장음표시 사용
341쪽
FRANCISCI ROBORTELLII UTI NE N
v v c dicimus de sine, origine, materia, ut illitate sis Atyrae, oc inscriptione, quam secutus videtur Horastius. Ac primum de sine . Nam coperspecto, origo qualis fuerit,et quando, ficile cognoscemus. Eum Dabet finem satyra sibi propositum, quem tota poclis, oc reliquae omnes ipsius paries, cum re ipsa pars sit. Is est,imitari neque tamen quiduis, sed actiones tanstumhumanas. In actionibus autem humanis quoniaalia commiserabilia, alia horribilia, alia ridicula sunt,& subturpicula, necessse est diuersarum rerum esse imitationem .Sed de his dicemus postea,cum de materia loquemur .Imitatio tribus modis fit, υθμω, γν, Mn.' ain tribus simul iunctis, aut singulis, re binis scpatatim. Haec uer5 omnia quomodo fiant, satis patet . nam declarauit copiose Aristoteles in libro Poet. Atu ad Pocticen adeo imitatio pertinet, ut ipsius se a uere dici debeat: qua sublata, ne ipsi quidem Poetice dici potest. Nam eorum poemata qui non imitant,no poemata, no imitationes,sed narrationes potius quaeda sunt. Meti siem no in, Q qui se putet tanta in hac sacultate uim habere, ut poeta ab historico distinguat . nam praeteri Q Scoratores ec historici suas quas da habent mensi ras, quibus oratione dimetiune Liuii quo p ta Salus bi, Herodoti, & Thucydidis historia, carmine potest coplecti,& tamen erit nil ailominus historia. Id aut, quo maxime reuere inter se differimi poesis historia, si quis quaerat, facile , dixerim. Historia res exponit ut gestae fuerunt: Poesis uerὰ , ut geri potuisse uident. Qiiamuis 8c historico licet hoc aliquando inicere,no in in rebus gestis aeque ac in dieiis Nam res gestae immutari no debent, alioqui uera no esset naris ratio. Sed dicta ab historico quamuis lGge diuerso modo cingi ac narrari posisunt. qd in cocioni baecit Thucydides apud Grscos, ec alii omnes apud Latianos, ut Liuius 5c reliqui undeno immerito ob hanc causa Cicero lib. ii. se Oratore historiam cocIudit oratorii artificio. Qitonia uod poesis ita exponit res ut geri potuisse uidenti cossiderat magis uniuersale, ut quid cui* coueniat facere, ac dicere. Vnde existit illud mineti γν,in quo omnia ornamenta fiant poetarii Hissioria autem particulare scelatur semper, ut quid gesserit Alcibiades , Tlaemis stocles, Camillus,Fabius. Ex his uerbomnibus iam satis patet,sinem poctices facultatis cile, imitari actiones humanas.Satyram quosp, cu particilla s it poctisces, θc ipsum hunc habuisse finem olim propositum. quod paulo post apcrtiusdemostrabimus. Si imitat satyra,sicuti patet, imitat oc ipsa actiones humanas. Alip ex iis no omnes, sed aliquas tantii,de qui b. postea dicemus,cu dc materiacius in qua vcrsa loquamur : sed θc diuerso modo imitat,ac cstcror imitatrices poesis .quod ut ficillius intelligat, sciedu in sicuti tinat Athensus lib. xiiii.
tibi de ueteriim saltationib. loquitur νικαν aut esse misi vi , aut λυα clu . Lyrice, quae harmoniam,& rhythmum liabebat, non autem sermonem.
