Dionysii Petavii ... Rationarium temporum. Editio novissima, cui accesserunt, praeter dissertationes & tabulas chronologicas antea editas, appendix historicus usque ad annum 1718; et notae in antiquam historiam, praecipua illius capita illustrantes.

701쪽

PARTI s I. LIB. IX. CAP. XIII. fg legatum misit Nivernen siem Ducem. Quod A. clim differret Ponti sex, Hemicus interea Au- Vtrici Carnutum Februarii 27. anno IS94. sacro' oleo perungitur; quod Durocottorum Remorum,

ubi id ex more peragi consuevit, in potestate erat hostium. Lutetiam deinde . tartiti ra. cum armato milite clam intromittitur. Tandem anno I 96. ab Jacobo Perronto Regis legato eXoratus Pontifex , abolita damnationis sententia, Regem in integrum restituit. In quo praeclaram illi navavit operam Franciscus Toletus e Societate Jesu Cardinalis, genere licet Hispanus: eoque nomine multum se illi debere prae se Rex tulit. Tum vero certatim proceres civitatesque ad Hemci fidem rediere. Tandem anno r398. apud meruinos, S ad Pax iure r. inter Francos Hi panosque pax est constituta, Frσης' , auctore Pontifice, & Philippus Hi*anus quinto inde mense mortuus est Septembris I S. a) Dum in Francia res ita geruntur, in Belgio contra Hi panos Mauricius Foederato- Flandr. rum dux Ordinum bellum haud cunctanter urgebat. Itaque per absentiam Parmensis, qui adversus Henricum idenridem excurrebat in munda Franciam urbes aliquot vi aut deditione cepit. φ i'. Parmensis anno I 92. apud e trebates diem obiit, cujus loco primum Arnesus A riacus Rodulphi frater Imperatoris, tum eo eXstincto frater utriusque missus est Albertus Cardinalis; ι Atin cui Isabella Philippi senioris filia in conjugium Fianc data , provinciarum illarum principatus obtigit anno I 98. Hic ostendam maritimam Hanariae urbem aggressus anno Iso I. tertio post anno per Ambroseam Spinolsem Genuensem in deditionem recepit; haud f ne digni mercede tot impendiorum & capitum, quae in eam obsidionem insumpsi sic dicitur. b) Medio tempore

Elietabetha Anglia Regina aetatis anno po. regni fato concessit, Chrisi xistia. Dcccsbyemq; δε-cobum Scotta Regςm habuit, quod testamento

702쪽

388 RATIONARII TEMPORUM ipsa jusserat, Maria Stuartia genitum , quam Christi ab Hietabetha contra jus interfectam supra β si memini. a) In Suecta quoque per id tempus cs bis ' turbatum est, cum Carolus Sigismundi Regis inkia . Polomae patruuS commissum fidei suae regnum sistim a intervertisset, excluso Sigismundo : qui eo, re- Carol. u- cuperandi illius gratia , e Polonia contende-sηγμφη - rat anno Id Catholico ademptum Principi Haeretici deinde proceres in ejusdem participem sectar Carolum anno I 6o4. publico transtulere decreto. Porro Sigi mundus iste Joannis III. Suecia Regis, qui anno Is92. Obiit, unicus filius, eodem anno Suecorum appellatus Rex, ordinatis Suecia rebus, biennio post in Poloniam redierat. in Hungaria & Trans-slvania similes ob Religionem motus exsti

.. Sigismundus Bathorius Transsisania Regulus V pnecipiti usus consilio anno Is98. principata tuo cellerat in gratiam Maximiliani Austrii. . Id aegre Andreas Balborius Cardinalis patruelis illius tulit 3, ac subinde Sigi mundus ipse

mutata mente pacta rescidit. Ex eo bellum in ter Bathorios Sc Austriacos geri coeptum : Transsivania in horum potestate permansit: Sui mundus interventu Clementis Pontificis ingratiam cum Imperatore rediit: ac Praga I 6I3. demum anno moritur. At Haeretici rursiis , Imperatore spreto, Stephanum Boisbaium Hungarum minglianis imbutum erroribus ducem eligunt, qui Turcarum auxilio magnam Daciae partem adjunxit sibi, & Catholicos mi sere vexavit anno I 6os. Idem sequente anno pacem cum imperatore facit his conditionibus; ut sibi ac liberis, si quos mares relinqueret, Transsilvaniam haberet; quo tempore Rodulfus Imperator vicennales cum Turcis inducias iniit. In Moschmia vero anno eodem I 6. Demetrius Princeps, quod propensiore in Germanos Alanosque esset animo, nec ab Romano-

703쪽

PARTIs I. LIB. IX. CAp. XIII. 38'Pontifice abhorreret, ab sitis crudelissime tru- csitim

cidatur. ad Itiio.

