Francisci Robortelli Vtinensis, In librum Aristotelis de arte poëtica, explicationes. Qui ab eodem ex manuscriptis libris, multis in locis emendatus fuit, ... Cum indice rerum & uerborum locupletissimo

121쪽

. Partes igitur Tragoediae, quae quasi formς habendae sunt superius ex replicauimus, rursus secundum quantitatem discretam, & in quas secetur, πιι singillatim quoque diximus,deinceps uero, quς sabulas texentes sectari, αι contra quae uitare oporteat, tum uero a quibus lotis Tragoediae ipsius m iapus ducatur, supradictis addendum. ιεrpilogus hieest eorum, quae superius dictas erunt, e propositio eorum, quae postea dicendasent

Declarauit hactemus partes tilagoedii tum eas, quae ad formam, qualitatumrtam ω quae admagni tuadinem, quantitatem spectant.Nunc uero posticetur st dicturum de locis,unde apteargumentum truria cum sui debeat persequitum ea quae attribui debent i , quae trumdis argumetum poetis dare possunt. , personis, cor tituit igitur uellati topicenq andam tragicam: nam quaerit, explicat quales homines apti Mad tragoediam.Verba Graecasunt in contextu haec, οἱ δει λάθ. I, rixa αδ iis citra te. cc υιπtνταριχυθους,omnes enim qui tradunt artis alicuius praeceptiones. necesse est, ut baee Lo feris co

κεις ista με arci M ας φρυρείαιἹευτυχίας εις ὐA .. Dubυ μ - DV. M uoniam igitur Tragoediae pulcherrimae compositis, non quidem .. simplex esse debet sed implexa, cademi, terribilium, miserabiliumve i/ .. mitatrix, id quod prosecto imitationis huiusce proprium est. Primum . . quidem satis apparet minime decere, bonos, ta aequos uiros ex selicibus .ὸ infelices saetos,in scenam afferre,ut quod terrifici, miserandiue nihil ha- iabeat, sed scelesti.

ra Uuo Aristot repetit nonnulla, Paesuperius mVM rationssus coprobata uerum effexilla lia quaeda deducit conclusa.Dictu est eam fore piacherrimi tragoediae constitutionem,quinos pisses implexu uerit: er eiusmodi rerum imitationem contiis , qu terribiles inimi, accommiserutiles M. Ex his igitur deducit coissequentem dissuitationem omnmacon est,quod quisquam patet, omnes μὰ s. aut actione sapias sud tragoediam Axprimam quaerimitu, uiri apti sint ad tragoediam

122쪽

Ma r RA N. R o v o R T. ENPLIca T. constiti undam . Tragoedia quippe constituitur, ex actione alicui vi personae, is quas mutatio elicia εtatis in infelicitatem, quodque u igitur est hoc An uiri boni ex Ilicitate tu insilicitati L aergumenta tragoedisseribentis risere possint resipondet Aristo. Viros bonos neqviqvam e Paptos ad tragor dia in rationem . 4 t buti modi proprium est imitationis tragicae imitari res miserabiles Crterribiles, testiarium Von sunt calamitates, quae bonis accidunt viris. m igitur viri, orum amitates, prorsus excludunta a tragoediis, quia hoc neque terribile, sinistrabili est,sed nefrium potius. Dicat aliquisboctorea istoteles libro Rheticorum secundo,ubi de commiseratione loquitur, ait in eius definitione μriri cone miserationem erga eos,quina digni uideturtotnialis 18 uerbis, ελ ορδγιλυπν pleii πῶς νομὶ ωπι κῶ Iesmκῶ, G λin se τυι uir τυγλύuntipolos ost. μ- γ μιοι ' σο ρα;ου γηου ει εκπεπληγμενοι H -- ρικειρ, πι ξει,κmst e ex α ω- ναρ aikεπι κῶρ,όγα ρια- α Οιμιορ πανταρο σιταε αμουρ voraria. Patet ex bisuiros bonos, quibMacciderit aliquid mali,dignos esse commistratione, quo loco etia utitur hac ipsa dictione, quati est etiam tu Poetices loco hoc ἰπιεικειρ: cur igitur eos. commistrabiles maxime, inprimisq; z.et commistrationem ciere proprium est tragoediae, excludit nune a tragica unitatione Re ontio,in tragoris G s,cum sint peripeti quales Aperius expositae fuerunt,non requiri tani hin, ut commserabilis tacito, sed etiam terribilis eo, quo ante dictum est, modo: in igitur mul Aristoteles in eadem persona requirat commiserabile, π terribilC.Crterribile non existat ex 's, quae accidunt uiris bonR: ideo putat eos a tr goedia excludi debere. Nam quamuis aliqua commiseratio fit a si ς citiast ne metu, horrore: G tamen maxima est,quae metum horrorem simul continet, seclarat hoc Aristotelis libro Iecundo Rhet V vicorum,cum usto tγδδὼ λαζών, zm esie ἐπ αι N DG ωα,τῶ τα br'Dλων γιγώδεια V ἰλεοσιν Ibi depaulo ante ino esse, οταρρυτα ρωόαναμνε χῆνου ρωτα συι cita τα, εἰ ' α - - ο τί βοῦ ἐλα λι-ε δεα , u Mui , u Qv αυφ.Adde, quod metus bis tragicus est cuna

