장음표시 사용
11쪽
IsΤUD IN THTORIA QUIDEM etc. υρ- s
versalem theoria accestarit frictionis, et ad pyrotechniam theoria aeris reagentis, proinde omnino plus theoriae accesserit, utraque optime cum experientia conueniret . Verum tamen longe alia ratio theoriae
est, quae res spectat vilioni obnoxias, quam eius, in
qua hae tantummodo per conceptus repraesentantur
rerum mathes et philosophiae subiectarum): quae posteriores quidem fortasse commode possunt et sine vitio a parte rationis) cogitari, sed fortasse nullo pacto dari ac proponi, verum adeo solum in ideis
inanibus versentur, quartam in pr xi vel omnino nullus, vel adco illi noxius usus famina iri videretur. Proinde locus isto communis in talibus causis sane verus esse posset. Sed in theoria, in conceptu osseti constituta, idealitas huius conceptus inanis minime est metuenda. Neque enim seret in ossicio, ut certum quoddam voluntatis nostrae effectum spectaremus, nisi istu in etiam in experientia siue ut absoluta cogitetur, siue absolutioni perpetuo ad psopinquans) fieri posset; et de hoc solum theoriae genere hac in tractatione sermo est. De ea enim, philosophiae offendiculo, haud
raro praetenditur, quae in ea vera suerint, tamen in praxi haud locum inuenire: idque oratione fit superba et proterua, plena arrogantiae, rationem in eo ipso, in quo summam ea laudem ponit, per experientiam instam randi; atque ex opinione sapientiam adsectante, quamulis talpinis, ad experientiam adfixis, longius se tutiusque dispicere posse, quam oculis, naturae impertitis, cui os sublime datum est, et quae, caelum tueri iussa et arrectos tolleru ad sidera vultus
Ex hac norma hoc tempore nostro sententiis se- eundo, sed actionibus sterili, maximo frequentata, si rem quamdam ea moralem. virtutem. iurisue os Κ-cium) specteti summum detrimentum enascitur. Hic enim de cunone rationis in rebus practicis agitur, ubi totum praxeos pretium postvn. Pst in conuenientia eius cum theoria illi subiecta, tactumque de Uni'
12쪽
uersis est, si conditiones legi exsequendae empiriea ideoque fortuitae pro conditionibus accipiantur legis ipsius, atque ita praxi, ad euentum computatas ex hactenus per experientiam perceptis probabilem potestas conceditur theoriae in sese consistentis ta
Quam quidem tractationem pro tribus illis v xiis stationibus, unde boni viri isti, de theoriis et systematibus tam audacter pronuntiantes rem solentsbi propositam diiudicare, despribam; proinde ratione triplici: IJ ut vir priuatus, sed tamen negotiosus, a) ut vir positicus, sin ut vir mundanus siue cosmop lita in genere). Hae tres personae igitur in eo conspirant, ut hominum scholasticum Ggrediantur, qui .
pro iis omnibus atque in usum eorum theoriam tractat: ut, quum melius rem intelligere opinentur, eum
in scholam remittant illa se iactet in aula l), velut pae-d gogum , qui, ad praxin ineptus, sapientiae suae usti Peritae ossiciat. Igitur adsectionem theoriae ad praxin tribus locis singularibus proponemus: primo, in philosophia morali generatim saluto cuiusque fiominis spectata deinde in politica cratione salutis ciuitatum , tertio denique respectu eo opositiso spectata salute generis humani in uniuersum, et quidem quatenus istud in
progressu ad eam in serie generationum temporum suturorum omnium occupatum est). - Sed tituli locorum propter caussas, quae ex ipsa tractatione intelligentur, per adsectionem theoriae ad praxin in philosophia morali, iure publico, et rure gentium enun tiabuntur.