Ut ad C renanas res stylum reseram, Henrι-cus Franciae Rex Allobrogum Duci Carolo bellum indixit anno I 6oo. ut Salum Principatum, ab eo per civiles Gallia motus occupatum armis reciperet. Convenit tandem inter ipsos: ex eoque Salisita tractus Sebusanorum Cisa Mna provincia repensus est. Biepnio postea Carolus Gonruidus Dux Biromus I mco propter audaciam bellicam Sc intrepidum in periculis animum pergratus hactenus , cima majores appeteret res, & in RegiS caput occulte conspiraret, capite plexus est prid. Calendas Augusti , anno I 6 2. Societas Je' ante annos novem Lutetia a- ' δ' liisque civitatibus Senatusconsulto justa cedere, pristinas in sedes Regis edicto revocatur exeunte anno I 6o3, quod edictum Senatus Parisiensis 4. Nonas Januarias sequentis anni ratum habuit. Eadem Societas a plerisque regni civitatibus expetita, summa Regis humanissimi voluntate passiim Scholas aperire cepit. Quarum Optandarum populis exemplum ipse Rex dedit, qui suopte sumptu Hexra Ande-gavorum itidem Scholas Societati illi constituit, ast ignato ad eas Vindocinensium Ducum palatio, in quo primum fatus ferebatur, decretoque, ut post mortem cor ibi suum concederetur. Quod quidem citius factum, quam S regni & Societatis interfuit, utrique doluerunt. Hortet animus referre fortissimi clemen i γ'

tissimique post hoc conditum imperium Regis

acerbissimam necem, quem cima omnes immor- talem cuperent, Lutetia Parisiorum unius detestandi sicarii parricidium abstulit Maji I . anni i6ro. postridie quam incredibili apparatu

Mariam conjugem apud S. Dion seu oppidum, ut Reginis mos est, ungendam corΟ-nandamque curaverat. Ea Hanc ci Medicat magni ι

704쪽

Christi

sso RATIONARII TEMPORUM magni Etruria Ducis erat filia, quae anno Isio. 3nitis cum Hemico nuptiis, Ludovicum salutarem Gallia Principem sequente anno I 6 I. peperit, Septembris 27. Dum Francte regnaret Henricus, qua sanctitate, qua literis ornati insigniter obierunt, Philippus Nerius oratorii Romani institutor, anno IS9s. Martiis 26. qui ab Gregorio X V. cum aliis quatuor , Isidoro Hispano, Ignatio Societatis Jesu conditore, Francisco verio δε- dorum Apostolo, Sc Teresia, in Sanctorum numerum rite est adscriptus Martii Ia. anni I 622.. Franciscus Toletus e Societate Jesu Cardinalis, anno I 396. Caesar Baronius Cardinalis nobilis Annalium Ecclesiasticorum Scriptor an

no I 6o7. prid. Calendas Julias: Justus Lipsius

anno I 6o6. Lovanti moritur Martii 23. 3BGnedictus serias Montanus Hi*alensis : --braamus Ortelius. Thomas Stapletonus, eodem tres anno I 98. EX Haeteticis Theodorus Reeta, Isos. Octobris et . aetatis 8 . Josephus saliger anno periit I6o9. Januarii 2O. aetatis 69. CAPUT XIV. De iis , qua Imperatoribus Rodulpho, Matthia, ct Ferdinando, Ludovico vero Franciae Roge , scitu digna contigerunt. Ab anno I 6 Io. ad I 632.