Gigione, pendet, a Dii quos ueremur, ne nobis irati, in milem impellant nos quoque aliquando calamitatem, tilillos id e, i perius fortuitis loquebamuis, erile ato, undebo omnia proueniunt. id is Aristoteles libro secundo explicat, quae ut OApe,mox addit quomodo augeri positiit ris uerbis πι -- τος δετὰς Iracpocita ridie, οῦ γοω ἁμάρτωσι τανορίῶ2 ιι, vj ly mra, 'ἀοῦς-

is λως αδαίατα α μαερ ἱ Θις. ara . v πιρ cum ait Aristotcles missu αντroieidistinimicis,c aduersarijs, loquitur de rebm humanis, quae inmortalium moum laesunt,ex quibus existumetus, talem enim metum confiderant Oratores sed poetae metum considerant, qui prouenit a reis , quaein manu Deorum positae urit .si igitur leuiter hoc immutes,Crquem metum illic Aristoteles, O

am libro 'ecundo Rhetoricorumuit,ubi loquitur de indignatione λιψωγαρδύκπια, - πιι ἀλαί- ἰνγαν :: τι πιλ cum uero ait ese ιι inpii aduersa accidant uiris bonis, cestsententia.Videtur equitat religionil prorsus,repugnare, si mala ac miseriis uideas c*ictari probum alique hominesnam digna praemio uidetur esse probitasnD j ij Job equitate, Cr bonitate singularescuti improbosplictu ' males perdunt ita credibile est, ut bonos struentosnent, ac ducam. Dcmosthenes hominem Hum,ac der testandum uolens gnificare hoc nominesne appetat sibi nem, in oratione τεφάνπ. ne abor funt ἰν ἀδει άMκαπύγματα, ἡ μιαρὰ κεφαλα ταρ ἱαῖ 'κ δεκω ουκε ωκε Paulo' ant ii odi simili modo ipsum eat κάθαρμα. cum ait: si δε αρελῶ -Θρμα missi rariis riserta.Idem in oratione in nidio. - ταυτ ἐλεγγι Λ μι ληρα ἁναδυς αἱ τη κεφαλα

D effingere, hoc enim omnium a Tragoedia maxime alicnum , ut quod re/ rum, quae requiruntur, expersoninino sit, humanitatis dico,nedum ter/υrifici atque miserabilis.

123쪽

IN ARIST. DE POETIc Amti quoque uiri inquit Aristotelis ab aduris fortium infecundam prouecti, exclusantur a tragoesia. Ratio autem,er probatio huitu rei ita sese habet, ducta ex istim principijs, ex quibus superior duces

tur 1, quorum calamitas non potest ciere animos hominum ad commiserationem tonsum apti ad tragoedis argumentum,nam commistratio maxime ad hocgenus moratisi celat,eius. propria est. vili ueoiast quieuehuntur ad felicitatem qua ratione possunt commiserationem ciere nimiun, quia silices, liaritas uero non concitat commiseration , commistramur enim infelices . Deinde, quia r , mei stilasilices essent,non tamen id escerent meritb igitur ait Arijstoteles hunc modum,quem exposuimus, esse prorsus αραγωδ a re rennam non habet instincqM γ, ελε νόν, neque' c ρον, quod si Apuctexsuperioribus, quae dicta fuerunt. Sed ne φιλο θραπτον quidem,nedum illa duo, quae discilius concia tantur. o loco a notandrum est, posse in animis hominum inesse γ, φιλα, ροπον, etiamsi non insit - ελεlNp,HM γ 26μ. quid autem ιγ φιλ ἔρ-r ω dicemus pause post. Nunc declaranda quis sit ε- έα, mimante nunquim declararum fim boc enim in erigatur fingi dat facilius dijudicabia

lam uero qui intelligit, qualis ἱ εὐακέα scili per ρ nitelligere potesta contrario, qualis sit mr jae

nam cum hisidis contraria' com erusio, ατ ire erit appellanda ea, quae continet omni ra,ex quibus cietur commistratio.bincpraeclare dictum est Pindaro, κρvisi πὸ φθόνος οῦ- ελεὸ sed redeo ad rem. Cum malam silicitis,nes inst habeat ἐλεει ν, nes 'bi', neq; 'ατος, prorsus constitui ex ea non potest ussa actio tragica sciendum erga improbos homines, qui ex infelicitate ad cita prouehuntur animos nostros aesci solere, quadam infictione, quaeax cis νεμεσις. a nostris india notio uocatu qualis est illa apud Horatium is buram Pompeii libertum, cum ait. Licet uperbus mbulas pecunia,

Fortuna non mutatgenus.

Vides nesacrum metientele viam, cum bis ire ulnarum toga, Vtora vertatbM,Crhuceunti

Liberrima indignatio sectus flagellis hic triumuiralibus Praeconis ad fastidium,

124쪽

, , Sta nec omnino improbos ex secunda fortuna in aduersam lapses, , , quandoquidem talis compositio, quae alioqui humanitatem prae se serreis potest, miscrandi aut terrifici plane nihil bet.Vt enim immerentis mi/si sericordiam excitat, ita terror a simili incutitur. Quocirca nec miseramis di nec terrifici quicquam ab his proueniat.

