Arnoldi Ferroni Burdigalensis, ... De rebus gestis Gallorum libri 9. Ad historiam Pauli Aemilij additi. Perducta historia usque ad tempora Henrici 2. Francorum regis

251쪽

peruenerat in locum quem incolae uocant Pontem R eginae. Stellam etiam receperat, π Lorarco. Gruniam uero

dum obsidet,territi oppiduni machinarum impetu,ni noui auxilήθει affulsissee de deditione cogitabant. At nobilitate H 'anica, quae commota domestico bello ingratiam cum plebe redierat, auxilium urbi ferente, cum abundaret His ani copiis, Cr ob H berum fluuium medium inter urbem cI castra, duriora omnia erat L 'amroo itaque consilium redeundi iniit , sequentibus hosii-bus, m extremum agmen lacessentibus. Adhaec erum- petes reliqui ex urbe,undique admixtis aliis, Gallos perturbabant. ubi ad Nodium uicum uentum e i, fatigatus ιδε, acie pro tempore instruit,circa horam quartam possmeridiem. Anceps Gultis terror circunstabatinam neque

leuibus bositum equis procursantibus conferri pugnare poterant, procursando latius evecti patebant sagittis Histanorum. Sustinebant tamen hostium impetum, donec L sarro in hasta in oculos infixa obtritus est, unde postea obcaecatus est. Funt qui sulphureo igne emispo id ei uelint accidisse. Galli pasiim caesi cy'fugati. Nauarrorum

urbes eodem momento receptae. Turnonius m L 'a rous captiui abducti. Multi putarunt culpa L 'amoi cladem acceptam. nam Popelunae cupida nobilitate recipiendi Henrici sivi Regis, nulla Nauarraru insignia Gallica fixerat ob quae istos mox ingratiam rediisse cum Hi stans Luso etiam Aquitanosequestro: qui cum apud ea gentem gratia ualeret,indignaretur in nullam se partem bellicarum curarum accersitum Ipse L 'arro in culpase uacare aiebat, propterea quod firmus ab eruitatu ηο Disset,insequensq; praeliorum miles, rapinus demum afArnos Ferroni Lib. V. Qui

252쪽

fetuae,ac paulo ante aere dirutus , ad tantum expeditionem sibi attributus fuisset: qui nec suo imperatori parere

didicisset, neq; ut pareret coerceri quasi uoluntarius miles. Rex in solatium amissorum oculorum σ L 'arrausuo aere carcere liberauit,'multis annuis uesilautibus

donauit. Atq; eo quidem tepore satis costat, multis Galliae locis in Gallos equites Gallicos grassatos. Questi nonsoluistipendia pasiim uagabantur, oppidula diripiebat, agros vastabant,pecus abigebant,ne pudicitiae quide ui ginum parcentes, ut uicis multi diffisi in urbesse recipere cogerentur: Meldenses, cum illi uicinos agros popularentur , obuiam prodierunt raptim ad arma plebe uocata, eductisque machinis, has ci globi aenei deessent,quo terrore excitarent, onustas papinuceis globis emisere. Isti uel admoniti a lanio quodam nanque is postea eo nomine ceruice luit uel inconditae plebis arma contenentes,sacile in urbem ingenti strage editu eos compulere. Disiimi li euentu cesiit militibus ferocia in Aquitania: Nam post expilatos aliquot uicos. uel leuisiimis urbibus exclusi, ad Ido uoum oppidulu Petracorio ruperuenere. Ibi somno vino madentes, nocte intempesta ab oppidanis rusti

c que concisis ollatissiunt. Erant hi aetate uiri usis flo

rentes eae turmis Chandis, qui varie prius agros popularium vexarant, ac br Mille Daemonum nomen imposuerant. Si rogasses quo pergeret,ad Daemone: unde prodirent, e Daemone aiebant unde multi fu*icati a potentiore immissos. Ac iam instabat annus milli simus quingentesimus uicesimus primus, cum Rex irritatus Caesaria noru in in Galliam irruptionibus, ex cursionibusque in ad ediolanensem agrum, quem tam magna ex parte occuparant copia parauit quibus auerteret Caesarem ab exter.

