Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

551쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XII s 3

singulos geniculos capillata , et in eis solia Chamaedryos, Ocyiiiive. SpecieS Videtur Al SineS, aut MyoSotae: nam frigida quoque, et humenti natura ConStat, et Sapore nullo, valetque adversuS se breS illita , aut devorata. Nascitur in calidis , lium ectisque locis Tenapular

Herba est folia ferens pinguia, undulata, angusta , et longa in Catilibu S prodeuntibus a radice si brata, florem I nag, , eodem modo ad naScentem foliis, fructumque acinorum forma. Folia trita imponuntur inflammationibus, et corporibu S illorum, qui percu SSi Sunt, aut eXauthorati; quin erysipelatiS applicata Confert, et fulmine territis; impense enim frigida est, humidaque, et Sapore fere nullo. Innascitur Hoeit talpae Arboribus, saXisque. Sunt, quibus videatur eamdem esse cum Sopa ochiti, Sed aetate disterre, nam et vires aedem Sunt, nec plurimum disterens forma.

CAPUT LXXIX.

De NIPATLI, seu medicina Sagittae.

Multas radices agit teretes, brevesque, et parvis Bat iis, seu Camoti Similes, extra intraque candidas, unde prodeunt cauleS teretes , laeves , tenues , hi Sutique , longi, et

552쪽

HISTOR. PLANTARUM sqq

per terram repentes, Ornati juXta poStremaS eorum partes foliis Eanunculi, cujus Videtur Specie S, Serratis, et Sinuo Si S. Radicis tanti: m est in medicina USUS. Haec Sapore est acri, et urenti, tela aperie calida , Siccaque ordine quarto, et partibus subtilibus. Pulvis radicum immiStUS reSinae admovetur ulceribus pia tridi S , qUOrtim Super Vacaneam carnem exedit, ac utilem restituit. Nascitur frigidiS , humectisque , et humilibus Huexotainci locis. Servantur radiceS in annuoS u SUS.

CAPUT LXXX.

De MELLIS Indici generibus. Multa MELLis genera in Nova IHispania mihi adhuc ob servare licuit , non loco solum, Velut in Veteri orbe, verum ipsa materia , et apum diverSi S generibus distantia. Primum est Hispaniensi per omnia Simile , idemque , et quod ab

apibus IHispanicis congeneribus sponte in cavitatibus Arborum , quas Indi Sectas in apiaria reponunt, ac congerunt, fabricetur. Secundum eSt, quod parari eX Arundinibus consuevit, unde et Saccharum quoque paratur : cujus conficiendi traditus est a nobis modus in libro Huilinis plantis dica to cum reliqua Sacchari omnium generum parandi ratione. Tertium fit ex Meti , cujus etiam opificium in hujus Plantae Capite proditum est. Quartum sit in regionibus temperatis , aut fervidioribus a quodam apum minime aculeata-

553쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XII.

rum genere, simili formiciS alati S , minorique nostrate, suspendente e SaXjS , et Arboribu S , Sed maxime Quercuum generis , alvearia , globulOSve quOSilam Vocatos Micateton tecomimia0ati, SimileS Saccharinis , interdum hominis aequantes amplitudinem , ConStanteS COritS permultiS , refertoS vasculis minoribu S, denSioribu SquenOStriS, Colore fuSco, ac permulto, optimoque affluenteS melle, et numeroSa Sobole, atque foetura candida, et margaritisera, qua aSSa, et Sale conspersa, nec ab amygdaliS dulcibus diStante Sapore, quoties occurrit, id. genu S eXaminiS aVide VeSctantur indigenae, nec tamen caStranteS al Vearia , Sed Ore eXSU gentes; dum

vero editur Mel, non adhaeret cera dentibus, sed quidpiam paleis simile. Conficiunt hujusmodi apes Mel haud aliter,

ac nostrae, pariterque floribuS, et rore vivunt: Septembri que mense impenSe foeCUnda , et Onu Sta mellaria reperitin

tur. Quintum genus praedictis paulisper cedens fit ab apibus

quibusdam aculeatis, nOStratibus longe minoribus, fulvisque: hae enim oblongo orbe fabricato, quem Acomimia0ati vo cant , mellificare con Sue Verunt. In Vestigare ViX potui , an regem habeant, Serventve in opere, aut in administrandis rebus civilem ordinem ; sed Veri Simile eSi hac in re nostrates apeS imitari, quamquam adhuc ab hac rudi gente, et imperita obServatum non Sit , ni Si SatiuS eSi putare Naturae magis arrisisse barbaraS quoque, et SylveStreS CXStare apes,

