장음표시 사용
911쪽
ιε quibus dux fuerum mili. tum braeust.
supra vires audacem esse ad conandum , Lacedaemoniorum cunis
ctatorem , O vix in ea quibus it ingredientem; sic deniquo
experietia compertum est,quod Gallos salia bilis ad celeritatem sollicitat, unde pari cum natura impetu Carolus Octauus fulminis instar Italiam pervadit, & Ferdinandum Regem urbe arcibus , regno, Ocyssime pellit: FUseius uno quasi & eodem tempore irrumpentes in Insubriam Helvetios reprimit, Bononiam obsidione liberat, Venetorum copias ad A thesim fundit,uan- tuam obtinet, Brixiam capit, & insignem victoriam ad Rhauenatium campos suo interitu nobilitat.Borboniusilla perduellis, citius quam hominum opinione credi posset, exercitum ad moenia Romanae urbis applicuit, denique sic est omnium in Gallia genius,ut continuo motu & agitatione vigeant; contra quinata, Hispanis accidit qui motus animorum habent moderatiores, &propter insitum atrae bilis humorem, ad cunctationem.& moras nectendas aptissimos; quo sit ut ea naturae suae tarditate, aut si mauis grauitate, non minus quam Galli sua celeritate sapiemeter in rem suam utentes, praeclara semper facinora huius bene scio peregerint, SMundum alium sibi quaesiverint, quem, mirabili fortitudine & patientia deuictum in prouinciq formam. redigerent. Venetis etiam mora pro lucro esse solet,quamquam alia prorsus ratione induistis, nam periculorum adhuc mem res , in quae nimia sua sestinatione,& pugnandi auiditate quonda in currerunt, euentu cautiores facti, nunet demum summi discrD minis aleam vitare, mora & cunctatione proficere , hostesque pugnae auidos consiliorum suorum tarditate& varietate, quia parum ab Heluetjis disserunt ludificari consueuere . Haec vero cum ita sint si Gallis moram addas, vel Hispanis festinatione, quid aliud quam utrisque confusionem paries, maximis iam antea testatam damnatamque in negotijs; putas ne exestantem illum Gallicae naturae promptitudinis vigorem , solerti, Hispanorum grauitatecondiri, aut vice versa contrarium fieri posse Θ erras prosecto . nec bene istius Horatiani videris meminisse. Naturam expellas furca tamen viaque recurret. Sequebatur has virtutes imperatorias, consilium quod 1Τullio postremum inter illas enumeratur, Verum postquam
agendo supra de scientia belli suscipiendi, tam prolixe de con
912쪽
-silio etiam actum suit&, quae tunc de illo diximus, praesenti λι-- , quo que necessitati explendae satis esse possint,subiiciam hic eorsi m si iloco, ac veluti procolophone reliquarum Virtutu, eas artes quibus dux uti debet, ad militum suorum beneuolentiam, sibi comparandam, quas miror quidem ab alijs fuisse praetermissas, cum nihil unquam praestari in bello egregium possit, ubi hoc commune vinculum deest, quo dux suos milites ubicumque voluerit pertrahat. Quemadmodu constat unius exemplo Coaris, qui totum id quod secit in Italia suorum in se militum obsequio, be-Meuolentiaeque acceptum referre debet, quandoquidem omnes tam potentibus illecebris adeoque mirifica comitate sibi devinxerat, ut ciuile bellum suscipienti, Centuriones cuiusque Legionis,singulos equites ex viatico suo aledos receperint, universusque miles, gratuitas ne stipendio ac frumento operam illi
in multos menses obtulerit, cum interim tenuiorum curata
locupletes in se transtulissent neque in tam diuturno spatio quisquam omnino ab eo desciverit, imo vero cum Rubicone superato,Laelius infanda illa se facturum iurasset, quae apud Lucanum vix absque horrore leguntur, potius quam non eius uisi. arma fortunamque sequeretur ἐhis eunctae assensere cohones, Elatasque alte quacumque in bella oscaret
Porro ipsorum amorem ita sibi sacillimὰ conciliabit, si manifestum sit eum de omnibus optime mereri cupere, peculiari cura quam de ipsorum commodis habet, & humanitate, ac beneuolentia;qua postrema virtute celebres potissimum, inter duces praestantissimos fuerunt Aeneas quisciorum, Caesar qui commilitonum , ac multi alij Imperatores, qui amicorum honestioribus titulis milites suos appellabant, reputantes, ut credibile est,apud se, maiorem vim esse blandis eiusmodi imperijs, ac preces armatas dici,quae delenifica quadam verborum arte, illud quod volunt obtinent, sed nullus tam scite virtutem hanc exprimere potuit quam Georgius Scanderbechus, qui, ut Xenophon inquit de Cyro quod memoria tenebat nomina non militum omnium, ut Plinius & Quintilianus alijque auctores tradide runt, sed tantum m ut ex verbis ipsius Xeno-
