장음표시 사용
921쪽
Frequentius amen omnia fumma rarione agentibus quam u
auerat , una cum equo centum quinque confossus vulneribus 9 ille mus Mecha duobus Oseptuaginta, res omni poseritate memorabilis; at nihilominus posterior ille multis postea praeliis interfuit. Denique, ut rei propemodum incredibili, alterius relatione, quae non minus omnem fidem excedit, auctoritatis quantum satis est ad caecam Fortunae vim, vel maxime in his casibus stabiliendam concilietur, mentio fit apud Danicae historiae scriptores non infrequens , cuiusdam Vbboni, Fre ci; qui praeter undecim viros, quos in acie Vulnerauerat,viginti quinque delectos pugiles interfecit, itaut nemine propius cum ipso audente congredi, sagittis tantum impeteretur , ct cen una quadraginta quatuor ictibus prius perfossus fuerit,quam lapsis viribus pugnare cessaret auimirum his opinor experimentis Fortuna monstrare voIebat, quantum ipsa iuris sibi vendicet in belli euentus, ut ab eorum violentia suos alumnos velut Turnum Iuturna defendat, quousque - aliud genitor cum ipse volutet, Iuturnamque paret fratris dimissere ab armis verum postquam istius suae potentiae, tam ill ustre experimentum
dedit, in seruando ad Pis leonem ab ineuitabili tormenti minoris pila Marchione Pescat io , cum scilicet transfixis iam duobus s.cijs, tenius ipsc destinato pariter ictu seriendus restare nisi aduersarum partium Centurio, cui utilius videbatur ducem illum non interimere, quam pacis quae sorsan ex illius morte consecuta
suisset,experiri damna,&incommoda anu subito in funiculum Gregaris militis, collimantisque in Piscarium coniecisset, quis amplius de fortituet in priuatas etiam militum actiones, ne dum in publicas ducum ac exercituum potestate ut supra diximus di bitare poterit ΘVtraque vero tam communis quam priuata, licet paulo benignius qtubusdam a Deo tribuatur, & idcirco Proclus ut est apud
Marcilium Ficinum, eam desinierit non temerariam vel caecam
quomodo a Poetis, S veterum plurimis describi solet sed diuinis
pote Hatem in vutim exitum diuulsas causas congregantem ,haud minim una tamen iuuari s bl et cosilao, ct ratione a quibus bonis illa fere semper bona est, ut a prauis,& temerarijs aduersa,ac propterea recte Liuius de Camillo omniarium a ratione,consilioque acta .
Fortu'a etiam ut sit secuta sc alio sensu dicebat A ctius Fa
922쪽
brum esse quemque suae Fortunae, & Fabius bono imperatori baud
magni momenti Fonunam esse, mentem rationemque dominari , Ut
enim qui libram tenet, pondus adiici iubet& inclinat, sic DeusFortunam temperat , sed manibus, aut consilijs sere nostris, quae si quis praesentibus negotijs accommodare spernat, frustra postea speret sibi nihil agenti, sed complicatis manibus Deorum auxilia opperienti,in sinum deuolaturam esse victoriam de caelo: nam ut consultillime felicitatem definiuit Ammianus Marcellinus illa est fortuna adiutrix bonorum Uziorum, quibus qui non utitu elix nullo pacto esse potes; sive ut idem ex Tullio refert, se licitas nibit aliud ea ni honesarum actionum nil heritas qua de acausa dicebat Tacitus, quod Deusfortioribus ades, & Ennius apud Macrobium, quo Ortibus effortuna viris dat ita ut sicut asserit, quanquam alio sensu, Iuvenalis
uui fortis erit, melicissimus idem.
