Veterinaria

191쪽

quo modo a passo, quod Graece dicitur Vinum enim dulce appellatur , quod aliquam habeat dulcedinem, ejusque vel nativi, vel factitii

multa cognoscuntur genera . Passum Vero, Seu

unum genus vini constituit, quod ex uvis vel in area sole siccatis , Vel in Sarmento torrefactis conficitur. Hoc vinum Graeci dulce simis pliciter vocant, ob summam Saporis suavitatem . 6 Sextarius, . Galen. adnotat hanc mensuram olim non fuisse apud Athenienses , sed postea a Graecis acceptam. Sextarius Vero Romanus uncias vis inti , Atheniensis octodecim pendere creditur. Duas heminas continet, ut ex versiculis Rhemnii Fannii supra adnotatis apparet. II Gramen, Triticum reperis T. dicitur graeceo ρ do τις ab agris , qui αγροι nominantur 3 παρατον οῦγρον et ἱ στnuem, quia in agro consistit. Diosc. lib. q. cap. 26. sic describit gramen, quo medici utuntur. Gramen viticulas habet geniculatas , per

terram repentes , quae a suis articulis radices sparingunt dulces, et internodiis distinctas , folia acumiis nata, dura, lata , initar arundinis parvae , quibu*boves, et iumenta Fascuntur .

18 Herba medica, medicasso iarixa L. graece

192쪽

dicitur μ ηδί η , quod , ut inquit Plinius lib. 18.c . I 6. etiam Graeciae fuerit externa , et a Medis per bella Persarum advecta . Strabo lib. D. de regione Media agens ait : et herbam , quas maxime nutrit equos , cum in ipsa abundet peculiariter ,

medicam Mocamus . Diosc. lib. 2. cap. II 2. ita eam describit : Medica dum recen Isr erumpit,

trifolio pratensi similis est . Cum procedit soli s iis

angustioribus , caules edens trifolli , et sit quas ad instar corniculi intortas , quibus semen adnascitur lentis magnitudine . Medica est ab animalibus, et praesertim bobus valde expetita , quibus est salutaris, dummodo ab immodico se abstineant esu. Hinc merito Plinius loc. cit. scribit : Dari non ad satietatem debet, ne deplere sanguinem necesse sit .r' Interdum oportet equis sanguinem mittere, et aptum ipsis praebere cibatum, ne in morbos incidant, incolumesque Serventur . Ideo optimum est cognoscere equorum temperamenta , ut alimentum rite assignetur, et Sanguinis missio, cum deceat, instituatur. Et revera quam Vi S sanguinis quantitas determinari non possit, quae morbis occasionem praebeat, tamen certum e*t, in animalibus, quae in culpata gaudent valetudine, sanguinem CSse bene constitutum, et aliquando ita abundare, ut iunctiones laedere valeat: igitur ad im-

193쪽

impediendum quominus moibi nascantur , qui aptet hora produci solent , sanguis mittendus eSt. Equi vero , qui sunt debiles , et aegrotantes in campum gramineum ducendi erunt, ut humores

Ie noventur, et robustiores evadaut .ao Hordeatio, quae Graecis dicitur Κροιίσις, proindeque Κρι ἐν hordeatione laborare, juxta veteres hippia tricos est morbus , in quem equi incidere solent, si longo confecto itinere , aut cursu hordeum devoraverint. Tunc enim crudi humores gcnerantur, qui subeunt tergus, et sensim per totum corpus expanduntur . Haec sunt huius morbi Symplomata . Equus convellitur, non incedit, nee artus flectere valet, magno enixu mingit, pIOSter nitur , nec surgere desiderat, et decumbens pabulum sumit, oculi male assiciuntur, et inde caligo ipsis ost unditur , os aphiis titiatur, Valde calide eXpitat, et ejus venae tumescunt. Qui de huius aegritudinis curatione , quae olim instituebatur, percontari cupiat, AbsyItum, et HieIoclem cousulat de hordeatione. 2I Αἰχενίοιν, cervicem incidere significat .

