Pauli Manutii In orationem Ciceronis pro P. Sextio commentarius.

231쪽

IN ORAT PRO SEXTIO 1 Iaaliqua oratione:cum illιμ collectis omnibus crimini biis, acerbissime muti dicat . forte aliquis de maioribus illius e rustica tribu Gladia in urbanam Paluti, num censoribus tran atus erat idemq; dicendum est de claudio Nerendi, qui cum Liuio Salinatore censor fuit quem non in tribu Clivdia sed in Arniensecensium esse Liuius libro X significat quae etsi ipsa

quoque rustica, Claudiae tamen de nobilitate concedebat et tribuum mutationem e pefactam, non modo urbanae clim rublica , aut rustica cum urbana, sed etiam tirbanae ignobilis cum urbana nobιli , aut nobilιs cum ignobili , diximus in libro de comittis . ILLAE PESTEM: homines nefarios multa, quae populum Romanum exercerent,valdeq; perturbarent, opera ac studio

Palatinae tribus inconcione incomitiisper illi signiscat. OPIBUS de quo populus bene existimet, quem ciuita drigit, cui favet, lis ualere opibus recte se latine dicitur opes enim est id, quo possumus: sive bona fama sit siue diuitiae siue bestica copia, siue quid uis aliud . .

R A TO O. - COMITIORVM et concionum significatio . nes interdum veraesunt, nonnunquam uitiatae, atque corruptae theatrales gladιatori os con- flpus dicuntur omnino solere, leuitate non nullo nolim, emptos plavsiuso exiles se raros excitare attamen facile est , cum id fit, quemadmo- D dum, a quibussiat, sequid nigra multitu oficiat, uidere quid ea nunc dicam, quibus

232쪽

COMMENTARI S uiris, aut cui generi ciuium maxime applauda

1 tur e neminem Aestrum fallit. sit hoc sane leue: B quod nocita est; sioniam οἱ timo uulue imperti γ tur ped si est leue, homini graui leue est ei ue D ro, qui pendet a rebus leuissimis qui rumore, er iit loquuntur, fauore populi tenetur et D ducitur, plausum immortalitatem, sibilum morm rem uideri necesse est ex te igitur Mauros'ο- tissimum quaero, qui uias apparatissimos mu-D gnificentissimosq; fecisti, ecquis istorum populadi rium tuos ludos as exerit 'ecquis se theatro,pom pulos; R. commiserit . ipse iste maxime ludius,m non solum ste tu:o Jed actor, e acroama, qui ν, omnia sororis embolιa nouit, civiumcoetum mu- lierum pro psaltria adducitur nec tuos ludos, at exit in isto ardenti tribunatu puri, necustos alios, nisi eos,a s ibus uix vivus effugit semel, D inquam,se ludis, homo popularis, comm sit omu nino, cum in templo Virtutis honos habitus D esset virtuti c. a Marii, conseruatoris hu-x ius imperui, monumentum municipi eius, e D reip. defensori sedem ad salutem praebuisset. n quo quidem tempore quid populus, sentire sen ostenderit, utroque in genere declaratum est: ν primo, cum audito S. c. ore ipsi atque absenti , senatui plausus est ab uniuersis datusci deinde, eum senatoribus fingulis, spectatum e senatu re, deuntibus cum vero ipse, ei' ludos faciebat, consul albedit, stantes, e I mcnibus passis gra

233쪽

IN ORAT. PRO SEXTIO. 233 tias agentes, lac manusgaudio, sumer Dua ne beneuolintiam, de misericordiam decla -

tiss, inquit, e concionibus non ita cognoscitur I opuli sensus , ut ex ludorum, ludiatorum , consessu . nam etsi nonnunquam empti Illausus in eo consessu excitantur, tamen hi, qlio mimis popliti sensius appareat, Mone, iciunt. exiles enim sint. rari; , a quibus dentur,q:iidq; integra libiti dos isi facile est,idere aliare ex ludis, et gladi toribus, quid de Clodio populus Romanus se ita , optime cogncscem lis.

