장음표시 사용
51쪽
Iectione libro I. Periher. Proculus inteII entia aduεε primo quod cum Aristoteles dixisset, ct est semper eorum quae de altero dicuntur nota vel signum,adiecit exempli e sa dicens: Vt eorum quae de subiecto dicuntur, vel, in subi
et osunt an quibus verbis duplicem modum praedicar:
Hiezur insinuasse ut inquit D.Thomas. Alter modus est qu*
dicitur de subiecto.AIter modus est quando aIi quid praedi-ia Ur sicut accidens, ct tunc dicitur e sse in subiecto ut in hae P dicatione: Homo est albus. Εκ quo sequitur quod cu om igH GCςnt ictionem vel Passionem, quae sunt ae eidentia subiecto frustra disiunctive loquutus est Aristote. er,uicens, ut eorum que de subiecto dicuntur & in subiecto uni. Ad hoc respondet Boetius, quod utraque pars disiunetionis ad idem pertinet. Nam acci sens de subiecto praedicatur&de suoiecto est. Sed D. Thomas aliter eκplicat. Cum enim Aristoteles disiunctione viator, aliquid per utramque partem insinuaue videtur. Dicendum igitur est, quod cum Hr1ltoteles dicit: verbum est nota eorum quae de altero praedicantur non intelligendus est ita ut verbum significet praedicaturii:quin potius ipsa verba sunt quae fere semper praedicantur. h si igitur vera intelligentia, verbum esse signum eorum quae praedicantur: quia omnis praedicatio fit per verburatione coniunctionis S unionis importatae per verbum, siue ieipsum vniat ut Perrus currit, siue aliud praedicatum ut1'etrus est currens .Aduerte fecudo ut melius intellioas quid hi verbum esse notam eorum quae de altero praedicantur. Ait enim Aristoteles: Ipsa igitur verba cum per se dicuntur
nomina sunt,& aliquid significant. Et probat AristoteIes no quidem quod verba vere & proprie nomina sint, sed quia habent hoc commune cum nominibus quod est significare aliquid. Nam qui profert verbum V .g. Amo, aliquem mentIs conceptum exprimit. Et qui audit si mi liter cocipit aliquiη. Et hoc est quod obscure dicit Aristoteles Na qui dicit metem utique affirmat, e . Qui audiuit quieuit. Quod explicat D. 1 homas quantum ad primam operationem intellectus
quod nihil aliud est quam concipere aliquid quod eκ primitur vero o&percipitur audito verbo. Veruntamen si est
52쪽
Tracs. I. 9 p. IV de Verbo. 9 3
aut non est aliquis amans non significatur sola prolatione verbi. Id quod confirmat quia verbum solitarie prolatu nondum significat aliquid elie vel non esse. Sed significat auandidam coni positionem id est coniunctionem siue unione, qua sine coniunctis . v Ditis non est intelligere. Et hic est legitimus lenius Aristotelis quem docet egregie D. Thomas,
Occasione huius doctrinae Aristotelismulta miscent m0demiores de verbis adiectivis S de verbosum,e fui. Quod I 6. a Grammaticis substantivum vocatur. Nobis aute hoc unuadnotare sufficiat. Sive enim verbum sit adiecititrum,sive substantivum non eadoni ratione dicitur substantivum i adie-bctiuusii qua nomen dicitur substanti uu vel adiecΓiuum. Nomen enim dicitur sv b stantivum quia reddit suppositum verbo Sc recipidinformationem, adiecitivi, v t cum dico: Homo est albus. Adsectivum vero dicitur verbum non quia unitiUesignificet, seu quia ultra verbum Est, quod signiricat id quod Primo comm Ut cuilibet rei importat insuper aliquid per modum adiacentis ipsi esse rei. v. g. Amo , significat actione superuenientem in eo euec Perinde enim e si si dicas: Petrus
