Comoediae;

361쪽

IN ANDRIAIl. I si

i ii virgilio voluiit:

Ulter tib undecim tum me tum CC erct trannus. 5Unde et iii iii in numerii in suum liabent. ALTER vero ut diximugile luobus, io est, de duodecimo et tertiodecimo. Et xta copulatio, iter ab undecimo, tertium deci ilium an iiii in si Titilicet, qui vicinus est pubertati, quo veri simile ieret, illum Veneri Potuisse servire IoV. 2. ACCEPIT CONDUNONEM: Probavit se ille et quod osse rebatur ab iis . . I I IM, L. ciUAESTUM OCCIPITI Dei nil meretrix esse coepit. Cauta narratio. Docet se in omnibus filii factis semper adhibuisse curam et metum tuam plurimum, ne in malos Iliores contubernio duceretur. Sumpsisse et osticium pene servo-Isrunt, ut interrogaret servos contubernalium, et diu quaereret desilii inoribus nec priua re sui exceret, quani disciplinam integrani reperirc t. uibus iam rebus fidem sacit ad futuram quaestionem: ut veri simile videatur esse, quod Diotus est in lilium iuste, qui se in per de moribus inquisitionem habuerit nec aliquando integraetoomnia reperiri potuerit iratus, eo quod Pamphilus inaret. Pulchre post interrogationem, nihil aliud a servis videtur esse responsum, nisi de aliis amatoribus. Ne tamen Servorum respondentium calliditas Pamphilum celare videretur, et ipse interrogabat, uti prudens servus interrogatus de Pamphili nomine, facile 2 suctus eius possit exponere. Quani quam iam signuli fuerat castitatis, inter amatores non fuisse coenatum. V. 2. ITEM ALIO DIE QUAEREBAM: Et hic perseverat similiter senis diligentia, ne unius diei iudicium circa disciplinain Verum Sse Ion possit. 3o V. sis. NAM QUI UM INGEMIS CONFLICTATUR EIUS MODI : Confirmat per sententiam vitam silii et integram disciplinam. Negat esse melius eo ingenio, quod cum inter vitia Tersatur, suam teneat firmitatem. V. s. CUM ID Mi III PLACERAT: Probat filii vitam non iu-35 dicio suo tantum, ne videatur hoc fecisse amore, sed et testinionio civium ceterorum. Quae quidem res ad futuram quae-Stionem argumenta suggerit maxinia nam similiter eius filius iudicio patris et testimonio civium comprobatus est, quod nondum amare coeperit. do

V. TO LAUDARE PοRTUNAS MEAs: Ubique fortunae attribuit, quod boni silii sunt, ut a Iustius Praetere abiro liberis alis fortunαIO. V. 5. In Vir et ilio ela v. ViIi. v. s.

362쪽

iso LUCRA INHI COMMENT.

Cli remeti conditionem optiniam declarabat. sa BRAATH: Ileatum fecisti. V. BI NOANU NitUAM AEOM.ACRLMABAT: IIas aerumn sun- Iodebat alii philus propter eam a in iliaritatem, tuam labebat ex coniunctione eius titulieris, quae Cliryx illi cliaris, in in suerat. Sed quoniam Clirysis mortua, salva nute iii illa, quam diligebat, ideo

nonnuniluam conlacrumabat, id est, cum aliorum lacrumis suas tuoque miscebat.

I V. d.' MLiUM MORTEM 'AM FERT FAMILIARITER Hoc est, si dolet ut familiaris.

V. G. HAEC EGO PUTABAM ESSE MMA HUMANI LNGEMI: Cum nondum argumentum litiuod osticium malae ostenderat dirum ciplinae, Iani ei, dolor iam lutura prorupit, reum esset admonitus 2o falsa fuisse, quae viate redebat pietatis indicia. V. B. EGOMET QUOQUE EIUS CAUSSA : Ut quoniam siliuni perspeXeram praebere ei lacrumas, quam non diligebat, ego quoque metum obsequiumque praestarem. F. IN FUAUS PRODE Iettio est, in obsequium funeris.