253쪽

teris bellis,ad ua eum tuenda reuocaret. his praefecit Gulielmum Gounferium Boniuetum Tribunum maritimorum. Erat ille Regi perfamiliaris arcanorum omnium sermonum particeps: Burdigalam profectus a priuatis, ne ipsis quidem senatoribus ,sacerdotibusique parcens, mutui nomine ingetes corrasitpecunias, Gegitq; magna acerbitate ac nesacris quidem ab tinuit. Is cum in Nauarrossieprosic cipata in iactitasset, nocte intepestu a monitis clam praefectis, cotinuatis nocte dieq; itineribus, prius uisus est circa Fontem Rapidu urbem hostium munitisi imam, quam illi seu lucati essent ex alio eum itinere

diuertisse: nactusque ad locum, cui Andoo nomen, mare tranquillum, traiecit copias. Aduexerat plures machinas,ὸ Burdigala quoquesium enutplures inusitatae magnitudinis non satis ex uoluntate civitim. Situs urbis uicinum mare reddebit oppugnationem dispicilem. Urbs machinis quassata, turres pro tinutaemec tamen conferti Galli ui expugnare urbem poterant, ut iam de reditu etiam cogitarent. At prius ea ut machinarum impetu co-

uulsa ita muri par ut hostis sibi diffideret. ita deditione facta, urbs recepta ecl. Urbis custodia attributa Iacobo Daissono L udaeo. Boniuetus in Gassia reuersus quasi nulla impensa tantum bellum confecissetgloriabatur. Omnes multa de eius industria ac regesta, atq; haec una uox Omnium,nιhil magnificetius nihil praeclarius gestum: unsi hunc uere esse bello Mediolanensi praefici 'dum. Rex hoe facto sic incensius erat, multum ut accesse ad eius erga eum amorem uideretur. Caesarpost aliquot menses Phι- libertum Chalonium Aurangium misit ad urbe obsidendum. Urbs egre te a L udaeo defensa : sed periculum erat ne commeatus inopia opprimeretur. Satis conssat eo

Arnol. Ferroni Lib. v. Q iij

254쪽

CIs Cus I. VALE. REX s tuentum inopiae, ut nec muribus,abo ue animali immuη-do abstinerent Galli Aquitanis qui in praesidio eran C. 'omne herbarum radiciumque genus muris eruerent, siu-

trinae etiam corbis uteretur. Parandae erant copiae ad annonam inferendam.hae paritae unia Iacobo Palicio, qui inuito hoste urbem omni refersiit commeatu . In locum Ludaei tar aliorum recentes immisit. Urbis custodia Francisco Fragio Aquitano, qui apud Castillanum gratia ualebat, Gr Petro Nauarrulo,cuius maiores a Caesare necati ferebatur, attributa. Videbaturbi Aureuius in omnes occasiones intentus: is tandem ingentibus praemissNam uarrulum solicitat ut urbem deda t. Erat id difficile, nisi communicatis consiliis cum Frangio .is uero abhorrebat ab eo facinore. multi ex tarmis Nauarruliquotidie ad hoste transibit,oppidani adpeditionem *ectabat. corrupti ahquot milites uel ut aiebant taedio longae militiae a Nduarrulo uenia impetrata in Gallia redibant:quos omnes Lautrecus deprehensos mox necari iusii ubmotis magnoru uiroru precibus. Ita factu ut urbs dederetur: F gius incolumis cum incolumibus aliquot militibus urbe

emitteretur. I n hunc Lautracus mox animaduersurus erat,nisi multa ille quo dilueret a se omne culpa retulisset, quae iurisperiti coluit pbata magni esse mometi aiebat. Interpolita hac d lutione per Cotillanu,aRege impetravit causam ut Tholosae diceret. atq; is postea publice Tholinae exauthorutus e huel ob urbem celerius quam par esset ignauisit ne reli iam,vel ob parum fidelem operam

Regi nauatam: cum tame quicquid id e et culpae,in Nauarrulum conferret,quiseeditiose cocitatis militιbus, deditionem siuasi pet. Euentus rei dolo eum uacare mostrahat,cum Nauarrulus auctus stipendio,reglutisq; auitis bonis,

