Henrici ab Heer,... Spadacrene, secundis curis auctior : Hoc est, Fons Spadanus accuratius descriptus, eum bibendi modus, medicamina bibentibus necessaria

121쪽

pro, miraculo habere soliti sunt, si vivi

no rubro iniiciatur oleum vitrioli, ipsum albo facit momento; quomodo ergo quod vinum Na-hrum albere facit, faeces flauas nigre faciet Ad. de quod vitriolum aquae incoctum, vel aquae colorem non mutat, vel obscura flauedine ipsam tingit. Dico itaque a ferro, aut eius rubrica que plurima his aquis inest, nigredinem induci: cum liquido videamus eos qui vinum chalybeatum, vel chalybem praeparatum ad unum tantum scriptulum in pilis aut bolo su inunt, nigerrimas a prima statim sumptione sordes deiicere. An fieri potest, quod ut parum bilis flauae, faeces flauefacit, in Ictericis enim bile clio translata, griseae vel cineritiae sunt sordes: ita minimum melanmcoliae his aquis lieni eductum, hunc noctis colo- . rem iter cor ibus aspergat ' Prima solutio verior, quia & sanguineis, & omnibus ab atra bile alienis imis idem accidere, quotidiana docet ex

perientia. Quaeritur Z. cur mulieres e seuenirio aquam

aduenis haurientes, pluviam biduo ante, v l tii duo praesagiant, dicentes caelo etiam serenissimo: pluet, quia fons cecinit. Fontem esse apud Vola terras ait Leander in Italia sua, ex quo de praeben das suturas pluuias si alte saliati salit enim ad de cem usque pedes vel eo amplius, at si lenius stu ens minus alte saltitet, futuram seremitatem con

licias. Sed hic & praesagii es cantus vi loquuntur, reddenda ratio. Dico fieri quia cum ut plupi

necessario

122쪽

necessario vapores sole in altum trahi debeandi haec vero aqua quia leuissima, & ob multot quibus turget spiritus maxime aerea, facillime . solaribus rarefacta radijs, magna copia in vaporem resoluitur, altumque in nubem cogenda petiij quare ne detur vacuum, quod naturaliter dari nonlposse demonstrant Physici, copiosior se aquis sile educi is immiscens aer, strepitum illum, quem in lagenis angusti oris, liquorem e fundentes percipimus, edit. Hunc siue sibilum, siue strepitum miscentis se fonti aeris, rusticae hae

mulieres cantu vocant. Q ita vero coactae nubes,

nisi ventus eas alio rapiat, in pluuium restituuntiar imbrem, ideo pronum est illis, Aeolo silente, ventosque cohibente,pluuia prysignificare, quam ut plurimum sequi, experientia rerum magistra ipsas docuit, quo fit ut saepissime, imo sere semper, verum venturae pluuiae vaticinium edant. Quaeritur 3. cur multis quibus aluus domi st terat, hic laxissimam experiantur; alii vero qui domi minimum in dies semel secedebant in Spatoto octiduo, nec semel ventris onus deponant

Dico hoc fieri, quia illi vesicula fellis obstruct1

quae sola foecum stimulus est, pigrius secessere, qua obstructione per has aquas ablata, bile consueta sibi via in intestinu ieiunum se effundente, eius allapsu stimulari de effudi stercora necesse est. Aliis vero humoribus, aquarum vi ad renes &vessicam maiori copi, delatis, sicciora fieri intestina, atque aluum inde pigrescere necessarium est:

123쪽

hinc est, cur omni diat rhoeae, dysenteriae . heu patico fluxui, periti medici omnibus mediei.