Ea tres continet species γηυοπια υ Pyrrhicha saltatio Lit ad sonu saeia, magna cu corporis mobilitate, ab armatis
aliquatio homini b. Osietata, allideo bellica. in ea se plurissi exercebat Creteses, ut testat etiam Strabo. a Curetibus primum inum. Qui cum armorum ma no sonitu ea saltarat, ne vagientis Iouis uoce inaudiret uorax pater Saturnus. icuti explicat Callimachus in suis hymnis.Vndeoc iidem Corybantes dicti. γε omistia assiveris nudis fiebat, multa cum uenustate, ct corporis decoro mo
342쪽
A tu ac plane graui. s dotio erat ualde Woiane, re ridicula . I phaec de lyrice S eius Imrtibus. Scenitam uero quae 5 harmoniam & rhythmare sermone habebat, ec in scena agebanir, unde etiam nomen accepit. Eius tres. species sunt, αγκη, κω ικὴ σα α δ ικἐ, corres pondetgymnos aedicataram: ηcumlu liuosas res imitetur, ei imagnas, habet etiam ipsa δ' ἰαρυ,- ων. Conum correspondet' et 'MAM. nam&iptis tet locis ac illusionibus. Satyrici correspondet Pyrrichae. nam iitrat fiebat magna cummobilitate. Satyrica , .cuero hanc recitationem re saltationem, crediderim ego omnium eam quas e
posui antiquistimam cile, ac prius inuentam Idipsum uero testatur Aristoteles in lib.Poetices, clam ait, Fabulas paulati madiusiam magnitudine proue stas, ab exiguis, ec ideo exclusas fuisse satyras, quod breuem quandam contineret imitationem 5 actionem. Vnde non satis probo, id quod alio itin sitis Si iccisi uis te filonib. Franciscus Floridus meus. Ait emina comoedia fluxit Iesatyra, .cum a calyra paulatim sit deuentum ad comoediam, sicuti patet ex eo Aristia: telis loco. Breuia quaedam fuisse poemata satyras, Si interponi consueuisse initragoedijs, demonstrat Horatius quo p in Poetice. Accedit huc, quod satis constat poeticam primum exerceri selitam ut id intrinat extemporalijsmetris re numeris: amue ut quisque diuersas res imitari coepit,ita in multas inrtes diast ibi tam fuisse poeticen . Sed conuicii primum seri imitatio coepit, quonas modum hymnis laudum. Nam omnium antiqtuus amesse credi potest.De laudibus ea agebat Deorum uix quicquam in i se imitationis habcbat, praeter eam quae dithyrambice continebatur, metrum tantum. Unde Homeri hymni Orphei, Callimachi, ec reliquorum.Horat*liquot aptianos, ct Catulli. Poetae enim hymnos consciibebatu, qui intersis B crificanuum concinerentur, a choris puerorum, re intellarum. Sicuti testat Hool. ratius in Epistol. Iibroi I. cum ait: Disceret unde preces, uatemnimus, dedisset, . ce Poscit opem chorus, re praesentia numina sentit, MCoelestes implorat aquas, docta prece blandus, QAuertit morbos, metuenda pericula Pellit, MImpetrat pacem, locupletem frugibus annum.
Excepta igit hymnographia, uitiolum poema primum omnisi pro . At pcum multa conuitios brii poematii species sint nantuantiquissima estiatyrica. Testat hoc Aristotcies in lib. Poetices, curii: Senariu ex octonario sibi feciste inbulas metrummam hoc utebant prius, cum Satyrica magis,ec saltatoriaciliet. poesis. Conuicia primum iambis agitare coeptu. Vnde ιαμοῦ maledicerein apud Graecos, & conuitiari. Maledicendi uero hanc consuetudine, licentia.
antiquissimam Hiisse inter rusticos attait Horatius quolin Epistola, cum ait: iAgricolae prisci, nes, parudque beati, Condita positi umenta leuantes tempore sesso, 'Corpus re ipsum animum spe finis dura serentem.
Fescenina per hunc muciata licentia morem,
Vasibus alternis opprobria rusticatadit. Atque haec sane origo fuit conuitiosi poematis, rustica ac lica. postres, ut
timustius ageretur, ac maiore cum risuatque imitatione,introductae sunt satyororum personae. Catilam uero huius existimarim hanc filisse.Satyros, Faunos, . Silenos, Priapos, scimus ab antiquitate existimatos mediam quandam nanis
ram habere inter deos,& homines.Vnde testatur Nicephorus in Porphyrium, a Platonicis in destritione hominis additum, disciplinae capax.Qtiod homina uidet esse propriu in primis o separat eoru natura a natura Satyroin, paunora
343쪽
stri erat,ac sane ridicula.unde scimus custodem hortorum Priapum tamina . aonia segetem ueteribus poetis Latinis dedisse iocorum, qui Priapeio conti nentur carmine. Sic enim in prorsus existimandum, ut Romae his temporibus videmus adMarserit statuam multa assigia multis obscoena, ac maledio carmina. ita in hortis Mecoenatis olim fictum a poetis diuersis .Est aed Athensum illud ita prolatu, λἰ αἱ mutvῶν s.clemne κοῖς. Item: pud Xenophonton