255쪽

s RANCIs CVs I. VALE. REX s7 bonis, ad Caesarem transiisset. Deinde Hilani populari

carpere Aquitaniam, duce eodem A urengio: qui collecto ex Hispanis Germaniss exercitu,Lusso etiam Aquitano

adiutore ut quidam frendebant, si cepit eam expeditionem. Ac transimisso pontibus Gano fluuio alioqui rapi-disiimo,qui tunc placidissimus fluebat, sordum oppiduluperuenit. Prope Sordam quasi rostro inditur Ganus, diuisus aequaliter in duas partes, latera undique alluit, rapideque dilapsius,mox in unum confluit. Est S Orda sita

in praefectura Daciorum, uicina montibus orenaeis: ibi domus sodalium Benedictinorum lautiis nuper a Carolo Grandimontano pontifice Burdigalensum, ais eius loci coenobiarcha, aedificata. Ganus, qui Sarraseam, idem eum locum praetervehituri. tumulus eo loco Turpini Porificis magni familiaris. famaque est ibi ca ira Magnum Carolum diutius olimsxisse. Histunt locum nacti uacuuincenderunt. eodem terrore uicinum aliud oppidis Petram Perseratam, quod Adriano Astrimontano paret, 'peruenerunt :pedibi seuperiore loco atque arduo ueteris casibi reliquiae satis tamen tum munitae loci difficultate: quo factum, ut commeata tutum ex inferiori loco ab oppidanis accepto, Estingum uicinum aliud oppidum appulerint fuit crea parte Ganus: oppidum satis excelso loco situm edad hostiles impetus excipiendos purum munitum. Esi alter tuaius vi dosius nomine,qui ex oren gis montibus prodit, π circa Vidachum casirum Grandimontanora haud ignobile praeterlabitur. Histani Estingum incenderunt σ diripuerunt: ac Vida cham

profecti diu castrum loco palustra sitam obsiderunt,idq;po i uicesimum diem necatis crudeliter qui obsidionem

tulerant,receperunt,m diruerunt. Rusticipalia Dacium Arnol. Ferroni Lib. V. Q ciiq

256쪽

FRANCIS CVs I. VALE. 1 προ B aio nam perfugerat. Erant Daci3paratisiimi ad hostes excipiendos,eos paucos ante die; immissae copiae. At hostes praedabundi, prius castrum uicos j eius lati quem

Mauleonumsolum uocant,populati redierunt, multis ex

suis desideratis. Qu2ppe agricolae armis assueti praecipue in balisti agittisq; emittedis periti,si quos temere ex om

dine progresos deprehendebant pasiim feriebant. Ipse

Aure ius aliquot posi menses, in Italiam naue actua' ria venus,soraidas ueste de indust, id quo facilius lateret amictus, ab Andrea D oria exceptus est,m ad Pa- litium perductus diu sp captiuus in Gallia mansit. Diripuere quoq e circa id tempus hostes fanum Ioannis Lucensis, CP uicum viarriu cr agros Laburtium uicinos Aaronensibus. Parte alia Caesar in finibus Galliae Belgicae, per Henricum Nansioum collectis plus quam equitum octo millibus peditum uiginti millibus, M sone urbe per deditionem recepta, Maseriaue oppidu oppugnabat:urbs satis munita est, amnibus etiam praeterfluentibus munitior. Sed aburbia quae eo tempore urbi aequalia erat, ab ipsis Gallis diruta ne hostipraedae essent. Sunt urbi uicina loca excelsa,ex quibus emissa tormeta bellica uarie oppidanos terrebant missus est Petrus Terratius ad urbem tuendum: huncsecuti Anna Mommonuntius, Turritus,m plures alii, quet quotidianis eruptionibus hostes satiagabant. φρ Baiardus Caduceatori Nansor disserte impenduit,nesub Jecie deditionis imperandae rediret in umbem, ni pareret morte denuntiata. Multi tame opprim bantur globis aeneis e superiore loco emissis in quibus parsu abfuit quin opprimeretur Franciscus Brassa cus e Go- Iardorum antiqua familia in Cadurcorum sinibus.N Dus dum uidet acriter urbem defendi castra alio tra -

