장음표시 사용
111쪽
et suffocabit forsan, quemadmodum et flobotomia saceret hoc tempore, ut supra diXi, nisi esset maXima materiae repletio. Ouo casu debet fieri minoratiua duntaxat. In PO'tione conueniunt etiam medicinae subtiliatiuae, apparativae et ducentes ad cutem iterum sine multa caliditate, ut de cibis dixi. Itaque si iuuare velis naturam, sicut expedit facere, quando tardant eXitum pumilae, in hoc valet decoctio radicum apii et feniculi cum Eucaro vel decoctio seminum eorum cum modico croci. Et decoctio ficuum est ho-na, eX pellens vehementer ad eXtra, dicit A VICENNA. Cuius signum est generatio pediculorum. De compositis bonis valde, quando non est magnus calor, inducens gn-gustiam seriem, est id. Recipe pastularum, liquiriliae, capilli veneris, feniculi, dragaganti, ficuum, Violarum,
tutubarum et lacte, scilicet gratia confortationiS epatis, ana. Coque et misce parum croci, et da mane, sero et meridie Alia potio fit ex lentibus excorticatiS et sicubuS, ana parta Vna, cum media parte seminis feniculi et quarta parte lacte, coque in aqua ad meridiem, et da, Ut supra, iterum, quando non est fortis inflammatio. Unde AvICENNA: Et quando incipiunt apparere cato, et non inuenitur in exitu earum alleuiatio, immo sentitur caliditas infammata fi lingua ad nigredinem decliuis, tunc caue , ne calefacias, quia Mnificatur ebulitio praua. Et ante dixit: Quando ex coopertura et calefactione accidit sincopis vel quas Incopis, tunc es nece Furium regimen ueris jrigidi per inspirationem, et ventos per apertionem portarum et fenestrarum. Immo si non est excusatio, oportet corpuS detegere paulatim, et aerifrigido et Ventoso eXponere, ut dicit. Tunc ergo in prouocando Valet aqua distillationis capilli veneris, quam potes fortificare cum pauco croco. Valet etiam si rupus violatus
cum decoctione liquiritiae, incubarum 'ὶ, dragaganti, pas
112쪽
sularum et aliorum pectoralium, eo, quod pectus hic plus
laeditur, quantum plus de vaporibus et materia communiis catur. Vel fac id Avic ENNAE. Recipe lactucae ablutae, lentium eXeortieatarum ana dragmas vj. dragaganti dragmas iij. Coque in lib. s. aquae ad consumptionem quartae Partis, adde Parum Zucari, et da in potu. Et GlRARDvs CREMONENSI A ad eduEtionem variolarum in pueris dedit solam decoctionem lenticulae. Et si in plantis pedum et manuum sentiat puncturam patiens, tunc dicit RAssis in Diuisonibus, assiduet positionem earum in aqua calida, scilicet ad accelerandum exitum pustularum. Et ad adceleran. dum etiam cas in facie, videlicet odorare crocum secundum AvICENNAM, quia attrahit eas eXtra. Sed hic nota,quod praedicta prouocantia non sic sunt necesi.-ria in morbillis, quia eorum materia est pauca et Tubtilior, apta a natura educi. Secundo nota, quod in egressu variolarum Propter materiae multitudinem aut prauitatem, aut eius ad aliquod membrum facilem decursum timere habemus is quorundam membrorum corruptione. Ideo que ipsa defendere debemus cum his, quae RASES, AVI CENNA et alii scripserunt, ne inde
corrumpantur aut laedantur. Ad defensonem ergo oculorum,
exprimatur in oculoS lac mulierum, Vel instilla in eos aquam rosarum, proprie si ibi bullant sumaeli vel berberi, petias que ibi infusas superpone. Haec, Vt dicit Rassis in libro desesilentia capitula octauo, sussciunt causa tutelae in pestilentia
obscura et mediocri, quia talis rarius exoritur in oculis. Et subdit: Sed cum videris in prini io ingentem accestonem et pruriatum fortem ciliorum, et ruborem oculorum et quorundam aIiorum
locorum, adhibenda sunt flabilientia oculum valide, ut es instillatio
dicta rosarum cum puluere granorum granatorum acidorum, fumata
et similibus, et aliis sunt collirin facta ex glautio i. memite, alatiu
113쪽
et aloe ana , cum parte decima unius de croco, et filia etiam in otu. Ium. In ALMANso RE vero laudat antimonium cum sueco
coriandri humidi saepius instillare, naso quoque et nuribus dicit Rhssis in libro de p/ silentia, praecipue etiam , ne in eis multa exsugat putredo , quae patientem offendat, et adhue magis, si in aure pullulauerint. EX pedit ergo, ut dicit, colliria frigida stiplica auri immittere bis aut ter in die, ut
oleum rosarum vel mirtinum, vel aquam rosiarum praedictam , ean kratam parum, quando patiens potest odorare etiam, et inde nares illinire. Non in conuenit etiam istis casibus, et maXime in primo, Per defensionem oculorum
diuertere posterius fricando collum leniter, semper ducendo posterius. Ad defensionem autem oris, linguae, palati atque
gutturis valet Zucarum rosarum, retentum in ore, collutio oris eX aceto et aqua, Vel eX decoctione lentium et sumach, atque similium, Vel ex lacte caprino cum aqua rosarum, VeleX aqua rosarum aut PlantaginiS cum aliquo succo aeetoso.