Schol. Sophocl. in Aliac. pag. mihi i9. In Hippia tria vero indicare inquit Budaeus loro caput equo-

194쪽

3 72

gum complecti, et adstringere ad hoc ut venae in.etumescant, et Sanguis detrahatur scalpro . 22 Mentem adjicere non debemus ad ea , quae auctor proponit, quoad armentitiae conceptionem , utpote prorsus inutilia , et empyrica . Cautiones adhibendae , ut armentitia procreet, apud hodier-nOS georgicos, et Veterinari OS angenio praestanteSinveniuntur . Verum indubium est , frustra artem agere nat tira invita. Foeminae enim animalium; ideoque etiam equa remediis non indigent, ut certo generent; et quaedam signa exhibent, quae eas in Venerem rapi, et ad conceptum naturaliter disponi manifestum faciunt. Equae maxime commoventur, exiliunt, argutis Sculis, et igne micantibus aspiciunt, insolitos hinnitus edunt; earum loci genitales magis rubescunt, et ex his vel mucus, vel sanguis, Vel humores sanguinei emittuntur . Haec foenomen a Vere et autumno accidunt, quando scilicet equae magno oestro , et fructuose admissarium Iecipiunt. 23 Acetabulum Romanum par erat Graecorum mensurae cavae, quae os; υβοιπον dicebatur. Plinius Zib. I s. cap. ult. adfirmat acetabulum fuisse quas tana heminae partem.

195쪽

24 Drachmam , sicut unciam , cujus octava pars est, Graeci a Romanis fortasse mutuati sunt. Drachma sex obolis constabat. Suidas οβολων -

αι Quid sit hipporthi sum , ἱπποχιζον , plane assequi non potui ; quamvis non dubitandum puto, quin id sit aliqua planta, vel radix hoc vernaculo

nomine, auctoris aevo, appellata. Constat ex duabus radicalibus ιππος , equus, et ριζα, radix et quasi radicem equi denotaret ; vel radicem magnam ; Siquidem mos erat apud Graecos Vocabulis praepo nere hippo ad magnitudinem indicandam et ex. gr. hippo selinon Latinis est magnum appium . Vid. Fuchsium in hist. plant. et Scaliger. in animadvers. ad Iraeophrast. his t. plant lib. 6. cap. s. sub verb.

φλξως. 26 Legitur in textu σμυρνης ολγας j3. 'Oλκr est idem ac drachma. Hoc testatur Galen. L de pon- dctr. et mentur. et Palaemon scribens :Ηolceque a drachma non re sed nomine disseri .

27 Struma , χοίρας, est glandularum morbus aspeciali cacochimia productus. Invadit aliquando dumtaxat glandulas faciei , et colli ; aliquando etiam plures glandulosas partes , et g ssicit tumores duros,

indolentes , racemosos, nodo SOS, et inaequales.

196쪽

Struma lento gradu suum cursum absolvit, est valde tenax , et in ulcera praVae indolis, scirrhos ,

et cancros abit .a8 Candens ferramentum graece καυτηριον dicitur . Cauterium est quodcumque adurere Valet , et in potentiale , et actuale dividitur . Primum est substantiis causticis compositum, ut solidas partes colliquet et alterum est ignis , aut materia ignita , ut ferramentum candens . Hoc, inquit Galenus , aereum calamum perforatum in fundo esse , per quem aliud ferrum candens inductum adurit. Pro diversitate vero partis comburendae figura, forma, et magnitudine differt . 29 Aspera arteria, αρτηρία. Olim arteriae nomine appellabantur tantum canales illi cartilaginei , et duriores qui ad pulmonem excurrunt , ut testatur Gal. Ideo raucedo , quae proprie est asperae aIteriae assectio , αρτηριακον χθος dicitur ; remedia vero ad hanc vocis laesionem , et vitia ejusdem asperae arteriae , αρτηριακὰ , arteriaca nominantur.3o Vocem , κεδρειν , cedriam , interpretatus sum oleum cedri. Cedria est celebris pix a quadam cedrs magna , κε ελα τη dicta , erumpens , quae

197쪽

proprie loquendo es r cruda cedri lacryma . Nonnulli. a Sserunt cedriam a cedrio , seu oleo cedrino ,

quod graece dicitur κέ' ιον , differre , quia hoc

liquidius est , et magis oleo sum ; ast ced Ita, et cedrium ab auctoribus indiscriminatim accipiuntur . Cedria valde calida est , et sicca 3 idcirco humiditates absumit - , quae in cadaVer bus putrefactionem sollicitant . Nicandri Scholiastes, διὸ και τοῖς γε κρους α nπτους ποαὶ το νο

ruptor facit, humorem, et fluxum expellens: unde aliqui mortuorum vitam appellarunt. Caeterum ob hanc eximiam calfacieiadi , et siccandi facultatem pelles viventium corrumpit , et carnes adurit. Uerum non Solum cadavera , sed etiam libri, et quidquid erat posteritati transmittendum, cedria olim Ungebatur. Plinius lib. 3. cap. 13. de libris Numae, secundi Romanorum regis: Et libros cedratos fuissct : propterea arbitrarier tineas non tetigisse : in his libris scriptae erant pEllo; hiae pytlagoricae . Antiquis temporibus cedria , et oleum cedrinum Variis morbosis affectibus tum hominum , tum animalium auxilio fuere, ut ex Dio Se- lib. I. cap. ios.