amat ac si diceres Petrus est amans. Nam verbum. Amat utruque virtualiter continet in unitate conceptus Ec Vocis. Habet itaque1verbum Amat, Sc omne verbum adiectilium virtualiter inclusum verbum, Est . cui per se primo competitvn1tiue significare. Vnde & verbia Aria at vnitiue significat, dc seipsuna viait bubiecto de quo dieitur. Similiter α verbia, Esl, , virtuto habet uniedi se ipsum subiecto du aliud praedicatum non est. verbi gratia cum dico Petrus est. Sed ut melius
intelligatur quomodo verbum sit nota corum qum praedicantur sic argumentor. In hac proposit Ioiae, Homo non est equus , Versum non unit Praedicatum cum subiecto, ergopolitum in proposidione non semper nota est eorum quae Praedicantur. Contequentia pateti&PrCbo antecedens, quia
in illa propositione praedicatum disiungitur a subiecto siquidem negatur de illo: ergo non Coiungitur illi neque unitur. Hoc argumentum soluitur negando antecedens. Et ad probationem dico dupliciter poste intelligi praedicatum disiungi Sc separari a subiecto uno modo separatione De ationis
53쪽
ex parte rei significatae Altero modo separatieme destiuete
unitatem propositi Ohiscitavi in mente non inueniatur Mni. tas compositionis Prime modo concedo antecedetis, hoc enim in omni negativa propositione inuenitur. Secundo vero modo nego antecedes. Se per enim in omni Spositione ubi est praedicatum eth unitas orationis seu Propositionis, siue fit affirmativa siue negativa lue sit vera, siue fa lia vilicinio est equus , dc Nullus homo eli lapis . hi hoc est quod A. istoteles insin Hat cum ait, con significat quandam cci In Positio item quam sine compositis non est intestigere. Eκ quo infer quod verbum significat aliquid at qualiter, quatenus significat actionem vel passionem unitiue instar dictionis lyncathegorematicae cuius significatio sine alio adiuncto intelligi no ix potesΗNec propterea verbum lynca- si gorema esse dicendiis est. nam syncathegor emata simis pliciter nihil habent nisi significareat squaliter Hactenus de pilore tractatu circa simplices orationis Partes S terminos dicta sussiciant. Et ad secundum tractatum procedamus.
54쪽
C V N D V s. De oratione & eius partibus sub-
A C T E N V S de simplicibus dictionibus,quae sunt integrales part orationis . IXImusmunc autem de ipsi. oratione agendu est. Et a dissinitione incipienIes non DCtiam leo ant1Quam PLOPOnimus. Oratio est vox significatura ad placitu Cuius piri in ali auid sto Difieatiuum est separatim. In huius diffinitionis explicatione Pauca aduerterida fiant. Pcimo ob serua in eo quod dicitur, VOX significativa, aliquam viaitatem in ipsa voce signi marite necessariam esse secundum compleκionem parrium ii Ierie . Non enius quomodolibet proferas duas vel tres simplices dictiones orationem coni itues verbi gratia se P .seras, Petrus, Q Ula , vel, noen protulisti orathonein sed plutes Voces sigia fica1rtes num υt partes alicuius totius axi inci se Cori Dositi. at veros si clicas:
55쪽
Oidinem rationis exist entem in mente eX primant Vnde necesse est, ut altera pars alteram determinet. vel aliquid circa illam exerceat,alias singula dictiones habebunt ratione totius S non partium. Nota secundo Aristotelem de indu stria dixisse, Cuius partium aliquid significatiuurn est separatim,Vt a tisi aret complexum composituria ex cathegore male dc s) cathegoremate,ut omnis homo, esse vere dc pro Prie orationem, etiam si altera pars separatim Non signi hcet aliquid sed aliqualiter. Aliquando etiam potes: fer cople- Num Soratio eκ una parte materiaIiter sumpta dc altera, significatiue Vt. Homo vel Blitiri mo ex Euabus partibus materialiter sumptis cuin aIiqua ccniunctione fit c 5 p lexu. Cuius partes se representat quali essetat propria nomina sui, ut si dicas. Blitiri,vel Sel 3, aduerte in eo quod dixit Ari stoteles eparatim nonΤntenciisse eX cludere ratione partis Ita ut fiat separatis S quod antea erat pars sit modos totviri sed