in Adapii sitis aduertit Erasmus, sed non itidetur intellexisse. Sic enim uertit, Sicinnium Silenorum qui inter Satyros sunt, turpissimus silero.Nam ω m mec: okoim dixit Xenophon, intellexit actus satyricos . debebat igitur sic uerti: Si omnisi Silenorum, qui in actus satyricos a poetis introduci solent,suero tur
pissimus. Nam Satyri ec Sileni diuersiam sunt inter se formariam Dia,ct omnes Rib diuersis personis in satyricam scenam prodibant saltauiri, sic it postri de monstribimus. cum de personis satyricis ex Polluce loquemur. Sed redeo ad rem . Sileni deformes erant, Du agrestes ac petulci. Idem legimus de Faunis. Horatius: Fauni nympharii fugientum amator. Satyri quot Capripedes Dii sylvestres,ac lascivi. Vnde apud Theocritum ille Satyriiciis uocat, quati s lcus,ac lasciuus. Quaesitu inter doctos de Satyris ui inent in rerum natura. Lircretius doctissimus poeta libro v. multis probat rationibus, Centauros, ta somiles animantum sermas tibulosis esse. . R. moniam eorum ut ille ait discordia membra videmus,
Qtiae neque florescunt pariter, nec robora sumunt Corporibus, que proficiunt aetate senecta, Nec simili uenere ardescunt, nec moribus uni sonueniunt,neque sinat eadcm iucunda per artus. M Plinius tamen eos esse affirmat, A videri in Indorum montibus id est in regios κM ne Catadulorum animal est pernicissimum, quadrupes, tum etiam recte curora rens,humana Ggie: propter uelocitatem non nisi aegri, ac senio conseisii Sa, γ, tyri capiuntiar. Parum me moueret Plinius ad hoc credendum .nam dum suum librum ex ueterum lectione consecit, non tam sedulus fuit in rebus diiudicanis
dis, quam adscribendis, oc aggregandis. sed certius testimonium asteri de S tyri Iutarchus in ima L. Syllae. Ait enim apud Apolloniam olim, dum doris miret, captum Satyrum, &adductum ad L.Syllam. Qui cum conaretur eliceore uocem, locutum quidem illum, sed consit se, re cum sonitu hinnientis equi simili, 8c hirci halantisto autem fuisse figura, qua solent estingi a sculptoribus ecpidioribus. Ego sane in antiquis numismatis multos spectaui istic humana, ec corpore usque ad umbilicum,reliqua ex inrte equo similes,& caudam equio nam tabentes, pedes caprinos, caput cornigeriam, barbam dc eam quidem exispuam, ec modice prolixam e media,& infestore mandibulae parte propendenis uultu plane peritico, ac lasciuienti .Huiuscemodi igitur Deorum sub perssonis θc habitu ueteres satyrica agebant poemata cum saltatione, sicuti ego opinor, duplici de causa. primum, ut ab agresti cultu talem recitationem ortum hao huisse Onificarent: deinde, quὀd poema illud mordax, lasciuum, acridiculum
sub lascivi petulcorum Deorum persona optime, ac maxime conuenienter re
citari prie uidebant. Nam, ut inquit Athenarus, τὰ σατυρι ον. Latero Syllam scimus apud Romanos huiusmodi satyricis locis deleoctatum . Nam librum de ea re conscripsit, εc domi multos homines aluit alas. γελωπας, - καγνι αρτα uel si alio libet quopia nomine appellare. Appellabat aut ab antiquis satyrita saltatio munit, uel a Sicinno inuentore Barharo, ues ut alii scripserunt, Cretensi Plam Cretenses saltatione plimmu delectabantur.Alij nona sicinno dictam, sed via ,. αἰεί uel α ρMν--ἰacim προορμ
344쪽
λ χλῶmα -- ia ga εω ς Η'- ἀίΘ' cit ἔ-- αἰ siros. Consabatai te olim ex choris saltatio,& recitatio satyrica, sicut ire παγικὲ antiquitus a Iaee ex Athenaeo. Nuc dicamus derasonis satyricis Iulius Pollux lib.quarto ait:
α du Θ . id est, Satyrus canescens. Satyriis aditariis re pubescens. Satyrus impubis: Silenus, Pappositenus. Ut δε- erat diis i imo aliis. sic sese habebant fastyricae personae. de hac re etia ita meminit Dionysius Halicarnasseus libro vi i
παχυ, xia eis αιχQS ταῖς κ αλιυς Φίκα. Comicae aliquado personae iis assimilabantur in antiqua comoedia, quos carpebat, re aliquanto etiam γεMihos. Tanta erat apud ueteres maledicendi impunitas.Et quoniam nec ine est maledicentiam satyricam aliquid habere, in quod suum illud atrum uirus emincit,has hel Sc illa materiem sibi subiectam, in qua uersatur. Et quoniam sub imitatio
nem omnes cadunt a stiones humanae,sub hanc quoque necesse est aliquos con tineri.Imitatur satyra, at cu loco Sc risu. Comiserabilia non excitant risum, sed potius luctu. 5c miseros non ridemus, sed comiseramur. non igitur fatyrae haeciunt,at tragoedis .Itidem horribilia, ct quae huiuscemodi. iram terrorem incutio uni haec, non risum mouent. Ridicula igit tu ad satyra pertinent,oc coincedia. Nam ambae ridicula tradiant. at diuerso modo,sicuti patet. Ridemus autem eaqus in se turpitudinem habent,Θc uiti j speciem .n5 tamen uno modo turpia sunt accipienda. nam alia risu, alia odio digna sunt.in irrisione conte plus est potius, quam odium. In odio nulla irrisio, sed reprehensio cum seueritate. utraque tras B ctat Satyricus poeta. nam in pervellendis& reprehendendis hominum uitiis uersatur: eorum autem alia in se turpitudinem habet dignam odio, alia dignam
