장음표시 사용
21쪽
AMATI LvSITANI COMMENT.bens,longiora tamen & exiliora,in cuius cacumine minuta sunt,inter quae,
semen exoritur cui caulis cubitalis & maior inest,qui plerunq; quadrangularis conspicitur,nam radices rotundae, non nunq oblongis olivis sunt similes, nigrae, suauiter olentes & gustu aliquantulum amaricantes: hanc uero EJ ., Cornelius Celsus mus Hippocratis imitator libro. 3. suae medicinae capi-Tcu, a te.Z I .quadratum iuncum appellauit, cuius in aquosis & palustribus, plo Cornelio runq; nascentis, radices medico usui seruantur, quibus uniuersa Hispaniac F' Rp' abundat, nec opus habet Syriacis, Quas sua uoce praecipue Salmanticensest pharmacopolae avellanacta uocant . nec enim in Italia praesertim Longo bardia desunt, sed myropolae parum curiosi, communioribus radicibus earum loco utuntur,iis autem radicibus affinis cu uoce,tum figura, alia rast,h u, diX,qua uniuersa Lusitania iuxta ac Hispania,tunca avellanada uocat, quod Avellana uerbu,tu rudius sed significantius iuncum avellana uertas, quae ex Aethiopia & insulis circuiacentibus in Lusitaniam deferuntur, magnitudine aveblans nuclei,unde nomen traxisse uidetur,colore exteriore subpallido; nam intus lactea est, capiti etiam,ut illud obiter attingamus, no mediocriter conducit Hanc quoq; radicem Venetiis, apud ponte Ripaealis, uaenalem uidere est, quam ibi sua uoce Trasi uocat; quae licet ex Aethiopia,praecipue ex insula sancti Thome, aequinoctiali subiacenti ad nos afferatur, in Italia quoq; nasci,certum est, ut ii qui Veronenses campos percurrerunt, norut; quam radice ibidem ex herba ferragini,secalae,siue centeno dicto persimili, j. G Dedi, eradicant. Secunda autem species Cyperi,ubiq; in aquosis comperitur, forinsectes. liis a primano dissimilibus, caule tamen triangulari,cuius radices oblongae, tortuosae,nigrae, ad russedinem vergentes sunt, sed multis implicitis inter, nodiis, quae iucunde spirant, & parum ob nimiam contractam humiditatem, amaricant Hanc Plinius libro .ii. capite. t S. triangularem appellauit iuncum,cuius radices, Hispaniae & totius Italiae mulierculae, aceto paratas, pro odoramento,ac suaui suffitu recondunt: Nec communiores officine, alias, praeter has radices,pro uero Cypero,monstrant habentue, quum tamen illae primano liuis similes, a Dioscoride,ut praecipuae comendatur, hac uero secundam speciem Cyperi nominari cupimus, cui ueluti & primae, F Dioscorides caulem, non quidem triangularem,aut quadratum inesse dixit,
i iangula, sed angulosum potius,ut cautos nos redderet, T cuperus & triangularis, xii et q g & quadratus reperiat. Item quod melius esset, triangulari illo, radices olb tu . uis similes habente,uti, quaquam & altero, pro uero dexterrime uti possies' ccipere, mus prout hoc tempore myropolae continuo factitant. Caeterum Plinius aediphione, lectorem in praesentia monitu desiderat, ne nominis uicinitate decipiatur,
quum Cy pirus loge alia sit res a Cypero. Est enim Cypirus herba, quam
si esu, is, Xyphion Graeci appellant,nostri uero gladiolum bulbosas radices habens, i tu est res. de qua libro . . mentionem faciemus. At licet Plinius haec suadeat, apud
22쪽