25 V. s. Nini SUSPICANS ETIAM MALI: Mic auditorem mali interpositione suspendit, qui mitiori narratione tenebatur. V. I. ASPICIO ADULESCENTULAM FORMA Et hic similiter duo tetigit aetatem, quod ADULESCENTULAM dicit et vultum, quod FORMAM posuit. 3 V. 2. ET ULTU, SOSIA : Quasi tertiunt, videtur adiecisse

vultum Nanique forma naturalis facies V vultus vero animi motus, faciei ad tempus aptatus. V. B. PERCUSSIT ILLIC ANIMUM : Cum formam vidissem, cuni Iacrumas perspexissem, cum ChrIsidis sororem hanc cogno-35vissem, sum nescio quid, inquit, continuo suspicatus. s. o CILLUD EST, HINC ILLAE LACRUMAE: in illa sunt argumenta coniecturalia, quae supra diximus veri simile esse filium amaro

meretricem, quod tam familiariter ad Chus idem se adplicarat. quod eius tam familiariter fleret interitum Hoc est enim quod do dixit, I IN ILLAE LACRUMAE. Sed quoniam adhuc parva suspieio

est, adiecit argu Inenta.

V. Io2. IN TERRA HAEC SOROR, QUAM Dixi et ullum maius Potest argumentum reperiri, quam quod subiungit, ampli ilum

necessitate compulsum, amoris sui flammam non potuisse celare,d quoniam in lateria coniecturae, accusantis haec urgumenta Sunt semper, a voluntate, a summo ad imum. His enim tribus par

tibus nititur aceusator Ilio autem voluntatis est quaestio. Ergo

365쪽

IN ANDRIAII. Ai

probatione j si inanio nil in Marii xii Pilitentur, Tirae eontinent ili et ne laeta et quo ita loetoribu nil iura ritur, pallius ninque pallio est supra, quod Ilerit. I aetn sunt rixin, li iam Auli iurigunti Ir, quod ne miriit, ilii od ni ediani inulierem eunt plectitur Deinde die in

ILUM FI. LN UAM FAMILIARIT L. R. Saepe etenim non solum nox tris, Sed io Strorum siletis puerum viamur accusari V ut cum de Verris antino quaereretur rari Ciceronem nollet in ve nec uvatorem quod Ior- Iotens iu tantum aliorabat, ut Ciceroni nori daretiir: noctiva quoque palam sie, Verris inne esse voluntatem, ne Cicero necusator

exsisteret Verum liae de argumentis omnis autem coniectura proprium dioe inbet. niam arguntenta eum ceteris videntur esse coni munia, haec et praeter argumenta habet a testibus probatio- Israelia, Ilaec retiam dii et sunt quippe cum dicat EMT AD R

Litique coMPT ni SAR: etiam ab aliis ista res dicta est, ut ipse hoc compererit. Ut testi inonium quasi quaedam sit multitudo. IIo. In Dro imi in an ATL; ATqLR Ru Re FERENS Bene 2 oindit nationem totam arguntentis excitatam sibi esse commemorat. Verunt a mei, dieit, AEC equidem credidisse, sed dilium accusare non potuisse. Propterea ierivatio caussae esse potuit: namque duae partem sunt, quae reum sunt solitae defendere. Derivatis eau SSae, quae Graece Otετα θεσι α τία dicitur. quam rem tra-25etat senex, cum dicit ex persona filii: QUID FECI, QUID COMMERUI

IURGES VITAE QUI Uxi MUM TULIT . Purgationem filii sui et ipse confirmat per sententiam, ut iste videatur nunc irasci, qui ali-3o quando alias admiserita caussas. Et rest locus argumenti qui dicitur a contrarii S. V. IIT. RUT CHREMES POSTRIDI Qui lio facilius probatum omnibus doceat, continuo et Chremes venit adiecit et CLAMITANS, ut indignatione ostenderetur verum esse compertum. 35V. II INDIGNUM FACINUS AEOMPERI SsE SE Pulcro ex persona soceri indignum facinus dictum est, ut et ipse doleat Pamphilum esse corruptum, quippe cum ipse venerit prior, ut filiam polliceretur. V. II s. R UXOR HARRRE HANC PT REGRINAM Maenado iustitia soceri, si quidem non Paniphilum dolet amare alteram,

sed dolet pro uxore habere peregrinam. Considerat enim permSonam soceri, merito uxorem dolet ueram. s. EGO ILLUD SEDULO NEGARE FACTUM: Ne leniter credidisse videatur, et negasSe

