Henrici ab Heer,... Spadacrene, secundis curis auctior : Hoc est, Fons Spadanus accuratius descriptus, eum bibendi modus, medicamina bibentibus necessaria

111쪽

columbarum, gallinarum, omnium denique altivum praeseri, suauissimum esse dicit. Si san. guis laudabilior, ergo & caro quae eius ideam re seri, quaeque nihil aliud his qua m sanguis, muscii viis vel eorum fibras annexus & coagulatus, & in carneam substantiam concretus. Est enim sanaguis si non vltimum alimentum aliti in languineis, ut docet Aristoteles lib. 2. de pari cap. s. de generat animal. cap. q. lib. de iuuentu cap. r. quod idem repetit eodem lib. cap. p. initio: constat tamen praecipuum esse nutrimentum animalis, ut docet Galenus iis, de curatione per sanguinis missionem. Idem Galenus lib. de alimentis 3 sub initium dicit leporis carnem melioris succi sanguinem gignere, quam iaciat caro ouillaverbubula. Si hae quotidie mensi inseruntur etiam diuitum, cur exulet lepus iis suavior melioris ui .

succi t Sane doctissim us Heurnius leporinam casenem inter ea quae melancoliam in renibus alterant, primo loco recenset: non est eiusdem m Iancolicum esse & melancolia alios liberare, nam si quis hic naturae similitudinem, vel toties substantiae opus rimaretur, naturae scutica dignuis esset. Aretaeus etiam antiquus & doctus medicus,l epilepticis diaetam praescribens, abstinentiam car-s nis iis indicens: vescatur tamen inquit leporina. Ita ex illo Heurnius lib. de morbis capitis, cap. de

Ppilepsia pag. 28 . Atqui epilepsia ut plurimum

j est a melancolia, vel certe melancoliam inducit:

il de Epit lici timidissimi sunt, quia semper timenti casum

112쪽

casum Timidum dicunt: non ea pio huius timc ris causam, cum & ipse sepe viderim leporem ir- retorto oculo, Venatorem intueri, eum ita prope admittere, ut baculo vel has uia feriri aut transverberari possit. quod & ego ipse aliquando feci Si quia canes sibi insidiantes fugit, timidus vocari meretur, qvid ovibus timidius. quorum toti greges, unius melilaei catelli, & abblandientis, aut lusuri. baubatu verius, quam latratu, in fugam aguntur, tamen eduntur quotidie Cedo mihi ullum animal, quod multis petitum caniabus non fugiati Apri, Ursi, Lupi, Tauri, Alces, Leones ipsi, fuga sibi dum possunt consulunt, cum eorum tergo molossi instant, qui sane ipsi-met, visa vel baculi umbra, Ocyus ventis & agente nymbos odus Euro, aufugiunt. Ne sirint superi ut fortissimus vestrum ab Ibero victore in

ermis & nudus (quod in India factum scribunt ipsis Regibus) canibus obijciatur pugnaturus

cum ipsi si quanquam tunc certo daturos vos manus scio, fassurosque eum qui canes morsuros dilaniaturos timet; nullo suo merito timoris argui, timidumque vocari. Iam si alimentum e rum consideremus, optimo vescuntur, planeque eodem cum perdicibus, quorum tamen esu solo, gallicum morbum, qui eo septies laborauit, vi ipsemet tellatur in lib. de capienda utilitate exaduersis, curari, scribit Cardanus: cui adstipulatur Ludoicus mercatus libro secundo de sanitate

classe secunda, quaestione is .in principio pag.3i-

113쪽

A tqui gallicus morbus vel inuenit hominem mea

lancolicum, vel eum talem facit, cur ergo eui

dem effectum negemus lepori, si sanguinem perdice suaviorem meliorisque succi habet y Veniat

ergo in mensam lepus aetatis mediae, hoc est se. me siris, nam effaetos, ut in omni alio animalium genere reiicimus, sed elixus, modicoque asper sus pipere. Clunes assari poterunt sine ullo tamen lardor aut si quod Gallis familiare, infixo larido diffinguendae, sunt nates, cum menta inferentur, lardi frusta eximantur. Esurialibus

diebus in mensam veniant Truttae, quarum magna hic copia, Ombrae, Lucij. Gobii, Per chae, alij que saxatiles,in craticula assi ant in vino elixi cum serpillo, origano, hysopo. Mentham addit

