Exactissima ac brevis logicalium terminorum ratio ...

11쪽

CENSURA ET HVIus M

operisapprobati .

DE RUENIT AD ME OPUS NUPER AB AU

thore profectum,prelo tamen iam destinatum: cui titulus est Titelmanicae Dialectices Ampliatio Quod quum summo per Iegissem studio,ita placuit,v praeter id quid in eo nihil offendas, quod ehristiane nostre pierati possit refragari, eximmium etiam inde reportent emolumentum,quicumq; huius operis facultati operam impendent. Dignum quidem opus, quod ab omnibus relegatur. Quare meo sane iuditio Sc excudendi, Sc in lucem producendi copiam fieri licebit.Et quoniah se est nostri animi hac de re sententia, proprio nomine subsecripsimus,xiiiARI .ian .anno, M , D , Lilii. Doctor Pedra Ta.

MOel Prouisor de Seuilla,por Ia presente dor licencia para

que se pueda imprimi rellibrodeque arrita se haete memcio,enesta cludadpor qu quier impressor, sinque en ello hapuesto impedimiento alguno. Achaados de Henero de milr quinientosycinc uenta Icineo alios. EI Lireneiado Ceruante de Gaetc. Frater

12쪽

Iiae Cismontanae Fratrii minorum Commissarius generalis,Reuerendo patri fratri PETRO FERMO SELLO viro doctissimo alutem. Uum super TITELMANI

nostri Logicam,opus quodam perte absolutum ordinari' Hispalensis diocesis, inquisitores etia liatreti caeprauitatis approbauerint,dignum quod in ilicipietium utilitatem in medium

i e prodear, nostram etiam nec e

l--ula sit interuenireauthoritatem ut sacrosanis sceeumetuceTridentinarsynodi per omnia fit satisfactum : volentes similibus si udiis,ut par est,sa uerectibi copiam facim , hoc tui ingenii opus excudendi,omnia insuper illa agendi, quae ad debitum eius Iaboris finem pertinere videbuntur. Praecamur Deum, vette,qui maiora intendis,quam diutissime nobia seruet in colu

Ex nostro VIISponensi eaenobiosexta die Decembris, Anni Millesimi quingentesimi quinquagesimi quarti. Sub manu,&sigiIIo nostris. Frater Andrea 8 qui supra manu Propria.

13쪽

R AD BENEVOLVM M

IRABERIS FORSAN,

Candide Iector, quorsum post

taurum eorum qui in logicam

scripsere numerum, meae nunc in lucem prodeant lucubrationes. Rationem breui accipe. Dum alios mei instituti mon eliis Dialecticen interpretarer neminem in tanta authorum copia, reperi, qui hac caste tracteret, oc , Incere, ieci omnes ferme ita inutilia utilibus commiscent , ut ingenua adolescentum ingenia defatigent, ac pe nitus obruant. Quod facilec ognoscet quisquis eorum splendida volumina viderit quoru no minima copia est: in quies praeteritis&aequii resper se notas ita atra obfuscant obscuritate,ut magis videantur ipsi sano iudicio carere,qua adolesc e- tutorii ingenia ad rei veritate pertingendam prouocare. Inde est,ut in pmouendis adolescentuloruingeniis nihil aut particoserat,quin ita sophysticis inherere, & in illis digladiari docent,vitia risco senescere,alias ad maxima nata ingenia cogat.

Oper preciu igitur mihi facturus videbar i hanc ingeniosi laniena iuxta mihi viresc5credita destruere coarer, ubillorida iuuenit ingenia tam misere periclitantur, & non raro pereulais consuli posse facillime videbatursiquis e tot centibus scienta hane expurgaret O pro putridis lacunis,fonta praeberet nitidum Sed dices,Non ne hoc nobis contulit Titet mani secticac Iuuit quidem mirum in modii dociis lanus ille vir in iis iuuentutem,verum cum sophistiseritia Ie bellum inducit nec eorum naeniaq detineri perspicax hominis ingenium sum fert ita inutilia resecat,ut aliquando necessaria conuoluar. Addedum igitur aliquid fuit ut Tite Imani Dialectica exacuc

sima,ita ut est doctissima iudicaretur. .uod babude hoc no

14쪽

stro opusculo prestari,optimisingenii virisque dosissimis

visum est.Aquia itaque Syloe,quecum silencio currunt,nem-re Titet mani Dialecticae,quae fine vita, & sine ratiocinaticine esse videtur, & omni est Dialectico orbata exercicio, aquam vivam iungere sum conatus,nempe argumenta,& pulchrum Dialecticae exereicium,ut tanti vivificaretur viri doctrina . Classiori dicendi utor stylo, ut etiam parauult shaec patear doctrina,maximecumfamiliaribus sit referta exemplis.Tuum erit,optime lector,hoe qualecuamque est boni consulere, cuius utilitati

maiora parturimus. vale.