Cuius rei non alium testem laudare opus est quam Caesarem, qui Fortunae conscius,quam antea toties fauentem habuerat, decem Cais triremes, quibus obuiam in Hellesponto casu iactus est,non declinavit,quemadmodum dubio procul quiuis alius secisset, sed Unicam navim, qua vehebatur, tanta suturae victoriae confidentiae in illas impulit, ut hac sol a audaciae significatione perterritas extemplo suani in potestatem redigeret, ita ut qui Caesaris Fortunam laudare velit, nihil quicquam propterea summis eius vim tutibus detra here de beat, quia illam potius certum est rebus ab eo promptissime, &prudentissi ine gestis, velut ultimum ornamentum accessiste. Quando enim eius auxilio fretus in utramque aurem dormiuit securus λ quando inertiae , socordiaeque accusari. potuit quando opem deorum expectans 1 rebus cautissime, celerrimeque administiandis, periculis praecauendis, aut insidijs hosti parandis destitit ξ an non potius cum Fortunam suis rebus ad uetiari videret, eadem in sua castra reuocare conatus est,ut co-tra Nervia , ct in Hispania, ac alii uocis pugnans, & erit nunc aliquis tam inconsultus, qui felix, sertunatusque esse velit , nisi eius ducis exemplo, quem sibi omnes ad im tandum proponere debent, prudenter ad suum finem consequendum mediis illi co- sentaneis utatur, & negoti j quod prae manibus habet naturam ita Perpendat, ut nihil in eo fortuit, euenire posita, quod non antea. ει
923쪽
solerti quadam mentis indagine subodoratus fuerit,&sane quantum ad me attinet, censeo non aliter geri bellum seliciter posta, quam si optimus sit belli praesectus, in quo nec scientia rei militaris,nec virtus vlla, nec Fortuna ipsa desideretur, quonia ut haec spes ipsas, & studia militum vehementer excitat, sic scientia singulis rebus in exercitu suas mensuras, suos ordines,& tepora assignat, Virtutes autem reliquae, velut adiutrices sunt humanε imbecillitatis,in eo quod nec 1 scientia, nec a selicitate dependet; ita quidem disponendo, ut huic praeclarὰ cum duobus alijs conueniat. In determinando autem qualis sit militum particularis sortuna , ct a quibus proueniat, lubenter sequor Alcmaeonis Lyrici sententiam, asserentis apud Plutarchum , Fortunam sororem esse ἐννομιαι diu λίας bonae insitutionis, obedientia, O prcidentiae, quae sunt virtutes iam antea a nobis commendatae in militum disciplina .. Porro quemadmodum in operibus arcuatis singuli lapides,qui per se molliter inflexi fornicem efficiunt, nisi omnes in tholun sau tirisa, eu conueniant, qui testudinis umbilicus est,uitium mox contrahunt& facile deprimuntur, haud secus in optimo duce efformando, frustra inter se praedictae virtutes conuenient, nisi unius ambitu auctoritatis contineantur,quae sola felicitati viam aperit, & scientiae splendorem conciliat, caeterisque virtutibus pondus addit, α ornamentum,adeoque ipsa suadendi, iubendi, faciendique Re na apud homines audiat, nam quot eius desectu uirorum etiam
sapientissimorum consilia spernuntur quot perspicacis industriae facinora vilestunt quam denique virtutes ipsae in ignoto, ac sordido pallio prodeuntes, pro nihilo ducuntur , certe quemadmodum penes nonnullos orbis noui incolas, conchylia muniata certo charactere pro nummis obtinent, ac aurum interim, M.que argentum, quia non eiusmodi nota signatum est, vile ac neglectum iacet, sic multorum actiones,pretium quod X se non habent, ab auctoritate publica, & communi hominum opinione mutuantur, adeoque caeteris rebus illa praeualet, ut cum Virtus jstientia, felicitas absque ipsa nullae sint, haec tamen, vel se sola plurimum possit ad diuitias,fidem,amicitias, dignitates, magistratus,, potentiam,bellumque ipsum: quibus in rebus subinde experienia comprobamus homines ut bene , vel male de ipsis i udicen t,nominus
924쪽
minus famae opinione , quam aliqua certa ratione commoueri,&quantum praesertim ad duces,aut imperatores spectat, prudenter locum in illis habet quod de principibus dicebat Tacitus caeteris lib.3.eap.3o mortalibus in eo Hare consilia, quaesibi conducere putent, principum diuersam essesortem, quibus praecipua rerum ad famam dirigenda: nec iniuria sane, cum ad altistoritatem alicui principi, vel copjArum praesecto comparandam,non parum intersit,quid de eo cum socii, tum hostes ipsi existimend. Haec autem auctoritas, quam
in duce Tullius requirit, non eadem est cum astricia illa imperii serma,qua pater in filium, princeps in subditum, magistratus in
reum c6muniter utuntur, & quod aequum & bonum est constanter, & intrepide iubent, ac suppliciorum metu , non nus quam praemiorum spe singulos inofficio continent; nam & si hanc in is duce laudat Vegetius , cui propterea consuli t ut auctoritatem securitate sumat, omnesque culpas militares legibus vindicet; nulli emrantium credatur ignosere, & Caesar ea nonnunquam aduertus tumultuantes milites usus fuerit ,. ut ad Placentiam, cum etiam si Pompeius adhuc in armis esset,legionem integram exauctorauit,
alijsque in locis, & temporibus in quibusserit aggeresulti cespitis intrepidus vultu, meruitque time M 'Nil metuens .