Homines uvie mal quo imn bitas apud omnes in confesso est, ex secunda in aduersim fortima,

rei ciuntur ab actioni bire tragi ,qui non commiseratione ed odio digni sunt .sed annotandum sinon te mere ab Aristot dierumsitisse in contextu π νηῖόir. Nam mali quodammodo,utpostea declara simus,mn lituunt actionem tragicum,ut non valde mali, prorsus i improbi. Verum eliciamus rursus aromentationem quaelipectit ad hoc probadum,ductam ex isdem locis. Tragica actio, persona cuias actio Ginstituitur in tragoedia,eiusmodi esse debet, at tam strationem cicat, Cr metum, in aninas oditorum, sed homines ualde improbi nes hoc nes Qua liciunt, ut probabimus singillatim Non mouent hi commiserationem,quia commi cratio cietur erga indigne, praeterque omne fas patientem incommoda, de quare Arist lib. et . .er nos paulo ante satis multa diximus. Hinc Demosthenes in oratione in Nitiam, quod D 4n robus, tilis, Iolens s esset, dignum non esse commiseratione demonstrat bis uerbis. συ τὰ sa mugiet ηιασει ἐλεῶνοῦ τρυηκε Λαπρυδάμνεις - ta, moi σου δημοπια et πνλαπι acio uere. συμον Noo ι θρώπων μετit ἄν εο ν φωνερα-τρο, πσάυτ e ris φα- νιαρ,-υme ete, κ . se τῶ κeim νωιτρακημα ελεκίω τημεγάλLυμzνοωὰαLν.μελ up A WM - ειης ευρηκὼς, ει δυο - φαντα-- ε mi e- τω arrati, σαν,, ἀν δὐ eo πιι Λῖδεα φθόνον, θοῦν ζ δεὶ 'οις θαπατές, ἰλεον. ωκαν eis αμορεμ is σι η'σ-ων ἰλεορ, ματρυμ πιομμιώς, tau φ --, κν ό n. Metus vero concitatur, cum intremur aliquem nobis similem, in mi Feriam esse lapsium. Si lem auditoribus ipsis intelligit Aristoteles, uiore omnes boni censenda sunt, uel de bonis tantum loquitur, 'iam excorum animis norma sumitur scritendae tragoediae, i s ullus debet poeta improbos unquam respicere, scd totam uamscriptionem accomismodare ad bonorum naturam Viri igitur boni, cum immerenti alicui uiro bono aliquid mali uident accidi se, metuunt qu)d millimidum bi se ij iissi esse intelligunt,ne id sibi ali stando accidat, quia pari utamini conditione. Hic verue metus plane nihil aliud est, quam religio quaedam meticulosa, qua animi bomina uinciuntur,nam utra religio eas, sae cum pietate, Asmiantia erga Deos coniuncta est, pro maximi, illorum in humauggenus regatis benestis, maxime enim aequum est, ut homines meritam Dijs immorialibus gratiam diuinis honoribus, in emori mentegrato i animo persoluant lac est optimus Dcorurn cuiuiis iurnis castifimus, is sane lisimus pleni fimus pietatis ac uerae religionis it crisini perpura mente, Cr uoceu cremur tanquam aut bores nostrorum omnium commodorum, non auram extimesa ima tanquam crutilo tyrannos, nam uixere inquit Aristoteles libro a. Rest. ,scit in op cpoctiss. Sed tragica am tu recitatio ini cit metum nostri animA Deorum, eosq; tanquam truculctos ultores se

per ostendit .Quoniam igiturabiρ illa, in qua uiri ualde improbi, muttius sceleribus potat ire lici te in nriseriam labuntur, tri coni miserationem j metum in Diti diximus, habet, Tragoedia includitisnpotest. Obiiciat fealiquis nobis hoc loco, dicats huiusmodi genus uirorum,actionums, quamuis improbi

talem celus spraesistrant, aliqua tamen commiseration dignos uideri,nam miseerra, Crincommodum,oamnis . calamita suapte natura tantam habet uim . quam is improbo accidat animos tamen moueat nostros. Respondet Aristoteles is qui in uerum espc, sed hoc Hrctioni genus non appellari commiserati nem,at humanitatem potius, quae Graecis vocatur δελανθρωπια. haec citis minor quanto est, quant commiseratio, crinamgeneralis, nam nascitur ex uter natura communAcesimam συμπαθειαρ, qπα est inter homines opter 'ocietatem hum nam,Cr quὸd hominessunt ex eadem,siilicet lycciis. Huic opis ponitur immanitas .d icta eua Grae in quae uocaturμιῖν inrix. Cic liba. iciorum Non modo se id uirtutis non est, sed potius immanitatis omnem humanitatem repellentis. Idem in oratione pro Domo sua ad Ponti m amansfluorum assis luam commuivi humanitas postulat.Demosthenes eu saepe nominat ubis Hego ex oratione in Midiam anseram aliquot exempla. Legibus primum hunc ei a cis οὐαπιαμ attribuit, quae omne genus hominum tuentur, ac buent, ab ijss damnum, iniuriam propulsant.