Theophrastu tamen,Cypirum pro hoc de quo agimus capi nouimus,anguloso scilicet,odorato,cuius radices,testatibus Galeno,ac eius simia Paulo,libris septimis huic dicatis negotio,excalfaciunt. siccantq; absq; morsu;Quare humidioribus ulceribus, cicatricem mirabiliter inducunt,quibus &incisoria quaedam inest uis, qua calculos minuunt,urinaq; & me strua promouent. Tertia Cyperi species,quam Dioscorides secunda facit,ex India Caperi te, ad nos usque fertur, radix gingiberi figura, sapore&odore no absilmilis, unde fit quod frequenter inter gingiber reperiatur:nam comaducata cromcatum sputum reddit, & ex ea Dioscorides psilotrum , siue depillatorium parari inquit, id quod nos experimento compertum habemus, Ut tamen rem qua de agimus qui haec legerint, noscant,scire licet,quod Cyperus iste Indicus, ea est radix quam comuniter officinaruseplasiarii,Curcumam no cum est. minant: Nee enim in hoc ambigedum est,quum inter se adeo coueniunt, ut inuite hoc fatendum sit, sed in hoc animaduertendum duximus, quod Curcuma haec quae passim in ossicinis monstratur,no ea est, quam Serapio dic macapite. 1s3.describit, quum ibi potius chelidonium maius & minus Serapio T. pertractat,ut cuique conferenti ea quae in ipso capite inquit, cum iis quae a sisy .hi, Dioscoride describuntur, capite de chelidonio, facile patebit. Hinc enim curcuma. error ortus est,ut hucusq; crederetur,quod curcuma haec oss cinarum, n5 cyperi sit radix sed chelidonii potius, imo pharmacopolae chelidonii r dicem,ob magnam quam habet cum uulgari curcuma similitudinem, cubcumam appellant,nec aliter interpretantur quum curcumam legunt,g, id est, radicem chelidoniae, ignorantes,radicem hanc ex India delatam, cypem rum istum apud Dioscoridem esse,sed re uera firmiter crederem Serapionis interpretem,ansam aberrandi pharmacopolis dedisse non uero ipsum sis,hi., ,
Serapionem,quum rauroch, uerbum Arabicum, chelidoniam significans, interpres interpres curcumam.uerterit,unde postea pharmacopolae,ut diximus,cudi ermi,
cumam chelidoniae radicem esse semper hucusq; crediderunt, quum tame Serapio ipse, de hac Indica curcuma,sub cyperi nomine egerit, Dioscor, dem imitatus,ut apud ipsum est legere, capite. t 8 s. Caeterum Ruellius Galitus,libro sui uoluminis,1.capite. .Cyperum hunc Indicum, radicem quandam esse,quam ossicinae terram meritam appellant,ainquam nisi curcuma hanc officinarum intelligat,procul dubio ut nouistis,errat.
De Cardamomo Graece , Latine Cardamomum, Cardamomu In
23쪽
Crabum Cardamomum. rabice,Atala, latine cardamomum m illo, Malagurea vili reta, ravum paradisiu uulgo, malasiueta.
Gardamomum aliud minimum : Melanthiis ectes , Serapinnis maius es'
Textus quinti Enarratio. NISI celebre illud aromasquod ex India,praecipue Cananoris insula,
aduehitur,Gr corum cardamomum sit, ut illud dignoscamus vate procul dubio opus habemus,cardamomu dico, angulosum granu, nullam ha- acie figura habens, in siliquis,ciceris cuiusdam modo,nascens,quod oss- cinae (absoluta uoce) cardamomum appellant,uel cu additione cardamomum maius,uel Indicum cardamomum, quod an cum hoc a Dioscoride& Graecis depicto sit,unu cu altero conserre opus est,nam Dioscoridis prisens cardamomum ut bonu sit, decet contumax frangenti sit, plenum,densumitem,quod odore caput tent eligustu acre & subamarum ; Cardamomum uero Indicum a nobis descriptum, granum angulosum est, subruffum,sapore non adeo acre, in siliquis quibusdam nascens, quae omnia tam
tum absunt ab alterinquantum cancer abest ab anguilla. quo factum est,ut omnes hucusq; scribentes,cardamomu hoc Indicum , no esse Dioscoridis, aut Grecorum cardamomum,dixerint. At mea sentetia falluntur,uiri alioqui eruditissimi,quum parum animaduertant,Grscos homines, crebro adibores,frutices plantas, arbusculaue,ex quibus fructus uel semina colligum
tur,describere, fructibus uel seminibus ipsis intactis,ut in carpesio facile uidere est ine quis mihi falsum loqui obtrudat; de quo quum Galenus libro de Antidotis primo loquitur, inquit: festucas tenues quasdam persimiles
