장음표시 사용
271쪽
Arrogatione Clodiana: Cicerone quondam in iudicio deplorate temporum statum, P.Clodium inimicum eius, frustra iam pridem a Patribus ad Plebem transire intentum, eodem die horaque nona traduxit. Vbi cogi non potuit superiorMagistratus, vel Pontifex, ut Clodium ad Populum . deduceret. Si autem simul comprehendantur ista Mi ii in impe tria Vocabula, prorsus mixti imperij ossicia resertim. rent, quod ex Vtroque conflatum est, nam quod
dare possit a mero habet,quod dicere, & abdicere a iurisdictione:Est enim mixtum summa iuris. dictio& plena,quae non tantum in sententi versim in caeteris extra ordinem possulationibus vacat.Tranquillus in Nerone: In iurisdictione, postulationibus , nisi sequenti die, & per libellos, non temere respondit. Vlpianus in l. nec qui quam . f. ubi decretum. ff. de ossic. Proconsul. &Leg. Omnia,quaecunque cauta cognitionem de- . siderant, per libellum expediri non possitiat. Vbi per libellum merum imperium, per c usae cognitionem mediam iurisdietionem interpreta-
mur , per Vtrumque simul coniunci um , mixtum inrperiunt.
primum, do,ad Actiones, quibus rem dari petimus, secundum, dico, adfacta, vel rei vendicationem refera, Gi etiam Ioan. Gilotius lib.2.capite c. deiurij diff. impere Ioannes Brodaeus libro A cn. IT. Miscellancorum.
a. Debitores creditoribus addicth De hac a distisis
272쪽
distione Cacilius L. C. disserit contra Phavorinum Philosophum apud A.Gellium libro 2O.cap.I. Noct. Atticarum.senos quaedam dicemus lib. quinto huius hi Zoriae.
3. Iurisdictio nomen sit generis In is se
dicitionem consideremus, ut etiam imperium contineat 'sententiae dicitionem alius patet Cognitione: nam haec, exclusa sententia dictione, appellatur l. oloride o ProconsuLLcum hi. g . Io c transadig.quae O Disceptatio dicitur eadem i. circa M. Αοtib fa ''men latissime patet,vtpote qua cognitionem,et iuris distionem contineat.L notionem quae est D J.de et e borsignificatione.Lait Praetor. . de re iudicata.
. Vbi per libellum) Communis D D. interpre- , VII.
ratio est huius versicut quod quae causae cognitionem des i. Pr desiderant, delegari non possunt, ubi per libellum iudicem delegatum intelligunt. Uuod absurdum esse
docet And. Alciat .lib.2. Paradox. cap. . interpreta-
ruta, cum Budaeo pro requiata , aut libello supplice. an. Faber tamen g. omnium. de poena temere litiagantium , in post eum Ioan. Imbertus in suis inLH- tutionibus Fore Euscap. a. lib. I. intelligunt expediri per libellum, id est, per iussum, mandatum, aut commissionem in libello , in scriptis contentam , quae accedere ad opinionem Audioris videntur. Vide etiam huius f. terpretationem apud Iacob. Reuata. lib.singultrotrabunal.cap.8. ARGIT M. CAP. IIII. De ris steciebus, Ciceronis omothesia,Praetorum Iurisdi Pione, Origine,Nomine, O Auctione.
Hoc mixto imperio praeditus insignisque est Praetor Rom. in priuatis litibus , in quibus,
273쪽
itire suo uti potest:nam cum tres elient iuris Positiones, Sacrum ad Pontifices, Publicum ad Senatum Populumque Romanum, Privatum ad Praetorem , pertinuit: Cuius Interpres, Custos, Administer,& Exeqtuitor est. Auso. Ius triplex,tabuia quod tersanxere qualema Sacrum, Populi commune quod et qu.rm s.