125쪽

ter tales sit. Is autem erit, qui nec uirtute, nec iustitia antecellat, minime b, per uitium, prauitatemue, in ipsam in Micitatem lapsus socriti uerum hu/mano quodam errore, ex in Una quidem existimatione, atque felicitate

quemadmodum Oedipus, Thyestes,coeri , ex huiusmodi genetibus

In tragoedia utii saepe dictum est hoc eris debet esse propo iam, ut ii in stratio, π terror

Eeatur,cietur autem, no tim ue Afictilibus,horribilibus , ut rerum atrocium, horribilium t actiones uel potius personis ipsi circa quas uersatur tragoedia, res ii aliqualuerit fortatis profecto demisia irabilis ebilis etiam sermone exprefas quoniam hiro improbo accidit, nuda commovere potos com mistrationcmoersona igitur hoc acitposius,quam restersona inqMm,cui aliquid tuo acciderit.

ptim et autem uerit, opinor i corigamus tres eos modos actionum,quae trapordiae non conueniunt. Pr

mus est. BONi uiri in infelicitatem IV Laherest. MALI, improbis se iratem assecut Tertur est. ALI in miseri lata . cum igitur nurus ex bis modis tragoedia con timerero , Em tu quartus modus,qui medius est interhos.sed fortasseeo inrepulentat Aristota ' eri erationem, quos non omnes motis complectatur,namsi recte confideres, praetcrmissus ejim hic. BONI felicitatem assecuti,respondo mo fuisse necesse, ut in eo enumerando operam poc et ira Arist fatis nim patet heri inium illum esse a tragores nam res largires cum tracta tragica poeta, felicitarem bina uis. proponit imitatio noua exprimendum raesertim bonorum, quia laetitiam parit, ii mor ipsa comm serationem uuli ciere, metu. Rursus see mihi obiiciat aliquis dicati, extare apia tragicos senilem actio nis modum, ut apud sopboean Electra. iam ea cum proba lyngui , mu' Orestes bonus exprimatur, utres felicitatem sequitur, hic regno paterno potitusterempto lo, tau tetenim eruitutemnes

casu. 1pondo Ararim, π in tem iobam ab alia parte is es exprimi, quod HE a quis M'ristoteles it improbor, qui in in silicitatem labuntur, non es e aptos tragoediae, Jan. tumet,

ripetis,ta agnitionis esse balendam rationem, quaepulcherriri iram actionem constituunt, addo etiami irati fuisse olim apud ueteres,ut tragoediae continerent infelicitatem, de qua repostea suo loco cui fas iamus. in igitur ut redeam, Osum diaersus modihi omnes, quos exposuimus, talium ex

126쪽

.uin, erectionum tragae sim non posmi constituere, Reii Iaum est, ut anus tantum concedatiirmis Ad M tragadiae constituendae, ex eventa, actionen elicis alicuius sit messus fit inter bos, mediam uocohiter bomm G nratum, nam inter silicem,et infelicem non potest uriis esse medius, praeterquam piod e non est quaerendum in tragoedia, etiam quo moto esse positi iam mesa, ac ius licitatem exprimit persoritiarum, ut mmmferationent excitet, alioqui id non eficeret cuti patet, Quaerendum igitur est, qualis bis sit. Ac plane inter bonum, ac niatum .sest collocandus, qui peccat quid sed imprudens peccat, Mia moridi enim nes; bonas appellandus,Pia iam peccauit, nes 'rsus uratus, quia non consali peccaait dper imprudentiam Siculi uberesis est,quines auarusnes prodigaes, nam cum liberalis it et diligenter, cui oportet, quantum oportet,z quando oportet aliquid tribuere,nes cuiuis temere effuse largiatur suas otaro prodigus dici non potest, rursus cum largiatur multo minx auarus sapperindΚs, nam auarus neoque ctu oporret, neq; quando nes quantum oportet, largitur, cum nolit exsuis opibus ne seni quidem detrahere. Sic de uni dicendum, qui medium locum obtinet inter ducem, Cr timidum. Neque est, quod quisquam hoc loco dicat inter uirtutem, eruitium non posse collocari aliquid medim, satis enim scio id vertam esse,nam medium inter duo disimilia eiu sem qualitatis potius constituitur, utpote inter duo uitiora mera medium collocaturi in υτ pcius, ut docet Aristoteles libro tertio, Irthie γ' cicinis ea, inter quae medium non constituitur in Topicis, nbi loquitur de contrariis, uocat aduersu, ut se pientia Ialtitia Veram cum De recipiant Λ τῖον 19 μοῖα ογ, qaodam modo ea media uocari posint. numqui paululum declinata sapientia, continuo stasius est. Sed minus stultus hic, quam ille, hic magicquam alter. Adde, quod quae media constitnitntur inter duo, nomen habent per sic semiratum. Ennius, qui tam formam ponebat inter pulchritudinem, deformitatem summam istest apud A. Gellium, ubi reprehendit Biantis ratiocinationem illam non tam ponebat, tanquam uerum medium, quam 1 F ἡ μαλ- λον κίδε α Op. gnum huiusnodi mediorum esto, ubi ea media, quae inter duo extrema, nominatim po nuntur diuersa, extremuinquam 1 ἐM-ινκ ιυπτέ Cολαυ)non multu sunt,sed unum tantum. Quae uero media uocantur inter duo aduersa imita frit scuti patet. Praeteres medium ex extremis ex aequo componitur utri fis,diuersiim est ab iis, at melium imas inter stultitiant

cxsapientia, laudo Has oportu composta ex utriss aequali modo, quod qualest futura prorsus nemo