surculis cinnamomi esse odore & sapore ualerianae no absimiles,illius tamefructum subticuit, qui Actuario uiro Graeco doctissimo teste,cubeba officinarum est. Ostorides igitur arbusculum cardamomum dictu delinians
' ' V inquit, illud probatissimum esse,quod ex Comagene, Armenia,& Bosphoro affertur,qua quam in India,& Arabia nasci quoq; tradat,difficulter fritagibile, plenu, Sc praeclusum; quod enim tale non erit, non bonum dicenduest,quibus addit,ut bonitas huius ligni exactius dignoscatur, quod tale sit,
ut odore sensum tentet in gustu acre & subamarum . quae omnia ligno cubdamomi conuenire non dubito, quin potius certus sum, & experimento compertum habeo,omnes has dotes, quas Dioscorides suo tribuit cardamomo,in siliculis cardamomi reperiri,praecipue recentibus, ut olim Ansrhuerpia ad quam omniu aromatum ex India, ct aliis exteris regionibus
24쪽
magnus est co fluxus,exacte nouimus;nam uetustate confectae siliquae,nulis Iam praedictarum fere conditionum habent,ueluti omnes sunt, quae in Ita hii hiau, siliam aduehuntur.Describit igitur,ut receptui canamus,Dioscorides, fruti- a Diosco iacem,siue plantam cardamomi,non uero semen ipsum . At Plinius,semen de describis potius quam lignum delineat,ut apud illum est legere libro . t 1. capite. 13. ubi illius quatuor facit genera,quorum secundum,hoc Dioscoridis est cardamomum, de quo Andromachus in descriptione sic cecinit,& cardamomum quod tenet Indus ager. Nec enim hodi apud Indos cu quibus magnum est Lusitanorum commercium,aliud prorsus cardamomum Domi csi, Lis.. natur,uel reperitur,ut demum fateri debeam,Cardamomum Indicum hoc iuuis Graecoru sit Cardamomu,quod Serapionis interpres inepte admodu cor- dicum Gradumeni, id est corvi agreste, uocauit, ut apud ipsum est legere capite goo. c' m crum de Hardament:ubi quoque idem interpres taxandus uenit, quum uice uertendi,Cardamomum pellit latos uentris lumbricos,diXit ascarides. Serapioni, Ar,quum de Cardamomo agimus,non ab re erit de duobus quoq; aliis interpres Cardamomi generibus,quae in officinis habentur, uerbum facere,quorum h. unum Cardamomum minus comparatione ad Indicum dictum Cardare iuuiis momum dicitur, quod tum intelligas uelim, uirtute sive aromaticitate, malagina quum forma hoc maius sit, quod maliguetam a terra unde eum deferunt est
cognominat,quanquam aliis,granum peradisi magis appellari placeat: est
enim hoc graniani russum, pressum, in pyramidem vergens, quod eX Gusnea regione Malagueta dicta,in Lusitariam tantu adducitur,sapore acuto, eg acri, nam odore omnino caret,quod Graecis ignotum fuisse certus sum,te- Vstante id Auerroe,lib. .sui Collectorii, ubi enumerans ille aliqua quae post ignotum Galenum fuerunt reperta,hoc Cardamomum cap.1 s. obiter attingit, quasi Grmi ciuersum sit, ab eo priori cuius antea capite di . eiusdem libri meminerat; Imo Serapio quum de hoc agit cardamomo maligueta dicto, sub nomine Sacolae, nec Dioscoridem aut Galenum,ut plerumque solet, adducit,quasi de re illis ignota agens. Alterum uero Cardamomi genus ab ossicinis receptum, semen subcb trinum est,angulosum,boni odoris,saporis aromatici,pingue, pulverulen- nu, tum,nihil a melanthio praeterquam colore disserens, quum melanthium lae Apheses nigrum sit,hoc uero ut diximus,AE citriniim, quod & nigellam uocant,de F. quo nec Graeci aliquam fecere mentione. N IC A N. Vbi na Arabes huius meminerui Cardamomi AMAT .eo capite in quo de Maligueta Sera- ui, doctis pio agit,& de hoc quo que sermonem fecit. N IC A N. Sub quo nomine. sim . A M .ut paulo antea di imus,sub nomine Sacole,nam eo loco Serapio duo C ardamomi genera facit,maius & minus, Maius cortices habet, & capita si cui rosa, & sunt grana magna sicut nabach, aut maiora paria, & intra ipsa