Chaeringus, sed ea non utantur squi inae, quae conceptionis gratia huc veniunt nam ut scripsit Cassus Diony sius lib. Ia. Geoponicon ment na con ceptionem impedit, & generationi aduersatur; caeteris utilissima est, di maxime rubra. Abstineant omnes a lardo, pernis, Anseribus, Anat,bus, nisi sint sylia citres, . porcellis monent alii

abstinendum, caeterum quia nondum venales in Spa vidi, non est cur hoc moneam. In piscibus praeter Anguillas, Tincas,&Carpiones non vidi quos reiicerem. Pro bellariis ad ferantur cortices citri sicci saccaro obliti, semina anisi . faeniculi, uuae passae, nuclei,pini pinachia & exei in te aestate poma aut pira tosta, cinnamomi tantillo aspersa,

114쪽

damascena. Fraga etiam, & vacciniabiliosis egre-cie sanguinem temperabunt, ut & mora, quae etiam aliis, si vino madescant, non nocebunt. C terum h*c omnia parce & auara manu sumantur, & quod caput eis diei ae, diuersitas maxime

ciborum vitetur.Cum enim diuersor uin alimentorum natura sit diuersa & tempera metum, imo saepe pugnax & contrarium, unde alia citius, alia tardius conquoqui necesse: hinc mala quibus medicinam ab aquis his petimus, procreantur , lut flatus, tormina, colicae, renum dolores,& calculi, obstructiones meseraicarum, totius chyli& qui ex eo fit sanguinis,crudita &inquinatio. Optimos Fran. valeriola locorum communium lib. 2.ca. s. Ciborum ait varietate O copia in eadem mensa, ct . productione in longas moras, nil nocentius homini, ad salutem, omibus ex asuq medicis risum est. Ipse Plato, varios ciborum ex varietate nasci morbos ait. Et

Plinius lib. 2. cap. s. Hominis cibis utilissi simplix; isceruatio ciborum pessera,condimenta pernicio seMaeci de cibo . De potu quid dicam ' haeret enim mihi aqua de aqua scribenti. Aliqui qui mihi praeses clipserunt, vinum ahenarum aqua quae in planitie scaturit . hoc est Pouhontio dilutum, pr*scribunt; Parcite mihi virorum optimorum &doctissimorum manes sancti d amicis imi, hanci opinionem vestram probare non positim, Pris dio quia vultis omnes priusquam prandeant.

aquam potam eminxisse, quid hoc opus est, si in prandio nouam hibere dc bent i hoc seret contrar

115쪽

eontradictionem & pugnam sapere mihi videtur

velle ut pransuri omni aqua vacui sint,& interitu nouam prandentibus ingerere. Sed vinum hae aqua diluitis. Multi vero, maxime Galli, de magis Gallae, non diluunt vinum, sed aquam, ignosce Cicero, vinant, hoc est minimo vini, duplum vel triplum aquae affundunt, sicque miserum acchurri, caeteroqui parum generosum (fere

enim Mosellanica hic vina bibimus nimiis aquis

mersum, suffocant. Secundo; omnia diuretica, seu urinas mouentia etiam vos longissime pastu sumi vultis: at vero hae aquae fatentibus omnibus inter diuretica primas tenent: nam scribit Pigrius servidisse una cum doct.Martino & Basino,quendam anisum inter aquas ut sit comedentem, integrum eius granum e minxisse. Oculato testi, dccui sunt praemia salsi nulla, fidem negare, hominis esset parum urbant. Si potuit aqua haec anisi semen digestu non perdifficile, per gulam & stomachum, in meseraicas, hepar, renes, emulgentes venas, vesicam, penem ipsum perducere, quomodo chylum crudum & indigestum secum rapiet, maxime Rhenano vino. quod & ipsum diu- reticum est, iunctat Malim ergo in prandio bi-hant merum meracum, vel Belin ense, vel d'Aij, aut sane Mosellanum, quodvis denique, modo isumosum non sit, nec caput tentet: haec enim in somnos meridianos catharrorumque generati, nem procliuia sunt,cui qui aquam miscere volet,