ΤHEATRALES, NI ADJATORII CONSES SVS ex his uersis, Dios in theatro Illadiatores in

stauri ludis loquitur,scis, inquit, se theatro ccmmi --.fit Gladiatores autem in foro destos tum in hac ipsa oratione infra tan festum es tum Pedianzs in o amentario Diainat his, ut j ζ Menia columi si emi Ut, Idem tradit. V IDUS VIRIS: bonis, publi,

cum causam studi se uentibus I plaudi maxime sole-rbat exempla sunt in epistosis, , orationis x non paui A SIT HOC SANE Igx plansium do . t plui sus de mrnimis lautissimi, rebus. HOMINI GRAIVr iisque Cicero cum in quadam epistola ad Atti-'eκm siris spet, bi the trimi ingredienti pla: um pol

234쪽

C.o DN T A RIV sproxime sed Loc ne curaris ego ineptus, quis ripρ-rim quasi, 'Lupum .curare hymim copulari turpe es' set . QVI PENDET qualis est Clodius . quam enim rem dat mi aestimat, ex ea visa re hoc est ex populi plausu, argumento ducto, popularem non esse confirmat. UT IPSI LOQUUNTUR I tuor, erurbanus, Ciceronis aetate noris fuisse, nec ante usitata serit Quintilianus libro VIII. aeq. 3. itaque cicero, ut nouum dictionem uideatur agnoscere, quas se excu. sans ait, Vt ipsi loquvntur,ij scilicet, qui a rebus leuissimis pendent, qui populi gratiam quavis arte alicu puntur .sic in epistola ad Ap. pulchrum, usurus noua. dictione, Te, inquit, hominem , ut nunc MIuuntur,

urbanum. Fauor autem cur ciceronis aetate noua dι-

eii uisa fit, mirari aliquis possit, cum ea Lucretium. multis ante annis usium se consist scripsit enim libro VI. obuiu rursum Aaefuerant, ni placato conuersa Duore. PLAUSUM IMMORTALITATEM, SIBILUM MORTEM : plausu populus amorem sibilo

odium indicabat . itasιecum M. Roscius Otho tribum

nus pl. legem tuli bet, ut equites seiune ira plebe, inquatuordecim gradibus sedentes , ludos tectarent; plebs irata, quid ignominiam suandam tulisse uidere itur, ingredientem eum in theatrumsbilis excepit, contra uero pla 'equester ordo. Plutarchus. SCAVRE POTISSIMUM: lui praetores . hoc enim pupra in eo loco, Qualis pater tuus M. Scaurefuit,probatum est . .

235쪽

ro IN ORAT PRO SEXTIO. xi ISTORVM cum enim se populares haberi uelint, tamniens opuli bila metuentes ad ludos ire non sunt du

si IPSE ILLE: P. Clodius. LVDIVS ludios fuistse credo, ut ex oratione de rusticum restonsis conii eio, qui, dum agerentur iussi, inscena psallerent. Iu dium hic appellat redo P. Clodium, quod ludis magnopere delectarisolitus esset qui tamen Scauri ludos noluit albicere, eum popul clamores, o sibila metueret. ACROAMA: id, quod auditur qu posset ii A 3μoque, ob turpem vitam , fabularum argumentum esse: qui non solum 'ectare ludos, sed agere etiam ρ-leret, hoc est, qui ea, quae pro ludis esse possent, agere consueuisset, atque ipse acroama, idest ludorum materia, ob flagitia sua uideretur esse. SORORIS EMBOLIA: reconditas partes eum sorore enim rem habitisse clodius dicebatur. Embolia, dixit, ambiguis-gnificatione, ut eringressum aditusq; ad sororem indicaret , sicuti embolium est ingressus argumentums; scenici h in ludorum similitudine persi ieret ni od mirum uideri posset, Clodium ae vi sororis embolia nosset udicrum stet iacteum cepi adire noluisse. PRO PSALTRl : horam Aerborum sententiam historia patefacit scribit enim Plutarebus in uita ciceronis, P. Clodium psaltriae ueste indutum, ut Pompei Caesaris uxori stuprum inferret , ingressum esse eo, ubi sacra Bonae deae mulieres faciebant stectauit igitur cicero ad illud flagitium Drne argute minus, suam contumeliose, dixit quasi mira vἰderetur eum,