ττα ρ' Itaque M. Tullius lib. iij. suae Nomothesas, cum Praetorem iuri priuato praeficit hoc aphorismo:
Iuris Disceptator, qui priuata iudicet, iudicariue. iubeat, Praetor enti, is iuris ciuilis Cuntos ento, huic potestati parento. Mirari ego satis non possiim, magnos huius tempestatis viros , & imprimis eruditos, eam concepit se opinionem de legum c
pitibus per Aphorismos descriptis in Dialogis
rege) c ce lestibus apud Ciceronem, ut existimarent ellea ex xij. tabul. Cuius erroris initium attulerunt quidam, cum temere sparsos per auctores legum Decemuiralium articulos in fascem colligerent, quasi legum exoletarum elenchon nobis repraesentaturimam limul cum miscellaneis fragmentorum,Ciceronis leges intruserunt, decepti formularum similitudine,& verborum Veterum grauitate. Et quamquam formula eadem sit, sunt e nim in aphorismos & certa capita,tanquam versus, carmina distinctae, tamen verba non ita prisca,ut in veteribus illis sacratisque legibus:&. tamen quo plus auctoritatis habeant, paulo anckeronis con- tiquiora, ut ipse testatur auctor ij. Dialogo. Ac- si tum in Di quod est longe grauissimum auctoris consi- ιοgis iEU libromam eum in sex de Repub. libris formam quandam futurae ciuitatis constituisset, quam
274쪽
quam rebatur ad scelicitatem commodissimam, Platonem imitatus, Nomotheticen,id est,tegum serendarum rationem,& peritiam subiunxit:Ita que leges,quibus suam politiam fundarei,de suo ingenio commentus est, limites pene legibus Romanis,quoniam Romanae Reipti. formam ex Democratia & Aristocratia conflatam maxime probauerat in libris de Repub. aliqua tamen sed pauca mutauit: Sic enim ait lib. iij. Cum desciis tio Magistratuum sapientissime moderatissimeque esset constituta a maioribus nostris , nihil habui sane, non modb multum, quod putarem nouan dum in legibus. Et lib. ij. profitetur se earum auctorem : Leges. inquit) a me edentur non perfe- stae, nam essent infinitar, sed ipsae rerum summae, ac sententiae. Argumento etiam locupletissimo sunt Platonica prooemia , quibus non ellet opus ad commendandas, vel excusandas leges, si iam pridem latae,& obseruiatae fuerant. Et ut sit quaedam ex xij. tabulis mutuatus, plurima tame sunt, quae a Platone habet, maxime in Elencho iuris
Pontificij lib. ij. Sunt & alia lib.3.ex iure quidem
Romano, sed diu post xij. tabulas constituto, ut Aphorismus supra adductus : nam reliquos non excutiemus tanquana parergουs. Hunc ergd nemo quisquam acceptum ferre potest Decemuiris,inuita aduersa veritatis temporumque ratione: Praetoris enim haec occasio creandi fuit. Consules olim in Senatu , Castris, Sc Foro occupabantur , sed cum domo fere semper euocarentur adfinitima bella, neq; Forensibus interesse pollent, detracta esst iis haec oneris pars , & nouo Magi stratui impost , quem Praetorem appellauerunt,
275쪽
translato a Castris vocabuli, ad res forenses eo-gatasque : Olim enim Praetor exercitui praeerat, unde Praetorium & Praetoriani milites. Iuvenalis. si vidisset Pratorem in curribus altis
Hoc est, Imperatorem triumphantem ex curru. Posteris deinde temporibus togatus, & domesticus fuit:Itaq; temere olim Consulem, a & Pra torem sine discrimine vocabant: Hinc nomen Praetoris in xij. tabulis pro Consule causas cognoscente de addicto debitore: Inter eos dies tri-nis nundinis continuis, ad Praetorem in Comitium producito,quantaeri pecuniae iudicatus erit, praedica-io. Et Cicero in Nomothesia: Regio imperio duo sunto, iii praeeundo, iudicando, consulendo, Praetores , Iudices , Consules appellanior. Vbi obiter a notada vocabuli etymologia a praeeundo. 3 Constitutus vero est anno circiter L XXXII. a Decemuiris : Primum unicus ex gente Patriciorum, tandem improbitate Tribunorum commu-
. nicata est Praetura Plebi , primusque inputatus Philo ex Plebe Praetor factus. Aulior Liuius lib.
x.Sed chin unus non susticeret Vrbanus,aucta litium turba simul cum Populo , additus est alter, qui quia inter Peregrinos, Inquilinos, Aduenas, reliquosque,qui ciues non essent,ius diceret, Peregrinus vocatus est. Deinde bellis Punicis capta Sardinia, Sicilia , Hispania, deinde Narbonensi prouincia, totidem Praetores, quot prouinciae inditionem venerant creati sunt , ad eas regendas.