risu. Huiusmodi igitur habet sibi materiem subie stam satyra. Ridet enim &peritellit ambitiosos, auaros, ingratos, prodigos, periuros, rapaces, adulteros, adulatores, loquaces, stolidos, amatores, ineptos, irreligiosos,parricidas,desio des, inertes,parasitos, ctu huiusmodi sunt. hinc Iuvenalis in satiraprini uic ait. Cur tamen hoc potius libeat decurrere campo, Per quem magnus equos Auruncae flexit alumnus, cSi uacet,& placidi, rationem admittitis, edam: MCum lcner uxorem ducat spado, Maevia Tiniscum, se
Figat aprum, renuda teneat uenabula mamma. MPatritios omnes opibus clim prouocet unus.& quae sequuntur, Dissicile emaiyiam non scribere.etiam Persius, MAh Romae quis non ali si fas dicere,sed fas. 4e Tunc cum ad caniciem, S nostrum it lud uiuere triste MAspexi, et iacimus nucibus luscunque relictis. Item in aliis locis,ut uidere est. μHoratius quoque multis in locis, sicuti notum est. Homine autem qui in hoc poematis genere uossetur opus est uersuto, callido, sagaci, acuto,diserio . addo etiam bono, Sc probo. qui cum optime aliorum uitia perspiciat, ipse tamen i Iem ineat uitae rationem, quae a nullo iure reprehendi possit. Celeritatem quo que ingenii magnam requirit hoc poematis genus, ac mentis alacritatem . Non enim nisi as Mirunt homines re sic in hoc uersane genere scribendi, qualem narrant ueteres Amasin regem misse,*L .Syllam: quales Phaestios narrat Athenaeus fuisse, qui ussa pueritia sese iocis ac scommatis em iis gendis ac proserendis usque adeo qsides ciebant, ut cum eos aliquando suae his laritatis ec naturae poenituisset, crederensque eam ueluti pestem ex ira deorum inicitam, ad oraculum Apollinis accederent, sanari cupientes, ec redigi ad se
345쪽
r in F R A N c. R O B. E V P L I c. ueritatent,nem tanton id asscitui potuerint: us p adeo a teneris annis eorummis amis huiusmodi natura ingenita una cum aetate creverat. Cotingebat autem eos
D ob talem assuetudinem saepe in υμ iocari, S. Ne p uero ab oratoribus quot in aliena ratio haec omnis 5c disciplina: iocandi, ac repreliendenci amsaepe iiiijs dicacitates esse oportet ad refellendos aduersarios. id tamen Oratores faciunt οἷου. Poetae uero satyrici id tanqua peculiare habet, ecin co toti iunt. Maledicendi uero hanc licentiam non tantum sibi poetae sumpserunt, sed etiam philosbplu:necp boni tantum, sed pleri P etiam mali nes uitia solum pervellendi gratia, ct carpendi, sed etiam,quod detestandum est maxime, causa uirtutis deiciadae, ac cxtinguendae gloriae optimorum,ac insignium uiro rum. I d autem non nisi ab exulceratis animis est faeium di subdolis.Socratem sanctissimu uiru maledictis suis uiolare mercede conductus no dubitauit Ariastophanes. Epicuri laus,qui summum bonu semper inuoluptate posuit,qus exilirtute proficiscitur, improbitate iadnullorum, sicuti testat Laertius, usi adeo .curata fuit, ut omnes cum crediderint de iactanda ec turpi voluptate corpo ris locutum. Eo uitio etiam n5 parum laboras te creditur Aeschines Socraticus. Nantoc Critobulum Critonis filium,&Teleiantem, ec Telatig , ct Himpollicii tali iae filiu asperrimis maledictis in insectatus, cluin ausus etia omnes lonica taminas appellare mi A'iur, re Anti silienes quo p philosos' phus misere discidit Alcibiadem suis c5uitiis nev Alcibiade tantu,sed alio in
libro qui γλιτικοriti scribebatur, omnes Atheniensium , qui unquam fuissent δε - ' μαγωγουθ. Archelaus Gomiam Rhetorem . quin Platonem nonnulli ausi sunt' Z. ix uocare. Non defuerunt alit qui diuersam ab his ineuntes rationem, non' obtrectandi studio, sed potius corrigendi corruptos mores maledicentia utebatur phitatis ac sanctitatis plenissima . alis Socrates, qui improbos ea de tau .sa in te irritavit. inales Alcia ippus,&Diogenes Cynici. Nam hic ideo se Ca, snem appellari dicebat, quod hominum uitia morderet ac pervelleret. Qualis Democritus, qui ineptias, stultitiam,miseriam cphominum semper ridere solistus erat. Qitalis alter Heracletus ab eo longe dissimilis,qui cum uidoci homi
ncs a uirtute transucisos agi, et alia omnia lectari, eorum deflebat lamitatem.