intellexit, aliquid significat, separatim , hoc eiu PartialiteriuΚta significatione in totius. Et idcirco posuit e emplum In hac voce Sorex ubi pars illa, rex , non figi iiii cat aliquid ut est pars illius dichionis Stamen si illam ita separes ut e ficias totum quodda proculdubio rege significat. Debet igietur conficierari ut pars lignificans partialiter Ec separatim inκra si nificationeiar totius. Nota quarto quod . cum Aristoteles adiecit, cuius partium. aliquid 1ignificatiuuiri est, separatum ut dictio, non ut assirmatio vel negatio, non intendit excludere oratione hypothetica, idest c5positam ex oratiantibus perfect1s a ratione dita nitione orationis. Na fullogismus oratio est ut postea libro x. dacemus,& tamen partes
eius significant ut assirmatio vel negatio. Sed legitima intelligentia Aristotellis est susscere ad hoc ut sit oratio quod pars significet ut dictio: neque opus est ut siqnificet sicut affirmatio es ne alio fit sic D. Thomas in lectiὶone 6 libri t. Periher. Soluit obieetionem cuiusdam Aspasij, qui obijciebat eatri diffinitionem non conuenire omni orationi: na syllogismus oratio est,& tamen partes signiscant vi, amrmatio vel negatio. Ad quod argumentum dupIicem solutione assignat D. Thomaβ,alteram Porphiris asierentis hic tantudiffiniri siniplicem orationem , alteram ex Alexandro &
56쪽
' ra. In Cap. I. de Oratione. IZλmo tuo, quod hic diffinitur oraudi m muni. & idcirco debuit poni in diffinitione , id quod est dommune simplici
orationi,& compositae, videlicet quod in omni oratione est aliquid significans per modum dictionis simplicis,quae non est affirmatiovel negatio. Nori tamen excludit possibile esse in aliqua oratione inueniri partem quae significet ut affirmatio&negatio. Ratio autem quare Hristoteles adiecerit: Non ut affirmatio dc negatio ea est ut ait D. Thomas, quo niam Aristoteles frequenter utitur verbo, dicere pro, Affirmare, Sc ne quis Putaret nomine dictionis ipsum affirmationem intelligere, adiecit, non ut affirmatio vel negatio. Ac si diceret non est necessarium ut pars orationis quae dictio est
significet ut assirmatio vel negatio. Ex dictis sequitur falsum fuisse Simplicium, que D. Thomas Ioannem Grammaticum vocat in eo quod diverit Aristotelem hic non diffinire nisi oratorem perfectam tu uia non videbantur ei partes dici posseniis totius perfecti. Hoc autem falsum est,nam lapides sunt partes parietis antequam domus sit constructa. Denique observa aliquando in simplici voce rationem orationis inueniri quatenus illa voX eX antecedentibus vel ex usu exprimit orationem mentalem etiam perfectam , ut si interroganti, Jo id faciam,respondeam, cogito, vel, studeo, subintelligitur enim, Ego. Et cum dicimus pluit, orationem perfectam mentalem exprimimus subintelligentes Deum, vel naturam ut aiunt Grammatici. Aliqui tamen licentiose nimis eκ tendunt hanc doctrinam asserentes haec aduerinia, Semper, Ubique, Orationes esse: quia tantum valent in virtute ac si diceres , In omni tempore, In omni loco. Sed hac .