Omnia tamen ista pro gutturis defensione debent gargarizari. De istis didit Rasis libro de pestilentia capitulo octauo sic. In gutture quoque et ore saepe phymata et pusulae pullulant, prohibentes spiritum, et adju=oeationem ducentes. Ideo ante hanc oportet habere diligentiam, quia cum iam affectio sussocationis aduenerit, neque salutis spem, neque curam habebimus. Simul enim cum signa apparuerint febris pestilentialis, fac patientem gargarifare ex succo ficomori vel muli granati acidi, vel aliis humoribus ex sinctiuis scilicet et styticis, vel ex aqua Amplici frigida frequenter faciendo , si non sit quippiam prohibens. Sic enim facisndo aut prorsius nil pullulabit in gutture, aut perpauca erunt pullulantia, quia loea Via roborata stylidis minime erunt idonea ad excipiendum super itates. Haec ipse. Ad horum omnium superiorum membrorum dessensionem. bonum est sumere
114쪽
post cibum dyaeoniten cum Zuearo, aut grana coriandri, vel buccellam panis infusi in aliquo succo acetoso et stiplico. Defendimus autem merum et stomachum cum tulep, facto ex tulep rosarum partibus quattuor et strupo mirtino parte una, misice cum aqua ordei Vel endi uiae, et sugat patiens inde frequenter. Id idem defendit intestina superiora a nocumento. Ad intestina vero per inferiora defendenda uterestiplicis secundum AVI CENNAM, Vt rosarum rubearum Mis. rigi, pannici ana Mβ. fiat decoctio in aqua pluuiali vel eratinctione calibis, in cuius lib. Vna dissolue Eucari ros. Ueteris et olei rosarum an a Vncias duas. Fiat clistere. Ad pro . uidendum vero pulmoni facit Avi CENNΑ lohoc de lentibus,
ne pulmo Vlceretur. Fae ergo sic. Recipe lentium eXeorticatarum et subtiliter tritarum Vndias tres , seminis papaueris albi unciam Vnam , conseruae rosarum VnciaS duas, iu-lep rosati q. L fiat lohoc, de quo lambat aeger. De a1ticulis etiam RAsEs in de pesilentia, ubi supra, habere sollicitudinem, ne in eis pullulet pestilentia, id est, pustula pestilentialis, antrax et immoderata, quae forsan absumat et patefaciat ossa atque tenant OS, id est, cordas, et coniunEliones, id est, ligamenta. Adhibe ergo eis, ut dicit, glautium, id est, memite, sandalum, bolum armenum, et rosas cum aceto et rodos agmate, id est, oleo rosarum, in unguento, non longe ab ipsis periculiS. - Sed cum plurimum pullulabunt, ibi effunde haec in ipso loco. Et hic sis eautus, ut non eXeedaS, neque Proferatur templa S, quia periculum excessus in hae parte cui dicit non est contem.
