장음표시 사용
891쪽
est ut bellorum fortuna cum se ducibus aduersam praebet; quicquam pristi viae eorum i laudi 'detrahat, quod etiam Ono- sander contendit utile admodum illis esse, si quandoque ab hostibus superentur. quoniam ut inquit, qui aliquando sie-eubuit, pericula in quae iam incidit alias cauere didicit, at qui nurulam adhuc calamitatem pertulit, non bene res custodire proferas edoctus es, nec verior euadat, tantam adbibebit prudentiam, pericula cauere negligens, quantam adbibuerat ut HIIes ineautos er segnes opprimeret Morie enim solent esse min α& quemadmodum habetur in Graecarum sententiarum col-ctionibus οἰ μη δερεἰς α. Θωας homo nonpercussus inon instruitum, quibus perbelle respondetdictum illud Maximi I Prij Laudati a Rigallio, εγωδὼ παχμ λαπι παν-ευτυχήσανn Quamobrem sane adductum etiam arbitror prudentissimum ducem Nuceum, ut inter discursus suos militares unum. eo trutulo inseruerit, quod expedit Imperatorio cladem aliquam aec
pisse, qua in opinione & si mihi cum illis non conueniat, dicam clarius atque ut rem paucis absoluam, quod sicut priuato militi nulla unquam tam dubia aut anceps occasio esse potest, ut illius declinandae gratia vel locum deserere, vel fugi sibi consulere debeat, quin statim ipso facto se reum faciat delicti quod grauioribus tantum poenis militaribus expiari potest, nec alia eiusnodi seuerae legis ratio asserri solet,nisi 'quod in moralem primum disciplinam peccet, cuius ex praescriptis homini forti, qualem se miles profitetur, omnino potior esse debet dignitas sine vita, quam vita sine dignitate, ac demum etiam in ciuilem, quae ut seruos domino sic milites Imperatori sideliter inseruire praecipit, ac in omnibus que recta , ciconuenie litia sunt obedi re: ita supremo rei bellicae praesecto, cuius proprium est videre ne quid commissa suis viribus ac consilijs Respublica detrimenti patiatur, nulla tam honestaveIurgens causa esse potest, ut desperare de ea debeat. Unde cum bellorum euentus tam prosperos quam in elices sua prudentia moderandos susceperit, sequitur vi cum ei incommune bonum aliquid tentanti fortuna non respondet, omnium consessione laudandus potius quam culpandus esse videatur, si praeclare sibi constans nihil impetu aut iurore decernat,& eodeanimo
892쪽
l animo ac consilio utatur in reducendo ac saluado exercitu, quo antea cum hoste congressus est, Marteque prouocauit,non bene tunc suis conatibus arridentei ,nam ut inquit Vegetius,ins Oconditionesortiorcensetur quem aduersa non frangunt. Hoc igitur in i V 3 ς Fclade primu dux praestare debet, ut absq; metu aut timore ignominiae receptui tempestiue canat,collectis que militu fortissimis,
sibi a tergo in sestos hostes reprimat, & palantibus dispersisque
hinc deinde suis,tutu muniat ad castra aut oppida vicinaregressu. Proximum vero est ut interim dum nouos delectus parat, no- s. ua quaerit auxilia, ct tam praesenti malo, remedium conueniens applicat, hilarem vultum & bonum ac confidentem animum prae se ferat, angustiasque dissimulet,& sutui i damni metum , pra- Sque ac accepti incommodum quanta potest industria ac artes contendere, occultandum esse intelligat: quemadmodum enim in irato &tempestuoso mari depraehensos, nihil magis terret, quam si rectorem qui ad clauum sedet desperare vident, sic nulla re milites ac sociae gentes aeque commouentur, quam si p- sum ducem cui omnia certo ex plorata esse debent, metu videant consternatum. Nec modo vultum sibi fingere debet,ctverba confidentiae plana, sed insuper omnia praestare eum oportet