sunt granula parua, angulosa, boni odoris,pinguia, pulverulenta, & delin
25쪽
ctabilioris naturae quam minus Imo in sapore suo est stiplicitas, &acuitas. N IC. quid per haec uerba intelligit Serapio A M A. ut haec quis deprehendat plus sedental io studio opus habet,quii tame tu celebris nostra hac aetate sis philosophus,&uir omnis antiquitatis & eruditionis amantissimus, ac mihi Pyladea quadam amicicia coniunctus, non grauabor rem in medium afferre,ut ea conspecta,Serapionis mentem facillime teneas,in iis enim ca, licibus,semen ut uides, sub citrinum,angitiosum,boni odoris,ac pulverulentum includitur,quod Cardamomum,ut diximus, officinae appellantalii uero,nigella:hoc igitur Serapionem intellexisse hucusq. sum arbitratus, qua Cardamomu maius ibidem nominat. N IC A N. ita esse res ipsa clamat, S Antonius Musa Braseuolus, harum reru maximus indagatur, & insignis hac nostra aetate philosophus,tecusentit, no quidem in examine simplictu, sed strupom potius,numero septuagesimo septimo. A M A T V S. gau.
Antoniti equidem cum tanto uiro sentire, quem tanti feci semper, ut propter humanitatem, ac admirandam sapientiam , quam cognoui per septenis itata, nium cum apud Ferrarienses moratus fuerim. Est igitur granu hoc puludi saebia'. rulenitimini Sella dictum,apud Serapionem,maius cardamomu.unde Rud cardamos litas,in hac re, minime audiendus est, quum lib.1.sui Voluminis stirpibus m* m dicati,contendat, qliod Cardamomum maius Serapionis,piper Indicu uul. r. go Gum sit,passim in herba nascens, non multum a solano comuni dissetis . p. milis, cui flores lutei insunt, in quibus fructus postea prodeunt quidam,hue uva no oblongi,pyramidales,cordis effigiem repraesentantes primo uirides,postea uias. -. lute smaturi uero quum sint,adeo rubri & lucidi fiunt, ut corallum esse apes M. Misibis pareant intra uero fructum istum, semen lentibus paruis simile includitur. Arabum. album, adeo mordax & acutum, ut per se uel cum ipso fructu comansum, Pst' es& linguam & fauces, igneo quodam feruore exurere uideatur:hunc autem a i , . fructum tanti seruoris & acuitatis, Vulgus, piper Indicum nominat, quod mi lates. Arabum non esse maius Cardamomum,utfalso Ruellius contendit, uel ex hoc tantu probari potest, Quia maiori suo Cardamomo,Arabes non tantutribuut saporis acume,quod procul dubio,si nouissent,no praetermisissent. Ite quod semen no angulo sum ut diximus est,nec pulverulentu,quanqua in grano magno, uel alabastro quod in rosa conspicitur simili, reperiatur. Proinde cardamomum Serapionis maius, non esse hoc piper Indicum,sed cardamo' potius a nobis granum illud angulosum, in officinis Cardamomum minimum ' mum, uel nigellam dictum,in confesso est. Nam Serapionis minus Carda--dligistis momum ut diXimus, maligueta est,ut conferenti notum erit, quam quoq;.'. ' sententia secutus fuitAndreasBellunensis nouissimus Avicenne corrector, Andreas Careerum Galenus libro Succidaneorum, suadet, ut quum Cardamomum desuerit,loco illius utamur,Cypero,uel saltem myrto,At quum non solumi rectis. suum hoc est, Graecorum Cardamomum, sed ipsius potius multa alia no-
26쪽
bis suppeditent genera, succedaneis opus non habemus, de quo Galenus leptimo de se acuit .simpl.medic .ita uerba fecit,dicens: Quanto suauius magisque fragrans nasturtio est, tanto & imbecillior ei calida facultas inest,nec enim ulcerare est idoneum, habet aute adiunctum quiddam amaritudinis, eas. qua lumbricos interficit,& cum aceto ualenter psoras detergit.