Poctae quoque tum comici, tum satyrici, alii quidem, uti opinor, quod eo uitio maledicendi laborarent : alij ut utilitati hominum consulerent,& uitia corriges, rent id gonus studiorum secuti sunt. Magna certe micorum pars,qui antiqua tractarunt comoediam, in honos θc sanctos uiros maledicta vibrariit. Unde noimmerito Plato eos de sua rep.uult elici tanquam pcrniciosissimos homines, qui ut ait Cic.uirtutis neruos omnes eliderent. Plutarchus uir prii detissimus in
eo l ibello inquo costri Menandrii cit Aristophane, ψ merito, Dii boni,ob hoe ipsum illum huic prcserendum putat. inlodii quis causam exquira cur poetae hoc potissimum studin genus quod est in maledicendo positum, sectui fiterint:
probabile ego mihi uideor eius rei posse ratione asterre. Poeta nullus est,ut praeclare ait Cic. qui, Φ sequent meliorem arbitretur es ullum est hominum genus quod sibi magis placeat. Ait haec, sicuti puto,maxima ex parte causa est Dpsorum maledicentiae, & obtrectationis.qui enim se bonum censet, alios detoriores, maledicat alius necessse in oc suum cum probet studium,alior inra uiticiis di rationem improbet. Adde, quod qui dicendo θc agendo multum se cosequi posse uident, iniuriam perferre diutius ut sapienter est ab Arist. in Rhet .dictu non possunt, sed quamprimum ulcisci cupiunt. Nam si inopes essent in dicenodo, reconciliationem potius expeterent, quam ultionem. Vnde eos in primis homines videmus esse iniuriis re contumelius expositos, quinet opibus necycioquentia,net ulla aliare muniti satis sese tueri possunt . Hinc minaces uideastae poetas. Catullias: At non
346쪽
At non essugles meos iambos. Horatius libro Semti secundo, Satyra priim: re Sed hic stylus haud metuitia re
Qtienquam animiuem,& me ueluti si ieiensis, .. Vagina tectiis,quem cur distringere coner . . vi
Tutus ab infestis latronibus 5 Pater,eci α ιι Iuppiter,ut pereat positum rubigine telum. t iali ecq iisqtiam noceat cupido mihi pacis, at ille vi Stime commorit melius non tangere clamo t MFsebit, & insignis, tota cantabitur urbe. et
Hinc praeclare est a Platone dictum Poeta ne tibi reddas insessi nihil enim. i.
liud est, quam cicadam ala tenere: cogi ad silentium nunquam pos I sire ideo procliuiores ad mescdicendum sunt, quod aeternitatem sui nominis habent animo comprehensam: sperant* sua scripta ab omnibus te stum ac probatum iri. Vnde Horatius:
Exegi monimentum aere perennius, Quod non imber eda non aquilo impotens sQtiod si quis opportune satyrica hac utatur maledicentia, ne* quempiam per iniuria lacessati magnam necesse est cx ea re utilitatem capi. nam mores depi auati,& inueterati,qui secile,ut ait Cicero,exui non possunt,s spe ob aliorum obtre 'lationis metum immutant in melius .attentius P prosequis p uitat ea, qtis ab aliis reprehendi in aliquo uidet, aloe studet sese ad uirtutem conformare, paulaσtim estingere. Ea ratio impulit Plutarchum ut diceret, maximam saepe ab inimicis utilitatem capi, ac fortuisse aliquando maiorem quam ab amicis,qui saepe ad nostra connivent uitia: sic* ea fauent, quasi uirtutes essent. Adde quod ops
portuna maledicentia non patiti ut sese hominum animus ultra mortalitatem ciierat,sibit plus ii isto placeat, quasi ab omni parte integer,ac bene cultus. Argumento nobis esse huius rei polin, qudd ueteres ne deos quidem suo Momo casrere uolucrunt. Vrat enim Momiis, ut resar Hesiodus in Theogon.Deus Noocte tre,5 Somno patre procreatus huius Dei mos erat nihil agere, sed aliorufacta reprehendere, & oblimis oculis intueri, ac summa cum audacia carpere: Gisce uituperatio dicitiir.de eo meminit Aristoteles in libro ii 1. de Partibus animal . ait enim illum naturam accusat se, quod bobus comita in capite, non inpediore collocasset. Domus cum iudex fuisset electus,ut testanir Lucio
anus in Dialogo inter opera a Minerua,Neptimo, & Vulcano ..tibresacta nam illa domum, ille taursi, hic hominem composuerat) in Vulcani opere, id est homine reprehendit, quod no senestratum estecisset pectus, innuens hominis flaudes multas esse ac di inciles perspectu. In Venere reprehendit Momus nihil praeter sandalium nimium strepens . Ad hunc allusit Cicero ad Ataticum libro quinto,Vt etiam Ligurino Momo satisficiam . Hic erat ille Deus 5 Ionius, qui inter deos uersari dictus est olim ab antiquis, uolentibus ostendore adulatione nihil este perniciosius, reprehensione opportuna nihil utilius. Reliquum est ut agamus de inscriptione, quam secutus cst Horatius .nam non satyras,sed sermones inscripsit. Acron Horatii no cotemnendus interpres ideo sesyras ab Horatio sermonum nomine appellatas ait, qudd humili usus sit initolis ac remi ita dicendi genere Ao. Britanicus sermones idc4 appellatos,& Epis stolas ab Horatio, quod haec ad absentes, illi ad praesentes Merar nugae Fran ciscus Floridus meus in libro suarum lectionum succi sitiarum tertio latis Bristannicii illusit . Idem quo* Acronis sententiam confirmare conatus est .cam sequatur qui uolet.nam satis inproba. Ego tamen primum addubito an genuina