diuersa tamen est ab hac ciuili auctoritate ea virtus, quae ex me ritorum praestantia, & explicatis iam antea dotibus nascitur, augeturque fana1 nominis,& opinione hominuim de d ucum virtutibus eorumque praecellentibus, ad istud munus sustinendum adiumentis concepta, quae ut inquit Cicero ad fidem faciendam
quaeritur,& multum in bellis quoque administrandis, atque im . . t M,hiae perio militari valet ,quoniam ut idem Tullius asserit, inbella administranda vehementer pertinet,quid boses, quid tarde belli duce sentiant,idque in Alexadro,Scipione, Iulio Caesare, Pompeio ac alijs quibus multa , &dicta prudenter, & facta constanter , &administrata sapientet, hanc auctoritatem conciliarant, certissimis, S euidentibus ex perimentis innotuinhorum enim q uia maxima fuit virtus illa, quae ob merita virtutis, aut rerum affinium, maximam in hominum animis concitare solet opinionem inuictae sertitudinis, militarisque praestantiae, tanta etiam erat militum qua
925쪽
qui sub illis merebant fiducia, ut non se ad praelium, &discrimeti sed ad victoriam,& praedam duci arbitrarentur, quo mea quid & peritoru omnium militaris disciplinae sentetia,nihil utilius cogitari potest,ad optatos prosperi belli euentus; quos in contrarium verti solere dissidentia hellatorum ex leuitate, aut inerti1 ducum saepe compertia best. Unde Antigonus aduersus Ptolomaei. praesectos classe confliciturus, cum aliquis diceret hostium nauest longe esse plures, hac auctoritatis opinione fretus, optime Gipondit, at me praesentem quot nauibus opponis. & Iphicrates nom Duquam veritus est, ne Barbari aduersus quos pugnare debebat, rescirent ipsum praesentem in exercitu suo adesse, quia nimirum tanta erat illius auctoritas apud omnes, ut etiam terrorem hostibus incuteret ilec mirum id videri debet, quandoquidem Athe
nienses existimabant Alcibiadem, nisi sponte sua vinci non posse
α Claudianus de Honorio dicebat . i a plus nominis horror tauam tuus ensis habet .. l.
Quomodo accidit etiam Carthagiui post ingentes, ct luctuosas
clades acceptasNum miles iam ad Romanorum nomen expallem sceret, & tantum non latebras quaereret, ut Xantippo Lacedaemonio electo in copiarum ducem, mox omnis multitudo clamore indicauerit nihilse magis quam praelium cupere:adeo,ut addit Pollabius nihil mali patife posse exiuimabant duce Xantino. Quid plura
tantum haec opinio sibi iuris vendicat in militum animos, ut magni quandoque exercitus,quos in ossicio amplius continedi spes omnis decollauerat, unius hominis praesentia, cuius apud omnes eximia esset auctoritas, velut iniecto trepidantibus verecundiae froeuo, non modo a fuga prohibiti suerint, sed rursus in hostes inuecti natori impetu ipsos fuderint, profligarintque ; in tumultibus autem sedandis compescendisque conatibus, seu militum i, ci factiosorum, seu vilis, ct efferatae in semetipsam plebeculae quantum haec eadem conferre possit, etiamsi hoc unum satis pintere possit, eorum exemplis: qui ut Popilius Romae, Donatus Uenetijs, & SOderinus Florentiae periculosas seditiones cum oratione,tum vero potissimum praesentia, ct auctoritate tranquillarunt, ydeo tamen praeclare eius vim omnem expressit , & probauit
Virgilius, ut uanc non per similitudinem designasse,sed qualia in
