De collegiis et sodaliciis Romanorum

11쪽

2 . tum investigemus, proponenda nobis fiunt generaliora quaedam de necessitudine illa, quam maximam inter sodales

intercessisse Constat.

Paul. Dia c. p. I 40 Lind. p. 296 Milli.) Sodales dicti

quod una sederent et essent vel quod ex suo datis vesci soliti sint vel quod inter se invicem suaderent quod utile esset.

unde facile suppletur Festi locus p. 24l Lind. 297 Mitti.)

Sodalis quidam dictos esse putant quod una sederEnte8sentque; alii quod ex suo datis vesci soliti essent; alii quod inter se invicem suaderent quod utile ess t. Iidem quod coeunt crebro, congre l. congerae) ' vocabantur a Graeco vocabulo quod est γέήρα. Ex his variis definitionibus magis quam derivationibus β, quae ad arctissimam vitae Coniunctionem Omnes spe tant, maxime memorabilis est secunda, quae a Graecorum συσσιτίοις videtur petita. Aristo t. de rep. li, p. 49 Bekk. ου καλως δ'-περι τα συσ-σιr ια τα καλουμιενα φιδίτια νενομοθετηται apud Lacedaemonios) τω καταστησαντι πρωτον' εδει γαρ απο κοινου μαλλον εἶναι τηνν συνοδον καθαπερ ἐν Κρητy' παρα δε τοῖς A.ακωσιν εκαστον δεῖ φερειν και σφοθρα πενητων ἐνίων οντων καὶ τουτο το αναλωαα ου δυναμένων δαπαναν. Quas concenationes cum apud ceteros Graecos usitatas 'tum commemoratas in lege Solonis, unde Gaius hanc Xlltabb. Iegem tractam esse auctor est, apud Latinos quoque olim in usu fuisse non sine ratione suspiceris, cum Praesertim Aristoteles primam earum institutionem ad Italiam

Lucii. ap. Fest. v. Tapullam legem rident concerae l. congerae) opimi. Varr. Vll, 55. ' Verbi origo incerta est; mihi magis quam Doderlini opinio,

qui a sociando corruptum esse putat, placet eomparare Verba Suavis, ῆδος. CL Undem. ad Fest. l. c.' CL Arist. li, p. 53.

12쪽

quae ei dicitur reserat 7. Fatendum tamen est huius rei testimonia nos plane deficere; nam sodales qui commemo- Tantur, non cenas ordinarias communes habent, sed epulatantum et serias solemnes ', glossae vero unius grammatici nimis incerta auctoritas est ad hanc rem adstruendam. Hac vitae coniunctione effectum est, ut sodales inter Decessarios numerarentur et cum cognatis copularentur. Q. Cic. de P. C. c. 5: hamici ex causa honestiore, eo

gnationis aut amnii a iis aut sodalitatis aut alicuius necessitudinis Cic. Brut. 45, l66: homo nobilis .cognatione, sodalitate, collegio.' Cic. pro Sull. 2, 7: .nonne sodales, non collegae, non veteres amici - desuerunt ' Eosdem paullo ante necessarios dixit. Auci. ad Herenn. I, 5, 13: hospitium, sodalitatem, an

sinitatem.

L. Servilia it. mox indicandis. Maior etiam dignitas sodalitati tribuitur. Cic. de orat. li, 49, 200. is me pro meo sodali, qui mihi in liberum loco more maiorum esse deberet, decernere'. ' Cf. 47, 197. Cf. etiam Cic. in Verr. L. I, c. 37, ubi de hosficiis tutelae, sodalitatis, familiaritatisque' sermo est, praeterea Lentul. in Cic. cpp. ad lam. XII, Id, 4. Cic. de

Ib. L. Vil. p. 196. ' Hanc ob causam sodales etiam a Graecis non σισσιτοι Bppellantur, sed λασωται Dio Cass. LVI, 46. LVlli, I 2. coli. Ioseph. antiqv. XIV, 10, 8.) qui et ipsi nominantur in lege Solonis apud Gaium . CL IIermann griech. Siaalsalterth. S 99 not. 10.' Est ex oratione M. Antonii oratoris pro C. Iunio Norbano. Videndum tamen, ne hic locus aIiter explicandus sit: de quaestura scilicet, qua Norbanus Antonium praetorem sortitus ercti. ' Quid sibi velit Lydus de mag. I, 50, ignoro. Verba Sunt: -κολλογιον τι του σίσrwα omρ τας πυλας τῆς Πολεως ωκεν