Post Henrici Magni deplorandam saeculis

omnibus necem, quietiores in Gasita res fuere, quam spes omnium tulerat, sub Ludovico puero: cujus tutela cum regni procuratione matri extemplo permittitur. Initium tumultuandi fecere anno I 6I4. Principes aliquot , qui nimiam Concini Florentini potentiam exosam habebant. Per

705쪽

P A R T I s I. I. I s. IX. C A p. XIV. ς0IPer hos tumultus Ludovicus nihilominus in A. 36ro. Aquitanos profectus est anno i6i6. ut Annam Ch in i

Philippi II. Regis Catholici filiam, quam per με)φ' legatum sibi ante desiponderat , justum ad

conjugium reciperet, eodem que tempore soro rem Hirabetham paribus auspiciis cum Philippo Tertii filio conjungendam traheret. Sic potentissimi Principes, summo Christianae rei commodo , pacis inter se fidem arctius hoc nuptiali commercio vinxerunt. Publi cam hilaritatem sequente anno geminavit domestica concordia, Henrico Condaeo Principe ac Foederatis reliquis cum Ludovico reconciliatis. Verum subito, novis exortis suspicionibus, Calendis ipsis Septembris anni I 6I6. Con-daeus in custodiam mittitur. Principes , qui superiore bello cum eo so- μυι ω- Cietatem fecerant, ab comitatu discedunt. His 'M bellum auctoritate Regis indicitur ; quod anno insequente I 6I7. terminatum est, Concino regiis ab satellitibus in ipso aditu regiae confosso die Aprilis 24, quod ab Rege certis de caussis comprehendi jussus, armis se tentasset defendere. Ejus necem foederatorum Procerum cum Rege pax & publica tranquillitas eXcepit. Regina mater, dum turbae istae conquiescerent, tantisper in secesium rogata se Blesas recepit. Quo ex tempore Ludovicus ReX publicam rem suis auspiciis coepit gerere. Cujus tractandae ut ab Religione duceret initium, Septembri mense lege publica decrevit, ut in Bearnense provincia , uuae ad radices 'r Di sita est, Catholicus cultus ubique restitue retur ; tum ut Haeretici erepta ante annos circiter so. Ecclesiis bona redderent. Extra Franciam haec sere memori 1 digna pereo silem illos annos acciderunt. Juliacum Oppidum inferioris Germaniae a Mauratio Nasio-vio Francicis auXiliis adjuto, ineunte . Septembri anni I 6 Io. in deditionem acceptum est: de

706쪽

Christi

ad 16 32. Mauri ea Hispania

pulsi.

syr RATIONARII ΤΕΜ PORUM de cujus possessione Principes aliquot inter se certabant, postquam Joannes Guillelmus Dux istine prole mortuus est. lPhilippus Hispania Rex Alarachiam arcem lvalidissimam ad fretum Gaditanum a Mauris leXstructam corruptis pretio custodibus adeptus, Mauros omnes Hispania jussit excedere. lAd nongenta capitum millia exiisse dicuntur eodem illo Christi anno I 6 Io. 8c aliquot deindeconsequentibus. Sigismundus Polonia Rex Molens um Roxolania seu . Moschovia munitissimum oppidum :post biennii obsidionem capit anno I 6 II. Lu-lio mense; cujus filium Uladislaum Moschi Ducem eligunt : etsi postea mutato consilio alterum Optarunt. Ex quo atrox deinde bellum exstitit. Carolus Suecia Rex illate ab Rege Dano maerore cladis eXstinctus Novembri mense anni 161 I. Gustavum filium regni successorem nactus est nequicquam ad Sigismondum Poloniae Regem transferre cupientibus aliis. Ineunte Vero I 6I2. Januarii 2o. Rudolphus Imperator obiit, anno ab excessu Maximiliani patris tricesimo sexto : cui frater ejus Mariathias eodem successit anno.

Veneti post haec Croatarum excursionibus offensi , Ferdinandum Archiducem Austriae ., Caroli Archiducis, qui Maximiliani ΙΙ. Imperatoris frater fuit filium, armis aggressi 1iant anno I 6 Is. Quod bellum per mutua Utrimque damna triennio gestum, ineunte I 6I8. depositum est. Gravius inter Mantuanum Sabaudumque Duces in eadem Italia coortum est bellum anno I 6I3. super Monteferratensi Principatu, cum Francisio Mantuano sine virili mortuo sti pe Ferdinandus ei frater ex Cardinali suffectus esset. Qui Hi panorum tectus opibus contra Carolum Philibertum Sabaudia Ducem aliquot certavit

707쪽

CertaVit annos , compressis ac resumptis i- A.

dentidem armis. Quippe tertio post anno, 'hoc est Chri I6is. pace composita, insequente ' 'in reditum eli ad bellum. Vercella porro anno I 6 Ir. Julii et s. ab Agediolanensi Pro rege captae sunt: & anno sere vertente Chrisiauissimi Regis opera restitutae anno I 6I8. Junio naense, atque ita bellandi finis est factus.