uiderepote Ani 1Μμαλλ. ut diximus fri gw Haec media recetiores vocant.Niupernegatione ais ti Eaper comparationem, stuproportionem. Praeterea Arist.m lib. Ha ἐν braciar ab sinem queri cum dicimus.Bonus est. bula pronunciato icontrarium Hoc. MALVi uel NON BONUS. Respondet autem,contrarium esse bono non bonam,quis ad eanilem homiπem restriusio negat idem de eodem. sed quaeras luale sit medium hi ter bonum, malum, re pondeo esse hoc, Neque bonum, neq; malum. ni ratione rei b. uepsuis rodest ciuibus, NON EST bomi meatus inter hos fuerit, qui insilit uis dine uersatur. Verum sch shactenus. Nuncioquamurde eo, qui per imprudentiam peccat, qui mediis dicitur Aristotcle hi ter bonum, crinatum, hoc est minus malus, quam ut uere malus uocari posit, σminus bonus, quam ut verebonus dici debeat. Ac primum repetenda quaedam sunt ex distulationibus phtalo os horrem utfacilius cintelliguntur. Aristo:.lib. .Labicor. Et omnia lachmiues agunt, tuolatriaria esse, aut no volutaria appellanda.Volutarivunt aetas προαξ σεως idestabelcctionenoueniunt. Non uoluntaria sunt e quae aliquis inuitus acinati sine inuitas uidetur agere aliquid tribus mos si aut ui coactus: aut igni oratione, Cr imprudentia ad actus: aut luctu maioris aliculas mali, quae t mea postremo loco dicta unt, partim quidem uoluntaria, partim autem non uoluntoria videntur esse. Verba

Aristotelis libro tertio Ei bicorum sunt haec. δοκci Λ ακουσι se BG, , δἰ αγνοιαν γιγνόμεια. 2. πιον δεουή αρχα εἱως; .exemplum a fert Aristoteles eodem Ioco eius actionis ruae partim uollantaria, partim non uoti tiria est, huiusnodi, ut sir annus inquit) iubeat aliquem perimere parentem,

ration

127쪽

rathium uni uel a facta sunt nobis dolorem illisunt, quὸd poeniteat sic se : uel non a Prunt doli ,

γ0 Γιας ρει αλπιον ἄνομα ut ιν ιδ' ιον. Praetereasci dum aliud se agere per imprudentiam e ignorationem, hoc est gli αγνοι,, aliud ignorantem, hoc est αγνοοatio, nam qui ignorans agit, iguo res quid equum', quidque oportet, uti non oportui agere, ut quis Datus aut ebrius peccet. qui uero per ignorationem agit, scit quidem quid equum,quid opori .imprudenter tamen o inuitus agit.hic quidem particulare ignorat, quod agit, ut Oedipus, qui peremit Laium patrem, sciebat enim nefas essepcria veterepatrem ed ignorabat idum esse patrem: hi quidem igitur, qui per imprudentiam peccant, excusatione, cT commistratione digni, ut idem ait Aristotcles libro tertio Ethicorum sub initium, bις uerbis: Θῖρὰκουσίοις συηνώmie,seiso AG ελάουγινριι m. igitur huiusmodi commiserati, e . ne digna, patet referri polle ad tragoediam, quae eam perturbationem in primis studet excitare mani auditorum. Diuisonem harum actionum inquit Miltotelis utilem esse legum latoribus, ut dijudicent, qui puniendi, qui rursus non puniendi sint: nam uoluntariae actiones supplicio tui debent, non voluntarissaepe ueniam extorquent, quia commiserabiles.Sed non illis tantum, uerum etiam poetis tragicis, Eliis est haec dignoscere it sciant apte actionem in tragoediis constitueremum actio uiolenta ad tragoediam refreri non potest, uoluntaria multo minus, quia improbitatem ex scelus prae st ferti Neque rursia illa,qκα ab ignorante, sicuti ab Ebrio, crirato patratur, quos PYTTAcvs MI TYLENAEVs ut iadem refert Aristoteles duplici perna asciendos putabat: primum, quod cum m illius ypis te pomm Aristo Aes Gesyt ebrius feret ut non: id e cere non studuis et, quod facile potuisset, deino propterpatratrum I metu, millus. Reliqua igitur una est actio eorum, qui δίαγνοιαν peccant, bienim commistratione digni, ac κω bris euia nia. Hanc sumunt tragici poetae, conantur exprimere, cr imitari. Qnare cum Aristoteles hominem 'quaerit, qui medius sit inter bonum, crinarum, hune ipsum significauit, qui ignoratione peccat, CT i a

prudentia. nam bonus non est, quia peccauit: neque tamen omnino malus, quid imprudenter peccauit.

doleis se peccasse. Describit Mia illum in contextu Arijstoteles his nobis: Esti δε πιιουτ s o μ τι e .