913쪽
phontis colligitur in libro quinto πιιδι ς, sic ille veteranorum omnium sui exercitus nomina facitaque tenebat, &una cum ilialis instar Alexandri cum Macedonibus decumbens, eorum singulis de patera propinabat, quo honore, qui summus est apud illos, ita sibi deuinciebat omnium voluntatem, ut exiguis copiis maximas foepe victorias de serocissimo hoste retulerit.Cura vero quam de militum commodis habere oportet; non modo prouidet , ne quid damni illis inseratur, siue ab hoste dum pugnatur ut Caesarem secisse auctor est Suetonius, ct Foederisum Barbarussam Guntheriis Ligurinus cuius ista sunt
Illam prscipue curam Foederisus agebat, Ut e iacturagrandi, sine ea desuorum, Co ceret coeptos optato sine labores.seu a labore nimio,& penuria, morbis , ali sque castrensi bus in . commodis ', quibus licet varii duces subuenire praeclaris arti bus& exemplis conati sint, Alexander magnus Macedonem algore pene confecitum, thabita non fortunae, sed aetatis utriusque aestimatione, suam ad sedem quae ad igne erat proprijs manibus intulerit, ut Plutarchus,& Frontinus reserunt, mar vero lectum suum aegroto commilitoni C.Oppio concesserit; Antonius etiam vulneratos 1 Parthis milites omni ope subleuarit; non secus ac Pompeius qui urbem Nicopolim saucijs militibus curandis ii stinauerat,&nostia etiam aetate Alphon s Arragonius Siciliae Rex, grargarij vulnus sudario suo obligarit , licet inquam haec omnia valde illustria sint, & commemoratione posterorum digna, non tamen videntur mihi eiusmodi quae conserri possint ac
debeat,cu ijs quae hac in re de diligetia Tiberij scribit Velleiuspeγomne inquit belli Pannonici tepus, nemo ὸ militibus cui cumq; gradus imbecillus fuit, cuius salus O valetudo non ita, stentaretur
Caesaris cura , tanquam di ractissimus ille tantorum opertim mole, huic uni negotio vacaret animus;erat de derantibus paratum itinctum vehiculum, lectica eius publicata, cuius usum tum alu tum
ego sensi, iam medici, iam apparatus publici am in hoc solum importatum instrumentum I alnei, nullius non succurrit valetudini Ncc modo post proelium,sed in praelio ipso omnium commodis S necessitatibus ita prouidebatur , ut δάmnquos appellant Leo, & Mauricius, 1eu homines aliquot selecti, alacres, minus
914쪽
locupletes ex singulis ordinibus eligerentur qui vulneratos in proelio reficiebant, aut collapsos ab equis erigebant, aut labo rantes e certamine asportabant, unde scalas duas ad laeuam partem Sellet habebant, quo facilius, ipsi& milites iuxta periculo erepti,in equum ascenderent, ijdemque pro singulis militibus struatis singulos aureos nummos accipiebant, quemadmodum docilissimus Rigaltius inglossario tactico explicauit, Caeterum quam alte se in militum animos insinuent accepta haec a ducibus suis beneficia, quamque procliues illos ad omnem nutum imperatoris reddant, & omnia demum eius gratia tentare ac experiri paratos, dici certe non potest,ac ne quidem cogitatio ne tacita concipi. Quamobrem cum cura illa salutis militum, S comitas seu beneuolentia qua victus eorum asperior mollitur,
moresque, Imperatoris siti familiaribus colloquiis, Saspectu, quasi de nubilo in serenum prosinantur, satis per se idonea sindinstrumen ta conciliandi milites suis ducibus, eosque omni simuLobsequij, ct fidelitatis ratione cum illis copulandi, non idcircoxeliquas virtutes morose prosequar, quae ad hoc ipsum suam quoque symbolam afferre possent, quoniam si eas omnes explicare vellem, praeterquam in minimis,& parum necessarijs versari viderer,tum vero finis etiam nullus daretur huic meae orationi, quam satis mihi est, per has virtutes quae imperatoriae vocantur a Tullio, perduxisse, caeteras enim qui scrutari & explicare voIet, ut non sunt amplius militaris artis propriae, sed duci una cum Rege, vel iudice, aut etiam bono, & sapiente viro communes, sic unicuique facile erit illas ex Plutarcho, Isocrate, Seneca, Leone Imperatore, & eiusmodi auctoribus, velut corollarium superioribus addere. Enimuero quia frequenter in rebus humanis contingit, Vz xviiii
res maxima prudentia,& insignium virtutum adiumentiS inccem , is,)is, . Plae, finem tamen optatum non sortiantur, nisi ordine praepo- unia onM.