In Dacia Gabriel Bathorius a Bethleemo Gabore Turcarum auxiliis insti ucto prostigatus miserrime periit. Gabor occupatam proVinciam adversus Imperatorem geinceps armis ac perfidia vindicavit. Longe omnium atrocissimum in Germania G r bellum excitatum est anno I 6I8. quo Fer di- nandus Archidux Austriae, ac Boemia Rex, Bo.mia. Hungaria quoque regnum certis ab Imperatore Matuta conditionibus accepit. Tum vero Praga defectionem ab eo fecerunt Haeretici ,

Turrensi instigante Comite. Qui occisis Magistratibus, & in sua urbe jurare coact is civibus,

Boe=niam omnem finitimasque provincias ad arma concivit. Ad hunc sese Erusus Mansia feldius nothus adjunxit. Moritur inter haec agatthias anno I 61'. Martii 2o. aetatis anno vertente 62. imperit 6. mensibusque s. cui subicctus Boemia Hungamque Rex Perdinandus contra seditiosos bellum impigre persequitur, Buqvso ac Dampetrio ducibus fortissimis contra illos oppositis. At rebelles Fridericum Palatinum Electorem, Regis Anglia generum , Boenuia Regem con- ' Ἀζὰ

stituunt: isque anno eodem 16 I9. Novem- creatur.

bri mense, cum uxore regni cupida foemina, Praga solemni ritu coronam recepit. Vertim haud sane diuturnam successiis tanti laetitiam habuit. Siquidem eo, qui secutus est, anno I 62o. Novembris 8. die, sub ipsius Praga moenia, memorabili facto praelio, a Buqus- ininepta, jo, Imperatorii exercitus duce, & Bavaro, Pa-

708쪽

Christi

ad 1632. Beliam in Tel lina et al

R ATIONARII TEMPORUM latinus funditur; in fugamque conjectu S, ac proscriptus, sequente anno transfugit ad Batavos: tibi privatus deinde cum conjuge ac liberis aetatem traduxit. Boemia confeltim cum caeteris provinciis ad fidem imperatoris rediit; qui Catholicam ubique profestionem restituit ac nominatim Societatis Jesu Patres, initio turbarum Praga pulsos, eodem honorificentillime reduXit. Atque huic ipsi Societati, immortali Lmlovici Regis in eam merito, Scholas aperire Lutetiae concessu na est eodem, quo Praga exsulavit, anno I 6I8. Qui sextus fuit ab condito apud eamdem Lutetiam novo Clericorum coetu sub Oratorii nomine, quem ab Petro Berullo Parisiensi Presbytero anno I 612. collectum Paulus V. sequente anno Pontificio edicto ratum esse de creUit. Auctorem porro praeclari hujus insimati pari doctrinae ac pietatis eminentem laude Urbanus V ΙΙ Ι. in Eminentissimorum Cardinalitura adscripsit ordinem anno I 627. Qui bic nio post magnis cumulatus meritis, &. eximia prole inclytus, vivere desiit sexto Nonas Octobres anno I 629. aetatis quinto & quinquagesimo. Per idem tempus, quo cum Palatino debel- Iatum est, sis fuit annus I 62o.ὶ in Tegina Valle, quae Rhaetis, sive Canas, quos Grifones Vocant, contribuitur, civiles motus exarsere.