554쪽

ue 6 HISTOR. PLANTARUM

velut et inter homines ipsos , qu0S eadem intellectus illustravit lumine gentes ine litaS, et ab omni civilitate, et apte instituta republica prorSUS aliena8. Et ut praedictis nonnulla alia apum, VeSparum , PSeudo mel jSSasumque genera adjiciam a me in hac Nova Hi Spania Observata non eSt praetereundum silentio genus aliud parVarum apum eXPerS aculei, Subterraneis locis mellificata S, et fi VOS ConStruenS orbiculares, vocatum Tlalneuhili, Sed non adeo jucundo opere, aut gra to mellificio ; est enim acidum Mel , et aliquantulum amarum, etsi in probatiorum generum pen Uria Soleat substitui, condimentisque immisceri. Mellificat quoque in foraminibus

parietum , riparumve Vesparum quaedam disserentia vocatarum Mootii, quae aculeatae sunt, nigraeque, Sed pallescenti dorso. Quid memorem Pseud0melissas aculeataS, tetras, et cavitates lignorum , quaS eaedem effodiunt , incolentes, sit auhxicolli a MeXicenSinu S VocataS, aut fulvaS alias noxio, venenatoque armataS aculeo 8 aut Tia Violi , inerme apum genus, nOStratium magnitudine, nigroque, et luteo colore varium y aut Gezalmiah0ati inter veSpas noXii, ac venenati aculei 8 aliasve ejusdem generiS minores 8 ahit siuauh-xicolli Pseudomelissam, quae tota nigra est , Si ala S eXCipias, quae rubrae Sunt , Venenati SSimi, et praelongi aculei, et fac charinas Arundines, adeo liae ligna ipsa punctura a Summo ad imum usque quod est a nobiS prOSpectum, atque ObSer-

555쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XIL s et

vatum in findentis ἶ Verum velle Naturae singularia , mirandaque nominatim percenSere Opera , fuerit insolentiae , ne dicam stupiditati vehementi adscribendum.

CAPUT LXXXI.

DE MO GUILPATLI , seu Sciuri medicina. Species est Alfines parva , frigida , humidaque natura conStanS ; quae Solet adversus febrium impetus illini, atque interdum etiam sorberi.

CAPUT LXXXII.

rLACHINOLXOCHITL , quam alii Tlachino alli, alii vero ichipillio vocant, nostri Hypericon nuncupare Solent, formam non eXpedit referre, velut notissimam; de viribus nonnihil subjiciam , deque usibus , quos praestat hujus orbis colonis. Calida enim est, Siccaque natura prope tertium ordinem : menSeS , et urinam evocat, ulceribUS medetur , horrores intermittentium fugat, et Scabiei , aliisque cutis infectionibus est remedio; nec desunt, qui addant ad cutem evocatis humoribus sanare febreS, quaS puncta Sequi solent; acriS enim est , et nonnihil amara. Nascitur in collibus regionum temperatarum , ubi contingit folia in rubrum omnino mutari colorem.

556쪽

CAPUT LXXXIII.

DE TENACHI L Cmra , seu Tlachino ochiti lapidum. Catiles profert tenues, teretes, et purpureOS, ac longos quatuor dodrantes, solia Origani, flores luteos , parvos in corymbos compositos juXta Catilium parteS pOStremas. Frigida est; quamobrem folia lusa repellunt inflammationes.

CAPUT LXXXIV. De TLACHINOL CHIra Frutice.

Arbuscula est solia serens obrotunda, parva, Subalbida, et mollia , fructum , ut audio, OXyacanthae, initio virentem , mOX Coccineum, ac pΟStremo nigrantem. Folia inclinant in frigus, etsi omnino non vacent calore , et SalivoSam participant naturam: radix vero Subamara eSt, et adStrin gens, ac nonnihil calens. Succus soliorum insusus lenit adstrictam alvum , folia vero ipsa ulceribus medentur. Nascitur apud Talibi ecenses , et Temimthzincenses.

Radicem fibratam fundit, caules tenues , et dodrantales, et folia Amygdali, sed minora. Frigida constat natura, et iebrientibus opitulatur. Provenit in calidis collibus. Vidimus

557쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XII. s 9

aliam Plantam ejusdem nominiS apud Tacatlahilenses, Surculosis tamen radicibus , et aliquantulum calidae temperiei, soliis longis , et hirsutis, angustis , Serratis , et pinguibus,

quae Scabiem curant.

CAPUT LXXXVI.