ratione etiam omnia verba adiectiva essent orationes : quia virtualiter idem est,currit, ac si diceres . Est cur-
57쪽
. M A diuiso orationis est in perte chan 3Θ
In Imperfectam. Perfecta oratio est, qUae perfectui ensiumin an HNo auditoris generat. V. IIo
Emo Cisputat,Petre curre. Imperfecta vero illa est quae in perfectuna sensum in animo auditoris generat. v.g. Homo disputans ci lanet enim suspensus animis audientis eXpectans aliquid aliud dicendum. Et in uniuersum omnes termini, quos moderni vocant coni Die κos orationes sunt imperfectat,ut, Omnis homo , equus,rufus' Omnes autem orationes Imperatiui S Optalitra inter Oer-fechas connumeramus, quoniam Per eas perfectum sensum
auditor concipit,ita ut nihil aliud expectet ut torcipiat Io-quentis sensum vel assectum. A t vero simple M oratio subiunctivi modi no est peria ista, ver bi gratia si Petrus disputaret, ct cu disputarem. Si autem dixeris. Si Petrus disputaret efficeretur doctus, i a tota illa oratio perfectissima est. Secunda diuisio est orationis perfeci ae in enuntiatione, seu propos onem,& in orationem perfectat quae non est propositio, qualis est: Petre curre. Propositio, vel e inuntiatio est oratio verum , vel falsum significans. Hanc appellat
Aristoteles orationem enuntiauam: alias vero orationes Qua
tuin libet persectas, in quibus non es Yveritas vel falsitas ad Dialecticum pertinere negat: sed Rhetoricae vel Poeticae considerationi relinquendas esse censet. Moderni Dialectici diffinitioni propositionis ad ij ciunt particuIam, Indicando. Sed ea particula superflua nobis videtur. In primis quia nulIa simplex oratio significat verum vel falsunt quin sit indicatius modi. Deinde quia si propositio diiunitur ut commune genus respectu simplicis propositionis quae dicitur cathegorica, dc rei pectu propositionis hypotheticae, non recte diiunitur cum additione illius particulae, indica do. Quoniam haec propositio, si Petrus disputaret esset doctus significat verum vel falsum Sc non indicando.
Vt igitur diuisio quae facienda est propositionis in Cath e
58쪽
goric1m dc hypotheticam sammmisenda est illa parti .
cula,indicando a diffinitione Propositionis,eκ dictis sequitur falsum eme quod quidam QN nostris doctissinuis dixit,
quod quemadmodum omnes casus eius den1 nominis censentur ide nomen quia non differunt nisi in Sodo significandi Gramaticali: ita omnes casus eius de Verbi siguificant idci, &non disserunt nisi secundu considerationenia Gramaticalem. Ex quo rursus quod peius es intulit, has orationes,Petrus disputat, Petre disputa, Petrus disputares ide significarer quia partes ide significant,& nihilominus solam prima esse propositione, propter modum significadi indicatiui modi. Nos
autem dicimus quod quantiis casus nominis dc verbi no dis ferant quantum ad Cathegor ematicam significationem, tarne modus ille significadi eadem re no solu pertinet ad Gramaticam cosic seratione, propter congruitatem terinonis aedetiam ad Dialectica quatenus ex illo dimerenti modo cosurgit in copositione orationis verirasa salsitas. Neque enim valet,illa consequentia, Partes orationis singulae ide so nisi Cant, ergo tota j Psa oratio idem significat. Nam partes haruo rationu, Equus est homo, Equos est hominis , idem Gnificant:& tamen ipsae orationes no ide significant eu altera sit
vera,& altera falsa. Ratio huius e quia veritas, vel falsias quae est in copositione non sold consurgit ex simplici significatione part d, sed etiam ex compositione Hbc. documentum manifestius erir in sequetibus. Falsum igitur1 est modusignin cancri veru, veI falsurn ad Grammaticale consi eratio nem pertiuere e cum nihil sit magis propriu Dialectico ut Aristoteles insinuat,quam in oratione talem modum si nisi candi considerare. Deniq; circa modu significa di vere vel false svie veru, vel falsum acinori at nouitius Dialect icus,no quomodolibet oratio tignificet veru vel falsum, si alim propositioriis ratione in ea inueniri Na haec oratio. Verti vel fassi , fgtuficat versi vel salium & tam e no est propositio, Digendu a Vitur est, sit ni ta care veru vel falsum pro ut in diffinitione pro oositionis Portitur intelligerita esse no in actu signato , sed in aetu exercito. 1d quod Acastoreses insinuauit dicens . Est oratio in qua v eium vel falsum est. At vero in illa oratione , Ve
59쪽
rum vel falsum,non in uenitur, vertim vel falsum , sciit inliae dictione Howo quanuis significet hornine non triuenitur humana natiara. Et hoc est quod diximus oratione de bere sigmficare verum vel falsum in adis e Mercito, ut sit propositio. Nec sufficere esse sisnum veri vel falsi quod in alio est. Et quaniris verum vel favum sit forinaliter in compositione mentis,tamen quia compositio vocalis eXPrimit mentalein orationem, o videratur quasi una propositio cit illa,& dicitur vera vel falla ab eo quod res est vel non est
Caput Imrtium De multiplici diuisione propositionis.