115쪽
Demum didit: si in pelviatis, id est, in dorso plantarum
pedum) pullulant plurimum , tunc ad fedandum dolorem attere
haec loca tum oleo calido, contunde dactitos, et irriga ex bu
tiro, et illinito, aut ex mucillogine seminis zizanii, supis vel Ienu graeci aut lini illineas, quia taee cutem molliscant, et procliue reddunt pestilentiae 'excrementum, dolorem sedant. Et
dicit in libro Diuisionum, ossiduet positioncm pedum in aqua
calida. . In statu Vero, cum totaliter eXierint Pustul8e, tune, ut didit RAssis in Diuisionibus, debemus iuuare naturam ad maturandum pustulaS cum Vaporatione aquae calidae. In hoc iuuat etiam bene cooperiri membra, et maxime eXtrema a fonte caloris distantia. Noscuntur autem esse maturatae ex earum albedine et leuitate, atque remissione febris, sed ubi ad maturationem non coeperint Peruenire, dicit, rege patientem regimine habentium apostem a calidum cum aqua ordei et reliquis iuXta intentionem caliditatis. Cum vero fuerint maturatae, noli differre apperitionem, sicut mulieres tardare Praecipiunt communiter, immo rumpe eas cum acu ferrea, Vel , Ut dicit A UICENNA, cum aurea,
sellicet gratia facilioris fanationis. Nisi enim rumpantur, tunc sanies corrodit locum, in quo est, et fiunt ex hoc cicatrices turpes. Facta ruptura, Purgentur loca a sanie cum coto leniter, et eXsileeentur loca. In hoc tempore hiemis valet, quod patienS umigetur Vel teneat membra variolata ad ignem factum ex lignis tamarisci. Et praesertim fiat id in manibus et pedibus, Vel facie. In aestate vero fiat fumigium cum foliis mirti, rosarum et sandalorum, positis super prunis. Vel recipe thuris, nucum eiPressi ana unciam s. mir-tillorum et foliorum eius ana dragmas duas aut tres. Con-
116쪽
quassa et pone super prunas ad fumigandum, et est sorte
exsiccativum. Quodsi adhuc tardatur earum eXsiccatio, ut fit, dum sunt multae humiditatis, bullant res dictae in aqua cum alumine et sulfure , et ibi mitte corpus, Vel saliaS eorpus secundum doctrinam. Vnde RAsps XVIII. Continentis et AVI C EN NA iubent, quod farina fabarum, risi, milii, pannici et ordei ana, subtiliter puluerisata et posita in orati. sali pigetur super linteamina, in quibus quiescit aeger. Et si ita delicatus fuerit, ut ferre non velit, tunc sali piza cubCitram tantum, et postea suppone linteamina panni subtilis,
rari et veteri S. Istum autem modum non Obseruant communes practici. Sed posses loco eius lanam infusiam in aqua salsa ponere iteratis vicibus super loca pustularum, Vel infunde in aqua ista. Recipe aquae rosarum libram unam, salis communis, aluminiS, ana Vne iam sῖ. croci scropulum medium, sicili det ad maturandum, si aliquae non sint maturae eX toto, eoque ad consumptionem tertiae partis, in qua infunde lanam vel petiam, et eXPressam superpone pustulis ruptis , scilicet maturatis, quia si aliquaS immaturaS rupisti, caue, ut non ponas super eis, ne dolorem inferas, et per hoc accidat apostem a. Vnde AVICENNA dicit: Et non fallantur ante complementum maturationis. Id enim forsan faciet accidere dolorem fortem et apostema. Et haec debent in variolis duntaxat fieri. In morbilns non est necessarium, quia ibi non est man, festa pustula, sed solum quaedam asperitas. Ratione cuius tamen adhuc conuenit in declinatione lenis fricatio facta ioti corpori cum pannis rubetS calidis, Ut facilius et citius materia , quae ad cutem Pulsa fuit, resoluatur. Cum Vero pustulae vel variolae fuerint siccatae, et remanserit desuper foedus cortex et habens escaras, docet ALMANSOR saepius
ungere in die cum coto illinito vel infuso in oleo communi tepido,
117쪽
tepido, quia inflat et imbibit eas, quare eadunt. Sed prohibe tune aegrum, ne se scalpat in facie praesertim) cum