quibus S elatos spiritus hostium reprimere ,& fiduciam suis ausere possit: Quod in deploratis rebus cum vix ac ne vix quidem absque maxima dissimulatione fieri possit, est prosecto quod mirer,consultissimum virum Iustum Lipsium in cana sententiam deuenisse, vi ex opinione Taciti pronuntiaret nuntios cladis occultantes, Husta dissimulatione rem dia potius malorum quam imala i a distrare . quis enim nescit ducem cima suas calamitates celat, cum se victorenveneri, cum i umores sibi contrarios premit, non tam idfacere ut periculum negligat, quam ne res suas Vehementer quidem emotas, penitus euertat, ncc tam vi scipsum quam ut alios saltat solerter ac ingeniose ocultando, quae vel suis timorem asserre, vel hosti occasionem nocendi praebere possent . nec si Vetellio male successit fractis ad Cremonam
rebus, cladis nuncios occultasse,propterea censendum est idem caeteris ducibus imminere periculum, modo non ut ipse reme-
dia potius malorum quam mala ipsa stulta dissimulatione disse . rant. Quare bona venia Lipsi perniciosae cladis remedium, ut
893쪽
omnium primum sic maxi Messicax in ipsa dissimulatione con stituam, quam ut quisquis solertius fingere potest, sic eum rebus gerendis magis idoneum esse iudico; tanta enim interdum vis est sertuli tam praeceps casuum rerumque humanarum varietas, adeo fides hominum i n l ubrico, & constanti vestigio constituta est, ut pro loco ac tempore non modo simulare , aut distimulare, verum etiam fictionibus uti sit necessarium, idque ma. xime honestum habeatur,quandoquidem apud Virgiliu Aeneas Spem vult vinulat, premit altum corde dolorem. Quare ut eius dissimulationis praecepta nonnulla ex Vegetio, &alijs auctoribus tradam, illud in primis duci seruandum est, ut si aequali, aut paulo minus iniquo Maite cum hostibus pugnarit, prior ipse de caesis hostibus spolia capiat,prior clamore ac buccianis exultare videatur tum vero cadauera suorum statim desedi, curet,quo ipserum numerus iniri non possit, nec prior istius rei faciendae licentiam petat, sed omnia simulet, de fingat, que dubium apud homines facere possunt, quanam ex parte viboria steterit, cuius nunquam ita solet esse ratio explorata, ut etiam si veritas de industria non orcultetur,satis tamen sub initia praeser-Annii. i,. tim ipsa se prodat. Quod valde illustri exemplo confirmat Taciatus, nam cum dixi stet Roma trophaa de Parabis, Areusique medio e Capitolini montisnuebantu ,subiungit postea,talibus Volostgis literis , quia Paetus diuersa tauquam rebus integris scribebat, interrogatus Centurio, qui cum legatis aduenerat,quo in Ilatu Armenia esset, omnes inde Romanos excessisse respondit. Si vero dux omnem exercitum , aut arcem aliquam munitissimam amiserit, iacturamue aliam insignem quouis modo secerit, oportet hunc primum omnium casus illos aduersos fortiter serre, & si fieri possit ad umbrata etiam istitia moerorem tegere de ipsis conceptum, atque ut monet Pol ibius non tantum lingua, sed multo magis mente , in Thyeste Vul u de illis silere, quoniam, ut inquit Seneca multased trepidussolet
Detegere Uultus,magna volensem quoque
Consilia produnt.' quod dicebat Iosephus apud Philonem,illud plerumque contingit ut multi cum a nemine alio conuinci possint, colore tamen a pectu, voce, letegant constientiamiqua ratione Annibalem se
894쪽
tum cognita Asdrubalis fratris cide, ac totius clade exercitus composuisse vultum ad hilaritatem, quasi non tanti esset illa victoria, qua Romani multum laetari deberent, sed re vera istud secit quo suorum militum animos ficia laetitia confirmarer, ex prscepto illo veteris Comici, i vis mesere dolendum eri prius tibi. . ἡἡPraeterea quoniam ut reclamon et Iulius CSsar , I e homines te- Gallico. merarios atque imperitossali rumoribus terreri, O ad facinus impelli , ct desummis rebus consilium capere cognitum es, his ut occur-xat dux cauere sedulo debet, ne aduersarum rerum nuncii diffundantur ,erumpantque celerius quam suis rebus opportunum
erit, & ex aduerso conandum illi est , ut quq sui existimationem augere, S militibus animos facere possunt,etiam amplificata',&exaggeratae ad omnium, si fieri possit aures perueniant, quem
morem Gallis antiquitus usurpatum fuisse notat CS sarin ccmmentariis,solebant enim,ut inquit,civitates,quae comodius apud .