nefarium cssis habendum, Cr μιαρόν, ut antia dictum est. Si autem improbus , ct malas ferri in Plinquia insilicitas ita, ercalamitas propter Lebra illi accidit, non est commiseratione dignus ulla ta Ap plicio. Debet igitur talis esse,ques superitis diximus, qui ob peccatrum aliquod per imprudentiam alis missum in miseriam sit Iap us. Atque haec quidem ita sese habent. Aliud uero etiam requiritur in baiu' di altione, cx persona tradica, de qua loquimur, ut peccatum illud magnum sit, ac istam: crab altoncitatistra . in maximam mi Ieriam cadat: nam si aut peccatum fuerit liue, aut mistris non satwmaagna: commiserationem quoque lauem cieri necesse erit: sed quam maximam esse hanc oportet, ut mors sciat, perturbet animos auditor .consueranti ita uerba, 2 μυγάλ' AI io, jν,1 5 όλυ- λια,id est corum hominῖ sui in magnasilicitate oria psiti sunt significauit enim Ari l. ita intelligo. tragicam actione non duci a peccato cui uu hominis, qui e plebej , e filius terrae: Dequarisiectionem lino incissoru librorum,qui manuscripti sunt,er i illas in duas di nes, U ατ jα cis enim quis hiemanu criptus liberan quo non liguntur bae dictionaes fenius uerit res cadus no ad homine, Gualem di, iximus, sed ad peccatum, quo loquitur illat sic Dφάμαρτια πόντων se μεγαλει id est propter aliquod peccat quod admittitur in ijs, quae in magna fuit existimatisne apud homines arari na, bubeiitur, maxime nefaria quakest cocubitus cum mare,quale estpanicidia,Cr quae εὐοῖ. mossunt.Sed cum haec patraris eant etia ab infinissaepe boninibus, dicat aliquis friasse, retentia hoc no posse satis probari,cum in trant ijs, Regestant ualeroes, nobili imi inierantur, eorum actiones

sum in poetis praebeant tragicis.Verum restontio conoranda pina jlat. ue apaulo antepo- fra, cum ait: μί ac λων Aes Misai ω. Nam qualibet ex infima labe aliquis patret grauefacinus, ciquale diximus, quomodo tamen tu in licitatem ex filicitare labi potest nam quae tandem, aut quanta buisius nodi hominis erat MicitasVerum quid stlicitatem dixi, cam i quam hortices dicim diri,cum semperi furima uesntur instricitate, propter incommoda uitae, quaeputiantur, CPp Ucrtatem' impiam.

128쪽

iis FRAN. ROBORT. ET P L I cAT. Dimisisse igitur Aristot.duo Ree simplP.Peccatum, graue magnim Deinde,Vτ in relicitate LM atur in Miseria: mul enim haec accidere nulli postant,mβ quisumma dignitate sit,crauthoritate uis: intoq; rlicitat Agradu afrtuna collocatu Miserrimi enim sunt,er graui simo casis insura tisimarum tu rrium,decidunt hane essὰ AGotulissententium , ut de nobilibus, ac ictu Di loco natis uiris non sit locutiu, patet ex ipsa definitione tragoedis,m qua nulla est bula modi uirorum mentio.Atquisfrissct necesse apis ponere ad naturam essentiarns tragoediae declarandam,non praetermisisset eo loco:nam de nitio debet mnia complecti,ut integra sit.Sed uide Aristotelis artificium. Animaduertebat uissummus, si diceret in iragoedia inii, per*nam, quae propter peccatum aliquod graue,per imprudentiam admissum: delaberetur ex summa licitare in maximam calamitatum, non pose hoc ad ullum reseri, praeterquam ad Reges, Π roas uiros laustres non igitur iit necesscut illia,quod ex consequentibus su spoterat intelligi, stra apponeret: cum fit breuitatus amator: nussums verbum quod otiosum sit, aut inane uspcribat unquam in μου libri Rusus ponderanda in uerba: Hiae ei εκ στιπτων μυροφανῶς ανδ ρ. Nam ambigua uidetur. de illust, ibus genere: an de illustribus ac insignibim propter tam magna errata, loquatur. Stad maris ego omnino Aristotelem loqui de iis, qui inst funi, ac illustres propter rarum .di quod, Crinusitatum peccatum, quo admisso statim ex summa silicitate lapsi sint in magnam calamitatem, ne senim unquam necesse fuit ut Aristotelo proferret, Nobilitatis, trusinumq genere uirorum esse habendam rationem: nam etiam tragoedia pers)nas Regis Ileroicas s recipi non erat tamen artis idipsium prosim, cum consequatur ex altero, quod magis est primariam Satis enim patet ad calamitatem ex filicitate, quantissa unquam potiti sunt, labi non posse ignobiles homines,ac Milas. Exempla Mia personam huiustu disiuit Oedipod s.Tisest cx reliquorum similiis qui cum filici fimi essent propter admissa scelera, crus modi dicta sunt, ad calamitatem redactisunt maximam.Neque uero est,quod qui quam putet omnes tras dias tales actiones, ut tales complesipersona quales exposivimus: nam paucae admota ei modisiasti sed Aristotelis in tradendispraeceptionibus tragoediae scribens actionis, personaes deligendae, quae apta . - ad tragoediam perimen cupit ὶ praestanti ima actione, πpersona,quae ibi uidet apti ima. Non de-

bent igitur omnes uetera tragoediae perpendi hoc examine sit redigi ad hanc normam: nam Heractis nem personamj Oedipodi quae exprefit sophocles: nescio, anesiam reprelas apud ullum ex ueterisbus. Hercules in Trachmijs apud eundem Sop clam commiserabilis uidetur, propter atrocitatem D st malorum quae perpetituri uno,quod talem personam fustineat, quae sit media inter bonum, V malum ai Bonus enim potius existimandus, quam malus:eoim modo in Cora iam ea quidem bona non media i ter bona, et malam. estes quoque. Argisthus uero C cistem stra pro sus mali quod redigat ad hunerarinam Aristotelis, erit nefarium stellas, id est ιι αδὸν Electram bonam immerentem infelicemese, incommoda pati tam magna. Quare facit; adducor ad credendum Aristotelem, cum tragoediae artificium traderet, plaute exquirere uoluisse,praestanti imum actionissenus, a Mapti limam personam e gere. Sicuti in Dinon 'ratione tradenda quae enim tandem apud philostphos demonstratio inuenitur ulla alia integra, Tabsoluta ab omni parte,quae conueniat cum preceptionibus Ari toteli quis tradit in libra ύ-