mentis, urinas mouentia a diungunt, ut scilicet humores ad intestina ituros , ad renes deuocent, sicque fluxum qua dantenus sistant. tiaeritur . cum aquae pluuio caelo ad plures prolato dies se rh dulcescunt, nihilque aut parumaeiditatis habent, ideoque nec iucunde, nec utiliter bibuntur,qua ratione, ut cum fructu sumantur, emendari pos int. Dico quod etsi thermales aquas nulla pluuia corrumpi credidit mercuri Diis tom. 3 cons. in consilio pro principe Auria, grauissimum autorem citans Senecam qui ait: numquam plira decetis pedes in profundo madest terra, ut hae ratione sontes profundiores cum sint, plues uiis corrumpi numquam possint: tamen expririentia contrarium in dies docet. Et si reuera fateri cogar ab aere vel pluuio vel in pluuii prono imagis quam ab ipsa pluuia fontes vitiari. Plutabam enim aquam statim fontes, ut & alias sordes euomunt: & maxima cadente pluuia, ubi primum serenior fit aer, aquae aciditatem amissam recuperant, secuturamque longam serenitatem

spondent: Quidquid est cum supra docuerim maximas 1 vitriolo, sulphure & ferro his aquis vires communicari, coelo tam diu pluente, cuilibet vi tro aliquod olei vitrioli, vel sulphuris guttas iniiciendas: ita enim facilius penetrabunt, mimi

numque a veris Spadae aquis abludent: quo rem

pore etiam faciles aliquae deglutiendae erunt pil

124쪽

Julae, vel tabellae, quibus chalybis praeparati scrupulus unus,vel dragmasemis ii adi jciatur,aut tantundem cremoris tartari, minimum aberit quin aquarum quis vel optimarum, integros fructus percipiat. lateritur s. Si aquae omnino stagnent seu in corpore maneant, ut aliquibus accidit, quid agendum. Dico varia esse aquae huius receptacula. Si ergo in intestinis aquae haeserint, quod ex rugitu, flatu, tensione, grauitate agnosces: illo qui dem ipta die clisterem ex eadem aqua, cum hieraepicrae, vel loga dij, vel etiam hierae colocynthidos uncia una inijcies, sicque aquam omnino educes: si non successerit. statim acriore clystererem tentabis, & postridie purgationem pituitae, Suae transitum aquis negauit, institues, idque si opus fuerit, biduo triduoque, omita interim aquae usu, facies. Si vero in venis retinetur aqua, quod ex absentia rugituum, flatus, tensionis patebit, purgetur corpus postridie, nam absentia doloris illa die clisterem non urget, pillusis delitera cum agarico, vel elephan ginis ad scriptulos tres cum dimidio sumptis, dein cieatur sudor. Si pillulae hae aquam non eduxerint, suadet Hllopius&post eum Heurnius, ut uni pillularum elephanginarum scriptulo. elaterii grana aliquot addantur, quod post ipsos Dominus Paddij, cuius supra honoris causa memini, superioribus annis sciliciter tentavit; Ceterum qui modum elaterij praeparandi quem ipse me in Spa docuit,

sciuerit,

125쪽

sciuerit, uno grano, aut ad summuni grano cum dimidio, in nostratibus cόntentus et it, summataque felicitate aquas educet quod ab eo tempore, saepe me fecisse multi testabuntur. Quaeritur 6. an Geron ster tuto potari possit; sunt qui omnino dissuadeant,constat enim etianini e fatente fontem hunc multum habere sulphuris. atqui sulphureae aquae, inquit apud Oribasi-um,lAntyllus antiquisisimus medicus, Os, ventriculi relaxant, ipsum subuertunt & effaeminant, quod di ipsum ex eo Aetius transcripsit: adderet

Crato trium Imperatorum nostri aeui medicus, sulphur tantum esse arsenicum inchoatum; proinde ab eo paulo minora, quam a praesentaneo veneno pericula imminere. Dico iam ante me Oxisse empiricum esse medicamentum has aquas, itaque experientiae quae eum iam aisquot annos nobilitauit credendum, cum constet, nae, infini- tosque alios, saepe centu sexaginta dietini, & plures,idque mane tantum, ad octoginta ultra centum enim ascendi. cum summa utilitate hausisse aquae huius uncias. itaque verissimile est Antyllum de aquis mere silphureis locutum ; Gerooster autem & sal,& alume,& vittiolum,& ferrum& alia estaminationem sulphuris impedientia, ipsumque masculatia habet. Ouod ad Cratonem, dico eum loqui de sulphure perfecto, & chymicorum organis sublimato. Conliat autem omnia venena, quo magis sublimantur magis venem nari, ut patet in Mercurio crudo, sublimato, crudum