Vnguibus, quia aliter fierent crustae et turpia vestigia. Et pone eum in balneo aquae dulciS tepidae, sine mora longa in eo, quia attrahendo nutrimentum ad membrum generat carnem, et replet vestigia. Sed quoniam accidunt patientibus Varia accidentia, ideo ea etiam erunt corigenda. Si ergo accidat fluxus ventris. docet ALMANsost dare in potu ptisanam cum spodio, bolo armeno, rosis et gumi arabico. Et SERAPIo sexto Breuiarii dat trociscos de spodio cum semine acetosae, et fiat regimen stipticum, ut in XVI. tertii ordinatur. Si vero generentur vermes, ut saepe fit in pueris, tune dicit AHCENNA, oportet non aproximet, scilicet Ventri ab eXtra, oleum aliquod omnino secundum frigidum vel viscosuntia Et infra dicit: Oportet, ut alienes empla strationem ventris, supis ex frigia dis vel Opilantibus poros, Ut saepe faciunt medici hoc casu. Et dat causam , quia constringunt meatus , et sie retinent meatuS materiam Variolarum , Vnde Vel suffocabunt patientem, vel malum fluxum inducenti Tu ergo pone exsuccis amariS et aperit tuis super Umbilico pueri, et fac clistere ex decoctione siliginis vel lacte cum gucaro, et fac reliqua diiscenda in capitulo sequenti. Sed si eXVariolis accidant ulcera, docet AVI CENNA ea curare cum unguento albo, scilicet communi, quod ponitur a Ni COLAo, fiat tamen sineae elo in hoc casu. Et maXime fiat cum Vnguento albo consortato cum aliquantulo Can rae Vel rasura corticum salieis, Vel curentur eum Vnguento rubeo, Posito in quinto castu,
vel cum Vnguento de cerusia, scilicet secundum primam aut secundam descriptionem AVI CENNAE in quinto, aut etiam ,
118쪽
Io 8MEsvE, vel eum Vnguento facto ex litargiro et cerusa ab. lutis, et cum e era et oleo rosarum incorporatiS. Et si accidant crustae in naribus vel alia parte, laudat
A VICENNA Unguentum ex oleo rosarum et modico climmiae
et cerusiae, quia remouet eas. Ad idem valet butirum lotum in aqua rosarum, et si Placet, recipe olei rosarum, auXVngiae gallinaceae ana Vnciam j. laua cum aqua rosiarum, et postea adde cerae liquefactae draginam j. cerusae et litargiri an a draginam sῖ. Fac unguentum, et illinito in crusta S. Ad eradicanda autem vestigia et cicatrices turPes, quae sae Peremanent in membris apparentibus, habuisti supra de cura bubonum et antra cis multa laudata a Rasi , et hic ab AVI CENNA. De quibus sunt radix arundinis, sarco colla , semen melonis etc. Ideo propter abbreuiare ad dictum locum recurre. Sed inter alia praeualet aqua, quae currit e X Vngue arieti Sscilicet vel caprae, dum assatur. Procul dubio enim, Ut dieitur XPIII. Continentis, facit eas delitescere. Valet quoque sanguis tauri, et sanguis leporis calidus inunctu S.
DOCTRINAE DE VARIOLIS ET MORBILLIS QUATENUS
AD ARABISTAS SPECTAT.Hactenus ipsa Arabistarum fragmenta. Restat, ut, quam fieri potest breuissime, decreta veluti lacera et hine inde dispersa contraha . mus , lectoribusque viam aperiamus ad perspiciendum, quid et qua tenus de variolis et morbiliis senserint. Pertinent variolae ad synochum, nam sebris aliquot dies ante solet incidere) suntque quaedam apostemata siue pustulae paruae, rotundae , omnem fere cutim occupantes, contagiosae, insentae pueris, rarius iuuenibus, rarissime senibus, sub initio subrubrae, sub maturatione albescentes. aliae post alias erumpentes, citius sub tempestate
ealida, tardius sub frigida, omnium optime post tertium vel quartum
119쪽
symptoma in variolis, grauiora in morbillis. Interdum consertim occupant os, linguam, epigio itidem et guttur. Principium morbi est, ubi prurit cutis, et maculae apparent, augmentum, ubi variolae egrediuntur ac rubent, status, Vbi maturantur et pus dimittunt, declinatio, ubi siccantur et defluunt. Mors fere ob virium desectuin et anginam incidit, rarius ab diarrho ea. Imminere variolus docent pauor in somno, febris vehemens, dolor capitis et dorsit, fulgur ac rubor oculorum et faciei, lacrumae, grauitas et dolor gulae, spiratio difficilis,
tussis, pruritus narium et sternutamentum, vo λ aspera et rauca, tremor manuum, punctio in omni superficie corporis, deinde maculae rubrae, post vesiculae auua plenae. Bonum est, i si febris praeit, et variolae sequuntur, si cito prorumpunt et maturantur, si sunt paucae, molles, albae, subrubrae, subflauae, magnae et discretae, si spiritus facile ducitur, et vox bona est, si vere veniunt, si sitis et febris moderata est, si post eruptionem se remittunt, et si appetitus persistit. Mediae variolae