Radici insistit obrotundae, SurculOSae, aSperae, intUS-que candenti , unde profert cauleS SesquidodrantaleS , aut paulo longiores, ac rubescentes, et in eis solia longa, et impense angusta, ac floreS in Summo ComanteS , et e Candido purpurascentes. RadiX est dulciS , ac grati Saporis non sine quadam amaritudine , et calore. Pectoris dolores , alteriusve partis ortos a frigore placat devorata eX cauati unciae unius mensura ; tu Sa Vero, atque admota ulceribus medetur , capitis dolorem tollit, et strumas diSSipat, curat praeter naturam tumores , et febricitantium subvenit anhelationibus. Nascitur in planis regionum calidarum Temtiaci Sunt, qui Tezompulli tenuet foliam vocant ; sunt , qui Tata alli, necnon qui Tlanens0kam , quamquam diverSa Sit ab ea , quae proprie Tlanensoka nominatur , de qua Suo dicendum est loco. Vidimus aliam Herbam apud Tac Philenses eodem nomine , radices fundentem longas , tenues , fulvasque, folia parVa , Serrata , et oblonga , cauleS sul VOS , tenues, et Octo uncias longos , quae nonnullum quoque calorem participa-

558쪽

s so . HISTOR. PLANTARUM

ret haud citra siccitatem , pannis mederetur , alii Sque praeter naturam tumoribus , quoS brevi apposiLa exterminaret, atque finiret.

CAPUT LXXXVII. De TLACHIN0LPATLI.

Volubilis genus est purpureum caulem serens, et in eo folia scutorum figura , parvos , et oblongΟS floreS , et orbiculare semen. Frigida, et glutinosa temperie constat, inflammationes repellit, et febribus adverSatur. Nascitur humectis, et calidis loci S.

CAPUT LXXXVIII. De I LACHINOLPATLI altera.

Vidimus apud TLootesecenses aliud Tlachino ochisi genus , quod depingendum non putavimus , radici insistens crassae , frigidaeque , ac nimium adstringenti, quaternas longum Spithamas , ac producens folia scabra , et interdum coccinea , oblonga , Menthae proXima , Sed minime Serrata.

CAPUT LXXXIX. De T LACHINOLPATII tertia.

TLACHINOLPATLI , quam alii Tlachino ibuit I vocant, Herba est binos dodrantes proliXa, solia Origani serens, aSpe ra , Subalbida , serrata , et Oblonga , caules lignosos, SubalbidOS , teretesque , et surculosas radiceS , eXtra nigras, et in-

559쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XII. uesi

tiis albas. Olet eas plaCel tutas , bellariave, quae ex triticea farina, Mentha, et CaSeo Conficiuntur, aut adipem,' quo adjecta gallica nardo tu Xatis, perfracti Sue OSSibus circa initia morbi succurritur. Amara eSt , Calidaque, et Sicca natura constat. Scabiei medetur, Ustis , aliisve parvis inflammatio nibus, aut tumoribUS Crurium. Jus decocti ejus lieni dicitur mederi , ac infla Sum intestina purgare. Provenit apud Tleto canenses, et TanguillasseHSES. Sunt, qui Zacantiachichinoam vocent. Nascitur etiam Tetelae , Ubi eadem devorata, et eX-trinsecuS admota punctiS medetur.

CAPUT XC.Dg TLACHI LPATLI quarta.

Folia profert Limonis, crasSam radicem , ac SUrculoSam, mollemque, cauleS proliXOS, ac flores , julosve Betulae paene similes. Folia tu Sa , atque devorata brevi adserunt mortem , sed dulcia Videntur, ae moderati Caloris , ac tumores praeter naturam applicata discutiunt. Nascitur in calidarum regionum editis , aut humilibu S locis, qualis est Quauhque chulenSiS.

XCI.

Folia fert pinguia, inaequalia, et hirsuta , subalbida, et amygdalinis similia. Foetidus est Frutex, verum frigidae, et

560쪽

adstringentis temperiei, Calosis temperati. 'lint erysipelatis emplastri forma admotum mirum in modum prodesse.

CAPUT XCII.

Radices fundit ΤLACAINoLXIΗUiTL Capillorum in Star, et ex quovis geniculo caule S sul VOS, et Volubiles, folia rara, subalbida, et hirsuta , longiu Scula, angu Sta, et mollia, frigida natura, lubricaque. Illinuntur haec inflammationibus, erysipelatis, et ustionibu S , et dySenteritS medentur epota. Nascitur in calidis collibus. Alium eodem nomine Fruti cena offendi apud Tacapicbtienses, Sed calidum, Siccumque, et odorum , quam ViS diasrhoeaS quoque coercentem , quatuor longum Spithamas, et caules minime volubiles fundentem e craSSa quadam radice , et in eis folia similia praecedenti. Sunt, qui dicant adhiberi erysipelatis; verum citra rationem , Cum caliduS Sit, quanquam radix calore foliis cedat, nisi tamen inclinante jam assectu eo utantur.

Sedi est species frigentis , ut ceterae naturae. Tundunt Ilidi Plantam unam, et infundunt in aquam , ac residere permiSSaaquam potandam propinant adversuS febreS, atque ita calorem