cx sonte dulci petat, vel diluat aqua puteali, cui

cinnamomi

116쪽

i cinnamomi quantum volet incoxerit, putavnciam unam , pro libris quatuor. Si hoc coquas ad consumptionem librae unius, addasque saccari uncias tres, his per pannum colatis, nihil ad potum quotidianum iucundius. Si qui, obiecerit, nil aliud in prandio, coena, ientaculo ipse,Spadati incolas praeter hanc aquam, & sane innoxie bibere. Dico eos a puero assuevisse, assuetudinem autem secundam esse naturam, quo fit ut nihilo magis ab hac cum cibo pota laedantur,quam Aristotelica illa puella, quae etiam Nupello, quo omnes alij interibant, pinguescebat. Horam pran- dij dictabat Socrates diuitibus cum vellent, pauperibus cum haberent. Hic prandendum est quando aqua vel omnis, vel maxima ex parte reddita est scaphio seu matulae. Caeterum quia multi priniis saltem diebus, parum aut certe vix dimidium aquae reddunt, ne illi nistiis dilato prandio sibi noceant, hoc signum temporis sum

inendi oportune prandi j habeant: Si quis haustis

aquis, aliquid albae urinae, ut solent omnes, excreuerit: deinde coloratam urinam nunxerit, secure prandeat; certum enim est reliquam in corpore contentam aquam; a natura dispens trice assumptorum, ad aliquem alium usum retineri: Aut certe cum duas plus minus horas, vel mictio, vel ventris exoneratio , si eam aqua causauit, cessauerit, non dubitet se tuto prandere posse. Caenandum cum appetitus vel ratio, prandium concoctum iudicauerit. Exercitium coenae

n prandioque

117쪽

prandioque commodo praemitti monuit; Sexto epidemion Hippocr. , sect. q. apho vlii ubiai , Labores cibos antecedant. Exercendi m dum sit quis ignorat, paucis capiat ex Hippocrate. Ambulet, digladietur, aut manus gesticulatione. pedes leuibus choraeis aut saltu exerceat, aut parua pila, quae utrumque praestat ludat (huic sini sphaeristerium in Spa extruendum curaui.) Hinc enim calor nativus audibor, visceribus robur & firmitudinem ai abit, spiritus augebit, excrcmenta copiosius reiciet

sicque generationi lapidis & arenularum resistet, tacesque aluinas stimulando; a colica im-nmnes reddet, pulsisque ventriculi sordibus, appetitum augebit: sumptumque post cibum m lius conficiet. Modus cuiusuis exercitii est quibusdam , dum leuiter mutata respiratione, aut incipiente sudore corpus madescat. Hoc est quod alibi dixi. Ad Vilorem, non ad Sudorem,

Caeterum cum corpora rara facillime sine labsitudine sudent: compacta autem, etiam Iaco nici balnei vim eludant. si quis exercitium iu dore aut anhelitus mutatione metiri nolit; iscum modice fatigari caeperit, exerceri desinat: ita nec viribus, nec spiritibus resolutis, exerciti j utilitatem percipiet. Pqmeridianum tem' pus fabulis, chartarum & fritilli lusu, plerique, &recte terunt, aut quiduis agunt, ut somnum meridianum, quo nil nocentius, sugent.