De Spica nardi . Graece, . Latine,nardus Ad agylcanardi, Indicasse radiu'cati Vulgossica nardo.
Textus Sexti Enarratio.QVI Lusitanorum nauigationes in Indiae interiora cognouerunt, facile persuaderi possunt credere, Lusitanos ipsos, optima & uera Indica nardo abundare: quod ita esse, certius est, quam hic a me multis monstrari opus sit, quum quotannis Lusitani inde ingentem classem omnium
genere aromatum, ornatam in Lusitaniam uehant,Inter quae, celebris na
di spica tantopere celebrata non deest, radix uerius quam spica, multis in capillamentis dissoluta , leuis, nigra, ad russedinem vergens, odoratissima, simili odore cyperi, sep ore suaui, diu in ore permanente, ad amamritudinem aliquantulum inclinante, ut nullum, si modo fateri uerum debeam , aroma celebrius, aut odore suauius, aut uerius, ex uniuersa India hac Indica Spica ad Lusitanos deferatur, unde postea in multas orbis re- spica rumae giones distrahitur, raro tamen in Italiam,quum Venetae tririemes in Tripolim Syrte ciuitatem, per mare Ionium, quolibet anno nauigantes, inde Asertur. inter alias merces, & uaria aromata, spicam nardum quoque adferunt, &postea uniuersa Italia, e Venetiarum ciuitate tanquam caeterarum regimna , sibi comparent, non adeo tamen bonam, & odoriferam, ut illa quae in Lusitania portatur, quanquam tamen contingat interdum Venetias optimam adferri, ut mihi haec inquirenti Venetiis uidere contigit, in ea praemcipue aromataria officina, cui Angelus pro symbolo est, unde saepe sum admiratus, cur Manardus Ferrariensis, uir alioqui exercitatissimus, & cuiuere medicinae studiosi multum debeant, in epistolis suis scriptum relinquat, quod nardus haec passim in Italiae officinis habita, nec Indica , nec Syriaca sit, At re vera, Manardi errorem, non aliunde euenire, satis sum conscius, quam ex ignoratione hac, uidelicer, quae nam plantae nardi pars, spica haec sit, quam si exacte dignosceret, non tam foede procul dubio Manardus cespitaret: Libro enim. c. suarum epistolarum, epistola.iii inquit ili Galeni mentem esse, spicae nardi radicem,in theriaces compo fitione ponendam esse,non uero spicam ipsam,quam tantu ad nos asserunt,& utinam bonam, ita enim ibi Manardus subiis uerbis loquitur:
27쪽
i; AMATI L v sit A Ni co MM NT. carere nos Indica nardo,quis dubitet, qui spicam quidem uocari apud Galenum legerit, esse tamen radicem, sed & in ea theriaces praeparatione, qua caeteris ueluti cocisam magis,& manis et iorem, praefert Galenus, sic ad uerbum carmine quodam scribituritherbentinae quae resinam, nardiq; radicem Indice: S subdit, ad nos uehit spica,atq; utinam nardi esset. S uauitate enim odoris penitus caret,& saporis est ualde ingrati.Item libro. 8.eiusdem uoluminis,epistola .iii. tradit, quod in theriaces praeparatione teste Galeno libro de Antidotis praeserendae sint radices tanq uirtuosiores, spica neglecta: in quibus uerbis,liquido claret, quam male Manardus Galenum ibi de intelligat,quod non aliunde oritur, quam quia ut diximus,non nouerat ille, quae pars plantae nardi spica esset, quae dubio procul non alia est, ut supra meminimus, quam radix id quod Galenus citato loco, libri de Antidotis facillime declarat,dicens: Iubet Andromachus adiicere nardu Indicam ,ea uero
