Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

541쪽

liti mectet , quamquam ita bilem facile converti dicatur. Sapor est ejuS fructus, quem VulguS malac0t0Heum vocat, non sine quodam, ut dictum CSt, acore. Condita aliquando saccha-ro , atque ita delata in Hispanias gratiSSimo Succo placuere. At recentia secantur in fruSta , ac muriae permittuntur imma- descere, ut parS in bilina apta nata converti eXSiccetur, ac velut evanescat. NaScitur in calidiS regionibus , montosisque locis.

CAPUT LVIII.

Folia fert Ocymi , sed minora , flores Tetitetiquisiti, et Eloquihic , et caules quadratos Teitetiquisiti. Olera sunt

omnia haec , necnon et Tepequisiti, quae edi solent cruda , et calidam naturam praesei erunt , Sapiuntque alterum Sisymbrium Dioscoridis, ac fortaSSis in ejuS SpecieS possent referri. Nascitur inter Segetes , et cum frumento Indico incipere , et finire solet. Est et alia Maieta uiliti soliis tenui bus , ac trifidis, quae eadem constat facultate, eStque similiter edulis, et pectori , asthmatique mirum in modum conferens. Rus autem radix fibrata est, cauliculi breves, flores vero lutei, ac similes Chrysanthemo. Nascitur inter sata Mexicensium agrorum.

542쪽

HISTOR. PLANTARUM

CAPUT LIX.

Vidimus apud Xoxotienses duas alias Herbas , quarum priorem vocant incolae MATZAI QUILI TL , foliiS minutis, po Steriorem Vero , quae anonyma illis e St, folia cuniculorum auriculis similia exornant : frigida natura ConStantes, quaeque febribus, et nimio adverSentur calori.

De NEXI VILITE , seu Nasturtio , Iberide De Indica. Nascitur apud MeXicenSeS Sua Sponte , pa8Simque in ruderibus , atque macerii S Nasturtii quoddam genus nostrati persimile, MEXIXQUILITI ab ea gente Vocatum , dolores a causa frigida eXortos mire alle VanS, Crurium tumores discutiens jure decocti ejus illito , et Sanan S calce permi Sta impetigines. Quin ex eodern parari Solet medicamentum egre gium asthmaticis, eXcipiens Mexixquisiti paroti , persi- Corum praecociumque nucleOS, Semen Cydoniorum , ficus nigras , et gummi tragacanthi, aequali portione. Teruntur vero Omnia, et tragacanthi , SeminiSque Cydoniorum Salivae immistorum stillatilius eXtrahitur liquor , bibiturque cochleari S mensura matutino , quotie S eX pedit , atque ita curatur morbUS, redditis excrementiS, pituitoSisque e X purgatis hil-

543쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XII. sa s

moribus ter, aut amplius, quoties Sumi Coatingit. Fit autem medicamentum , Si OPUS Sit, vehementiu S auctis nucleis. Est etiam mirabile adeo acrem Herbam , atque calentem butyro vaccino SaliS eX perti CommiSta n , et applicatam renum calori mederi , atque ita Sedare urinae ardorem , quemadmodum in me ipso, Cum ejusmodi premerer morbo , eventu laeto atque felici sum expertus. Sunt, qui I Iachbothoilan vocent. CAPUT LXI.

De NASTURTIO Pervino.

bro similia, Sed exilia, et angulis quibusdam interdum Va riata , appendentiaque pediculo , nequaquam media parte si . sed e loco in alterum circumferentiae ambitum inclinante inferne Squallentia , et virentia Superne, caulem rotundum tenuem , Volubilem , pergulisque , quibuS Ornatus gratia ashiberi solet , sese implicantem , floreS e luteo rubescentes, Aquilegiae, OSyridisVe instar gerentes inserna parte contortum tubulum , Superiori vero Septem folioliS Constantes, quorum dub magnitudine praestantia deteris, ac duo alia miti ima lineas quasdam rubeas inscriptas gerunt , plagis Christi