126쪽

emdumetum etiam magni rapis assumptum, si

plumbaginem ei crebro per corium transitu, ademeris, parum vel nihil nocet, sublimati minima quantitas cuiuis, erosis ventriculi tunicis ceratam affert mortem. Certissimum tamen est, omnes capitis affectibus obnoxios, sibi 3 vertigine aut hemicrania metuentes, plus damni ex hoc fonte quam comodi referre, ob vaporum nimis caput seri itu ascensum: quod qui omnibus Sp Spadanis fontibus attribuit Tabernae montanus, qui nunqua eos vidit, si de hoc solo dixisset verblati magis litasset. Na Sauenirium & Pouhodium, omni capitis affectibus co ducere, certisiimu est.

Quaeritur p. an pueris hae aquae conueniant,

cum enim Spadani fontes admodum frigeant, &nisi liberaliter potentur parum prosint, puerilis autem calor facile vel laedatur, vel extinguatur,d multum frigidis laesum iri velisimile est:&constat pueros minimum simul bibere posse ut metuendum sit, parum hinc commodiexpectari debere. Dico tuto bibituros, si modo, a lae proportio respondeat eorum ventriculo ; vidimus

filiu Illustrisiim Comitisse vanden Berghe,iam triennio has aquas bibentem aliosque quam plures, qui cum inciperent vix trimi erant & tamen huius aquae triginta & plures uncias in dies bibebant Mea sane filiola sesquitertiu annum agens hibere caepit iamque bienio bibit, multasque arenas pro corpusculi sui modulo excreuit, potis hoc

anno dietim triginta duabus& amplius unciis. Idem

127쪽

Idem de aliis pueris, aut senibus ad secundam puerillam redeuntibus, dici potest. sic Fallo

pius Pisanis ad epidem iam quarto quoque anno, dysenteriam,cum aquas thermales motis Catini utiliter natu grandioribus propinasset: etiani puerulis duorum annorum exhibuisse se scribit; quorum aliqui unicum cyathum, alij duos, alii tres bibebant, omnesque qui biberant 1 tali morbo liberatos. vidi hoc anno puellulam unius anni, adhuc lactentem, ad multos dies quotidie pota Pouhonti j aqua multam eiecisse pituitam, sicque ab anhelitus difficultate qua maxima laborabat. liberiorem redditam. Quaeritur 8. an praegnantes his aquis tuto uti possint; cum enim diu retica omnia menses mouere credantur, motis autem mensibus ingens

puero alimenti defectus periculum immineat, merito dubitant multi, tutone grauidis aquae hae praescribantur, cum valde diu reticae sint.Taber- Daemontanus non tantum ijs serio Suvat bacenses suas, , has commendat, sed certo certius, earum

picae, malaciae diauseae ipsi ab his aquis remedium pollicetur; & post duas paginas sol. s. dicit harum aquarum, usu abortum certo praecaueri.

Jdihi hic aqua haeret; agimus de vita hominis,

de qua . ut optime Saturicus, nulla nimis cunctatio longa est. Dicendum tamen est: aliquid, neque, ta na difficilii quaeli io in medio relinquenda . Dico ergo ea quae de grauidarum vel incientiumpharmacia diuinus scripsit senex, analogia ad has aquas

128쪽

aquas transferri posse. Vult ergo Hippocrates

siet. . aph. I. Praegnantes in quibus humor esse rus, metas aseos aut febrilis incendii, metum facit, purgandas quarto mense, ad septimum. Per

quartum mensem, ex mente optimorum interpretum, intelligit tempus, quo moueri foetus in v telo incipit, quod si ante quartum mensem, sceius se mouerit, etiam tunc matres purgabis, ut sq-cit Hippo. I. Epid. tmemate 3.12. Primis enim &vitimis mensibus, uteri umbilici, ac fecundinarum vincula. eo se habent modo, quo pedunculi fructuum arboreorum, qui vere non adulto, vel ad lenem Zephyri flatum, S in Autumno ad minimas Eurorum auras concidunt, ita conceptus