Nocere dico somnum, aquas bibentibui,

118쪽

vel quia aquarum operationes impedit, cum naturam cuius est superflua digestione bene facta expellere, sopiat: humoresque e corpore deturbandos, parti alicui in qua putiscunt, includat. Accedit quod hic somnus, vaporibus potius mineralibus, quam naturae adscribi debeat; quo fit ut caput gravet, ipsum iusto plus

calfaciat, ideoque fluxiones, multorum causas morborum, cieat. Demum cum hic somnus breuis sit, ideoque coeptam ventriculi coctionem mox destituat , cibum quando excitantur, pcrventrem fluctuare sacit. Bilis etiam, quae eo tempore foras moueri solet, hoc somno intro reuocatur: ubi collecta, febrim excitare poterit, vel in melancolicum excoqui succum. Denique contrarios ab hoc somno succorum motu, causari necesse est; ex luce nimirum foras eos euocante, & somno eosdem intro prouocante. Si quis tamen ut multi Italorum meridia; i omnino at sueuerit, quia ab assuetis parua vel nulla ut pascfo ; consuetudini suae aliquid tribuat, sedens in sede erectus, non autem in lecto cubans, dormitet potius, quam dormiat. Sub vesperam ante caenam multi aquam denuo. sed dimidiata tantum quantitate, si ad malitu nam conferas, bibendam dicunt. Ego paucis antecae oanam Pothtionem prosuisse vidi. Itaque nisi quis stomacho sit validissimo, parum vel nihil, nisi forte sitis

leuandae causa, ante coenam bibendum censeo.

A caepa leuiter ambulandum, aut iocis lusuique

ri et indub

119쪽

indulgendum, dum somni hora instet Spadini l

fontis potores, in prato ambulationi aut choritis vacant, vel scipionibus quibus ad sontem ituti nituntur, ad palum se exercent. Hic duo mihi prius non obseruata, serio mouendi sunt hydro. potae nostri: primum, ut sub octauam horam nondum primis intendentjbus se tenebris , noti. dum aura nocturna aerem afflante. qua plurimos laedi& catharris affici vidi, diuersorium suum repetant. Alterum ne nuda in himio, tripudia spectantes sedeant. Monueiat Galenus lo. deloc. assi subfinem, solere interdum resoluit edisinusculum iis, qui super lapidem si igidum sedi

sent, aut in aqua frigida supra modum vetiati essent. Hanc autem resolutionem sequitur inquit inuoluntaria excrementorum deiectio. Haec G1-lenus; quem sane si puellae quaedam Illustres audissent non ea passae fuissent,quae ipsas in vitae desperationem adigerent. Ingenue fateor me annis superioribus a quibusdam sub mediam noctem accitum quae sessione illa pratenti dysenteriam, tantum non lethalem, tenesmumque molestissimum incurrerant. His euo poli s habarbati in aqua plantaginis infusionem, cum xyr derosis siccis,& inyrtillorum exhibitum; sotu gallopseos di verbasci, sanitatem breui cum Deo restituusapiant aliae alijque harum exemplo, & si pului naribus aut sedilibus uti nolentia saltem pluribus& fultis vestibus podici suo consulant (supra di ciae enim puellae, una, eaque tenuissima syndone

nates

120쪽

nates vel velabant, vel quod detestatur sapiens amatoribus suis mirandas praebebant:) aut quoil malim, vel in horto non sedeant aut pallium anteambulonis, caculaeue sagum ubi substernant. sevis es quadam in Spa prvoni solita obiter soluuntur. CAP. XLOVaeritur primo, cur foeces has aquas bibentibus omnibus omnino, exceptis paucissi- mk, nigrescant. Constat ab assumptis & urinam,& aluinas sordes colorari: sumpta croco, aUt rha-

barbaro, flavescunt; A Sena virescunt; apomqGranatorum, aut eius syrupo nigrescunt, imo Virgilio, In patris aries iam suaue rubenti Maurice; iam croceo mutat sua vellera luto, Sponte sua O sandix pascentes induit agnos. Q nod vel ex illo, vel ex Plinii lib. 3I. cap. a. deccripsit Solinus cap. 3s. Varronem huius dicti autorem citans. In Spa plerique nigroris causam adscribunt vitriolo. delusi furte, quia vitriolum atramentum sutorium vulgo audit. Caeterum a vitriolo nihil nigrescere hinc patet, quod oleum vel spiritus calchanti aquae iniectus, de potus, nec urinam nec faeces bibentis vlla nigredine tin- sit. Imo quod cum istae, ut sunt miri miriones,