544쪽

optimi Maximi, quibus cruces paSSim Ornari solent, haud dissimiles; tria vero reliqua, quae mediocria inter praedicta sunt, tria veluti clavorum capita. Calida , et Sicca est haec Herba ordine fere quarto , Saporeque, et Viribus nostras Nasturtium indistincta aemulatur Similitudine; adeo, ut inter Nasturtii species, etsi forma longe disserat, possit impune recenseri. Viridaria, pergulasque , et fgulinis vasibus sata senestras , atriaque ipsa e XOrnat. Viret toto anno , floresque producit, nisi cum frigoris Vehementioris obstat inclementia. Adhibentur flores acetariis , quae eX Oleribu S parantur, gratiamque ita et Saporis, et aspectus addit. Ventriculo ex frigida causa imbecilli, aut flatu dolenti Subvenit, tussi auxiliatur ; tritus idem cum alumine doloreS dentium sedat, aufert dolorem, et tumoreS a Causa etiam Calida ortos, nempe eadem discussa , si frigidioribus adjungatur medicamentis , et ulcera curat inflammata: nam et contra excitatos a frigore dolores nostrate Nasturtio admoto uti mos est. Quibusque locis , sed praecipue calidis , totoque, ut dictum est, anno , nisi vehemens frigus Sit impedimento, et viret, et edit

CAPUT LXII.

De MIC ATLI, Seu piscium veneno.

Volubilis, est soliis Clematitis Daphnoidis , laevi caule,

ac per terram Sparso. Pisces fluminibus inspersus necat, et

545쪽

oculis corteX laevigatu S medetur. NaScitur in calidis , moderatisve regionibu S ubique.

Radicem fundit longam, tenuem, sibratamque, et Sera sim gracilescentem, folia Salviae, Subalbida inferne, serrata, et oblonga , Semina, si OseSque montani Polii, aut Marrubii verticillis similia , extremiS ramiS CoadhaereScentia , et caules teretes. Folia thus indistincta olent Similitudine , ac pis ces lusa, et fluminibus insperSa Occidere Solent. Frigida, humentique Videtur ConStare natura , et medetur ulceribus. Nascitur in campestribus 2Dacapichilae locis. Sunt et aliae hujus Herbae differentiae, quae quoniam natali loco distare multi visae tantum Sunt, erunt a nobiS Omnino praetermittendae.

Est et tertia alia Planta quae a piscibus interficiendis habet nomen , StupefacienSVe , CUJUS nulluS praeterea narratur usus; foliis quoque SubalbescentibUS, Sed Venosis, ac Circa sinem obtusi S. GliauhnahliacEnses quOS IaaScitur, Tiati alli Vocant a frigido, quo conStat, temperamento.

546쪽

ue 3 8 HISTOR. PLANTARUM

CAPUT LXV. De MICHPATLI quarta.

Volubilis est radicis magnae , fibrataeque , aeriS, et pungentis, unde proseruntur soli a magna, Cordi S, Scutorumve figura. Interficit et haec piSceS erodente, quam Sortitur, facultate , unde nomen, et tumoreS praeter naturam discutit. Serpit per terram , floremque album , ac parvum edit.

CAPUT LXVI. De MICHICHINC ZELI.

Radicibus innititur longis, tenuibUS, et rotlandi S, e qui bus oriuntur cauleS, et in eis folia Plumbagini similia. Ajunt impense frigidam eSSe Plantam , eademque admota propellia capitibus puerorum noXitim, atque Vehementem Calorem; quamvis, ut eXperimento ipso de Psehendi, paulisper amara Sentiatur CAPUL LXVII.

De ΜIMA ATLI TFauhtesecensi , seu sagittae medicina. Frutex est radici in Si Stens Raphani , fibrataeque , unde profert cauleS Sub nigros, et in eis folia Ocymi, in seriae hirsuta, et subalbida, terna, et Obrotunda, florem spicatum, ae lanuginosum , ae demum in pappos abeuntem. Radi X est frigida, Siccaque , et impense adstringens. Opitulatur quibus

547쪽

que fluxionibu S devorata , aut admota, et ulceribuS in Spersa medetur. SimiliS est ea Herba, quam Chutullenses sit aut letonteti Vocant , forma, et viribus, Verum hujus floreS Cymbalorum Constant figura : radix parum adstringit , et hae inorrhoidas dicitur eXSiccare.

CAPUT LXVIII. De MINCAPATLI Secunda.

Radicem fundit longam, folia Ciceris, lanugine quadam

obducta. Calida natura con Stat, et amaro Sapore. Praeter naturam tumoreS unciae uniuS pondere admota dicitur dis

cutere. CAPUT LXIX.