Di psaltriam simulare solitus ess , ludis abstinuisse,

236쪽

quibus fere psiliri , spretio condusiae solerent interesse erilem significatione dixit in ea de harus uum

responsis P. Clodius conia, mitras a muliebribus

soleis, 'rer 'γrcisci; fasciolis astrophio, a 'trio, as qui , asi pro ii fictus repente popularis nisi su

re M lirere exornatu muta deprehendebent in is ex eo loco, cilio eum a Desis non fuerat, anciderum Mnesicio emi sus e set pol Alari homine pol Alus Romanus,resse publica citre tui careret . ApDE NI TRl V Α - TV fuit enim tanc a m incondium reipublicae quandoquidem ueteres leges, maiorum at praeclarum tituta conpumpsit. VIX VIVUS EFFU GIT quo die de ciceronis reditu intemplo Virtutis senatusconfultum faesium esse, eo die ludi fuerunt quo P. Clodius, dimisso senatu, cum uenisset huix sie populus Romanus tenuit , uix homines odisini suum a corpore eius impuro atque nefando represserunt placet enim in re demonstra da ipsus ciceronis usurpare uerba HONOS HABITU, SSET VIRTVTl quod in eo te plo, in quo virtus colabatur, de salute ciuis eius actu ut, qui rem publicam a coniuratorlim celare sua uirtute uindicarat . affuit igitur, opem tulit uirtuti Virtus. Hiemagna me dubitatio tenet,sic inciliam, is expedire me nolpossim cursenatu consultum de suo reditu in tempti virtutis, e fact: hic Cicero dicat quod etiam infra, in oratione pro Planci de diuinatione libro I. G Valirius quoque Maximus confirmat cum

idem in hac ipsa oratione, in ea post redι tum in senatu es in ea pro domo sua factum esse illud sens tusconsultum

237쪽

IN ORATA PRO SEXTIO. tusco ultum non in Virtutis sed in Iouis intemplo

commemoret magna mean hoc loco toroMet απζιχ.

nihil enim habeo, quod ipse mih nrdear ad tollendam, tu mod dissitationem probabiliter polle dicere .non in addi:c polluim, ut Virtutis et Honoras templum idem ' be cui exstimem qualidoqu: em , distin citum fuisse, non cbscure citiis Gendit,cxin ait Virtutis ITHcnoris aedem ac Mario seu rim forem alijsese tactam, nes forte olbiceret aspiciis ivlures eam demoliri cogerent. rcet Vrnm, aps en rce vis e templi ovis, reliqrio te lo, ali sci; te sacris aedibus sum-

misy:orem uerum nec in hac reuitiis opinione animus accurescit. MARII CN MENTUM quod.extruxit de munus diis Ombricis Telitonzcis . inscriptio fuit haec in erus arca. DE MANU. IS CIMBRlCIS TEUTONICIS AEDEM HONORI ET IRTVT VICTOR VESIE TRxVMI HALI CALCEIS PUNICEIS. alteram ait Honoris et Virtutis emptu

quod M. Marcessus, civi e id quin lites fuit non longe ab Appia via fecit Pedianus, alii MUNICIPI

latu iungit autem pium laude cani Mari laude natur um Romani imperi conscitiatorem e reipublicae defensore nominat . SEDEM AD SALUTEM PRAZBVISSET: cum excepit eos, qui de Ciceronis flu:e decret erint. UTROQUE IN GENERE: irrcre Us senatum, odio in Clodium declarando. ORE is non uidet corruptum pedictione sconpili, cum sens tentia

238쪽

COMMUNT ARIVS tentia quedraret neque a 'ripto nimium recedit siqvis antiquam scribendi rationem teneat. PS qui retulirat ad penatam. FACIEBAT: extra ordinem,

sumptu suo ludos enim omnes solennes publiea impensa, aediles curabant, praeter Apollinares, qui aspraetore urbano febant. NI Vaci P. Lentulus nam huicpotitis, quam Meteilo, Iratia populum egisse, consentaneum est Fundo is ad reducendum ciceronem senatui dux , auctor fuerat utrum autem deludis anniuersaris , an ex conpulis uoluntate factis intelligendumst,non apparet .sed si anniuersaris: cur ab altera potiuHonsule, quam ab utroque dati iis se uelisue,uel quod eius muneris cura ad eum consulem Fertin re quipriore loco reatus erat. STANTES: sedentes enim in theatri gradibus ludos siectabant. ASsIS apertis,abductis a pando.