Sed l. Sempronia s C. Gracchus certas prouin- cias Senatui, certas item Populo assignauit, illae Consulares,liae Praetoriae vocabantur,qubd quos Senatus
276쪽
senatus praesecisset Proconsules essent,quos Po- pulus rogante Tribuno Praetores: idque quotan- nis fiebat:Cicero pro domo sua in Clodium: Tu Prouincias Consulares,quas C. Gracchus, qui v-nus maxime popularis fuit,non modb non abstulit a senatu, sed etiam, ut necesse esset constitui per Senatum, decreta lege sanxit , eas lege Sempronia per Senatum decretas rescidisti 3 extra ordinem line sorte nominatim dedisti, non Coss.sed Reipublicae pestibus. Sortibus obueniebant Sortitis vr Prouinciae, & iterum alteris sortibus Quaestores vinci rum. Magistratibus.Cicero tin Diuinatione: Cum coeperit commemorare Quaestoris cum, Praetore necessitudinem constitutam, morem maiorum, sortis religionem, poterisne eius orationis subire inuidiamὶ Verum Tyberius Caesar Populo ius de- ' cernandarum Prouinciarum abstulit, retulitque ad Senatum, ut Tacitus testis est: Itaque Praetores ex eo desierunt in Prouincias mitti, sed Pro consules per Senatum,Pr sides aut Rectores per Proerensules. Caesares,data auctoritate Praetorum Praesidibus. Praefides. Vopiscus in Probo C stare:accepto hoc Senatus consulto secundum orationem permisit Patribus , ut ex magnorum Iudicium appellationibus ipsi cognoscerent,Proconsules crearent, Legatos Consulibus , ius Praetorium Praesidibus darent, quas leges Probus ederet, Senatusconsultis propriis consecrarent. Hactenus sex Praetores, duo Vrbici, quatuor Prouinciales, quibus L. Cornelius Sylla quatuor addidit, deinde C. Iulius Dictator duos. Suetonius in eius vita: Praetorum, storum, AEdilium, minorum etiam Magistratuum numerii ampliauit. His Octauius quatuor
277쪽
adiecit: Pbst deinde Claudius Caesar duos , qui quia de fidei commissis , & legatis ius dicebant, Fideicommissari j appellati sunta Ex quibus unum detraxit Titus , ideoque unius sit mentio lib. ij.
Institui. titu. de fideico m. haered. Adiecit decimum o flavum Nerua Cocceius Imperator, qui inter fiscum,&priuatos ius diceret. Testis Pomponius l.ij. de origine iuris. Nam antea Procuratores Caesaras fisci causas cognoscebant. Tranquillus in Claudio : Vt rata essent quae Procuratores sui in iudicado statuerent, precarib exegit. Ex quibus costat successu temporis auctum minse numerum Praetorum & tempore Ciceronis duodecim sitisse. 6 Itaque verticulus ille ex eripli afac ci iusdem legibus,qui duci potuit a xij tabulis, quot in o. cunque Seniatus creuerit,tot sunto' sed utilitatem a se constitutae Politiae contemplatus ex moribus sui saeculi in elenchon transtulit.
I. Vt existimarent elle ex xij. tab.) Misita iis ut inarius hanc sententiam contra Eguinari Baronem scripsit Franciscus Duarenus in Apoloum, quae de iurisdiLLmen. a. Temere olim Con L.& Praetorem 'mat Liuius lib. 3.ab V. C. dum refellit opinionem eorum , qui ex L Horatis putabant Coss. sacrosanctos esse : nam his temporibus,ait Consulem nondum Iudicem sed Praetorem appellari morisfuisse. Unde dialum. 3. A praeeundo) V arro,o Cicero a praeeundo, qua sipraetior, Liuius, Pomponius a praeessendo de rauant,sed discrimen leue est. Vide etiam Theophi-Mm. 3. Praetorum.de Mnnatur Int.ω ciuili.