Catholici Haereticorum injuriis lacesisti, occultis inter 1e consiliis initis, Calvinetatios omneSopprimunt: dc Ducis Periae Mediolanensis Praefecti implorato praesidio, aliquot illi opportunis in locis imponendarum arcium potestatem faciunt. Ad haec Rhaticum nomen omne commotum, cumque iis Veneri, qui haec Italiae claustra perpetua possessione teneri ab Hispanis haudquaquam e re esse sua crederent. Utricque auxilium a se postulantibus Ludovicus Francia Rex non dei uit . ac primum anno I 62O. Per

709쪽

PA RTI s I. L I B. IX. C A p. X IV. 'sper tessatos obtinuit ab rasipavi.e Rede, ut se in

integrum restituturum omnia promitteret, dum

Catholicis consuleretur. Qua ab Christianissimo Rege cautione probata, cum ies nihilominus exitu careret, ad arma dcducitur. Ea porro vario successu, ad annos aliquot, Hispanos ac Francos, amborumque foederatos,

Interim civile per Gallias repetitum est bellum, conspirantibus adversus Lmium, cujus ad invidiam usque potentia creverat, Proceri- siis. bus quibusdam, quos clandestina ex oppido Blesiensi Reginae matris fuga , & in arcem --

degavensem transitus, ad res novas tentandas impulerat. .

Quo in bello Henrici Condat, qui anno I 6I'. pT- Octobri mense custodia dimillius erat, fideli saei

usus opera consilioque Ludovicus, brevi orium Francis ac quietem reddidit, uno ad Pontem Caesaris conflictu caesis adversariorum eopiis. Quae Victoria Reginam matrem ac caeteros earumdem partium cum Rege conciliavit anno I 62O. Expedisti. Secuta est anno eodem expeditio Renearni- Beriaiarn

ea: quae incredibili celeritate confecta voto ca. omni potiorem attulit fructum. Quippe territis repentino adventu perduellibus, prona illic ad obsequium Rex invenit omnia. Igitur sacris aedibus bonisque Catholicorum in pote- 'statem traditis, totum illum 'renaeis 1ubj ctum collibus tractum, cujus ab reliquo regno separatum jus erat, eidem deinceps contri Du- tum esse decreto suo statuit: quoa anno dentisque I 624. sancitum est. At triennio ante, Cbristi I 62I. quamplurima Santonum, ac Novempopuloniae, Vicinarumque provinciarum oppicia, quae ad 6 . numerantur, Vi, aut terrore, maXima cum perduel, lium strage subacta sunt. Paululum ad Montem Albanum victoriarum cursus institit: quam Pp a urbem

710쪽

06 RATIONARII TEΜPORUM urbem aliena anni tempestate ReX aggressus, oppugnare desiit, multis ex prima Nobilitate insuper amissis, ipsoque, quod luctuosissimum accidit, Henrico Duce era edita no e quiramae Praefecto. Nec longo post tempore Luimus JHagister utriusque militiae ex morbo deces.si Decembris I s. anni I 62I. Qui idem annus Paulo V. summo Pontifici postremus fuit. Nam excessit Januariι 28. die, aetatis 69. Pontificatus decimo sexto. Insequenti mense, ejusque nono die, Alexander Ludovisus Bononienses eligitur, qui Gregorius XV. appellari voluit. Atque hic biennio mensibusque circiter s. transactis, anno I 62ai. Julii 8. locum

dedit Agaphao Barberino; qui sub Vrbani VIII.

nomine, ex a. d. 7. Eid. Augusti anni ejus. dem I 623. ad hoc tempus Ecclesiae praesidet, eamque dignis tanto principatu Virtutibus cum eXcellenti conjunctis scientia illustriorem hactenus facit. Pauli V. obitum tertio phst mense consecuta mors est Philippi III. Hi panM Regis, quae prid. Calendas Apriles anni I 62 I. incidit, aetatis 43. regni 23. Septembri Vero mense, I s. Calendas Ocubres Robertus Besiarminus e Societate Jesis S. R. E. Cardinalis, in coelum e volavit, quo illum eadem, quae ad purpuram extulerat singularis doctrinae comes vitae integritas eveXit.

Sub idem tempus & Bredam oppidum Brabantia Spiuola Hispanici dux exercitus obsedit,& in Aquitania, Narbonensique proVincia, Rohannius 6c Subiolus Haeretici fratres contra Ludovicum Regem instauravere bellum. Bre-da anno I 624. Augusto mense circumsideri coepta, Junio I 3. sequentis anni commeatus inopia deditionem fecit. Cum rebellibus Francis terra marique certatum est, & iidem utrobique victi: hoc Vero posteriore, quo duxerat Gusias, Rupedanorum praedonum classe domi-