ἀρων αναλυῖαῶν sed an optimum fuerit ad praestanti mam hanc actionem T cara, quam hoclaeo inruit, teras omnes adaptare, furet,ut quam missimae illi niti aut quam minimepracidferim teri absint ab ea, quaeassolui maest.

ρο γαλθα tu es , Ornet tris μῶλλυANeccsse est igitur pulchram sabulam constare magis ex uno hoc gene, , re, quam ex duplici, ut nonnulli putant,cuius quidem ex miseria ad relici

is citatem mutatio no sit: sed contra ex felicitate ad miseriam,errore sane no

leui, minime uero per dedecus, ex illo quidem uirorum, de quo dictvest, ' genere: quod ue potius ad meliores,quam ad deteriores spectet.

Connectuntur cum ijs,quae superius dicta sunt, in hunc mota.Postquam docuit Aristotelis qualism sonae aptae sint ad tragoediam dixit, oportere eas ex summa filicitate in magnam miseriam lapsos Midrori, propi graue aliquod creatum, quod insigno Mi illae, propter munitudinem, atrocitate '

129쪽

ostendit actionem eandem portiti debere ex inplicigenere constare, qtiam siplici. Simplex genus hi tetiligit Fabula, in qua persoria aliqua ex silici,si in siliniuiti Oedipode Sophoclis: aut e contrario ex inbeia lici selisint in Iphigenia Euripidis licet posticere: Duplex uero fabui egenus uocaturab Ariistotele, inquasta persona fit ex felici infelix,alia exin elici felix cuti apparet in Electra Sophoclis,in ea enim exis primiturbelix Aegii hucr cis nesse Elema infelix Rursus e contrario ASψhu Cr cibi ne ira in felices,tae a uero una cum Oresti Moste patet locus hic alioqui discissimus. Et quoniam altis fabula,quae inplices uocantur, in infelicitatem desinunt,aliae infelicitatem, quaerit Aristoteles, utrae niprostantiores,ac satia palmam illis tribuit,quae in infelicit item exeunt,quid hoc magκ est tragoediaepropria, ques perex infelicitate bominum captat laetum, accommiserationem modo illa infelicitas non accidat improbo alicui ualde merent propter improbitatem, scelus aliquod nefarium sponte admissem, nam huiusmod odium,utiunt edixtam, concitat insepotius, atque illud atrox, quam commiserationem, nam a commiseratione quam longi, me abest odium, commiserationem enissimus ex beneuolentia ortum habere cui cotraria est odisi. In elicitas igitur talis exprimi debet, quae acciderit homini,qui medius sit inter bonum crinatum hoc est ies bonus, neq; malus,qualis ei ante cclaratus. Qi d tales personaenon occwrrant pauci mae enim occurrant necesse est propter raritatem factio nes postsarripere in fabula scribenda persona, quae media sit inter bonum Crinatu potius debebis pere per otii, in qua lusit probitas quam in qua in limprobi bitas. Verba Aristotelissum v λλπιονος μαλλον,Λλειρονοe, quae huiusmodi sensum habent. Si non posiis efiigere qualem diximus flagito aliquem,qui propius ab eo absit,ab altera parte adprobitate tendens, quam in improbitatem ab altera parte propius inclinet. Atq;sic patet, noluisisse Arist. omnino bonum uirum concedere in actione tragica: sed aliquid tamen detraxisse ab ea persona, quam mediam constituebat inter bonum, Crinatum. Acsaria omnia optima ratione factasunt ab Aristoa tela, quisemper hoc bibabcbat propo tu, ut tragoedia excitaret cr commiserationem σmetum simuLNam malus commiscrutionem non excitat,Rinfelix fueri tantum abest,ut excitet terrarem, Crinctum, bonus commiserationem quum excitat, ct quid aduersi patiatur: ut non terrorem sed potius μιαρον iesicuti terror insucit in animos religionem, obstringiis eos magis cultu quodam icpietate erra deos quon rumpotentiam extimescunti sic γ μοπὰν animos abalienat prorsus a Di si qui quasi mortalia netigat, probitatem. bominum uoti intueant rines Aurant eos, qui uirtute fuerintpraediti, malis multis bonos uiros coit ictari permittant .ex qua re indignatio grauis oritur in animis hominum tu Deos ips)s: croispinio ipsospecurum uti edit agere aeuum,uc ociose dormitare tu regendis mortalibus, maximum enim proui,ntiae Deorum gnum esse iudicant homines s uiros bonos praemijs liciant, improbos autem ulciscantur. Aes perdunt Hinc multum terroris iniici uitias ex recitatione tragoediis Sophocle quae Aiax inscribitur quod enim ille suis uiribus fidens Deos negligere ac de iis obtrectaret, in insaniam mentis iniectus est a Minerua, qua impulpus multu perridicule cum fecissa, eus postquam resipuit, agnouisset ac rea scisset gladio lacubuit. cscilicet Apimus,omnes deorum contemptores, dis ob rectatores mali mulctatarii Dijs,peri, in amentium: hoc enim maximum est ultionis genus, quo Di, homines insolentes sui. miis minis contemptoresple lunt Nec vero desunt bac nostra aetate Aiaces, qui Ἀλαγχολῶ Urit ex ira Dei t. vix quod diutius illorum improbitatem perferre non potest filitudinem uastam, quasi amenter, Iurores vesano concitati, procul remotam ab oculis C uestigiis hominum, prosim se ipsos iugulant: nee neprouidentia eius em Dei t .most, usuperstites saepesin quamuis occidisse se ipsos cupierint: exemplo ut iit alijs: ne unquam ipsus sanctifimum numen a creentur, quies quod ea ipsi corporis parte plectuntur,qua peccare soliti Deos, laedere, ut cum ex impurifiniis faucibus impia, ac nefaria uox prodiret in Deum optimum parentem mortalium eaedem ferro resectae amplius non es t uocales, scd postea