est quam spicam uocant,non quod spica sit, radix etenim est, sed quod spiS sca nari cae figuram habeat. Haec ille, per quae, nisi quis sexeus sit percipiet, Galenus metrum est per spicam hanc Indicam, radicem intelligere, quum re uera radix & non' 'le summitas , aut plantae spica fit,dicitur tamen spica, quia similitudine quandam cum spica habeat. Non ab re,Galenus libro. 8. de Facult. simpl. medi c. tractaturus de nardo,capitis lemma praefixit, de spica nardi, tanquam par, te totius herbae nobiliori sciens utiq; ille, quum de spica mentione faceret, radicem ipsam pertractisse,utpote plantae totius partem praestantiore: nam si Galenus hoc aliter intelligeret,quod spica,radix non erat, spicam ipsam relinqueret,& in titulo capitis, sub nomine totius plantae, uel saltem,ipsius radicis,partis nobilioris,& notabilioris totius plantae ageret. At quum eandem re esse sciret,sub spicae nomine,de ea scriptu posteritati relinquere parri si . se fuit Veterum Plinius in hac re audiendus no est,imo potius parua illi fidesil f Abhilis est habenda,quum nardum longe aliter delineat, q res ipsa sit, ut ex Gale- nardo par no & Dioscoride,in praesenti diiudicare est,nam libro .ii. eiusdem nume-IE H n capit ita de nardo scribit:frutex est,graui & crassa radice, sed breui acnsl gra fragiliq; quavis pingui,situm redolente ut cyperi,aspero sapor folio paruo densoq;: cacumina in aristasse spargunt, ideo gemina dote,nardi spi
cas ac soli a celebrant.Hactenus Plinius,in quibus non solua tueritate multum aberrat,sed etiam multis & praeclaris uiris aberrandi ansam dedit, inter quos nominare est, Hermolaum Barbarum. Ruellium,& Antonium M sem Brasauolam, quorum priores duo, ut plerunq; ad noto, malunt plu- Plinius an ries cum Plinio errare, etsi errantem noscant, & manifestum errorem ubsam fibera deant, quam uerum dicere. Ea de causa Ruellius capite. 6. libri secui 2s sis , di in Offrini S a se nardum conspectam Plinianae nardo respondentem Ad L affirmat, quod falsum esse crediderim, quum multis, qui haec magna cura quaerunt , nunquam uel caulem, uel folia, aut festucas radicemue alteram
28쪽
praeter spicam uidere contigit, quapropter, ut Mathiolus doctissime adta notat, facetissimus ille Musae . Senex frustra Venetias mittit,si modo praeter spicam, nardi folia, caulem, uel radicem , comparare ibi sibi debeat, parcat Amicus, quum magis amica sit ueritas ipsa, quae nullius uel odio uel amicitia deserenda est , quu spica omnibus os cinis obuia radix fit,nec in fruticis summitate eueniat, ut falso Plinius dixit, & Ruellius credidit: imo nec Dioscorides, nec Galenus, partem nardi alteram usui medico commmendarunt, praeter spicam ipsam, quam hic Dioscorides ut praecipuam plantae partem, ut sui moris est, quum herbam aut plantam fruticem ue
aliquam describit, delineat,quum inquit: habetq; in Syriaca nardo primu
bonitatis honorem, quae recens non ponderosa,comosa, colore russo,odoratissimaq; est, & quae una cum angulosi odorati iunci odore, breui spica,& amaro sapore sit, quae itidem linguam exiccet, odori suavitate diu permanente. In iis ergo clare Dioscorides spicam ipsam nardi depingit, quae sino radix esset,uel radiil altera res esset, de ea procul dubio distereret, & illi, ut parti praecipuae &in honore habendae signa tribueret: sed quum spica in officinis habita, radix nobilis nardi sit, de ea ut praecipua sermonem agere consequens fuit. Quod uero Discorides inquit, numerosas ex una ea deq; radice prodeuntes spicas ex se mittit, easdeq; comosas