13쪽

Τanta vero fuit sodalitatis religio, ut publicis etiam legibus

sodales prohiberentur, quominus eam laederent. Ita e autum est, ne sodalis in causa publica accusaret sodalem. Cic. pro Cael. lI, 26 cum Herennius contra Coelium sibi in Lupercis sodalem dixisset: hora quaedam, ait, Sodalitas - gErmanorum Lupercorum - ante - instituta quam humanitas atqus leges: si quidem non modo nomina deferunt inter se Sodales, Sed etiam comme-

quod Cicero ad leges provocat, quae sodales inter se nomina deserre vetarent, confirmatur ea quae adhuc superest repetundarum lege, qua rei sodalis suscipere prohibetur patrocinium adversarii: V. 9. I 0 qui - - nomen detulerit si is volet sibi patronos in eam rem dari, Praetor - - - Patronos dato, dum ne quem eorum det g c. d. m. cui is cuius nomen deferatur gener socer vitricus privignusus sit quire et Sobrinus Sit propiusve eum ea cognatione

attingat quive ei sodalis sit quive in eodem collegio sit λ2.

καὶ τα τείχη, ιδστε τῆς χρείας καλουσης επεριυς ευρι OUένους συντρέχειν' Ovros μεν ο Παυλος l. 1 D. de oss. praes. Vig. I, l5, ubi nunc legitur familia publica non eollegium . ' Orι σε ἀλ θὴς ὁ λογος ἐστι καὶ νυν τοιουτου τινος αεὶ cod. απεύ) συμβαίνοντος ανα την πολιν οι τυχον ἐπικα*ως ἐξ αυτ υν ευρισκομενοι βοωνrες τῆ πατρίν 'Pcoμαίων φωνῆr omnes collegiati cod. omnis collieiatas) οἷον εἰπεῖν παντες ἔτοροι συνδραμε τε. Id video non de collegiis in universum, sed de uno illo incendiis arcendis instituto haec accipienda esse. CL pro 'Iur. 27, 56 is accusat Ser. Sulpicius sodalis stii L. Pinarii Nattae, qui Murenae privignus erat: Drumann Gesch. Roms IV, 193 not. 5I , euius ingenia paterni omnes necessarii munitiores esse debebant.' Id ipsum igitur nisi vetitum tamen invisum erat nomen alicuius deserri ab eo, qui filium eius sodalem haberet, cum propter filium patrem eius patrisque necessarios tueri deberet. ' Quaenam collegia sint, quae hic et aliquoties apud Ciceronem vide supra) ita eoniunguntur cum sodalitatibus, ut ab iis tamen distinguantur, minus recte perspexit Κlenetius h. l. explicans de colle-

14쪽

unde recte idem de nomine deserundo obtinuisse dicetur, etsi tacentibus legis reliquiis. Praeterea in eadem lege scriptum est iudicem edi

non posse, qui ei qui petet sodalis sit v. 22), ut idem

v. 20 cautum esse de sodali eius unde petetur Sponte sequatur. Naec fuerunt quae praemittenda duxi, antequam explicarem qua ratione ea collegia ad templa applicarentur. Ordiamur hic a loco Ciceronis in Catone maiore δ, conviviorum Et rerum sacrarum nexum, in quo haec collegia tota sunt, optime demonstraturo. Narrat Cato semper se esse delectatum epulis et iuvenem et in ipsa etiam senectute.. Primum, inquit, habui 3emper sodales. Sodalitates autem

me quaestore conStitutact Sunt sacris Idaeis magnae matris acceptis. Epulabar igitur cum Rodalibus, Omnino modice, sed erat quidam fervor aetatis, qua progredients omnia sunt indies mitiora.' Fuerunt qui sodalitatum constitutionem quam Cicero hic commemorat, ita acciperent, quasi antea nullae fuissent, ita Fabrottus 3'. Sed non erit, opinor, qui negabit complura sodalicia dudum ante seculum Vl esse constituta - ita sodales Titii a Romulo retinendis Sabinorum sacris lecti dicuntur λβ - neque opus est ad disserentiam aliquam inter scriptores contagere. Nihil obstat, quominus verba illa non de prima sodalitatum institutione accipiamus, sedgiis magistratuum; non potuit enim quisquam reo esse collega in magistratu, cum nullus magistratus reus ex h. l. fieri potuisse videatur lex Servii. cap. 3.) Neque de collegiis opificum, quae et ipsa sodalitatibus sacrorum causa institutis opponuntur, haec explicari possunt, eum de honestioribus semper sermo sit. Sane iidem fere collegae illi fuerunt ac sodales, cum postea v. 22 soli sodales nominentur; itaque equidem retulerim ad collegia pontificum, augurum, XVirum S. F., VlI virum epulonum, quae sodalitatum nomine rarius uppellantur, Aolemniter vero dicuntur collegia. Vide C. Laelii orationis de eotlegii reliquias apud Meyerum or. Rom. D. P. 97.