13쪽
IsΤUD IN THEORIA QUIDEM ete. 'DE ADFECTIONE THEORIAE AD PRAXIN IN PHILOsOPHIA MORALI GENERATIM
Respondetur nonnullis dubiis celeberrimi Garuli. Antequam ad rem veniam proprie subierum eontrouersiae de iis, quae in adhibendo uno eodemque conceptu solum ad theoriam valeant, aut ad praxin; theoriam meam, ita uti alibi eam proposui, cum
descriptione comparare cogor, quam celeberrimus Garulus de ea exhibuit, Vt ante constet, utrum alter alterius mentem adsecutus fuerit.
q. Ρhilosophiam moralem, in antecessum, i inquam ad institutionem, pro scientia declaraueram, quae doceret, non quomodo felices, sed felicitate. digni euadere deberemus ''I. In quo quidem probe monui, eo minime ab homine postulari, ut, si de sa-ciendo officio agatur, a fine naturali suo, selicitate, sese abdicet; id enim is haud potest, quemadmodum nulla omnino natura ratioque finita; sed eum, simul atque praeceptum officii in medium prodeat, prorsus oportere ab hoc respectuse continem, eum nullo modo oportere illam in conditionem conuertere seruan-
dxe legis sibi per rationem praescriptae; atque etiam. quantum fieri possit, sibi conscium esse, nullum sese elaterem ab illa derivatum in determinationem ossicii sensim miscere: id quod eo essicitur, ut ossicium po-
Dignitas selieitatis perfruendae cernitur in ea conditionEhominis in ipsa subiecti voluntate constituta, quacum conuenienter ratio legislatoria uniuersalis cum naturae tum v luntatis liberae) ad omnes huius hominis fines consensura foret. Itaque illa a dexteritate sibi ipsi sortunam pariendi prorsus diuersa est. Neque enim hac ipsa, donoque libi ab natura concesso, is dignus est, . si voluntate utatur. ab ea. quae sola ad legislationem rationis uniuersalem idonea est, abhorrente, quae haud possit ea contineri hoe eii quas moralitati aduersetur . ,
14쪽
tius cum detrimentis faciendisque iacturis repraesentetur, fluibus eius obseruatio virtus comparatur, quRm cum commodis et utilitatibus, quae nobis ea adfert: quo praecep tnm ossicii in dignitate uniuersa sua et absolutam obedientiam postulante, et sibi ipsi sussciente, nec alius cuiusquam contagionis indigente, Cogitetur. t 'a) Hanc sententiam meam doctissimus Garvius se enuntiat: se memet, ait, adseruisse, obseruationem legis moralis, pullo prorsus habito respectu selicitatis, hominibus suum unum esse, eamque pro uno fine creatoris esto spectandam. Secundum theoriam meam, nec hominis moralitas per se, nec per se blaselicitas, sed summum bonum in mundo possibile,
quod in utriusque et coniunctione et conuontentia .consistit. unus finis creatoris est).
ss. Iam vero monueram, non esse, cur hic de ossicio conceptus vllum finem alium peculiarem sundamento ponat, potiusque illum finem quemdam alium voluntati hominis artessere: nimirum ut fummum bonum in mundo possibile felicitatem in toto mundano cum moralitate purissima coniunctam, et uniuersalem, illique consentaneam) pro viribus agendo sectemur: quod, cum . ab una, non vero ab utraque parte coniuncte, in nostra potestate st, rationi fidem de gubernatore mundi morali et de vita futura respePru practito extorquet. Non, quasi non nisi Vtra tuo supposita conceptus ossicii uniuersalis firmitatem concentumque nanciscatur, hoc est, fundamentum certum, roburque elateris necessarium, verum Vt
quoque in ideali illo rationis purae ei res obiecta emer
gat '). Namque per se ossicium nihil aliud est, qu m
Necessitas clummi ex nostra eooperatione possibilis bovii in m n-do sumendi, ut rerum omnium scopi. non ost nee essitas ex inopia elatorum moralium enata, sed relationum EntPrnarum, in quibus solis, hi et stateribus conuenienter pote itres obieeta quaedam ut finis per se ipso ut stoe 3 mora,is produci. Nam sine omni fine nulla potest voluntas elisi
15쪽
eircu scriptio voluntatis ad conditionem legislationis uniuersalis, per normam adoptatam possibilis, res proposita vel finis qualiscumque sit, sproinde quoque elicitas ; a quo vero, uti ob unoquoque fine, qui
fuerit propositus, in eo prorsus nosmet Continemus.