inciti uiueren An hocprouidentia caras i

Huius autem rei indicium sit usus, ctenim iam inde ab initio poetae quascunque nacti essent fabulas, admittebant: nunc autem pulcherri .emae circa paucas omnino familias componuntur: ut sunt Alcmaeonis, ceOedipodis, Orestis, Meleagri, Thyestis, Thelephi, caeterorum ge/ x

130쪽

ncris huiusmodi, quibus, ues facinora quidem grauia perpetrasse, ud bis psos tulisse contingit.

Protatio est coram omium, que otia Masiunt, pulaberrima scilicet esse Uulas tragica iis eas reiscipiunt actiones ac persorias, quaepropius accedunt ad incliores quam ad deteriores. comprobat uero beeusiu bonorum poetarum,qui,non scuti olim mos fuit,quaslibet temere recipiebant fabulas,sideas tantum admittebant actiones,quae uenustatem aliquam habere uidibantur. Erunt au huiusmodi admodum paucae necessisiosbu quia cum umerent casa ueris actionibus totisci duese aliquando dixi ante. raro grauia haec alicui acciderent: apaucis familiis talia deducebant ad imitationem tragicam. Neque uera ne causa dixit Aristoteles που ὀλιγας οἰῶας. Num tragiceactiones hae, quamuis uniaut Regi, aut Heroι acciderent ea tamen calamitas totum sequebatur ipsiusfamiliam: hinc uideas ex una calamitate, ita rias effugi actiones, quatenus eam calamitatem , multisci rem gentis, accidi se uario modo credibile est Oedipodicantus est una calamitas.Sed G expersona Antigones ducta est alia abula, eo,quo diximus mo/do crestera Oedipodis Ux UMO ,haec enim actio illam calamitate insubsecuta.Electrae quoqueperasona Cr Orolis,o Iphigeniae argumentum poetis tragicis obtulit scribendae bula: cum tamen omnes eae uno ducantur principio. quid dicam de Hecuba indromache, Cr caeteris Hunus e nonne omnes ex eodem sonte manarunt Enumerat uero in contratu Aristotcles Alcmaeonis,Oedipodi orestae, Illelaum ridie stae. Icphis actiones tragica de quibus singillatim dicendum, breuiter tamen,ut ne quid praetermistisi. videamur. Alcmaeon Amphiarai, I Eriptato ilius,it. phiaraus,quoniam exuaticini scognitum habebat se in expeditione Thebana interiturum, nolebat eo proficisci, Eripisse monile accepit ab Argia, ut maritum cogeret coegit.Quid multus ubi co uenit, terra absorptus est. Auarum matrem Alcmaeon Ouus. ut patris mortem ulcisceretur,peremit,de ea re Propertius libro secundo ita uino Astice quia donis Eriphle inuenit aris svergilius quoque libro sexto:

mi Oρειν πιμανοῦμαι γεγλωπι λι ρου ἰωχερα νεκροπιι' - γινοῶ πιο M us D MN . N. O in libro Ata quae, detragoedia, quae Alcmaeon inscribebatur et si ursussuas. Pist Alcmaeonem in ea fiunt exprimi: ' Quid ipse Alimon tuus,qui negat cor bicum oculis ' consecutire' Nonne ibidem incitato rore, de haec'amma oritur. Erilla dein m. Incede incede, adpuntiabunt ne me expetunt. Quid cum uirginis dem implorat in Fremi auxilium,pestem abige me

Flamini'am ranc uim quae me excruciat. D caeruleae incinctae igni incedunt, is circunstant cum ardentibus taedis. . .

Aristoteles uero libra Et bicorum tertio, ubi loquitur te actionibus uolanta rijs bominum,des 8s, quas iacoacti agimus,ait tonina elusimodi esse,adras nefaria, uisatius sit mori,quam compelli ad ea agenda, quo loco e renata reprehendit Euripidem, qui in Alcmaeonis tragoedia conatusis ostentire compulsem ilita ad caedem matris: cum tamen leues quasdam excogitarit causas, quibus uix compelli posse aut debeN Htantum facinus admittenda uidebatur,uerbasunt haec: , ια π ισωρουα ιν ανα-2b αι, sine