sit haec ab Horatio apposita inscriptio, suspicor. ab aliquo efiictam, uel ex coquod Horatius alibi ait: Nec
347쪽
Nec sinones ego mallem Repentes per humum, quam res componere gestas: cum alibi ipbe Horatius
Sunt quibus in Satyra uidear nimis acer,& ultra. Vtcunque tamen sit, in hoc en im magnopere non pugno.Eno,quod sermones merint ab Horatio appellati: exquiramus igitur aliam etiam, ii sessimus, piis habilem causam huius inscriptionis.Sic autem opinor, imo plane assimo cotus fuit mos satyras in scenam producere eo,quo superius expositum si, modo, ut a choris, S personis satyrorum recitarentur . Eum morem sublatum de meis dio crediderim post inuenta comoediam cumtamen adhuc poets maledicentia exercerent suam . Eiusmodi mordax poema satyrarum nomine appellarunt, quod persimile foret satyris antiquis. Horatio nomen id no placuit satis, quod uideret iam nosa eo modo scribia pocus, aut recitari satyras, sed tantum mors dacitatem in eo reliciam poemate, sermam uero recitandi ac sal tandi sublatam: ideo affirmarim sermones,non satyras appet lasse, quod ita reprchendat, re persitellat corruptos hominum mores, quasi secum loquens, remanans alioni
peccata. Hoc ego ita existimo sese habere. Alii hoc uiderint diligentius.Scris
mores satyrarum apud Latinos connumerantur hi: Lucilius, arro, Horatius,
Iuvenalis, Persius. De aliis nunc silebo. De Varrone tantum illud dicam, o litissime, suspicari nos posse, eum tale poema conscripsi si , nim ex multiplici eius erit ditione, tum ex nonnullis, quae sparsim citantur a Non. Marcellodubire inscriptiones,quales suerint satyrarum, tum Graecas tum Latinas facile perospicias. didia illa ex satyris Varronis bella sum, ac lepida. Habet quiddam . .s lGν,Prouinciat is formosula uxor. 5 illud is Cum hic Rapo umbram quos spei deuorasset .ec illud, is Vulpinare modo,&concursa qualibet. illud quosque, se Propter phagones,scedulam pinguem aut turdum nisi uolantem non uideo. I tidem hoc interest inter Epicurum Zc ganeones nostros, quibus modulus csi uitae culina. I iidem nunc emunt Trossuli nardo nitidi uulgo, Talento Attico equum. Ex quibus facile perspicias, quam lepide carpserit Varro suae aetatis
348쪽
FRANCISCI ROBORTELLII VT1NENes
NTER tot poematum genera est& illud quod Epi
grammata continet,de quorum artificio necesse est,ut pauca dicamus: consideremus que primum ad quam poeseos partem spectent.Deinde exponamus,qualis sit ipsorum materies,quidque in ijs scribendis aut seoquendum, aut sugiendum. Poematum genera haec fo mc connumerantur a ueteribus: Tragoedia, Comoesdia, Epopoeia, Dithyrambica, Lmum poesis. Grandia sunt haec poemata, sed breuia, g tyra, & quam appellauit Horatius Epistolam,& Statius Sylvam. Horum omnium particulam quandam ualde exiguam existimauerim es Ie Epigramma. nam sicuti Comedodia, aut Tragoedia, una pallicula est epopoeiae grandioris poematis ducitur mim ex uno illius Epis dio,ut satis patet, ec aperte declarat Aristoteles in Poetice ita quoque Epigrammata multa ducuntur ex una particula comoediar, aut tragoediae, adeo ut aliquis iure appellare possit ipsium epigramma particulam unius alicuius particulae comoediae, tragoediar, ec aliorum poematum. An uero contineat imitationem, si quis quaerat: respondeo, aliquando quidem epiis grammate imitationem inesse aliquam, aliquando uero non esse,seu implicem tantium narrationem. Imitatio est in illo Epigrammate Catulli: Acinen Septimius stios amores MB Tenens in gremio: Mea,inquit, Acme, Ni te perdice amo, atque amare porro Omnes sum assidue paratus annos,o c.
In illo nulla cst imitatio, si Chommoda dicebat. In illo simplex est imitatio, seu allocutio potius quaedam: Mellitos oculos tuos Iuvenci, Si quis me sinat usque basiare. Origo quidem Epigrammatis qualis fuerit, ipsum nomen d onmaturam si, iscriptiones eo fiebant modo, aut in clypeis, aut in nMuibus, aut in scrutati.