illos Rempublicam administrare censentur, hoc habere legibus sancitum, ut ex ijs quae de Republica a finitimis rumore accererant , ea ad magistratum deferrent omnia, ut quae illi viderentur
silentio premenda, ea occultaret, quae vero ex usu iudicabat,
multitudini proderet; sed nunc peregrinari credo hanc legem
per uniuersum orbem, S a Gallis iam ad Hispanos peruenisse iatransituram mox in alias gentes, prout se inuicem consilio, aCindustria superabunt o Enimuero quantum intersit clades ingentes silentio tegere , aut saltem dissimulare modis omnibus, exemplo potest esse M . Terentius Varro, qui ex eo qucd Cannensim nimis propalasset , Capuanos impulit , Ut cum iam auxilia per Le-. gatos ultro ei obtulissent, nihilominus tamen ad Annibalcm postea defecerint: Quare prudelius omnino fecerunt Alexander ma- libro Ggnus, ct Sertorius, quorum hic reserente Frontino, militem Herculei mortem nunciantem e vestigio interfecit,ne inde metus aliquis milite; inuaderet , ille autem clade m qua pedatum duo mi ulla, ct trecenti equites ceciderunt, sic tegendum duxit, vi eos, qui ex praeIio venerant capite plecter dos denunciaret, si quaequa eorum, quae in praelio acciderant ab ijs in vulgus efferretur . Nec minus actute S cipio Legatos Syphacis, qui auxilia ei negabant, eadem laetitia excepit, ct dimisit,. ac si optata omnia nunciassent,
quo stratagemate militibus suis spem fecit Regis auxilia in pro-
895쪽
pinquo esse . Denique ubi maior est metuendi occasio tunc ni Ilotatiode 4. hil Omnino committendum, quod eius indicio hostibus esse posti
Duris ut Ilex tonsa bipennibus. Nigra feraci frondis in Algido
Per damna,per taedes, ab ipso Ducit opes animumqueferro.
haud aliter nouae spes ex prioribus damnis cocipiendae sunt,exe citus alij conscribendi , securitatis pignora undique depromen da ; S animi constantia, ac inuicto robore, inijcienda est ii osti suspicio, non posse tantum virtutis, & audaciae,nisi ab occultis quibusdam viribus, k consilijs prouenire , quo unico consilio si Romam per tot annos, quibus sortunam ipsam sacramento Lybiae dixisse, crederes, seruatam fuisse asseruerim, nihil equidem mei tia cum nulla re praeclarius ferocillimum hostem animo frangore, aut ciues suos aduersus tot A nnibalis victorias, in quibus ad satietatem usque Barbarorum sanguis Romanus fissus est, confirmare potuerit, quam strenuis illis, S audacibus decretis, quibus Senatus cauit ne octo millia captiuorti, quae eladi Canensi super fuerant ullo pretio redimerentur; ne Marcellus, qui in Sicilia , Scipio qui in Africa, uterque Consul, qui ad Capuam res gere, bant reuocarentur atque ut eo tempore,quo Annibal ipse muris insultabat, classis cum exercitu e portu in Hispaniam solueret, his enim summae fiduciae plenis deliberationibus, hostem omnia acerrimum in desperationem coniecerunt ulterius quicquam in Italia feliciter tentandi, experiundi ue.Scilicet obsessis, ac prope expugnatis prosuit, vel non timere hostem, vel itae considem
ter,metum quem de illo conceperant occultare,ve cum teneren,
i tur vicisse, aut saltem non posse vinci simularent, quod sacere νtam Romanora fuit quam sapietissimorum hominum est, med i ri malis, non irasci, non desperare ,atque hinc laus illa, quam Claudianus Romae tribuit Numquam succubuit damnis, O territa nullo Vuln/re, Diu Cannas maior, Trebiamquefremebat.& T. Liuij iudicium asserentis magnitudinem populi Romani adue sis properebus admirabiliorem, qua ecundis esse. Porro quia eius . modi fictiones multum etiam momenti obtinent, ad pacem cum
896쪽