stero, fortuna quae caeca est, viam ipsis praeparet, & sortibus: I :
ausis conuenientem exitum asserat, quasi supra Virtutem fortu--na mi , mna sit, & qui utraq; habet,is demum solus selix ac omni parte betatus audiat: eam ob rem Ciceronis vestigia premens, de eo casu .ib mbuia qui in rebus humanis consideratur, & quem Romanorum more fuit et mFQrtun m appellabo non nihil bic afferendum duxi,priusquam δε '
915쪽
ad auctoritatem deueniam, quae & ipsa nisi ab optima sorte nurula est, aut si aliqua, non certe talis, Ut ad laudes imperatorias multum momenti afferre possit. Non igitur satis est peritum rei
militaris, fortem , strenuum, continentem, ac reliquarum vi tutum chorocinctum stipatumque esse ducem, sed etiam ut felix ac sortunatus sit oportet. Secus enim eorum instar qui domi habent equum Seianum , aut quarta Luna nati sunt, cuicunque rei mentem, aut manum admouebit, ea se avertet, adeo V erum est quod prouerbio dicitur, fortunamin rebus humanis utramisque paginam iacere ,&vt inquit ille quicquid lau damus in vilia Maiorum ortuna fuit iaEst nimirum plerisque summis viris, ad amplitudinem, & ad
res magnas bene gerendas, quaedam diuinitus. adiuncta fortuna qua velut rotam cum opus est pellente, aut sussam ante , eorum voluntatibus ciues assentiuntur, socij obtemperant, ii stes obediunt, venti demum ac tempestates obsecundant ita ut Curtius non immerito dixerie, quis .negat eximiam quamque gloria oviusfortunae quam υirtutis esse bene cium8. Et vero cude hac tantopere 1 felicibus iuxta miseris que celebrata fortuna' tres quantum rescire potui magni nominis auctores Iovianus scilicet Pontanus , Nicolaus Typotius,&Hieronymus Garim bertus libros ediderint omni genere eruditionis resertos, non te morabor Ludovich Comes in iis reserendis, quae singuli ipsorum mIXta cum verborum ornatu &elocutionis lepore migenti doctrin1, de eius in uniuersum natura praeclare complexi sunt
cum satis mihi sit in praesentia ostendisse, quantum ipse rerum accidentium subitus & inopinatus euentus, qui quamquam sere rationis Sconsili j comes sit, paulo tamen benignius quibusdam a Deo tribuitur, in bellorum tractatione sibi vendicet auctoritatis, ct momenti. Et quidem hoc ipsum omnibus ita n tum erat antiquis, ut Demosthenes cuius in pectus totam Graecorum sapientiam migrasse fama est, cum semel relicto soro, ad bellum proficisceretur, nihil aliud clypeo suo inscripserit quam haec duo verba αγαθὴ τυρο bona foratina quam tamen. scaduersam expertus est, ut primo statim congressu: relicta non bene parmula aufugerit, quasi in eius voti poenam, quo nia
916쪽
tum maius concipere vel summi ipsi Imperatores possunt, Nec
alienus fuit ab hac opinione alter item orator latinorum praestatissimus , cuius haec sunt verba in oratione pro Marcello, certὸ
in armis militum virtus, bonorum opportunitas, auxilia ciorum, classes, commeatus. multum iuuant, maximam vero partem quait Do iure fortuna sibi vendicat, ct quicquid prospere gestum es,
id penὸ omne ducit suum . Quibus consentaneum est quod Liuius asserit, fortunam per omnia humana maxime in res bellicas potentem esse, sed omissis aliorum auctoritatibus sanὰ Caesaris vita omnium instar esse potest,quando quidem sic prosperam semper fortunam in illa expertus est,ut improbam eam esse & male de se