implicitasque &odore uiroso,nobiscum agitiquum ab una praecipua radice, tanquam caeteraru matre, plures radices ceu spicae comos de implicitae oriantur, ut simile uidere contigit in quadam herba e montibus Bononiensibus ad nos delaesta,qua Meu esse deprehendimus suius radices infimae,ita in spicas diuaric bantur, ut spicam nardu esse,omnes uidentes di cerent, inter quos erat Gaspar de Gabrielibus,nobilis Patauinus, uir doctissimus, & harum rerum curiosissimus, ut demum cocludere debeamus, in nardo nullam praeter spicam reperiri radicem,quum spica radix est, non uero fruticis summitas: de qua Galenus,libro. g. de Facul. si inpl.medi.ita tradit: calfacit excessu tertio, desiccat secundo completo, costat eκ astringenti, acri & leuiter amara substantia. Quare radix iecori & uentriculo conuenit, & pota & admota existrinsecus, urinam ciet, morsus stomachi sanat, uentris, capitis, & thoracis fluviones desiccat, ualentior tamen est Indica, quae nigrior quam Syriaca existit. Caeterum, haec illa spica nardi est, quae rha barbaro , non ut malignitate aliquam extinguat, sed ut uiam laxiorem praebeat, miscetur; quaquam illius loco potius cinnamomo uti, melius est . Ex hac quoq; spica nardi,in officinis paratum oleum habetur, olim uero unguentu concinnambatur,ut Galenus millies meminit,& de eo quoq; in Evangelio legitur.
cMathiotas Meu in m alibus Bononi ibus re
Patauinus. spiea nars di temperatura Rhabar ars cinnamoetmum miscedum est oenospica.
29쪽
do, Celticum nardum, sima Romana ,sima Celtica ,ssiti
Gallica: uulgo , spica nardo da Genoua. Secunda spectes. ace, Latme, Saliunca, hirculus pica commiunis, mascula sica , sica barbito brum: Italice, fligo: His rem phego: Lusitanicestique: ilice assico: marice pi
ca nardi. Tertia species. Graece ,- vh-- Latine , lauandula : Hispano ce assuetem a Mema: Italice lauandae: Gallice lauende: Genmanice, lauendae
Textus septimi Enarratio.QV ANT VM herbaria medicina a maioribus nostris neglecta, Scotemptui fuerit habita, no aliunde mea sententia argumentum quaeresi, dum est, quam a Celtica nardo, quae quum herba Italiae famigeratissima sit,illius tamen loco hucusq; in officinis recepta sit herba, nullum penitus
habens saporem aut odorem,oblonga,contorta, caule tenui,in quo minintissima insunt folia,ad luteum uergentia colorem,nam tota ipsa herba, adiborum muscum figura refert,imo sparti cordam, quae tantum differt a udi Phinc um ra Celtica nardo,quantum crocus a crocodilos Sed haec & similia,no aliuo dic mirum de eueniunt,quam ex principum & ciuitatum rectorum. auaritia,ignauiaue, μ' - qui medicos suos male alunt,nec eos iudices constituunt super ipsos phar macopolas,ut quum falsa pro ueris taederent,eos carceri prius mancipatos, tanquam malefactores & intae humanae inimicos, pecuniaria pena multa renuigni quaecunq; salsa,vel putida,aut corrupta, muscidaue forent, tradesido; nam tunc,mea sententia, in Unaquaq; ciuitate omnes inter se conueni, rent pharmacopolae de optimis captandis medicamentis, radici secas transmittendo in uarias orbis partes,ut inde ueras herbas,plantas, frutices, radiaces, semina, fructus, flores, lapillos,metalla, & si qua sunt alia, portarenti quod si fecissent,proculdubio non deesset in Italiae officinis nardus Celtibc hiea in ca, quae non solum in alpibus Liguriae nascitur,sed I stria,Gallia,& aliis ubI talia na' riis locis,herba longe ab spica uulgari,& communi lauandula disserens; ibso rum lius tamen flores lutei sunt,& radices tanquam spicae,conspiciuntur, quaru& caulium praecipuus usus est. Curent igitur seplasiarii deinceps ueram Celticam narda habere, quam e Liguria afferre facile possunt, ut nonnulli