In quaestio no igitur de principio philosophiae moralis
doctrina de summo hono, ut fine ultimo voluntatis per eam determinatae illiusque legibus consentaneae tota
potest sui epi fodica praeteriri atque seponi; quemad
modum postea videmus, ubi de re proprie controuersiae subiecta agatur, eius minime, sed solum doctri nae moralis uniuersalis rationem haberi.
quamquam , ubi solum de coactione aestionum legetli agatur. ab eo nobis ab tinendum est, legPque sola ratio illius determinandae effieitur. Verum havd quisque finis moralis est velut finis propriae felicitatis sed hic ab omni liudio propriae utilitatis alienus sit, oportebit; et necessitas scopi
per rationem puram propositi, totum finium omnium sub principio quodam complectentis mundus ut summum bonum etiam per nostram cooperationem possibile) noeessitaseth voluntatis ..b omni studio propriae utilitatis alienae etiam ultra obseruatiouem legum formalium ad producendam rem obiectam summum bonum sese auaraatis. Haec est voluntatis determinatio generis peculiaris nempe pet ideam totius sinium omnium . ubi landamento ponitur: si ad res in mundo quodam modo moraliter adlaeti simus, ubi qua nos egibus moralibus parere debere: praetersaque ossicium a cedere, pro viribus elaborare. ut eiusmodi adsectio mundus suminis finibus moralibus conueniens exstet. In quo quidem homo se secundum analogi .im cum deo cogitat. qui . quamuis subiective. nullius rei extorna indiget: nihilominus tamen cogitari non poteli, eum se in se ipso ira eludere, sed ad summum bonum extra se producendum .' per ipsam conscientiam αμαρκειας suae, determina um esset
quae quidem necessias quae in hominibus ossietum est inente summo non potest a isobis aliter, quam ut necessitas moralis repraesentari. In homine proinde elater. in id ea summii boni per eooperationem eius in mundo possibilis situs. nee propria felicitas est in eo spectata, verum tantummodo haec idea ut finis per se ipsa. proinde eius persecutio ut ossicium. Neque ea enim exspectationem felicitatis simplieiter eontiisnet, sed modo proportionis eam inter et subi octi dignit tem , quod illud eumque sit. Determinatio .voluntatis au tem , se ipsam consiliumque suum, ad eiusmodi totum peris tinendi, ad hancce conditionem ad Ilaingens, ison sequiιας
16쪽
b) Donissimus Garulas eas sententias his vorbis comprehendit: sevirtutis studiosum rationem illam cselicitatis propriue nec poste ex oculis amittere, nec debere, - quoniam alias transitionem in mundum inuisibilem, ad sibi de exsistentia dei atque immort litate persuadendum, prorsus porderet; quod tamen, iuxta hanc theoriam, Prorsus necessarium est, ut Irmitas systemati concentusque impertiatur finemque, ut summam sententiae mihi tributae breuissimo comprehendam, sic secit: sestudiosus virtutis principiis illis
conuenienter perpetuo adlaborat, ut solicitate dignus sit, verum, quatenus Vere virtutem amplechitur, numqvam, ut felix st. Uoce quatenus hoc loco ambiguitas emergit, antea tollenda. Potest ea idem denotare atque: io actu illo, cum qua virtutis amans ossicio se submittit: et tum haec sententia cum theoria mea maxime conuenit. Vel ea potest hanc vim habere: si omnino tantummodo virtutis amans sit, ideoque vel
tum, cum haud de ossicio agitur ei quo haud obsistiatur, virtutis studiosum nullam tamen debere felicitatis rationem habere; et tum istud cum adsertionibus meis prorsus pugnat. Haec dubia igitur non nisi errores sunt nam nolim ea in calumniis haberi ; quorum possibilitas miranda laret, nisi proponsione humana, iter cogitandi semel consuetum etiam in alienis cogitatis diiudicandis sequendi, atque illud his inserendi, eiusmodi phaenomenon satis enodaretur.
Hanc tractationem superioris principii moralis polemicam nunc excipit adsertio dogmatica contrarii. Quippo Garulus analytice sic concludit: -in ordine eonteAttium, neces Ie est, ut perceptio distinctioque statuum, quibus uni prae altero principatus tribuitur, optionem unius ex iis, ideoque praedeterminationemeerti cuiusdam finis, antecedat. Status autem, quem natura cum conscientia sui ipsius statusque sui ornatatum, cum hic status praesens est, atque ab se percipi. tur, aliis exstandi modis praefert, est status bonus; seriesque talium statuum bonorum conceptus est ma-
17쪽
rime uniuersalis, quem verbum felicitatis exprimit.