mereri arbitraretur, cum vota expectaret, & quod necessarium erat futurum, non antequam illud optarer, plena manu largiretur, unde S eius vim non tantum hoc suo symbolo expressit, virtute duee comit ortuna, sed insuper testatus est in commenta- i bioris,eam & si multum in rebus omnibus potest,tum vero phurimuimperij in rebus bellicis obtinere.Sed eius filius Octauius qui primus Augusti nomen habuit, cum quartum di quinquagesimum
annum agens, precatus a Dijs fuisset Scipionis sortitudinem,beneuoIentiam Pompei, & Caesaris fortunam, eam veluti successione cum Imperio accepit, & ita prolixe sibi blandientem ex. pertus est, ut ad suos duces quos in diuersis orbis partibus habebat , eadem quoque fauentiae aura pertransiret . non secus ac Alexandri sortunam,eius etiam signis S imagunculis, quae longo post rempore inter perlapta di malorum averruncamenista habita sunt,communicatam ab ipso fuisse constans est non paucorum,nec infimae notae scriptorum opinio. Et sane licet is virtuti suae plurimum, fortunae tamen multo plus debuit, quam parum etiam abfuit quin in potestate teneret, quoties enim ut inquit Curtius in maxima pericula nimis calide ruentem protexit,eluens tetheritatis culpam euentus felicitate ρ quoties eum cum ad solidae gloriae culmen efferre vellet, a praesenti morte liberauit, vitae tum denique statuens finem, cum ad fastigium euecto non ampliora egent incremeta speranda, imo timendum potius ne quicquid ex orbe deuicto gloriae retulerat, illud in otium atque ignariam 'remissus perderet. Talis demum erat Marcelluscuius selicitas celebratur a Velleio Paterculo ,tales su
917쪽
rut Seipio Marius Cerealis, quorum conatus fortuna promouebat etiam ubi reliquq artes de suissentitates innumeri apud Gri cos, ct Roma nos Imperatores,quibus vid imotheo refert Plutarchus, no v rbes modo velut retibus implicitas offerre, sed lauros, ct palmas ultro coijcere in sinu Fortuna: pla credebatur.Cuius veritatiscu apprime coscis estet Romani, eiusq; numinis quod profani homines Fortuna dictit,vim in se selici multaru rerusuccessu costante probassent,qui ἡ 'rupe maxime horrida,&sola,ad rubruusque mare imperi u protulerant,atque ad habitationis humanae terminum Orcades, inde facium est quod post Ioue, quem trecentis nominibus diuersis appellarunt, nullius alterius Deitatis apud illos frequentior mentio fuerit quam sortunae, cui usue potestati tanquam 1 Ioue maximae plura nomina indiderint,pluresque aedes, ac delubra consecrarint,.nam cui non audita sunt illa fortis fortunae, rimigenia ,masculae,prospera, virilis , paruae, muliebris, Seiae, Barbatae, mammosae, liberaelata, adiutricis, opiferae telicis, manentis, ob
quentis visata, equeHris,canae,bonae, reducis, conuertentis, S se
centa eiusmodi nomina, quae maxima parte illi indita sunt in gratiarum actionem pro aucto , vel adepto imperio, debellatis hostibus, pace facta , vel quocumque tandem alio modo damnata suorum votorum Republica. Qitie ut pretestantius adhuc atque Maugustius animi in illam sui testimonium ederet,eius simulacrum aureum habuit, quod in puluinaribus, desecretiori cubiculo imperatorum Romanorum asseruari solebat, tanquam signum d Capitolin. in de Antoninus philosophus cum extremam horam eo. sibi instare praeuideret, deferri hanc statuam iussit ad Marcum filium, tanquam translati simia imperii signum euidens', & Seuerus imperato rgeminare illam Liatuebat, inquit Aelius Sparti nus , ut farratismum simulachrum virique Miorum relinquerer
nempe Bassiano, & Getae taed cum videret se perurgeri sub Soram