V. 2 o. ILL INSTAT ALTUM: Ita comprohata res est, persevcrante soceri testimonio. F. DENIQUE ITA TUM DISCEDO AB

366쪽

H. .la Iani pili fio terunt Iiroliatam reni dixit, quod filius amet: si qui ili in pue tui proniis erat, hoc eo uitito, Rocer filiam legavit. V. 22. ON TU IBI NATUM: Deest, rguere ut neru Sare let, uisti: et est 1λειipit, quae solet lieri ut nimia laetitia ut si nimia tristitia. Iloe lui leni magna procuratione persectum fit, tit iam servus relli disse videntur, quoi amat filius. At vero Senex, ut tu utitiam suae iracundiae doceat, et lianc cauSsam non idoneam docet, Ilia filius necusandus esse videatur, sed iungit rationem. In V. Isti TLTU IPSE Hl REBU FINEM TRALAc RIPSISTI PATER: Potest enim filius dicere, uxorem Iuno Sum ducturus, tempus veniet, eum aliena lege et alienis mori lius vivarii. Interi in Nine duin tempus St, meo ni more vivere. Unde Servus et

hac re deiectus , obiurgandi interrogat Caussas. I V. IET MLis a Gi TLIM REI lc TU; LST MI: IURGANDI LOCUS Et liene Bit RGAND dixit: nam de crimine iam constat, quod amat lilius, sed obiurgandi quaeritur locus. I 2 SI PROPTER AMOREM UXOREM Nox VLI.T MUCRI L. IIoeta est illud. quod secundum proposuerat: risit et consilium 2 meum coetnosces redit enim ad iracundiam hanc esse caussam, noli quod amet filius, nam id aetatis est et temporis , Sed unde incipit caussa peccati, si propter amorem nolit ducere uxorem. V. Ido. ET NUNC ID OPERAM DO UT PER FALSAS Hoc est consilium, ut falsae nuptiae angantur, quo et animus Vietus adum 25 lescentis circa mniorem possit agnoscidi sint utque et Davi Servi,

qui lavet plurimum Pamphilo consilia falsa nuptiarum vanitate

frustrentur.

V. Id si Acis Dro in L INCOMMODET: Ut mihi magis, inquit, noceat, quam filio prosit. 3 V. IIT MALA MRNS, MALUCANIMVs s Quia occultum Servum videbat aliquid facere, ut alteri noceat, non ut prosit idcirco hanc adiunxit caussam, quod ni ala mens, italu Canimus, ista semper fecerit. V. IX Si 'ENIAT QUOD TOLos Ilic sensus est quod 35 volo veniet, illud scilicet, ut in Pamphilo nihil sit morae Iloo iam restat ut Chremes exorandus sit. V. Ial NUN TUUM EST FPicIUM: Hoc est tertium, quod in propositione Iosuerat: quid faceres in et re te elim: ut bene scilicet assimulet nuptias, Davum terreat, filium obser-

ovet, vel quid agat, ct quid consilii habeat.

ACTUS PRIMI SCAENA SECUNDA.

369쪽

IN ANDRIAM IEI

nolit lxorein et illius confriatationis argii mentit m lio ext siluit lixit ITA Molio D. ALM TIMERE FI A. I. Dixi ei lim xii pra, lilla lnon solum de laeti noviris, ad coniecturam ni gii mei ita colligilius sunt, verum et nostrorum. I D. II in xiixit Ito , SIC ABIRET: Ilus e Renena manitatu nisi tenet, iunii ilunm militi inti rati XXa in ne ei ilit, ilii Di amari ilicitur illius mune illa eo illectura ilia ne similiter tuli et et argumerata et trullatione 3 uas, o, te a munitati notio es et ut quod oli servet Davit per mai illi in eoi nos eat. Egreditur nam lue illari Alriciens dominum, cuius oratio inli lintritur, ut tu uellam teli iere dicta Ioproserat. luod lenitatem domitii lateri temta Suam et demonstrat Palliditatem quod miratus sit, verbum filii et domino non essesne tum lio est secum non locuti tui, neque egre dominum tulisse, iliaοd audiuvet , in dari uxorem.

AT NUNC FACIET Hoc est, at nune tecum loquetur Ici Ill MEUM AENATUM AEDUOR LAT AMARE: it haec uinis probatio est, ait amet illius: sed coniecturalis probatio a testibus. Unum testimonii Tenus est rumor Aune nutem rumorem ex relatione Cli remetis Simo tenet quippe cum supra dixerit Postridie renit Cluiniluns indigininis sto inus se coni 'erisse. s. In o PUI LAIoc LRAT SCII. ICE.T llae delerisio est contra rum Grem veri simile noueSSe omnem populum de nescio euius adulescentis more cogitare. V. do. Moccidis, AGIS AN No : Obscurus Sensus, et tamen talis est: curae tibi est quo L populus loquatur denique lio intellegit servus, et respondit domino, sibi curae esse, cum dice-25ret I GO VERO ISTUC s. E. D NUNC LA MIL Hanc defensionem, quam supra collocarat, et nunc memorat quod amare adulescentem criminis non sit, maxime ante nuptias. Ideo adiecit: NAM QUOD ANTE HAEC FECIT NIHIL AEl MU ATTINET DUM TEMPUS AD EAM REM TULIT SI VI AMMUM CCLXPI. ERET Deinde incipit man-Zodata obliqua oratione proponere. TUM SI QUIS ETC. MAGISTRUM dicit ho nitorem mane, rem qui x obliquo dixerat, Mavus non intellexerat, itaque plane sciro coepit. V. I si Si s SENSER HODIE QUICQUAIL IN ISTIS NUPTIIS :Deinde I eum mi in is mandat et verberibus C CAESUI DAUL I, 35 PISTRINUM DEDAM , Et omnis admoniti est quae sequitur.