. Quale illud Catulli: Pliaselus ille, quem uidetis hospites: male issIud Enni Aspicite o cives, senis Ennii imaginis formam.
Inscriptiones autem hae fere non excedebant ad summum quaternos uersiis Materies uero qu alis apta sit ad epigrammata conficienda, considerandum iram sicuti interies comica, quae ridicula continci, 5c humilia, non est apta ad tragoediam, neque tragica ad comoediam: ita quos par est epigrammati suam quandam peculiarem assignare materiem . Mawries epigrammatum multi σtiplex est. nam cum sit particula qusdam exigua singulorum generum poetices facultatis, nunc huius, nunc illius, plane necesse est, ut qualis in singulis genes ribus fuerit materies, talis quoque sit in epigrammate. Hinc fit, ut tam multa,
349쪽
atque inter se ualde diuersa certiantur epigrammate perbelle tractari. Atque ut Ahuius sententiae nostrae, quae multis iure optimo notia uideri possit, probabis Iem aliquam rationem asteramus, necesse est, ut singillatim ac diligenter, quos ad eius fieri potes ita tamen ut ne longiores simus,hoc in omnibus,aut at iquisbus saltem generib .poematii consideremus. Quatenus partium tragadiae particula est cpigramma, primum materie conuenit cum uagoedia: ab ca enim deo sumit,quod est ipsius propriu. Tragoediae quide propriu es tractare res serias, quae in se multu doloris Sc commiserationis habeant, necpparii admirationis, sicuti copiose cxplicat Arist. in Poet. Dolorem asserunt omnia atrocia,ut uerbes ra,utiliaera, caedes. Comiserationem afferunt eadem ipsa, si uiroimmerentiacocidant: aut si inter consanguineos, utpote inter matrem 5c sit tu, uel inter fratres. Admirabilia sunt sortuita: ut, Argis statua Mityi collapsa, cuperemit qui Mistysi peremerat. Rccipi ut enim haec omnia pulcherrimas descriptiones. M ultoniagis admiranda sunt,quando praeter opinione fuerit aliud ex alio depedens: quod cernere est in Oedipodis vita. Haec omnia aptissit ira sunt ad cpigramata. Hinc tam multa extant epigramata apud Grscos in Heroas, Eteoclem, Polynicen, Protesilau,Hediore, Achille, Aiace, Priamii, oc alios eiusmodi.Apud Latinos uer5 tum antiquos tum recentiores, qui elegantissime in hoc genere lictis sati sunt, in Porcia Uruti coniugcm, in Pompeiu, in Caesarem, in Catonem, Lucretiam, Verginiam, Scaeuolam. Decreucria hic apponere exempla aliquot, sed quia non nimis uidebatur necessarium, ne prolixiore , praetermisi. Xgoedia ctiam uideri possunt desumpta epigrammata,quae de morte alicuius scribuntur,oc sepulcralia appellari potiunt. Quatenus uerὀ partium comoedis rarticula quaedam est cpigramma, inde quo P desumit maturiam, si nil iacit. Est quidem ut ait Arist.in lib. Poet. imitatio deteriorum,nem tamen in omni uis: riorum genere, quanqtiam ridiculinna turpi proficiscitur. Ridiculum enim ali a quo pactio peccatum est, ct turpitudo sine dolore. Haec ille. In comoedia igitur
illa quae uetus appellatur, proniebantur ueteres poetς impune se unumquem pridere poste, ac nominatim reprchendere,adduceret in ludibrium,S contem iptum, patefacio aliquo ipsius uitio. Hsc tota materies conuitiosa Sc ridicula est ctiam epigrammatum .namin his pociae aliena detegunt ridentv uitia,5c ora ta cum lepore, θύ festiuitate non pauca, adeo, ut aliquando ne nomina quidem sileant personarum, aliquando tamen immutent: quod se secisse testatur Martia. lis in una ex suis Epist. Leget per se imusquis p 8c me etiam tacente ac praerens mittente exempla, animaduertet in Catullo, in Martiale, & alijs qui epigrai mala scripserunt. In maledicendo uero,&ridendo aliena pectata multo opus est lepore, re sale . nam qui id miam apte faciunt, multi sunt, ex recentioribus praesertim, qui bibliothecas rescrserunt suorum epigrammatum uolumini,hiis . Lepide ridet Catullus Rufi maleolentiam subalis, ε Gellii oris fortis dum halitum: pulchertime illudit Qtiimiae staturam nimis longam, Les σhiam suam laudat salsissime carpit Aufilenam, Caesarem, Mamurram. Manstialis quoque apte multis in locis, sed pleri que in iocis friget. Bellum est illud Martialis libro sexto, in Coracinum: lepidum illud in cilicem furem: in eodem libro salsum illiid de Gellia . Frigere mihi uidetur idem libro priis mo, cum scribit ad Fidentium, ad Posthumum: non nimium leporis lubet, quod scribitur ad Marianum libro secundo. Friget quod in Taurum scribtis tur libro eodem :θί ad Gargilianum libro quinto, re in Candidum libro eosdem .'Ac iid singula recenseam, poterit quilibet per se haec facillime dijudicare,