insolenti aduersario iaciendam, quem nisi dux fidentem se, &erecti animi, viribusque probe instructum ostenderit,ita ut etiam metum illi incutiar, frustra quidem solicitabit, ut ad honestas co-ditiones se demittat; unde veteri prouerbio occasio data est pacis negotiumsub clipaeo melius ocedere consequens propterea eslet,ut aliquid quoque de ea dicerem, & nonnulla proserrem, quae Vt ipsa honesta, ac simplex seu pura, ct candida sit, ab auctoribus requiruntur: verum cum pacis com p onendae, non secus ac belli suscipiendi potestas, sit penes unum principem, cuius vices co-Piarum praesectus,in iis tantummodo, quae spectant ad bellorum administrationem gerere potest, rectius me facturum existimo, si dum proprius ager satis mihi copiosam inessem suppeditat, falce
ab aliena contineam,& quaestionem hanc iterum ad carceres non Teducam, quam multi ante me quorum istud erat officili,soepius ad metam perduxerunt, varia eruditione ornatamgersectamque
labore, & industria. Tam multis igitur,Ludovice Comes e scientia militari dicen dum suit,quoniam paucioribus, quantum ipsa, & usu necessaria,& rerum quas in se continet varietate, atque amplitudine diffusast, intelligi omnino non poterat : vertim cum non scientia dum taxat eximia rerum bellicarum, excellentem persectumque im- peratorem efficiat, sed in eo dotes illas, quas supra recensuimus inesse oporteat, virtutem, nempe singularem, summanifelicitatem , auctoritatemque clarissimam, sequitur nunc ut de his quinque sermonem faciam, ab i ila incipiendo, quam Tullius ordine
secundam inter caeteras collocauit, nimirum virtute cuius fama, di opinione, cum vehementer multitudinis amor commoueatur
in eorum quibus plenior assuerit admirationem, despiciat autem eos in quibus nihil virtutis, nihil animi,aut neruorum vigere de- praehenditur , omnibus iam inde conspicuum esse potest, virtute ipsam, Ducibus quos exornat, no minimiam famae, auctoritatisve conciliare,ut de illa vix alio loco conuenientius dici possit, quam eo,ubi singula ordine proponuntur, quae sunt ad auctoritatem necessaria. Pendeo tamen animi, Ac incertus admodum haereo, qua tandem arte ab illorum praeceptionibus qui de hac ante mediXerunt, explicare me, ac velut in libertatem asserere possim, t quae mihi tantummodo huc spectare videntur in medium ess Ili ram
qui ιιν virtus de qua priumum quidem προπινε di.
897쪽
ram. Si quidem non illorum opinionis esse unquam pota, qui
omnem,cum de virtutibus imperatorus quaestio incidit,moralem disciplinam excutiunt, atque vi sibi materiam ad dicendum supta peditent potius quam quod ita sit, Omnibus illum exornari debere virtutibus contendunt, qua in re tantum ab illis dissentio , quantum optimos duces nostri temporis, ab illis quos sibi qui Lque imaginatione fingit, & repraesentat distare certissimum est, hi enim cum tales sint non re ipsa,sed ex sola idaia,quae reliquis ad imitandum proponitur, tanquam id quod potest esse in suo genere persectissimum, non mirum est, si noua semper virtutum additione , nulla unquam eorum perseditioni meta, ac terminus ponatur. Quod non eodem modo illis accidere potest, qui in faece Romuli vitam degentes, non tot illam possunt illustrare documentis & virtutibus, quemadmodum iacere solent beati illi Hearoes ex Academia PlatonisHut Mauri Utopia quotidie prodeuntes . Sed qui tamen nihilosecius utiles sint rebus agendis, quam . Dij Aegyptiorum monogrami. Et sane quantum ego respicere possum in praestantis limos Duces, qui cum nost ris, tum etiam vetustioribus foeculis floruerunt, non video illos tot virtutibus stia palos fuisse ,ut qui illas recensere velit, omnes statim enumerare debeat, aut ingentes diatribas morales illarum explicationi dicare: Quare & si virtutem hanc Imperatoris, quae non una est, sed multiplex, prunum quidem Cicero tam varias in species diuitaserit, ut omnes ferme alias,unius ambitu complecti visus sit, sicue