mortis iussisse fertur, vialternis diebus apudVios Imperatores, ει tuna in cubiculis poneretur. Iam vero si Romani,qui nihil unquam non summa ratione faciebant,adeo in Fortuna propensi suerunt; quam,non secus ac nobis periuasum est, Deorum ministram antiqui crediderunt,ut ex illo Euripidis patet, Deos putaIo Eladira , Fortunae prius istas auctore uisse , Itia laudato fontina ministriame, o Deum: quid mirum si auulis una cum reliqui s veteris sa
918쪽
pientiae haec pariter ad nos opinio propagata est,qua etiam nunc arbitramur,ut mortalium res omnes,sic potissimum χνοα coi,M-ιμώωίω militarem artem plurimae fortunae egen- in εpinom de
temete. quod olim quide Platoni visu est , ct ad hoc respicies Vegetius pronunclare non dubitauit, quoia aut mopra, aus pertie- qnientibus , aut terrore melius es h Iem domare,quampraelio in quo amplius solet Fortuna potestatis habere, quam virtus. Quamuis in hac sententia cum pertinacius haereret Mabome- Σtes ille secundus quem I urcae non modo caeteris Othomanis su- ὸ periorem, sed exaequatis viiijs atque virtutibus Alexandro Ma- ν. -
gno parem suisse contendunt, haud iniuria apud suos profani, Athei nomen adeptus est,ut pote qui religionibus explosis,unum tantum bonae sortunae numen ,viris sortibus colendum , illudque non obmurmuratis quibusdam preculis, sed vivida, & essicaci animi virtute, conciliandum; quod temere dictum hominis impij, di pro libidine Deum sibi fingentis, tantum abest ut Christiano militi allubere possit, quod ipsi omnino persuasum esse debet, selicitatem hanc,nullum quantumuis egregium imperatorem de se praestare posse, eamque in Dei optimi manu sitam esse,cui perinde facile es in paucis quam in multis vincere, t inquit a. Maeliab. . Iudas Machabaeus quoniam iuxta Euripidis dictu in supplicibus
Nil nitudo prodes mortalibus, Si non opitulator Deussit maximus. Neque Fortuna ipsa, siue felicitas dea est, quae se hominum votis caeco impetu accommodet, sed Dei donum est, quod idcirco petendum a Deo esse praeclare Tullius admonuit, iudicium inquit , hoe omnium mortalium eHortunam a Deo petendam , Ue ipso sumendam esse sapientiam: ex quo vides, Ludovice Comes,neces- LE. 'λ μ' se prorsus esse, ut qui Fortunatus esse velit, hoc a Deo postulet, ct merito pietatis obtineat, cum Deus bonis tantum sauere solitus sit, S eorum Vota non despicere, quos sui nominis cultores eximios ,& virtutum omnium studiososesse nouit: undectiain victoriae laus, quam Theodosius Augustus parua suorum manu ex Gothis retulit, ob excitatos repente immanes ventorum flatus , quia tergo militum Theodosi spirantes,omnem serme illo
919쪽
rum aduersarijs prospectum, & nocendi modum auferebant, Fortunae merito adscribenda videatur: nihilominus tamen Ioannis Anachoretae preces, S celebrata per triduum ieiunia,diuina id testantur statuisse prouidentiam , quae ut arbitratur Paulus Orosius,Claudiani etia audioritate confirmari potest,dum inquito nimium dilecte Deo, cui fundit ab antris
Aeolus armatas acies, cui militat athar Et coniuratι veniunt ad classica venti. Neque etiam hac & superiori aetate,non frequetes suerunt maximi alij Imperatores, quorum pietas summa cum morum lione state, & vitae integritate coniuncta, eam mentibus omnium opunionem induxit , ut cum victorias eorum numerare vix possent,