qui ueterem illam Romanorum urbanitatem degustarit. Erat enim sere Dos mitiant Iinperatoris temporibus abolita, quod in Urbena multa inet insula peregrinitas . Praeterquam quod uetus comoedia in maledicendo multum os Perpe
350쪽
ilietudo etiam ad epigrammata transiit:nam stipe uidere in iis contineri res obs coenas, ac lasciuiae cuiusdam plane mimicae plenas. quod ipsum cognosci postest apud Catullum,& Martialem adeo saepe,ut una haec potissima uideatur es,
se opigrammatum matcries, quae plane eadem est cum comica . neque ulla in re i gramma differt a comoedia, praeterquam sorma, oc ratione uacitandarum re rum .illa enim fusius,ac per collocutionem: hoc autem breuius, atque simplici quadam narratione. Ac sane eadem uidetur esse ratio praeceptionis in epigramomatis scribedis quae a ueteribus, oc a Cicerone,praesertim libro secundo de Oὸ tore de salibus oratoriis tradita fuit. Vno aute hoc excepto,quod Cicerone mis micos iocos interdicit oratorib. in csteris epigrammatii scriptores oratoribus pares sunt. in costiam nam mimica ipsbs non dedecent superiorcs.quare non inutile fiterit tota illam artem, quam conatus esi Cicero de salibus oratoriis tra sdere, Epigrammata uoletibus scribere in promptu habere. sed cum ficetiarumiduo sint genera alterum aequabiliter in omni sermonc susum: alterum peractustum,ec brcue: illa se a ueteribus superior cauillatio, haec altera dicacitas nomi snetur: hanc ego existimo no tantum propriam cste oratoris, sed etiam eius qui Epigraminata scribit. Facetiarum aliae in uerbo, aliae in re positae sunt: illaru in priorum locos septem Cicero assignat: harum posteriorum locos duos θί ui iginti, q uos ego hic omnes apposuit lem: sed quia illinc facile peti pollunt, satis putaui, si id sub innuerem huc spectare. Iam satis, opinor, demonstratum est partim ex tragoedia, partim ex comoedia uetere duci cpigraminata. quod si patet, iam caetera multo iacilius demonstrabuntur. Comoedia quoque, quae notH du eia suit, huic generi magnam subministrat materiem: quamuis enim mordax B ct dicax non sit,habet tamen in se sermonis siniuitatem, spem, metum, suspicioncm,icuitatem,grauitatem,animorum dissimilitudinem,amorem,desiderium, dissimulationem, subitam istitiam, insperatum incommodum, misericordiam, Drtunae committationem,&alia innumerabilia, quae apte Epigrammate conis
prehendi possunt. Amatoria enim in primis uenatur is, qui Epigrammata scrus pilitus est inuestigati,quales sint illius perturbationes omnes, quo hominem impellant,quorctrahant, quid suadeant, a quo reuocent: ex qua inucstigatione magnam sibi rerum sylvam parat ad id pocinatis genus. Hsc secue animaduextet aliquis esse uerissima, si quae a Catullo hoc assectionum maere deducitare scripta sunt, obseruarit ibi enim maxime incellit, ibi plurimu nitoris liabet,
elegantiae .ut in Epigrammate ad Iuuencium: o qui Flosculus es.& ad Oundem: Mellitos oculos tuos Iutioici.&ad Ipsithyllam: Amabo mea dul icis Ipsithylla. Itidem ad Iuuencium : Nemdiae in tanto.& ad seipsum: Odi,ec amo. Itidem de Lesbia: , , Lesbia mi dicit. Jc ad Iuuencium rursus: Suroripui tibi dum ludis. 5 ad seipsum: , , Si qua recordanti. Martialis libro prismo in Epigrammate ad Flaccum Siquis sorte mihi.Itidem ad Diadumenum is Basia da nobis . occodem libro de morte Eutychi: Flete nefas uesitu. & in A fium libro nono:Dantem uina tuum. Itidem libroru decimo ad Roma Dindimum: Vnctis Llciferi. Ex Epopoeia quoque aliquid sumit Epigramma,
laudationes in primis insignium uirorum, aut urbium, fluuiorum, portuum,
i lium . quale est illud Catulli ad Ciceronem: Disertissime Marce Tulli. Et Martialis ad Domitianum saepe . Sediabulosa quoque non aliunde sumuntur,quam ex Epopoeia. nam neque coincedia, neque tragoedia recipit antiquas
illas fibulas de diis,de inseris, de nymphis, thuiusmodi rebus:prster admoda pauca, quς in tragς diis est uidere,quia poemata lisc cofingulis ex necessario aut uerisimili, quod ut enecessario ductu: sicut titis in Poetice explicat Aristote sies. Hinc igis fit, it in epigramm. lolii uideas in agna in uenusiate deii, aut dea