ex illis consice re est, quae passim habet in orationibus pro Rege Deiotaro, pro lege Manilia,in paradoxis, Philippicis, aliisque
locis suorum operum , licet etiam Petrarcha una cum Li o ea
explicet de corporis, ingenhque vigore quodam, & simul animi probitate, cui postea hic innocentiam , temperantiam, fidem, ta cilitatem , humanitatem subijcit: ille vero sortitudinem, prude
tiam , iustitiam, patientiam, & omnes tam ex Cicerone, qu1m Lipsio antea enumeratas ; non propterea tamen mihi persuadere possum, distributionem hanc probabili alliqua ratione, aut Vrgente admodum necessitate fuisse introductam, qui satis nouit tius esse cum vulgo sentire in rebus, quae adactionem pertinent,
quam cum philosophis, & uni tantum contemplationi addictis hominibus: vulgo autem, ut inquit Tullius, virtutes hae impera
898쪽
tori ae existimantur Labor in uetos Vorti do in perietilis, Adar Liria in agendo, celeritas in consciendo, consilium inprouidendo; vi potius de his dicendum sit quam de alijs omnibus, quarum veluti corollis multi quotidie scriptores Ducem exornant, non tam ut opinior rei ipsius veritate, quam nimia, quadam animi sacilitate commoti, & ea imbuti doctrina quam apudXenoph tem in Cyri institutione, & Tullium in oratione pro lege Manilia expre am vident ad optimi ducis idaeam & significationem. Ego vero qui ab Idaea, quantum fieri potest, res ipsas ad communem usum reducere soleo, fateor quidem eo meliorem ducem fore, quo plures ex illis virtutibus sibi proprias secerit. verum tamen ne discipli narum sines ac praecepta sic misceantur, non alias hic attingam quam quae vulgo, & Ciceroni imperatoriae esse existimantur, quoniam, ut opinor, nullus absque earum Praeludio, huius muneris dignitatem tantum abest ut illustrare quod ne quidem satis apte conuenienterque sustinere potest: Ac inter illas prima quidem occurrit Laboris consideratio, et . quem virtutibus & bonis vel eo nomine libenter annumero, quod nulla sit sine labore virtus, nulla item bona usquam germinent, nisi ubi praecesiit cultura&labor. hic autem cum sit attenta iunctio vel animi, vel corporis, vel utriusque simul, animi autem labor, siue grauis illa & intenta cogitatio, quam du- exm --.cem perpetuo exercere oportet, si res suas laetas atque floremtes habere velit, partim ad consilium, & prudentiam, de qui-Dus iam ante diximus pertineat, partim etiam ad industriam seu solertiam in agendo S prouidendo, de qua mox sermonem sumus habituri; propterea sblius corporis functio nobis hic explicanda relinquitur, ad quam videntur praeclare antiquioris sapientiae consulti Heroas omnes inuitasse, cum Iouem finxeriit noluisse ut Hercules germem illud suum, natum ad res maXimas S incredibiles,molli esset corpore,fracto cultu&emasculoto, vitaque otio ac mollitiei addicta ; sed illuna potius voluptatibus eripuit, labori addixit, voluitque pugnare non modo cum Apro, Leone, Tauro, Chymera, caeterisque monstris
quorum veluti sipario poetae, veterum temporum memoriam
obtegentes eam semper augustiorem reddere conati sunt: sed cum Dynastis, Tirannis, Latronibus inimicis& iuratis in alio- Iii 1 rum
899쪽
rum perniciem hominibus, illustri scilicet documento princiapibus viris, non esse tale bellicum negotium, ut absque laboribus summis administrari possit, nec paruis sudoribus magna sustineri imperia quod Alexandro cum probe persuasum esset, rogia foepe illius vox audit est δουλικμίν ιδν ἐῶ άτμαν βασιλι ότα- δ το πινῶν esse planUeruile desichs, regium vero labori operam dare. Quamobrem ducis vita ad praeclarum decus enitentis, nihil aliud esse debet qu1m longa quaedam curarum series, &laborum sibi vicissim succedentium catenatio, ita ut quos sub initium di issicilius sustinet, consuetudine leuiores fiant, ac scepe ne sentiantur quidem: nam qui aliter seri poterit, ut tot hominum suae fidei,vigilantiae, curis, ac laboribus concreditorum salutem foveat Θ quomodo vaserrimi ducis consilia explorabit molimina retundet impetus sustinebit Θ quomodo &occasionem fugientem captare, & insidias struere, & tutum iter capere aggredi, regredi,pugnare, vincere poteuth si plus laboris militi imponat quam ipse sibi sumpserit; si non sit supremus, ct