ACTUS PRIMI SCAENA TERTIA.

V. I. ENIMVERO DA R: Haec scaena deliberativae vim tenet. Nam territus a domino seniore avia deliberat, ut obtemperet: nn adulescenti animo, an imperio senis satis faciat doti ubet igitur deliberativae exordium, in qua exhortatio est. s.

ENIMVERO, DAVE, diligi L Loc FusT SEGNITIAE SEGNITI A positum QSt, ut ea quae inventa sunt, non praetereantur. SOCORDIA Vero, ut ea qua sunt necessaria corde inveniantur. quae ipsa exhor-

370쪽

IS LUCRA IN III COMMENT.

tatio a perieulis incitatur illis cilicet QUAE A NON ATU PRο-

vl DF. Ttu ME ALCII HRuri P EAEUMDABUNT. Drum nutein dixitPainpii iluni. V. a. NEC QUID AGAM CERTUM RAT: Hinc incipit delibera-5tiva, cuius partes sunt duae: PAMPHII. Ll IN ADIUTEM, AN AU CUI TEM EM. Deinde partita in tractatus: Si I. I. UM REI. I Nili OLIUA VITAE TIME. o. EIUS ITA E lio diei ne periclitetur. Scit enim antoren Pa in phili ex alia parte. IN DI TUI DR, II UIUA MI NAA Senis videlicet V et diecit necessitatem: AELI 'ERRA ARRIO DIFFICII. EST. Ilio tractata est qualitas utriusque partis. Sed

in eidit coniectura, an falli senex possit. Illii urguntenta colliguntur, quod non potest ideo, quia eoni perit iam de ani ore. quod infensius ni servat, ne fallaciani ad nuptias auiam De-inile ruit qualitatem di quoniani et si nihil ipse fecerit fraudis o Isi doli, dominus circa servum magnani habeat potestatem, ut ex nulla caussa inferat poenas . Apposuit etiani maiorem difficultatem, quod doceat, senem falli iam non posse, quod gravida est de Pamphilo ista mulier quod ita se invicem liligunt, ut partus tollatur di quod etiam iam ista fabula fingatur ut ei vis esse 2o doceatur quibus rebus iam amica ista ad nomen accedit uxoris.

Quod si ita est, falli non potest senex Atqui hac deliberativa

utriusque partis unum tantummodo videtur invenisse Davus, ut Pamphilo cuncta narraret. Hoc solum et non sine periculo Suo

facit, ab indicaverit patris ditio voluptatem, ut conveniat am-25philum, ne de hac re pater imprudentem opprimat.

ACTU PRIMI SCAENA QUARTA.

V. AUDIVI A RcHILI IAM DUDUM: Maeo scaena mandatum tenet Mittitur namque ancilla Mysis ut obstetricem accersat Paraturque labitus, ut Pamphilux terrentis patris ora-3otionem, qua adigere eum conatus ad nuptias, possit audire. V. 2. TEMULENTA Ebriosa Temetum enim antiqui vinum dicebant. F. TEMULENTA T TEMERARIA : Duo posuit, unum ad vitium accedens, aliud ad naturam Nam temerarium naturae malum est, cui accedit, ut vino saepius obruatur.

35 ACTUS PRIMI SCAENA QUINTA.

V. I. OCCINE EST HUMANUM FACTUM AUT INCEPTUM IIaeo scaena deliberationem habet, quae talis est. Adulescens amans, qui promisit se eam ducturum uxorem, a patre cogitur ut ulteram ducat deliberat quid faciat Ilio omnis deliberativae pardotes sunt, et ab ipso qui deliberat, percurruntur. Verum quoniani; optima Meliberatio est, cui alius persuasor accedit: idcirco