diuinitus adiunctam illis esse fortunam quandam faterentur, cuius ductu atque auspici js, prospere omnia celeriter, planeque nullo labore perficerent. Sic enim Carolus Octauus velut fulmen ex Alpibus excussiim ; tanta acceleratae felicitatis praecipitati ne totam Italiam peruasit, ut qui vix ipsum aduentasse perceperant, statim de eo,aut in arbitrum, aut in dominum admittendo, consultarent: sic Gaso Fuxeius nunquam vestigijs abscedente sortuna; frequentibus praelijs saepissime victor extint, sic denique Ferdinandus Consaltius licet ducetas urbes Hispanorum imperio adiunxerit, & in multis, ac serme innumerabilibus periculis versatus fuerit, nusquam tamen a quoquam captus, Vulneratusque ab illis discessit,quasi integra,& constanti rerum omnium talicitate potiri deberent, quos semel Fortuna, diuina quasi virgula tuendos, fouendosque suscepit ; sed quis non miretur Geomgj Casirioti Scanderbechi vitam, lauros inter, & victorias perpetuo transactam suisse , in tam acerbo , ct continuo bellorum conflictu , quem ille cum Turcis nulla intermissione exercuit, maxime cum haec valde memorabilia illi acciderint, quae iam antea arne cum agerem de schediasmatum vanitate relata sunt.
i. - ι. Prosecto secit rua haec cum huius tum & Magni Consalui se
H-- licitas, quae per tot domesticos & externos hostes, tamque dubios praeliorum casus,utrumque ad exactam senectutem inuiola
perduxit, ut mihi persuadeam haud perperam dictum a Cia cerone fuisse,non regnorum modo administrationi, sed cuiusque militis personar,vim atque imperium aliquod praeesse fortunae,
920쪽
quae multos quasi nolentes seruat, dc vitae nimium prodigos Palladis Aegide ab imminentibus telis defendit, seu quod illis ami. ca sit, seu quod aduersarijs inimica, ac proinde illorum ictus parum fortunet ; unde bellatorum mos frequenter a Virgilio expressus, ut qui missile, vel telum vibrat, felicem prius ictui fortunam apprecetur, sic enim Pallas Aeneide decima Da nunc, Thybripater ferro quod mi ite libro Fortunam, atque viam duri per pectus Halas.& duodecima
cunctanti, Turno, telum Aeneasfatale corusat Sortitusfortunam oculis, O corpore toto
Eiusmodi igitur prosperam sortunam nacti sunt Themisocles, far, Marius, Sylla, Alexander, qui omnes tot bella tam cruenta & noxia suis militibus, nullo tamen suo periculo gesserunt; talem etiam experti sunt, Lucius Dentatus, qui sub noue imperatoribus centies vicies praeliatus, quinque, & quadraginta cicatricibus honestatum pectus habebat: M. Sergius, qui ter & vicies vulneratus amissa dextra manu, uno die quater pugnauit, & vicit sinistra, hi enim etsi vulnera tulerint, & eo obsiores soricina naenia
fuerint, fortunati tamen tot plagarum euentu dici possitnt,quandoquidem is semper extra mortem fuit, aut membrorum mutilationem,quae ipsos postea usui armorum ineptos reddiderit. Atque ne veteribus tantum scena pateat, quid ni in eam profero Monticium nostrum, Virum ita periculis assuetum,ut ab illis, domestica quasi consuetudine secum innutrito parceretur; & eximia iuxta fortitudine, atque edacitate notum per historias raue elonem Fagiolanum, qui in quadam pugna ad Ceronium pagum a suis desertus, & prope circumuentus ab hostibus, quum se sostiter reciperet, vulnerato altero crure, & collis1 vehementer galea, in oblongo pedestri scuto quatuor tragulas, & tredecim veruta ex minoribus balistis infixa ad suos retulit; & tamen nullus hoc exemplum cum sequentibus conseret,quin illud pro nihilo habendum ducat. Narrat enim Antonius Campanus scriptor n5 libyς i. illaudatus gestorum Braccij,eo in proelio, quod ad Roccani contradam commissum fuit,Braccianos omnes suisse vulneratos intrequos, inquit, Spinta quidam qui is Braccis iam inde a puero mili