sunt tarde erumpentes ac maturantes, magnae, albae, durae, CO-piosae, confluentes. Malum est, si post eruptionem aluus cita, Viridis, nigra et fetida est, si variolae difficulter exeunt, vel paruae, Virides , citrinae, liuidae, nigrae, Ulcerosae, scissae, siccae, durae, tardius matUrantes, rugosae, inuolutae et spongiosae sunt, si sanguinis mictus superuenit, vel urina nigra et mutabilis est. Pomae et mortiferae habentur, si sunt colore liuido, viridi vel nigro, si saniem fetidam ac virulentam plorant, modo foras apparent, modo introrsum redeunt, si iusto citius siccantur iterumque prorumpunt, si aeger difficulter spirat, si febris vehemens, angustia et sitis magna, virtus debilis, urina cruda , nigra vel Viridis est , si palpitatio ab regressis variolis et syncope magna superuenit, vel si dolor in prolando est. Nascuntur vero Dariolae ex sanguine putrido corrupto, maxime ab reliquiis menstrui impuri, hinc sere in pueritia et adolescentia, rarius in senectute expelluntur) rarius ab malo victu, saepius post caelum austrinum et insalubre ac post malas cris es, maxime sub Vere ne autumno, minus sub aestate ac hieme, antecedunt epidemicae pestilentiam, tuncque sunt periculosae. Interdum oriuntur ab contagione, extrinsecus allata. Dantur earum quatuor species, saκguineae, eaeque subrubrae, superius acutae, inserius latae, cito maturantes et suppurantes, cho-
120쪽
larieae, subrubrae, subflauae, acutae, pungentes, minus latae, melaneholicae, suseae, nigrae, liuidae, Virides , magnae, durae, Verrucis similes , phlegmaticae, subalbidae, molles, latae, difficulter suppurantes. Dantur etiam propriae i. e. eX sanguine menstruo prosectae, eaeque verae, et impropriae, quae ab Vid tu ceterisque rebus si unt. Fieri etiam possunt in visceribus internis, v. c. in pulmonibus, hepate, splene ac intestinis, cum non satis ad externam cutim pellatur materia, interdum bis, non facile in fetu, sere necessario in omnibus hominibus. Sunt interdum duplices i. e. in medio quasi alia insidet, eaeque malignae. Apta sunt corpora calida et humida. Saepe incidunt metasabes, hinc caecitas, di arrhoea, syncope, phthisiis, mors. curamur varie pro diuerso morbi spatio et aetate , 1 ub initio moderate calidis et humidis , et leuiter pellentibus, cauendo frigus , aquam frigidam et olea, fugiendo repercutientia epithemata, et circa diem septimum medicinam purgantem, ne aluus soluta veniat. iuuant sub principio aer frigidus et acida pro aestu extinguendo, decocta mucilaginosa, Iaxantia lenia, lotiones alui, venaesectio sub initio larga, si sanguis abundat, et sebris multa est, vel scarifatio, danda camphora, ad euacuandas variolas superhabenda somenta tepida ex mollientibus herbis facta, et si vires cadunt, iuscula concedenda, si tardant exire, adhibenda, quae exitum cient, sit noua succedit inflammatio, repetenda sanguinis missio, ligandae manus, ne aeger scalpat, et cauendi
prae ceteris oculi. Pussulae maturae et magnae aperiantur acu vel forpice , etiamsi quidam hoc metuant. Pusulis Accari coeptis et desuentibus su-porhabeantur leniter siccantia et sal. Ad vestigia variolarum delenda iubent imponi lithargyrium, et plura artis praesidia adhiberi ad cauendas nares, ne vicerentur , ad maculas vel pusulas oculorum, ne visus pereat, ad gutturat os, ne sequatur angina Vel Ulcus gulae, ad pulmones, ut caueatur suffocatio et phthisis, ad diarrhoeam quae sub initio studiose ea ueniada videtur, denique ad cicatricem inducendam, ut corporis foeditas a r.
Neque minori cura versantur in explicanda morbillorum historia. Morbilli sunt parua apostemata contagiosa, et dicuntur etiam punctilli parui, videnturque esse roseae, minore S, ei trinae, rotundae, acuminatae, homini ineuitabiles, minus incidentes oculis, minus copiosae et durae, quam in variolis fieri solet, parum super cutim elatae