16쪽

Dedi nitione Logicae . iii.

In nomine patris&filia & spiratus lanc cui honor& sotia

per immensasecula. Amen.

Ractaturi de Logica,quae testBoetius inliae o Logica Ol dedisciplina scholarisidiat irae adiuveri fati,

q; opere pretium videturprimo animadiicatcre multiplacem operationem anime intellectualas: necno notare partes a philos hiremii rati Diplix Quoianimum, itotai dum si pctatio u tionalis habet re plicem veratioLcm ex parte intellectiti Frimaist apprehensiva ilicomplexorum: ut est apprehensio horruitis solitarie tiatellectio beatirudinis. Secunda operatio cst coim positiva, seu eruisiua horum simplicium: vrPetrus cui beatuv. Exemplusecundi. Iudae non est beatus. Tes tia vcratio est discursua ex primis in si is,vel negam .Exemplum Frimi cirri, praedestinatus erit, a Petrus csi piae destinatus,ergo Petruseri bi ati s LX pILm laci ei: inullus praescitu, erit beatus tu dracti Paestitus: ergo juevi: rarit, aras .Ecce quomodo intelicinia humanus cst apprelli suus simplicium de inpositiuus vel diuisauris eorumdem: dediscursuus, ut luculea ter patet in rempus datis. Quo ad se dumpartes huius indagatricis veritatis falsitata assulit Tres sunt tres precipue primater ruassecundapropositio tertia consequentia partes pro seu argumentatio,de quibus ample videndum est sui, inlcciS. cipue toti Vnde pro declaratione prime partis r clantam st,id Icri est term dialactice na1nua: realis vid incer,&logicalis.E Hii primi,dush redactucat Declaratio termii nostre peregrinaetioibae inquit seruator nosteo sum Alpba i partis. Sc principium & finis1api, Iimitae is . Ramii, vel signum anti et beluam cetera signare alia,que sunt fines cuiuscumq;ret. Alim est terminiislogicalis,de quo in propcstum Desens,inde quo est Hama pars totius Iogicae,de quo tala peragenda sunt. Primo disti unone ci notare secundo diuisionem, seu muItiplicem significationem illius assignare: tertio veto passici es rei minonim in propositione pest determinaressit sc prima para vocabitur dissitativa, credadaugua crtia vcro determinatiua passionii terminorii in prcpostione pessitent. e Sequit prima pars que dicitur dita utim: vir de terminus logicalis sic difficitur. A in

17쪽

i. Di Auit. Medissiliitione termini re

termini. ' Terminus est, signum ponitae inpropositione. Secunda eii Vel secundo sic.iem laus es pars propinqua propositionis.

Tertia ' Vel tritio sic crinisa esitata quem resoluitar propositio. Declara. l. c Declaratio breuis prime dissinitionis. Termini secunde intentio diffinitio. liter captis,in omnibus his diffinitionibus est diffinitu: ves secunda in tetio in ordine ad sum terminos inferiores secundum nominiles.Seus uda infitio atributa termino significati secuta Scotistas,in ordine ad sto inferiora,vel significata.Si ii in prima diffinitione ponitur Ioco generis: nabile in propositione loco diff rentie: ut intelligatur differre a signi frealibus,quae in propositione poni no valet Pari,in se Deelata.'. cuda dissinitione ponitur loco generis,propinqua propositionis,loco diffinitio. di esse: oestiuesecti copula,&prediensi, hunta propositionis,h

mo est animat,ia differetia partiti remotarii tui sunt Iabe, vel deter Declara. iii minationes extaemorum Pro declaratione tertie diffinitionis nota, i,

diffinitio. omnem siluestretas cibile in eas parres exquib Scoponitur, sicut homo in uitur in corpus Nautinam. Ad propositii Aec propositio homo est mimi resoluetur in subiectum,& predicatum, tanquam in materiam: Nincopulam,truvarn in formam. ii pars. seqvitur starida pars, que dicitur argumentatim contra laeditas ditata tioncs, & primo arguitur, contra primam.Secundo contra J IPdam Tertio contra tertiam.

