qui I 6, 36 S 1 producuntur. Primi sunt Gaoius Bassus et Iulius Modestus. Quorum Modestus libertus Hygini Sueton. gr. 20), Bassus ante annum 43

') Ι 6. 23. Praeserat fortasse aliquis vulgatum Vorborum ordinem robura ebura . Vera tamen est librorum scriptura; nam 3 22 et 23 verba ebur ot robur' atque robur et ebur' alterna se excipiunt.

80쪽

392 Quaesti0nes Quintilianeae: J. D. D. ClauSSen.

a. Ch. n. Argis fuit Gullius 3, 9, 8; I. Κretgsehmerus de auctoribus Gelli grammaticis' p. 99). Quintilianus igitur ait: Qui vero

talia libris complexi sunt, nomina sua ipsi inscripserunt ingenioseque visus est Gavius 6 caelibes η dicure veluti caelitus, quod onere gravissimo vacent') idque Graeco argumento iuvit: 'aiθεουc enim uadum du causa diei affirmat. Nec ei cedit Modestus inventione: nam quia Caelo Saturnus genitalia absciderit, hoc nomine appellatos, qui UXOre careant, ait.' Quae elyma prolata fuisse videntur in Gavii libro do originu u0rborum et vocabulorum Gellius 3, 19, 1) ot in Modusti libris quaestionum confusarum'. Nam haec opera una laudantur etiam a Gellio 3, 9, 1: Gavius Bassus in commentariis suis de quo titulo conferatur KretZAchmer. l. l.), item Iulius Modestus in secundo quaestionum eonfusarum '. His locis

Gollii ot Quintiliani collatis facile conicias alterutrius etymologi librum solum et a Quintiliano et a Gellio esse adhibitum. Quum librum Gavii fuissu eo colligi potest, quod hoc alibi Gellius uSus est.

Sequitur L. Aelius Stilo cf. I. A. C. H0usilii 'disquisitio de L. Aulio Stilonu' Traieci. ad Rhun. 18 39), qui appellari censeat I6, 36)

st pituitam', quia petat vitam . Eiusdem de sermone Plautino iudicium Varronis verbis affertur 10, 1, 99. Multa magistri olyma Varro memoriae tradidit, inter quae sunt elepus levipes' et vulpesv0lipes, p. 387). Praeterea Stil0nis etym0n Hassiduusη ab aere dando a Cicerone Topic. 2, 10 servatum est p. 390). Postremus, Sed dignitate primus est M. Terentius Varro. Cuius

Oruditio laudibus effertur 10, 1, 95 p. 358) et 12, 11, 24. Illius opus

de lingua latina' inscriptum commemoratur l. l. I 6, 37: Sed cui non post Varr0nem Sit Venia 3 qui stagrum', quia in eo agatur aliquid, et qgragul0S', quia gregatim volent, dictos Ciceroni persuadere voluit ad eum enim scribit); cum alterum ex graeco Sit manifestum duci, alterum eX Vocibus avium. Sed huic tanti fuit vertere, ut

4merula', quia Sola Volat, qua Si mera Volans nominaretur'. Quae

etyma eXStant in quinto operis Varroniani libro; dicit enim 5, 76: 4Merula, quod mera, id est sola, volitat; contra ab eo qgraguli', quod gregatim: ut quidam Graeci greges, IcpTεpa' et 34: si Ager dictus, in quam terram quid agebant et unde quid agebant fructus causa: alii quod id Grauci dicunt oespou '. Eandem merulae etymologiam Festus Pauli tradit p. 124 M: Merum antiqui dicebant solum;

unde et avis emerula' nomen accepit, quod Soli vaga eSt'; praeterea eadem ratione, atque Quintilianus, gragulos e sono appellatos esse idem existimat p. 97 M: KGraguliy a sono oris vocati, sive a gerendo dicti, quod laeta Segetum Semina plurimum gerant.

4GregeSη ex Graeco dicti, quos illi IcpTεpa solent appellare . Ab

ipso autem Quintiliano opus Varronianum aditum esse ideo negare 908Sis, quod, cum dicat agrum ex graeco ductum esse, Varronem

) Conseratur Festus Pauli p. 44: Caelibem dictum existimant, quod dignam caelo vitum rigat'.