De NA ZTLACOTL , seu virga sabelli. Radicem fundit Crassiusculam , et capillatam , e qua multi prodeunt quadrantales stipites , et in eis folia Ocymi, Serrata , et aspera , floreS pallenteS, et magni in corymbis. Ventris haec Sedat dolorem a frigore eXcitatum, si radix semunciae pondere devoretur, alvumque ad Strictam lenit.

CAPUT LXX. De secunda ΜΑΜ MPLA PL.

Herba est similis Nahoit utet , sed soliis Solachi, nec adeo scabris , luteis floribus , Nahoit epota similibus , et ra-

548쪽

dice surculoSa , n agnaque. In Signi qualitate caret, atque ideo depicta non est, etsi frigenti temperie constet.

CAPUT LXXI. De tertia ΜAMAZPLACOTL.

Herba est radicibus in Sistens Similibus Asphodelo, sed magis acuminati S, Unde profert Caules pennatos, et in eis soli a Salicis, angusta, octo uncias longa , et luteos flores. Radices amarae Sunt, ae lubricae participes naturae , Salivosaeque. Tu SSi egregie medentur Semunciae pondere ex aqua, aut alio liquore lenienti epotae , et succus ejuSdem infusus semen retentum pellit. NaScitur in calidis Tae ichtiensibus,aSperiS, et montoSi S locis.

CAPUT LXXII.

Herba est radicibus insistens si brarum instar longis, et tenuibuS, unde profert caules pennatos, quales sunt illi Nahuit eputet , quadratOS , Striatos, et asperos, folia Naboite stita , Sed minora, ac sic res pallenteS, et rotundos. Radi ces fundunt Sanguinem in vicem Succi , calidaque, et reSi nos a ConStantes natura frigori Ventriculi , alvique dicuntur mederi , flatum discutere, et viscera roborare ; jus vero decocti earum ventrem emundat, ac doloreS curat epotuiIG

549쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XIL ue i

quin et quintam eodem nomine vidimus Plantam quadratis caulibus, Striatis , et purpureis , Sinuosisque foliis , qualia paene sunt illa Polypodii, odoris , calidisque , ac siccis , so-ribu Sque luteis, ac per ambitum candentibu S.

CAPUT LXXIII.

De ΜEALXIHUITE , seu Herba lacte manante.

Herba est duos dodrantes longa , radicibus insistens orbicularibu S , et fibratis, quas Statim agit Vel cacumine ipso terram attingente : eX hiS profert caules teretes, Viridesque, et vergenteS in cyaneum colorem , geniculiS interceptos, sarmentOSOS, CaVOS, et ornatOS rariS, Ocyminisque, Sed minoribus , et magiS acuminatis foliis. VivaX Herba est, frigidaque , Sicca, et adStringenti natura. Lacte manat, unde invenit nomen. CauleS, foliaque tu Sa, et unius drachmae mensura devorata di arrhoeas certiSSimo sistunt eventu. Idem praestat jus decocti illorum. Nascitur Pahuatiani.

Fibratae insistit radici, unde prodeunt cauleS per terram Sparsi, tereteS , teneri, ac per intervalla geniculati, referti foliis ocyminis, undulatiS per ambitum , ac aliquanto majoribus , e singulis nodis orientibus. Jus decocti hujus Plan-

550쪽

tae enixarum tormina levat , et earumdem auget vires. Nascitur in temperatis Qualibi ecensibus , editiSque locis.

CAPUT LXXV. De MIXIU CAP VTII, Seu enixarum medicina.

Herba est caules edenS binOS dodranteS longos, teretes, tenuesque , et in eis Urticae , Menthaeve, aut Ocymi folia. Amara est , guStu odorata, et ordine Secundo calida , et sic ca. Propinatur jus decocti ejus enixis bi S, terve matutino tempore , unde nomen. NaScitur in Quat utrilani temperatis locis, editis, aut campeStribuS.

Volubilis est radices edens Surculosas , et solia Persici. Amara est, et calefacienS ordine Secundo non Sine siccitate , subtiliumque partium. Bibitur ejuS radiX tempore matutino adversus hydropem. Provenit in temperatis uuat ululani

lociS.CAPUT LXXVII. De MATLAN, Seu manu dentata.

Herbula est caules fundenS tenueS , quadratoS , striatoS-que , et per terram Serpentes, e radice transversa , et juxta