Primo Primo sic argui tor contra primam diffinit onem tirmini. IIIlus diffinitionis nullum est diffinitum,ergo diffinitio inessa. Consequetia

tenet a relativis, eposita se pontit,dc perempta se perimur,antec dis probo,si iquod effer inuutum esset propinquum,WIremotumno remoti neq; propinquit: ergo nussu. sequetiateneta sufficiente diuisione: sed antecedens probo, non propinquit, que est rra signicara, per diffinita propinquum,non remotum,quia est propinquum: ergo vel est utram*,vel nullum, evidenrar inconuenientia. Collimatur primo sic exorii oppositoris alicui diuisionis no estvnim diffinitio: sed inmites inditatis mali vel seripi , runt me bra posita: ergo illorum non est viaicalfiuisitio Et fidicas ch ibi desin tur terminus muralis,disinitio iam conueniret clas a diffinito, pura scripto,& vocali termino.

Secundo sic a mentor,non terminus,est si uerum poni bi in propositione tamen non est terminus, antecedes proboscii possirponi in hac propo si Ion noliternungi ci quid comelinum, sed minorem Probo quia

18쪽

In communi re ga, alias non terminus esset terminus, d terminus non esset terminus. Colmat udata alia diiunctione, si umirq, de aliquo velificatur dissinitticii aliquo addato,de quo no veaificatur dictutio, ergo ditanitio inala. Forte concelsa sequelinire dis antecedes,quod sic probo,de isto termino homo solitarie posito,uerificatur ista cratio:sca lacet.Hoc est terminus extra propositionestamen non venficatur diffsuno,dic

do hoc es signum ponisile in propositione,extra propositioiaem. Sic argumetor Imponatur I .aad significandum homines dum est Tertio. cxtra propositionem, sed in propositiciae minime eos significet, tune arguitur sic, ly a. est terminus, Stii non sis ii ponabile in ps csitione, ergo difficilio iacia conuenit citilibet contento sub dissipito.c Coismatur Ho sim Sorres &PJato est icimitiante II canis et G. ' Confit matur etiam dum Plato disputeisquis legit Asplicitae stilbe Petre facito igne,int termini tamenon videntur signa poni bilia in propositione, imiliter dictati est de hoc binario Tullius Ciecro.' Quando arguis,illius diiunitionis nullum redistini tu, ergo diH- Ad l. Iulio mala Reipodeo concededo sequela,& nego antecedes, di ad probatiotiessi aliquod et, et terminus,quod cocc&:et Edo infirA: ergo terminus esset diilinitu propinquit,ves remotum cocedo vir usquod est remotum,S propinquum,remotum in quantum significatur perseipsum,propinquum,in quantum es terminus sui ipsius decipiorum significativus Et si obiicias,membra alicuius tali scius,ire dehent velificari de diuiso me o istam, imo hee copuIatiua es vera, hi anas est rationale,& animal es irrationale. et potis respondesi, cd difficitum ibiscit secunda intentio tributa termino in ordine ad inseriores ter iros,vel ad sua significata et confirmationem vel esset terminus metans, a scriptus. & ce. Respondent siqui concedendo quod difficitum est dictio, seu nomen quod es terminus mentalis,uoca'is,vel scriptiis.

Sed ego re Spondeo quod illa dissinitio est adequata, tirmini in ecm Nota muni sumpti. Sed re sectu termini mentalis, vocesis, et scripti, cst in adaequata. Et sic, quicquid est terminus, est signum poni bile in propositione, et quicquid est signum ponibile in propositioi:e, est

terminus. Sed licet omnis terminus mentsis si signum ponibila in propositione,non Tamen, omne signum pontiale in propositione es terminus mentatis. Exemssum, substantia animata sensibilis, en

diffinitio adaequata animalis, non tamen hominis, seu equi Et sic

19쪽

Nota

M. d. 3 De diffinitionetermina hecocedo, m ibi dissinitur tarminus meiat is vocalis vel icriptus: ed diiunitione genetica, non specifica,& ira inadaequata. a Non terminus in lignum poni bile in propositioiae,& tamen no ter mila ron est terminus: ergo dissinitio mala, quia conuenit ali jsa diffinito, scilicet his duobuS,termino,& non termino, cum virum sit signum ponibi te in propositione. Respondeo distinguendo mi cc dens, quiasi non terminus capitur materialiter: mesor in vera: scilicet ista.Ly non termin' est si ii poni bile iii propo ita oue: vadelicet. no terminus, est Ii no termin',8ctane negatur sequela,quia comittitur fallacia figure dictionis, cum argitatur a sappositione materiali ad personalem cum terminus in mi nore supponat persorialiter. Sed si in maiore non termin capiatur Psonali Ocnnego illam, Sc concedo sequelam. et Et ad confirm1tionem de aliq io verificatur dissi uitum cum aliquo addito,de quo non verit atur dissinitio cum eodem addito.& cctera.

et Respondeo distinguendo aut cedens et capitu diffinitum,& diffinitio malesialiter,' sic non est incorrueniens: ut patet, quia hec est vera, hoc ly homo est termitius incomplex',& hec falsa, hoc Ir animal

rationale est terminus incomplexus.