257쪽

lit editione ortu in castris a Germans, aduentanteque Callico exercitu qui ad A tignium iam coactis erat. ais ita proximae utrinq; fuere copiae, ut quodam die certum

iam praelium syeraretur. At Caesariani Galus rustrati iupalustria se loca recepere:constructis tamen ponticulis aliquo progressὰ cohortes aliquot Gallicae, turmas aliquot ho illes relat:s Joliis disii arunt impetu tormentora: ubi Minericus Spurius uulneratus , post paucos dies desideratus est. Carolo quoq; Borbonio aduentante His dinum receptum ess. Paulo antea suadebat Borbonius. dum caesar valentiae obequitans cum copiolis inermibus cin ectus esset,impetus in eum feret,nec tame auditus e seipso Caesare postea profitente magno se defune lum periculo. Alii scribunt, cum indignaretur Borbonius Llenconium qui Margaretae Valesiae regiae sorori nupserat, primae aciei praepositum, authore fuisse ne Caesar obprimeretur, quasi insidias hostiles uereretur ,fuisses ieinceps eius animum a Rege alieniorem. uideri poterit illata utrinqt damna aequalia,nisi Caesariani Tommcensies, quos alij Nervios uocant, uictos recepissent, cim sera auxilia aut nulla si eruenissent. Libet hoc lo-o ueniam deprecari, si diuersorum annorum mensiumq; nonumeta uaria confuderim: Nam quae de Gallis postea

Mediolano pulsis proditurus sum,quaedam circa ea tepora, quaedam antea contigere. At nos Gallica seuo loco, extera separatim quoque maluimus reddere. Rex cii integris copiis Burgundionum agros late populatus esit.pa sim uillae exustae. corrupta aedificia. arbores excisae. Domus ipsa in qua Rexdiuerterat,ob ho*itae nobilis preces quae genibus eius aduoluta incendium deprecata fuerat, is parcedum Rex iusserat, a pueris aulicis usunt ad

Arnol. Ferroni Lib. v.

258쪽

FRANCISCVS I. VALE. REX πσomnem petulantiam educati du uix Rex ocreatus equuadmisisset,incensa est. Talibus incendiis initium ho ies dederant. Leo Pontifex qui Jepacis uana iactauerat regios legatos,bello etsi no indicio, tamen iam decreto hostis erat Gallo. Immutatus estis a Iulio Cardinale Medices qui σsi multis acceptis er pecuniis er praefecturis ecclesiasticis Regi amici silmin esse debebat, Caesari tameratumst tradidi accepta pesione annua decem millium nummum aureorum hilanicorii, qui ducis nomine inmvirisolennadiectums, uti Parma Cr Placetia ad Leonem rediret: augereturpensio regni Neapotitani. Caesar scripsit ueritum Leonem ne uires Gallicae augeremurΡ-

cum in foedera uenisse. obtendebat Leo Pontifex praefecturarum ecclesiasticam prouentus, in Mediolanes ditione occupari a Gallis,irritis Porificiis codicillis: idim Manaidi Tarbellorum Potificis improbι σ irnari hcminis

temeritate cuius cosilia ut cr Sancto lephani deterioris, Laut recus pro oraculis siectabatur. Haec clam adiabat etia,multa Gallos arrogater praeiudicare, reuocare, adseu arbitriu oppressa Pontificia maiestate σ dignitate. palam Italiae libertatem personabat. concipiebars ahiamo pulsis Gallis maiora,ne ab ipso quide Caesare,aut Piscisto Vortia,cuius iactitabat restitutione, succedentiburebus temperaturus. Coniunctis uiribus Caesaris, Pontia scis, σ syrtiae bellum erat gerendum. Prosterum Coli nam equitatu peditatur Ferdinandum Daualum Pisca rianum praeposivere: Federicum Gonraga adiunxere Po-tificiis copiis, Hieron mo Adurnio interea nauticis copiis praeposito. Paulo antea Lautrecus qui Mediolano praeerat in Galliam redierat, relicto Thoma Fuxeo Lescuno fratre Prorege. Hic a Federico Gonqua certio actus est exules