cum ille furibundus incitatu illa sua

uecordi mente venisset, uix e populus R. te- nuit ita homines odium suum a corpore eius impuro, atque infando represserunt; uoces qui dem, inpalmarum intextus, o maledictor mm timorem omnes profuderunt sed quad ego pov puli R. animum uirtutem heommemoro, liber, tutem iam ex diuturnaservitute resticientis, in v eo homine cui tum petenti iam aedilitatem'ne m histriones quidem coram sedenti tepercertinte D num cum ageretur togata,simulans, ut opinor, caterua tota, clarissima concenti C, in ore im-

239쪽

IN ORATA PRO SEXTIO. 'o puri hominis imminens concionata est,

post principi atque exitus vitiose uitae pede

bat exanimatus petis, qui antea cantorum con vicio conciones celebrare siuus solebat,eantorum

N psorum vocibus ei ciebatur. Et quoniam facta D mentio est ludorum, ne illud quidem praetermit tam, in magna uarietate sententiarum nunquan ullum fui e locum , in quo aliqvid a poeta dimidium cudere in tempus nostrum uideretur, quod D aut spopulum uiuersium fugeret, aut non expri meret ipsi actor. o quaeso hoc loco , iudices,ne qua me leuitate duciam ad insolitum genus di- cendi tibi putetis, fi de poetis, de histrionibus, is de ludis in iudicio Miuum nosum tum ignarus, iudices, causarum,n tam instiens in dicendo,

nes undique foculos carpam atque delibem. scio, quid grauitas uestra, quid haec aduocatio, D quid isticoventus, sud dignrtus P. Sext ij, qμidn periculi magnitudo, quid aetas, quid bonos me us postulet sed mihi pumpsi hoc loco doctrinam quandam iuuentuti, qui essient optimates in ea, explicanda demonstrandum est, non be populais res omneis eos, qui putentur id j dcilirme con- sequars uniuerspopuli iudicium uerum et m- corruptu,et si intimos sesius ciuitatis expresspero.

240쪽

COMMENTARIVS

to P . Clodius , idq; non modo conpulibus Lentuuo Metello, gesto iam tribunatu uerum etiam antequam tribunatum gereret, atque adeo ante quam plebeius feret patet ex oratione pro domo sua , in qua sunt haec : Quae maior calumnia est, quam uenire imberbem adolescentulum, bene ualentem, de maritum , dicere,fusim sinatorem populι Romani sibi uelle adoptare ἰ DIUTURNA SERVITUTE, quam sperbiennium pertulerat consulibus caesare C Bibulo, pisone Gabinio TVM eo die, quo,sienatusconsulto de me facto, in theatrum uenit. PETENTI IAM: particula, iam, non , arite legitimum tempus aedititatem petiisse clodium, gniscat: anno enim, qui tribunatum primos sequebatur, aedilitatem petere licebat: sed ei, eis iam peteret aedilitatem , histriones tamen coram sedenti non pepercisse. TOGATA : comoedia, quae Romannm habet argumentAm, a togatis perso- iis actu. Si MULANS potes esse togatae nomen potest etiam ad cuteruam referri, hoc sensu non cupii, sed consevito, et simulatione caterua omnis histrionum, imminens in ore clodii, uersus istos poetae ueteris pro

iunciatiit, Huic Isitae tuc etc. CONCENTIONE

frienes olim, ci fabulas Merent, semeros cantu recitasse, ne hic locus argumento esse potest. CONCIO NATA : voce clarissimi qualis eorum siti esse,

qui in populo concionaηtur. CANTORUM CON ' VI Tlo es locus uacare mendo non videtur tunicuhoe, opinor, Cicero lanificat. adhibere Iodius canto

ras ad suas concione alite solebat, cilio ubernitus populus