vel tenelluli, vel maturi, nullo negotio e cutieiuntur. Dicit item Hipp. sectd ais. 3 g. grauidam, cui profusior sit aluus abortire, vel quia scilicet tetro foetus, & abominando flercorum siletore, dum per intestina utero incumbentia feruntur. grauiter offenditur,vel quia alimeti parte, privo quam in chylum, vel sanguinem vertatur, cumsecibus abducia, de foetus demenso matrisque decedit: unde ille genio suo si audatus. exitum quaerit, cum uterus sufficientia ipsi alimenta neget. Iline colligere est, praegnantes huius aquae indigas, a quarto gestationis suae mense ad septimum tuto his fontibus, ut & pharmacia uti posse. c aeterum observent duo quae ex citatis Hippocratis Aphorismis, colligere est, unum ut in septimo,

es sequentibus eum mensibu , mitius purgentur,

inquam

129쪽

quam in sexto, quinto, sine quarti . Alterum ut quocunque quis mense grauidas purgabit, mitius cum ijs quam alio agat tempore, ne ipsis accidat quod uxori Antimachi in s epidi cui cum valida data essent Catapotia,iam ultra quinquaginta dies grauidae, eodem die, animam cum excrementis egesiit sub mediam noctem. Bibant ergo quae uterum gerunt diciis mensibus, sed parciore manu quam alias vel biberant, vel bibiturae essent: me- lmores regularum quas supra praescripsi. Si quae stamen timidiores, nec ita cautum satis sibi putant, in primo vitro accipiant species dia margariti, aut corallos praeparatos ad scrupulos duos luel tres, aut si pauperes sunt, praemandani 1edoa- riam, loronicum, Been: ungantque ventrem ab lumbilico pube tenus, renumque regionem, Vne lguento comitista, vianturque cerato hoc renati,qnod Crato in expertis numerat. Rec. masticis

unciam, ladani dragmas sex, pulueris bistortae, nucum cupressi, hypocystidis, acatiae, sanguinis draconis, rosarata rubrarum, corallorum prae Paratorum, ana dragma, terrae sigillatae dragmas lduas cui si quid tenacitatis desit, adde tantillum therebynthinae, & applica locis unguento dicto oblitis. Hoc & ego feliciter in usum vocavi. Ita sane ab abortu turas fore spero, maxime illa quae etiam ultra dimidium gestationis tempus sanguinem, quo abundant, quot mensibus eie .sundunt,

Decreueram quaerere nono cur aliqui dum has

aquas

130쪽

aquas bibunt altero statim die, aut tertio, Pria-pismo aut tentigine tententur, uti exteris aliquot

hoc anno euenisse, omnes qui in Spa fuerunt, sciunt. Cum tamen doctissimus Franbesarius hibaquis nocturnas pollutiones impediri, easque astum veneris fraenare dicat: Sed quia metuo,ut casti aliquorum vel oculi, vel aures offendantur, maxime qui haec in vernaculam traducta linguam legent, supersedebor verbo, veI missis litteris huius dubii curiosis, responsurus. Cum haec scripsissem, manumque de tabula, hac veluti promulside descriptionis harum aquarum contentus, subduxissem, tantum in me iuris habuerunt,Nobilium quoru udam,& Iureperitorum,vel preces, vel iussa, ut huic etiam quaestioni pro instituti mei ratione, hoc est qua breuissime, respondendum iudicarini. Dico itaque Frambesarium,quae eius vel eruditio,vel candor,veritatilitasse, cum constet plerosque, cum multa Spadani fontis siccarunt cymbia, tardiores ad veherem reddi, quamquam cum ei indulgent, solidiorem magisque masculam experiantur. Nihilominus exteros quos dixi, (qui me valde,haec ut scriberem rogarunt) hoc malo quod ipsi/ grauissimum putabant, ut reuera est, cum conuulssio rassi ne sit, ideoque citatis equis patriam repet

hant, tentatos, siue penis non voluntariam ere-oione pass.s:Vel quia aquae Spadanae maioribus vitris ingestae, a vegeto illorum calore concessa- per coleexitu ae, set neu quod forte acrius ia