259쪽

exules Mediolanenses res noues moliri. Gabriel venetus uir magni ammi=mmaqueprudelia, admonebat Leonem bellica ea consilia prima lecie lata, tractatu dura. euentu tristia esse.adeste Gallicos legatos, dum integra omnia essent, uerbis potius sopirentur controuersiae,quam Italiam, Galliam, Histaniam ad funestum armaret bellum. Cogitaret potius de Turca labefactando, in quem nisi mucronem Pontificium ex acu pellarum pie in reli- liquos uerti arma futurum id ei stediaculum iucundum, qui uideat unius corporis duas acies lanista Potifice dimicantes eo ne recidisse tot annorum magnificas pollicitationes quibus subigendi essent Turcae,ut repente signubelli ab ipso Pontifce in Christianorum mutuam pernitiem proponeretur Et mouisset Leonem prudens hominis consiliumsed is Iulio Medice omnia administrante parsi

sui iuris uidebatur. Lescunus ueritus ne exules res nouas

molirentur absente ratre,Rhegiu adiit. Praeerat iussu Potiscis Rhegio vidus Rangonius:cum eo Lesiunus exponulat de exulibus receptis praeter foedus. Dum tempus protrahitur diuersis altercationibus, ab Alexandri Tri- uultij militibus, qui cum Lescuno uenerant, impetuου feri coeptus in oppidanos. at hi leuibus aliquot machinis misis,Triuultianos compressere. se Triuultius pila plu-bea ictus, post aliquot dies occubuit. Lescunus cu retineri posset a Ragonio,emissus est. Rumor interea percrebruit Lessanu captum. deletas turmas quae eupecutaefuerunt. resique parum abfuit a seeditione, perterrito Senatu Mediolani, ni Lescunt aduentus timorem omnem discussisset. eoque tempore Mediolani arx Iouis de caelo tacta est,non sine strage Gallorum. Manlredus Palavicinus nuptim Germanorum copiis ingratiam Francisci Vortiaee- Arnol. Ferroni Lib. v.

260쪽

conuenerat,orto tumultu,locostpotiturum. Como prae rat Gratianus Garrus A quitanus, que licet ut nouum hominem multi praetereant gentilitate tamen Grandimontanis coniungebatur. Is cum urbi proximum Palavicinir 'resiijspe atque de uia fessos Germanos in locum uicinum consedisse,ut ex uia labore relaxaret animos, cum Tummis aliquot Aquitanicis urbe tacite egressus,in eos imp

tum facit, nae iusique imparatos palante acile dissipat.

Palavicinus ut erat locorum peritus,per moles fuga elapsus,defunctum se tanto periculo existimabat, ac iam csi Germanis qui ex fugasuperfuerant,agitabat de bello renoutao. Garrus subductis rationibus,admonitus a peritis locorum, motis fauces eo celeriter actuari s naulistis uenus occupat, eoq; contendit quo Palavicinum pem uenire necese erat. Celeritatem iuuit rei eventu deprehensium hominem una cum Ioanne nullo comprehendit: Germanis ad seuos reditu permisso, reliqui male Fatis damnati capite luerunt. eius iudicio decreta quae ho in Christophorum Palavicinum, cuius rei ille non ignarursuadentibus amicis, fugae consilium neglexit. π hune aiunt in castro aduentantem Lesiunum ultro excepisse,no ignarum quam ob causam adesset: ut Lucae Ogo Scoto peditu due fori qui eo nocte a Lesiuno praemisus fusrat, ignarusq; esset quam ob calfam eo missus e et, dixerit,immeritosidem siuam sileritam Gallis. Comprehensius est cr alter qui sanguine cohaerebat Palavicinis; qui quotidie loricatus satellitioque stipatus ad salutandum

L cunum uetitabat. qui ubist irpraetoriam adesse cohortem quae iniiceret manum, chlamde abiecta parum abfuit qui equentes Irustraretur. Huic aiebant certum