- Porro et olege momenta, momentis autom discrimen ante perceptum status deterioris a meliori su ponuntur. Hoc discrimine percepto elementum continetur conceptus felicitatis, et sic porro. Iam: sesieritate, sensu verbi maxime uniuersali, nascuntur cuiusque conatus momenta; proinde quoque seruandae legis moralis. Priux omnino sciam, necesse est, albquid bonum esse, quam quaerere possim, an obseruatio ossiciorum moralium ad rationem boni pertineat; homo elaterem, Oportebit, habeat, quo moueatur,
antequam illi metam queas proponere, ad quam isto motus debeat dirigi ').
Quod argumentum non nisi in lusu versatur ex ambiguitato vocabuli bonii cum istud vel ut per soabsoluteque bonum, cui contrarium est malum per se, vel, ut semper modo livpothetice bonum, cum bono deteriori meliori uo comparatur, ubi status eligendi posterioris duntaxat status comparative melior, per se ipse autem nihilominus esse malus potes .
Norma legis liberi arbitrii categorice imperantis of cii , nullo respectu habito finium landamento constitutorum, absolute seruandae, a norma, finem sectandi, ut momentum ab ipsa natura substratum qui in uniuersum vocatur felicitas) uisentialiter, id est genere, differt. Illa enim per se ipsa bona est, altera nullo modo; quippe, si in contentionem veniat cum offi-eio, pessima esse potest. Contra, si certus quidam finis fundamento ponatur, proinde nulla lex absolute sed tantum eum adiunctione huiusce finis impexe
duae actiones contrariae ac disiunctae possunt ambae bonae esse, ita tamen, ut una melior altera st: nam-
Id illud ipsum est, quod urgeo. Elaterem, quem homo antea potest . quam illi meta finis proposita est, habera, manifestum est, nihil esse aliud posse, quam legem ipsam,
per obseruantiam . quam ea instillat. Etenim lex respeetusormalium arbitrii sola relinquitur . eum ab arbitrii materia mota, uti eam Garulus vocat mentem atque cogitationem
18쪽
que haud genere illae differunt, sed solum magnituὁLne quasique gradu. Atque ita cum omnibus actionis bus comparatum est, quarum momentum non in legerationis absoluta ossicio in , verum in fine versatur a nobis pro arbitrio sundamento constitutor hic enim ad summam pertinet finium Omnium, quibus impetratis felicitas essicitur: unaque plus actio ad felicitatem meam conserre potest, altera minus, proinde melior deteriorve esse. - In statu autem voluntatis
determinandae alii praejerendo solum actus se exserit libertatis cres morae facultatis, uti Iurisconsulti dicunt); in quo, haec voluntatis determinatio per se bona an mala sit, nullo modo spectatur, proinde ad id nihil intercst.
Status, coniunctus cum certo quodam stre datὸν exstandi, quom cuique alii eiusdem generis praesero, status est comparativo melior, nimirum in campo felicitatis piae numquam secus nisi solum hypothetice, quatenus ea dignus sis, ab ratione pro bona agnosci
tur). Sed ille status, cum, si certi quidam fines in
Contentionem veniant cum lege morali ossicii, hanc me praeserri mihimet cooscius sum, non solum me
lior status est, verum etiam status solum per se bonus: quod boni genus ex campo longe alio est, ubi finium; qui mihi sese obtulerint proinde eorum summae, nimirum selicitatis nulla prorsus ratio habetur, et ubi haud per arbitrii materiam crem obiectam illi landamento substratam , verum per solam formam legalitatis uniuersalis normae illorum, ratio determinans corum essicitur. - Ergo nullo pacto dici potest, quemque, quam cuique alii exstandi modo praesero, statum a me ad felicitatem accenseri. Primo enim esse certus debeo memet haud contra ossicium agere; pollea demum mihi licitum est, ut selicitatem circumspiciam, quantum illius possim cum illo statu moraliter haud physice bono meo coniungere.
Felieitate ennsti nee quidquam amplius quam quae noliis
natura poteli comparare, continentur; virtus autem ea Dis tiroci h o
19쪽
ISTUD. IN THEORIA QUIDEM e te.