R I Μ Α diuisio enuntiationis seu propositionis ab Arist faeta libro I. Pera her. qua D. Tho. explicat lectione 8.est huiusmodi. Est autem
inquit una primae e nuntiativa oratio affirmatio, deinde negatio. Caeterae vero omneS con
iunctiones siviri unae. Haec Aristoteles. Qtribus vel bis ut ait D. Thomas sub breui loquio duas divisiones enuntiationis complectitur Quartim una haec est. Quaedam enunt 1atio est Vnasiimplex quaedam est coniumsitione una. Altera vero sub diuisio limplicis enuntiationis est in affirmationem Sc NIegationem Et hanc diuisionem visus ecto Aristoteus priore loco collocasse: sed reuera prior diuisio esst ira enuntiationem simplice Scorta postraria. Et si triplicem diuisit in assirmationem Sc negatione. Quare Moderni merito prius druidunt propositione in cathegorica S hypotheticam id est, in simplice dc Cori possitam. Cathegorica est illa quae liabet subie et u S praeoicaii: S copulaetariqua partes principales fui. Vt horno est albus,honio dis utat Subiectu quicte dicitur illud quod reddit suppbsitu verbo & de quo aliquid assii matut vel negatur. Pradicatum vero est illud quod de subiecto affirmatur vel negatur. Copula vero aliquando est dili incta a subiecto dcorae dicath ut in hac oratione, Homo ei Lan innat: aliqua dovero eadem copula est simul Dr2 dicatu Vt, Homo Cisputat. V erbu enim adiectivum lignificat vinitiue S simplici conceptu
60쪽
Praedicatoriae, quo in illis viau seraedicatur de alio. Rellovae Lem υλ ritur hi Dotheticae & ab Aristotele dictitur coniu- exemptu. V triusque.Tota haec oratio Petrus,disputat SPau
Propositionis hypotheticae non eis praeciis coponi eκ duabus cathegori is, sed vel eκ cathegoricis,vel ex alijs orationibus,quae coniunctione adunatis continent verum vel fal- suila ut in e Xeplo posito resultat unum, verum imo dc neces . sarium, si Petrus volaret haberet alas.
Occasione huius diuitionis quaestio valde metapnysica quamus no aliena a Diale estico solet disputari. An propositio sit proprie genus ut diuiditur in cathegorica S hypotnetica Batio dubitandi est quia genus cu diuiditur in i pecies debet simpliciter conuenire singulis speciebus sicut animal simpliciter conuenit homini & couenit equo. At vero Hypothetica cio et simpliciter propositio cis non sit simpliciter una prono sitici,sed secundu quid scilicet coniunctione una Hanc quaestione disputat D. Ilio, ubi supra S laC de Coci it tres modos enuntiationis pc sse considerari: nam quae oa est simpliciter una in quantu Unu significat. Et quaeda est simpliciter plure sici quantu plura significat, Ssecundu quid Vna in quantia est coniunctione una. Quaeda aliae sunt quae neque simpliciter significant unu neque coram ctione aliqua Vniuntur. EXemplum primi,Homo est animal. EXemplum secum, et u currit & Paulus disputat. Esepiam textaj, P Irub currit,Io annes ambulat Paulus dii putat Quae tres pro