castrorum metator,& fabrorum praesectus, & castrensium
operum designator; si non & prouidi ducis, & strenui militis exequatur ossicium ; Haec est illa profecto laboris periculique communicatio, qua inuicti duces evadunt, omniumque mortalium
animos, ac militiae potissimum socios sibi adiungunt, cum nempe primi si res postulant aggeri & vallo comportadq sese accingunt , primi hostium itinera & castra speculantur, globumque jacessunt, primi ligoni manus aptant si ducenda est fossa, & adferendam sitim, calorem, puluerem algorem, Vigilias, in diam primi suo exemplo gregarium quemque, vel ignauissimustimulant. Et sane quod in corpore animantis cor est; quod in mundi compage primum coelum, quod reliquas sphaeras secum rapit &mouet, hoc imperator est in exercitu, dum ambo illa solitos suos motus obeunt, praeclare omnia tam in minori quam maiori mundo se habent, si vel minimum ab agitatione feriantur, pereat uterque necesse est. Quare quilibet optimus Imperator Liuianum hoc pro symbolo habere debet, facta non dicta mea vos milite equi volo, nec disciplinam modosed ex lum sue 4 me petere: sorsan quia ut Cassiodorus monet, non potest auctoritatem haberesermo, qui non iuuatur exemplo. Opor
900쪽
ui igitur ducem qui omnium curam habet, omnibus adesse, pediti, equiti, commeatibus, tormentis, & perpetua inspectione ne quid tumultuario negligenterque fiat respicere, Romani illius exemplo qui ex pessimo ciue optimus Imperatore euaserat , interea Catilina cum expeditis in prima acie versari, laboratibu , furem rere integros profauciji arcessere,omniaprouidere, multum ipse pugnare sepe MIIemferire, strenui militis O boni im- peratoris usicia mul exequebatur.Eademque ratione Monlucius noster re quidem dicebat huic Imperatori seliciter omnia cedere,qui suorum diligentiae minimum crederet, omnibusque vel etiam leuioribus negotijs adeste, & singula manibus suis tr clare vellet; qua in opinione licet confirmari potuerit Moni cius omniu gentium historiis, quae frequerer eiusce rei exempla suppeditant, puto tamen illi in memoriam venisse Gedeonis sortissimi Israelitarum ducis, ubi haec ad suos milites praecipit m facere videriti, hocs cire, ingrediar partem eastrorum O quod R*ς ς ' fecerofectamini ; atque hoc patris exemplum sequutus postea Abimelae cum turrim Sichemitarum obsideret, arrepta ea curi praecidit arboris ramum, impositumque serens humero, dixit ad socios ει me videritisfacere ellofacite.N imirum acapite, ut inquit Seneca, bona valetudo transit ad reliqua membra:& grauissima est verissimaque adbortatio versibus illis bellicum quid sonantibus compraebensa, quibus apud ingeniosissImum, poetam Claudianum, Honorius Imperator sic haeredem impe-
uentis inare cibis: Habere partes με mi in Ae uati Adore tuas, colus iniquus, Primus ini insua sedere ovocat πβs, Ne pudeatiumpta Quercum H auisse bipenni: G2atur si pigra palus, tuus anteprofundum
Praetentusnip es; uios iu protere curru Horrentes glacie, siquidos luscinde natatu Nunc eques in medias equitum te confere turmas:
Nunc pedes assi as pediti , tum omptius ibunt Te orio tum codi mus ,gramyDeferetur sub te teste labor.
etenim praeter quam milites summi honoris loco habent,si adu-