Et ad probationem de isto termino homo solitarie lcripto, verit est

dacere P est terminus extra propositionem, tamen de eo non est vini dicere,q, est signam pontiale in propositione,extra propositione.ReopodSt aliqui co dedo maiore,&distinguedo minore:quia si ly extra propositione determinarsignit, vera est minor,etia sicut maior. Si tamely extra propositionem determittat lyponi bile: tuc nor est neganda.

Subtilis solutio quippe, sed non haberem pro inconuenieti cocedere hanc, poni bile extra propositionem, estponibila extra propositionem:&fimiliteris ainsignum p nisibila extra propositionem,est poni bile in

propositione: in sensu diviso. Quando arguis, ponaturiY,a. adsignificandum homines dum est extrapropositionem.&cere.Respondeo admittendo casum, & cii a gestur Ini termin Soncedo S tamen non est signu poni bile inpropositione Al in dicunt,*suffcit,quod poliatur suum simile,videlis ceta .in mente, vel in pto, vel in voce Dicunt etiam,quod ad hoc

quod 1liquis terminus sitsignumni bile in propositioitClassicit quod terminus sibi similis natur in propositione, licet ipse tauquam ponatur. Vel aliter,quod difflucio termini di bona, nisi sit repugnantia ex

20쪽

te incommuni ae v. parte impositionis sicut citan casu illo. Sed videor mihi, tante casu, vo Cis incolit suem concedere actam me propositionem falsam, a,eii aninita rationale,cum subjectum pro nullo supponat in hoc casu, Sistaveram a , non est homo, pr Tereat dem rationem

conlamiationes in Ad primam de ly homo asinus, res detur uno in )do q, est ineptum aggregatum,non se habeam, sicat determinario, de determinabile. v et secundo dicendum, cysunt silotia de non

signum. Drtio ad illud aggregatum videlicet: Sortes & Plato,aespondetar, quod suntsigna potabilia in propositione copissatiuato Sortes disputat,&Plato respondet: vel potest dici,quod est terminoe, cu sit subiectum unius predicari: vide Iacet Sortes & Plato trahunt naui Se diffinitio termini datur in singulari. Diffinitio ' Et ad illud deIycanis,potest responderi uno modo, q)diffinitio ter termini in mini intelligitur de termino vniucco,&no equi uoco:ut est,tycani S telligitur&tadiis nitio est bona, cum conueniat cuicumq; subdiffinito conten de termioro,pura Diuoco:vel dic q, II canis est signa,& non signum,cum sub viai uoconor retur trisus conceptib mentalibi d. no equoc

Et ad illud dehoc binaeviore lius Cicero, ando queris, veI est terminuscomplexus, Uri incomplexid,potest responderi uno modo, est complexus in voce, sed incornplexu, in mente. I secundo q),in voce sunt termini,& in mente terminus. Vestertio,* est aggregatum

nugatorium,quod vide, verius Adlias tristiones,&similes potest dici breuissime, q, diffinitio termini datur in singulaei,& de termino simplici,SO node aggregato terminoisivi y ho asin . q; de equi uoco:vr, lycanis. Et sumpto planali aer, et non materi iret: vi Idi bos. Ad illud de orationibus interrogativis, quis legiri Vtrum Plato disputet et similibus potest responderi Uno modo,q, si capiantur mat xialiter, clibet illarum est terminus, deest signum pontiale in propositione, ta, in hac,quis legitet est oratio interrogativa. Et in lare,vnii Plato disputat,est oratio Desentis temporis indicativi modi. Si vero

capiantur personaliter,ruiae dicetur uno modo,q, sunt orationesconmetetiti ueterminorum,negando q, sint terna ni .nrtio potest responde-ri,q, sunt coplexapropolitior ia,reducibilia ad suas deincsse: vilice virum Plato disputenreducetur ad ista, Plato est disputas: Sc illa quis legit ad hanc Petrus in Ietens.Vel co: cedasq, simi termin: &signa si prior responsio non placer Et ad illud de propos Conibus imperari, ut modi,vel aliorum,est una responsio,& prima,*ille sunt orationcs A v