Ae sane quidem voluntatis sint munituta, oportebit ; verum haec non in rebus versantur certis propO-
si iis, ad sensum phisum relatis, ut fines, Verum non nisi in ipsa lege absoluta, cuius recipiendae ratio involuntate, ut ei, qua coactioni absqlutae subsis, sensus moralis adpellatur: qui igitur haud in cacssis est, sed in effectis determinationis voluntatis, cuius ne minimam quidem in nobila pexceptionem haberemum, nisi illa in nobis coactio antecessi Ilet. Inde vetus illud diacterium: hocce sensu, proinde voluptate . quam ΠΟ- bis pro fine proponimus, prima determinandae Volumlatis caussa, proinde felicitate sad quam illi ut elementa pertineant) tamen fundamentum efficit unia vel cae agendi necessitatis, proinde omnis obligationis;
inter crepundias argutantes referendum est. Si sciliscet in adserenda caussa certi cuiuspiam effecti neqμeas ab interrogando desistere, fit tandem, ut effectum c pias pro caussa sui ipsius, . . a Iam ad locum accedo, in quo proprie hic ocem
pamur: nimirum ut inuitamentum theoriae et praxeos, quod putatur in philosophia secum pugnare,
exemplis illui fretur atque examinetur. Documentum
eius rei optimum doctissimus Garulus exhibet in libro supi a laudato. Primo de discrimine loquens, quod inter doctrinam video, quae exponit, quomodo felices reddamur, et eam, quae, quomodo selicitate digni debeamus euadere, tradit , dicit: -Εquidem fateor, eam semem et id earum diuisione in in ingenio meo probe
compIectitur, quae homini nemo. nis is ipse sibi tribuerapotost vel adimere. Contra si dixeris: aberratione a virtute hominem sibi certe opprobria et vituperium sui ipsius, proinde displicentiam puram moralem contrahere, ergo reddore se in licem posse; istud quidem poterit concedi. At vero ad hanc displicentiam moralem puram non ex conis sequentiis actionis perniciosis. verum ex illogalitatu illius non nisi virtutis cultor, vel qui iam incipit sese ad virtutem componore, idoneus est. Ergo ea non in caula est. sed iii eL seelis animi virtutis studiosi; nec momentum virtutem cointendi ab hac calamitate si dolorem ex prauo facinora sadixeris) eue potuit depromtum.
20쪽
sicomprehendere, eam vero diuisionem desideriorum isatque conatuum in animo meo haud reperire; adeo isque non posse memet comprehendere, quo modo vi
selus quidam homo fieri sibi conscius queat, se seliei- ,,tatis desiderium ipsum pure separasse, ideoque offi- io , sine ullo propriae utilitatis studio satis fecisse. In his praesertim ad posteriora respondeo. Scilicet lubenter largior, neminem certo fieri conscium posse, officium sese ab omni utilitatis studio alienum fetisse: id enim experientiam internam spectat, ad
eamque conscientiam status animi necessaria foret re praesentatio perpetuo clara omnium repraesentatio. inum secundariarum et respectuum ad ossicii concep tum, Per phantasiam, consuetudinemque atque incliinnationem, accedentium, quae in millo casu potest po-sb1lfirii neque omnino non- esse cuiuspiam nec proin
de commodi cuiusdam ab aliquo occulte cogitati sub tectum esse experientiae potest. At hominem facere osseium debere sine ullo studio utilitatis, desideriumque felicitatis prorsus oportere ab ossicii eonceptu seo parare, ut totum illum purum habeat: eius sibi quidem cum summa elaritate conscius est; aut, si esse se conscium eius haud crederet, ut sis, postulari ab eo potest, quantum in se sit; quoniam in hac ipsa puritate verum inest pretium moralitatis, ideoque eius esse conscius possit, necesse erit. Fortasse numquam ullus homo agnitum atque ab se cultum ossicium ab omni utilitatis studio remolns nullis admixtis elateribus aliis fecerit; i sortasse numquam quisquam, Ut cumque vires contendat, eo perueniet. Verum, quantum in sese diligenter excutiendo possit percipere, ut sibi conscius fiat non solum nullius eiusmodi momenti cooperantis. sed potius abnegationis sui ipsus multarum rerum ideae ossicii contrariarum, proinde normae ad illam puritatum adspirandi: id qui- ,
dem potest; idque etiam illi satis est ad ossicium faeiendum. Contra cum fauor contagionis eiusmodi momenti pro norma capitur, sub mecie, quasi humana