30쪽
curiosi pharmacopolae ad se deferendam instituerunt, de qua Galenus ait: breuiter dixit nardus Celtica, id est Gallica,ad omnia est imbecillior dictis,
praeterquam ad prouocanda urinam,na calidior illis est, sed minus astris gita haec ille. Unde mea sente tia,si rha barbaro spica adiungenda est, haec de V non Indica adiungenda est.Caeterum spica communis,ab spicatis caeruleis floribus dicta,qua tonsores & balnearii in lixivio utuntur,fere eadem cum geuda est. lauandula est,nisi quod maiusculas spicas habeat, cuius folia tantae solidit iis sunt, ut frangi potius quam plicari queant,ut merito Plinius libro . . capite. r.de ea sub saliunca agens dicat, liosa quidem est,sed breuis, ut in coronas necti no possit,herba uerius quam flos densa ueluti manu pressa, breuiterq; sui generis cespes, quae in Pannonia & Noricis nascitur, tantae solis ditatis, ut metalla esse ceperit: etiam si mendose, no soliditatis, ut uetus h bet lectio,sed suavi tuis scriptum fit, an qua & Ruellius hoc minime ani- Plinius eamiaduerterit, sed cum cespitantibus in ac lectione incederit, sic legendo, -- tantae suauitatis, ut metallum esse ceperit, ac si metallum suave reperiatur, his ita,
sed de iis satis.Est igitur communis haec spica Plinii Saliunca, ut Euritius e. duila,
Cordus uir uere cordatus in herbarum suo sermone testatur, non uero lam datur.
liunca,Gallica nardus est,ut falso credidit Leonicenus, quem sequi Ruel- satis vlium audio: Quae tamen Leoniceno & Ruellio occasionem aberrandi de- 'r' derunt,uerba haec ipsa Dioscoridis sunt, quae in quibusdam non probatis ad ij spica codicibus coperiunt,quae ita habet. Nascitur Gallica nardus in Liguriae alpi est. bus,ab incolis gentis suae uocabulo, saliunca appellata, quu in melioribus, non saliunca, sed Gallica appellari comperitur,ut ex Marcelli Verg. uersio Thau, i ne comprehedere est. Est igitur communis haec spica,ut diximus apud Pli- rat.
nium Saliunca,quanquam si quis apud Dioscoridem, sub nomine hirculi
ob intensum quem habet odore collocaret, qua idem Dioscorides queritur Celticam spicam adulterari, non multum a ueritate aberraret, imo huic sententiae subscribit Euritius Cordus loco a nobis signato: utcunq; tamen sit, nos pseudonardum eam appellamus, in cuius floribus oleum hodie in Italia paratur tanti odoris & acuitatis, ut quemvis alium odorem bi proximum facile superet; qua de causa myropolae & unguentari raro in apothecis suis & unguentariis tabernis illud habent, ne unguentorum & rerum redolentium suauitas, ab illius odore superetur, suffoc tu rue. Huic affinis lauandula est, hortis uulgatissima herba, quae foem, ita nutina spica illius respectu dici potest, quum minor sit,breuiusculas habens mi herba.cas, sic dicta lauandula a lauando,quoniam ea homines maxime lauantur, ct eX ea quoq; aqua per campanam elicitur,& oleum parat, quod foedifragi pharmacopolae loco olei spicae nardi,aegrotantibus,contra stomachi fibgidioris uitia porrigunt. Sunt enim duae istae herbae uiribus non absimiles, quae quom a Celtica nardo,non multum absuntfacultate.