926쪽
se est, talem & oculis conspiciendam obtulisse videri possit. 1 heles
Ac Geluti magno in populo cum spe coorta eL Seditio, Guitque animis ignobile vulgus. Iamquefaces, Osaxa volant, furor arma min irat. Tumpietategrauem, ac meritis orte virum quem , Conspexere lens, arrectivique auribus ad Hant. Ille regit dictis animos, ct pectora mulcet. Dimirum haec est auctoritatis virtus,& potentia, Vt quocunque se inclinarit illuc omnia pertrahat, pacemque vel bellum non tam ratione, & iudicio quam opinione persuadeat. Sed unde haec & cuiusnam matris partus; anfaelicitatis, Vt VO' r. ..ualuit Lipsius Θ an metus,& admirationis, ut philosophorum est sen- eum in1ινα tentia ξ an pecuniae, quae genus, ct formam si poetis credendunta pris donare soletὸ anfraudis,aut potiusfolertia icut Cardano visum is diit is est Θ an nullius, vel potius istorum omnium proles erit Θ nequaquam hercle, sed quantum per tot ambages, ac veluti noctem illunem possum videre,altius de ea re philosophadum est, nisi quis eius ortum, quemadmodum de Nili origine dicebat Lucanus. mirari quam nosse malit.Sic itaque de hac dissicultate statuendum existimo, auctoritatis causis aliae sunt internae, & ipsi propriae, acestentiales , aliae vero accidentales, & externae, quae si prioribus auxilium tulerint,veram legitimamque auctoritatem efficiant; si . autem ab illis separentur lacatam dumtaxat, nec tam suo robore, Suam hominum opinione subnixam. Quantum ergo spectat ad causas internas, primum inter ipsas Iocum sibi merito concedi postulant tres aliae virtutes, quas tanquam gradus ordine dispinsitos ad ipsam auctoritatem ducere ,toties iam antea docuimus, Ut superuacanei laboris videri possit, illud iterum repetere. Quare ad secundam venio, quae consistit in horum omnium , a virtutum aut unius illarum, alteriusve perspectae in Imperatore Emilia atque exploratae praestantia , qua caeteris omnibus praecellat, i 'quoniam ut aequali ,' aut inseriori parere vix quisquam animum
Nec quemquam iam ferre potes, Caesarve priorem.
vi inquit Lucanus; sic nemo ei obedire recusat, quem eximia ali qua virtute, qua ipse careat, praeditum agnoscita, non secus pro' secto,
927쪽
secto ac clementa, &c estis architecturae inferiores globi, eorum se motibus sempiternis rapi non indigne patiutur quos Deus& natura superioribus in spatijs collocarunt: quoniam,vi inquit D Dionysius,aeterna natara lege receptum es,ut inferiores verior bus pareant, & quod apte subiungit Auitus apud Tacitum Hienda sunt meliorum imperia. Id vero 'nice Imperatori curandum est, ut dignitas illa qua se prae ceteris ornatum cupit, non polita sit in rebus abiectis,&nullius momenti ; Sed in i)s quae animu, velut in fastigio quodam collocant, & diuina propemodum ac coelesti magnitudine augustum caeterisque revera superiorem ac meliorem reddunt. Sic enim Virgilius componens inter se diuersorum populorum mores, & actiones, ut Barbaris viles abiectasque ; ita Romanis praestantiores magisque honestas concedit in his verssibus sextae Aeneidos, Ex eudent alijsspirantia mollius aera,
Credo equidem inuos ducent de marmore vultus, Orabunt casias melius, eaelique meatus
Describent radio, urgentia dera dicent.