278쪽
. Costitutus verbanno) Primum creatus fuit Praetor Sp. Furius Camillus A filius L. Sextio pri-l mo ex Plebe L. Amulio Mamerco Coss. a o V.C. CCCLXXXVII post latas duodecim tabulas LXXXII.annos secundum Eusebium,qui edi tas putat anno CCCIIII. Gel tamen lib.2O. cap.I. Noct. Att.assent latas fuisse CCC. anno ab I C. s. Sed lege Sempronia) udit Prouinciae in ditione Popul. Rom. a quibus , quoue anno captaesint, tum quae Consulares, quaei Praetoria fuerint, expli- cat Paul.Manut.lib.de legibus. 6. Tempore Ciceronis XII. suisse) De Praetorum numero varie di putatur inter dos Ios. Idem Paulus Manutius in Epist. ad Q. Fratrem S .alio loco multis contendit,tempore Ciceronis ante Dicta iuram Caesaris solum fuisse octoPraetores. Cotra vero Aicolaus Grucchius libro primo de Comitiis Rom. probare nititur decem aut plures fuisse. Penes doctum iudicium esto. ARGI M. CAP. V. De Regibus, Duumviris, Tribunis, ditibus, Cea foribus, ct de ipsorem Iurisdictione. ANte Praetorem i in urbe ius primum dixerunt Reges, quorum manu utriusque iuris, publici scilicet, & priuati ratio gubernaba- . tur, cum nulli omni labessent Magistratus praeter Tribunum Celerum, qui Castrensis magis erat, quam Forensis : ita tamen ut regni species pura puta non ellet, sed consuta cum Democratia,Populo suus honor tribueretur, curiatimque in rebus prauioribus in consilium mitteretur, ut in
causa Horath Tergemini,quam dixit pro sororis
279쪽
caede, ubi a Rege Tullo , & Duumviris ad Pop tum prouocatum est nouo quodam & inusitato p steris exemplo,cum potestas Regia summa sit, Perduellionis tamen damnatus aRege, &Duumviris per Populum absolutus est. Vbi annotandum Duumviris fuisse commissam hanc capitalem causam contra eos , qui negant huiusmodi causas demandari:Iurisdictio quidem demandata est, sed non ius exequedi meritinue imperium. Exactis Regibus Consules successerunt , qui vicem Regum subeuntes pririatum ius per se administrarunt, publicum cum Populo, dc Senatu: Itaque l.Valeria, a ab eis qui prouocauerat,vir gis caedi, securique necari prohibebatur. Si quis tamen aduersus eam fecisset,nihil ultra quam improbe factum adiecit, ut narrat Liuius : qui mos etiam tempore Caecisum seruabatur, ut non animaduerteretur in ciuis caput, nisi Caesar subscripsisset, in quem Populus lege Regia sua omnem potestatem transfuderat.Tranquillus inNerone: Et cum de supplicio cuiusdam capite damnati,ut de more subscriberet, rogaretur, quam vellem
inquit nescire literas. Anno decimo septimo 3 a
constitutisConsulibus,Plebs in monte lacroTribunos sibi creauit, qui & cognitionem aliquam causarum habuerunt. Dionys Halicarnasseus: Postquam Plebe ij ex sacro monte in urbem dencenderunt,petierunt a Senatu,ut permitteret sibi bonos viros plebeios quotannis creare, subministrantes Tribunis omnia,quorum indigeret, iudicantesque eas causas,quas eis permitterent,
quos ministros Tribunorum,Collegas, Iudicesq; vocaverunt. Quod fortassis intelligendum est de
280쪽
LIBER III. 233 appellationibus, quae ad Tribunos fiebant, si
quis male acciperetur in Foro. Cicero pro Quintio : Negat Alphenus aequum esse Procuratorem
satisdare, qudd Reus satis dare non deberet, si ipse adesset.Appellantur Tribuni, quibus cum esset certum auxilium petitum ita disceditur, &c. Liuius lib. ij. Contemptim prinid Marius audiebat minas Tribunitias auxilij, non poenae ius illi datum potestati. Gellius cap. xij. lib. xiij. de Labeone Antistio: Cum a muliere quadam Tribuni
Plebis aduersus eum aditi, Gellianum ad eum misissent,ut veniret,& mulieri responderet. Deinde pauidpbst:Quaerentibus nobis, quan brem Tri- Duni, qui haberent summam coercendi potestatem, ius vocandi non habuerunt, illud occurrit, quod Tribuni Plebis antiquitus creati videntur, non auri dicundo, nec causis querelisque de absentibus noscendis, sed intercessionibus faciendis,quibus praesentes fuissent,ut iniuria,quae coram fieret,arceretur.Hactenus ille.Ius autem dicebant in Basilica Porcia. Plutarchus in Catone Uticensi.Versim praeter appellationum querelas, quas causas cognouerint,no' mihi liquet,nisi animum reseramus ad AEdiles plebeios, quos permissas a Tribunis causas cognoscere ex Halica nasseo diximus .Quas autem cognouerint ex subselliis videndum. Gellius cap. vj. libro decimo de Claudia Apij filia: Ob haec mulieris verba tam improba, & tam in ciuilia C. Fundanus, & Tib. Sempronius AEdiles Plebei j multam dixerunt ei seris grauis XXV. millia. Poterant etiam iniqu