aliisque antiquitavis scriptoribus colligitur . 3i Ficus sunt generatim dulces, suaves, nu

198쪽

trientes , et cima exiccantur Superficie tenus sac. chatum emittunt, magis sapiunt, multisque sa- cultatibus pollent Sunt expector an Ies, emollientes, at Vum moventes, tussi Veteri, diuturnisque pulmonum a lectionibus convenientes , et a Veteribus sub cataplasmatis forma impositae , ut tumores discutiemes , et maturantes laudatissimae reperiuntur - Durans Romanus medicus hanc versibus ficuum scripsit historiam . Calfacit , humectat, abstergit, discutit, alvum Cit, lotiumque simul γ υs , tum menstrua ducit,

inlaturat strumas , emollit, concoquit , algus Expurgat renes , tussi veterique medetur ;Ast matura recens alvum solvitque , cietque Judorem , pspulasque , sitimque , et tormina sedat 9 Sicca auget vires , alvo utilis, alteriaeque ,

Renlb Ug , et vesicae , necnon gutturi et ipsi , HVaropicisque, et anhelis valde est apta , caducis Et morbis ; tussi et veteri , νttiisque medela est Pulmonum , iecorique obstructis , atque lieni;

Pernio c dit ei ; νenti em haec flatibus implet,

Excitat et scabiem , et pruritum tum sub inanem , Sublaxam et carnem generat; nimio illius usu

Hoetica si scabies , et tendum copia , tandem Ante cibum Icus bene sit matura, bibatur Tympka deinc fistens , poterit ni it inde nocere , Dum ne sint nimiae ; immodicoque fruaris in usu .

199쪽

32 Libra , Uτροι. Litra a Medicis suit adhibita unciis duodecim, seu nonaginta sex drachmis composita , uti constat ex Galen. deponii. et mens. cap. I. et 2. Litta vero hippo iatrica nonaginta drachmis constabat , ut supra diximus. 33 Nitrum , νιτρον , veterum Videtur esse al-chali minerale nativum , quod copiose in Aegypto invenitur circa confinia Nili , ubi efflorescentes stirias vel rubescentes, Vel caerulescentes reperiri asserunt ; idcirco ab aliquibus Niliacum vocatum est. Hoc nitrum recentiorum carbonati sodae impuro respondet. Aegyptii ad impediendum quominu S moItuorum corpora putrefierent , hoc sale ea condere solebant. 3 Galbanum , γαλβίνη , pro usibus medicis olim frequentius adhibebatur. Dioscor. lib. 3. cap,97. Galbanum liquor est ferulae in Syria nascentis , quod aliqui in et tum vocant . Laudatissimum est quod tkuris e figiem praebet , cartiladinosum , purum , Fingue, minime ti notum habens aliquid admireri seminis, et ferulae, odore gravi, neque valde humidum , neque nimis aridum . Galbanum e trunco bubonis galbani extillat . Ex Persia , aliisque Orientalibus plagis nobis concretum adfertur . Est mollius culina, albicans , aetate Vero flavescens , et

200쪽

subrubrum, odorem emittit ingratum, et saporem habet amarum , et acrem . Excalfacit, membra pa- Ialytica roborat, convulsiones solvit , et tumo Iesdiscutit. 3s Propolis , προπολις , est gluten staVum , Udorum , cerae proximum , quod in alveariorum foribus invenitur. Diosc. lib. 2. cap. Io6. ita inquid de propoli. Propolis eligenda flava , olorata, sty-r.rcem referens , in summa ariditate mollis , si mastiche, modo ductilis . Valde exca facit, et evocat, et aculeos in Dos exirhait . Prodest frictita in russi νetere . Imposita tollit impetigines . Circa alveariorum oscula cst Osar naturae reFeritur.

36 Pix , πίσσα, est resina plus , minu SVeatra, odorosa, pinguis, splendens, laevis, quae vel sponte a pinu picea guttatim efflluit, vel incisionibus obtinetur . Calfacit , et tenaces humores Iesolvit . 37 Axungia, αξουγγιον, sic ab axium rotarum unctione dicta, est substantia pinguis ab animalibus desumpta. Emollit, et lenit . Frequentius externe pro unctionibus , quam interne venit in usu . Vid. Manget. in Biblioth. p armacoutico-modica sub veib. Axungia .