Tu Regere imperio populos Romane memento, Hae tibi erunt artes pacissique imponere morem
Parcere subieritis o debellaresuperbos. Quamobrem non totos dies venationibus dux impendet, ut C relus IX: nec tormenta ex aere conflabit, Vt Alphonos primus . Ferrariae princeps: aut machinas fabricabit ut Demetrius ; multoque minus cum Renato Prouinciae Comite picturae studia excolet ; aut Musicae cum Philippo Macedone , sed nec Astrologiae vel
Poeticae incumbet quemadmodum ali)fecere, nullo tuae exiri, anationis emolumento, quae potius vilescit inter has humiles, aut peregrinas occuppationes,quae ducem nec honerito e factu nec meliore: aut certe si non prorsus inutiles sint ad ducis auctoritatem , eam tantum iuuare possunt,cum sorte occassio se osteri, eademit arte utendi , in qua se Dux plurimu exercuerat; sicut c tigit Petro Nauarro qui experientia quam habebat excitandi subtus arcium fundamenta occultos cuniculos, eosque pulueris tormentariis, mentis implendi, ut obstructis postea spiramentis, no moenia modo,sed vastissimae rupes obluctantis intus flamma
violentia exscinderentur, eam sibi auctoritatem apud omnes
928쪽
comparauit, ut quoties aliquid simile tentam, toties de obsiste. do eius viri molitionibus aduersarij desperarent. Sed quam exiguum illud, quam leue, & serme nullum ad amplitudinem illam nominis & Lmae, quae praestantissimis ducibus sibi a plerumque causa est felicitatis omnis & victoriarum, quas populari illa hominum de se existimatione, subnixi facilius obtinent. ν - A.
Illud preteor nemini dubium est, quod auctoritati tam acqui- quam dicta pendae quam retinendae,magis conducunt facta quam verba quatum enim illa his potiora sunt, tanto pluris qui res agunt, quam qui verba sola iactant sunt aestimandi: quamobrem hominibus taciturnis,&melancholicis, plus fere tribuimus quam loquacibus , si pnaesertim amplificationes fingant, & cultum sermonis ad aurium blanditias, & lenocinium: quoniam omnis conatus ab auctore tantum detrahit fidei, quantum est quod orationisui dicere se putat 1, illudque , multo magis si aliquid quod praestare nolit aut possit, se iacturum pol liceatur, haec enim omnia grauitatem sermonis imminuunt, Sconstantiam,earumque loco vanitatem & ia stantiam inducunt, quae vitia sunt illis e directo contraria virtutibus, 1 quibus Scipionem cum Hispaniae Ciuita- tum legatis colloquentem, mirum in modum Liuius extulit, loquebatuν, inquit ita elato ab ingenti virtutum Mucia animo, ut nullum ferax verbum excideret. ingens rue omnibus qua ageret cum
m alesas inesset tum es . Plurimum quoque momenti obtinere solet ad auctoritatis sisma, si dux nihil vile aut abi ectum suscipiat,indignumque suo vesanimo, vel ossicio , sed honesta tantum atque ardua agitet, non
tamen suis viribus maiora, idque praesertim sub primis Imperi, asta re. initijs, ex quibus sutura aestimari solent,hac enim arte Alexandra cum aduersus Darium prima suae militiae rudimeta probaren, hac Scipio qui non multum aetate prouectus, bellum tamen aduersus Carthaginem grauissimum suscepit, suturae suae ac immensae gloriae nobilibus factis praeiverunt, cum non ignorarent Insandum resse fama, acprout prima cessissent inore υniuersa. Vt monebat Iulius Agricola apud Τacitum. Sed neque susceptum semel nego- . tium quamuis arduum ac dissici fit,pletium iu dubij euentus diamittendum est, ne dux imprudentiam suam in deliberando, aut
ignauiam in agendo prodat, si iacile pedem ex incoepto retul
929쪽
libro ,. h , rit, cui sane incommodo ut obuiam iret Marcellas , in Casilin3 r obsidione multa, inquit, ad Fabium Sicut non aggrediendis, ita semel aggressis non dimittendaiunt, quia magna fama momenta in utramque parrem idcirco Cecinna apud Tacitum consilia
curasque in oppugnatione Placentiae magno terrore vertit, non ignara svi initia belli prouenissent, famam in caetera fore. Quare satius est non multa aggredi, sed pauca eaque valde illustria, & omnibus in negotijs excelsum,ac inuictu animum prasserre,qui audacia suis militibus ad ij ciat, hostibus vero metum ac desperationem.
6. Deniq; non minimum authoritatem promouet vitae & actio- Uitactactim num omnium aequalitas, ac moru constantia invariabilis, quae nescio quid in se habet diuinae prorsus ac caelestis naturae, quoi Mum sotia Verendum hominem facit tamquam ex mortalium coetu non esset, cum ex aduerso vitae leuitas multu ei detrahat auctoritatis , multum prudentiae,ac iudicio ossiciat eamque totius vitae ratio. ni labem asserat, ut ipsi a nemine credatur, no magis certe quinx
Sardo illi Tigellio, de quo Horatius inquit, quod nil fuit unquam, A i AE Bi, Rut Prisco qui ita grauissimi eiusdem cessoris iudicio
Π 7 Vixit inaequalis clauum ut mutaret in horaI,- Iam moechus Romae, iam mallet doctus Arhenis
Uiuere, Vertumnis quot quot suntnatus iniquis. Sed constantem illum volo in rebus praesertim maximis, & it . quibus qualem se geret, sic& eius exercitus, cui pro exemplo est; nde nec abblandiente sibi fortuna elatiorem animum sumet,. nec in aduersa eundem demittet,sed in omnibus pari semper vul- . . tu & sermone,animi sui virtutem,& viriumcofidentiam ostendet illudque pro oraculo habebit, nihil rerum mortalium tam instabile et fluxum csse, quam potentiam non sua vi nixam, hoc est quae non eius propria virtute, & constantia nititur, cuius curae& sollicitudini tota commissa est.. . His autem internis&essentialibus auctoritatis adipiscenda:
Tum auro. causis, quae Usque adeo verae & legitimae sunt, ut cuicumque tam dem homini, etiamsi nihil aliud haberet a natura, aut arte prae, seu amiνια- sidi ,eam conciliare possint,externas tamen&accidentarias sub n.- ' necti debere, vel istud unum Ciceronis persuadet , asserentis. concur onem rerum externarum asserre auctoritarema illudque ta- in Topici to vetius est,quod seris vereis sus ab annis, ut commune est H
930쪽
nisi sententia, & experientia ipsa netum est, ingenij dotes, viri tesque omnes in pulchro quam deformi corpore, duplo grati res existere . Quare ut de Ingulis breuiter dicam, non in postremis habςo hanc unam, si videlicet dux iam iude ab adolescentia
certam aliquam futurae suae virtutis spem, praeclaro quo da faecinore concitauerit , aut illustre de ea tectimonium ab inclyto alio Duce suerit consecutus, quod postea comuni rumore dissemina tum, eum talem esse reliquis hominibus persuadeat, ut fortun1S dignitate quam animo etiam a teneris infixam habuit, multo quam caeteri praestantior habendus sit. Et sane in plerisque e rum qui magni ol in erantfuturi, exeruerunt se a primis statim annis vehementes igniculi, quibus ad gloriam accenderentur, etiam cum longe ab ipsa ob aetatem essent remoti, quemadmodum de Theseo memoriae 1 Throcseniis proditimi est , apud quos cum accubiturus Hercules,qui profligatis terrae monstris,
illuc diuerterat, spolium Leonis humi deposuisset, perterritis ab eo, dedentibus que se in fugam alijs pueris, solus I heseus bipennem continuo e seruorum manibus arripuit ,& m pellem apsam quam viuum esse spirantemque Leonem reputabat,impetu virili
se contulit. Nec idem praesagium sesellit in Catone,qui praetexta. tus, clim Syllae tirannidem minime serendam iudicaret, serrum in eius necem a Paedagogo Sarpedone poscere ausus fuit. Sic de Alexandro qui pene puer Bucephalum domabat, & fortunas pa- stris suum interpraetabatur infortunium, praesagiens Philippus a pete, inquitilli, si mi Regnum tibi par,nam Macedoniare non capit. Eodemque spiritu ductus Sylla, Cottae pro Caesare deprecanti, ut insonti puero parceretur,in haec verba respondit nihil equidem vos mentis habetis, qui non huic adolescenti videtis multos inesset Marios. Sic Antigonus non frustra opinatus est Drrhum ti 1enesceret, magnum ducem futurum ; nec Scipionem coniectura fefellit, quum Marium nominauit, quem post se Roma magni nominis ac virtutis Imperatorem habitura esset . Natura quippeta m ape rte blanditur quorundam indoli, vi qui ex illa velit de eorundem virtute iudicare, non indigeat is Dodonae quercu,aut
Phoebi Cortina, quo istud certo certius facere Pinit. 8. A bona igitur indole iundamenta sua auctoritas capit,sed optima educatione &disciplina firmatur, quam non parum inter-