15쪽

de novis collegiis additis propter culium mugilue matris, quam solemni carmine in Urbem receperunt Bnno P. U. C. quingentesimo quinquagesimo prid. Idus Apr. λ', cum Cato annos natus XXX quaestura sungeretur 7. Sed etsi minime de prima sodalitatum institutione hoc loco Cicero verba fecit, tamen tenemus luculentum exemplum eius rei, quod novus cultus inter alios ritus etiam suos sodales sagitabat, cui ex ingenti copia huius -eemodi locorum alios quosdam addere ex re videtur. De templo Mercurii dedicato Id. Maiis a CCLlX: Liv. ll, 27 certamen consulibus inciderat uter dedicaret Mercurii aedem. Senatus a se rem ad populum reiecit: utri eorum dedicatio iussu populi data esset, eum

- mercatorum Collegium instituere. -

Fest. epit. v. Maiis idibus mercatorum dies sestus est quod eo die Mercurii aedes esset dedicata. Cf. Ovid. Fast. V, 669. Cic. ad qu. sr. ll, 5 coli. Dirysen uber den gust. der jurist. Per s. nach rom. R. civit.

Imperatorum in deorum numerum relatorum Sodales nunquam omittuntur in enumerandis honoribus consecrationem

Consecutis.

Capitol. Anton. Plus c. 13: meruit et flaminem et circenses et templum et sodales Antoninianos. CL Ant. Philos. c. 7. Spart. Πadr. c. 27. Τemplum ei pro sepulcro apud Puteolos constituit - et famines et sodales et multa alia quae ad honorem quasi numinis Pertinerent. Capitol. Ant. Philo s. c. 15: I antae sanctitatis fuit Marcus ut L. Verum) mortuum - Divum appella erit

δ' Liv. XXIX, 14. Postea l. XXXVI, 36 eandem rem prReee- dento anno factam esse narrat, quod parum differt, quum eοSS. EO tempore magistratum inirent id. Mart. Liv. XXVII, 7. y Cic. Cato m. 4, IO. Fischerus Zeittaselli qui eum anno DXLV quaestorem facit, salsa lectione deceptus est, quam Pighiusam emendavit. V. Ottonem ad h. l. et ipsum Fischerum ad a. DL.

16쪽

sacrisque eum plurimis honoraverit, flaminem et Antoninianos sodales et omnes honores qui divis debentur eidem dedicaverit.

Capitol. Pertin. c. i5. Marciani sodales qui D. Maret sacra curabant Helviani sunt dicti propter Helvium

Pertinacem. cf. Spart. SeV. C. 7.

Lamprid. Alex. Sev. c. 63: senatus eum in Divos retulit - dati sunt et sodales qui Alexandrini appellati sunt. Observandum est etiam, non unum solum collegium fuisse unius dei, sed complura, id quod supra vidimus in sodalitatibus magnae matris, videbimus in Augusti. Haec tamen ressa cillimam explicationem habet; apud veteres enim quot templi tui dii esse credebantur, quod et aliunde notum est ' et infra ubi de natalibus deorum sermo erit confirmabitur. Rectissime igitur collegia haec templorum potius quam deorum

dicuntur in Digestis: l. 38 β 6 D. de leg. ill verba sunt testamenti cuiusdam):Λ te, Petroni, peto uti ea duo millia solidorum reddas collegio cuiusdam templi. - Cf. l. 20 9 1 D. de ann.

Quod supra saeiuros nos recepimus, ut Deum a Romanis cum per staminem, tum per sodales suos esse cultum demonstraremus, iam videtur persectum esse. Quod enim iis tantum diis qui novi reciperentur sodales attributos esse ostendimus, non ita intelligendum est, quasi desuissent diis ab origine cultis, quorum Rodalitates com plures infra commemorabuntur, sed optimum documentum id nobis esse visum moris non in singulis quibusdam sacris Sed in tota re sacra Romanorum obtinentis. - Jam cum

ratio huius disputationis requirere videretur, ut quid proprium esset sodalium in sacris faciendis explicaretur, Cou-8ulto tamen rem praetermisimus aut facilem nimis aut dissi- η Ulp. XXII, 6.

17쪽

cillimain futuram. Sodalium enim institutionem eo referendam esse ut hostiae per famine m in Dei honorem mactatae carnibus sinuit cum eo vescerentur nemo est quin videat; cui comessationi precationes Solemnes, libationes, carmina, tripudia aliaque sacra intercessisse probabile est. Sed non minus perspicuum est ectrum rerum solemnium alias semper in aliis sacris obtinuisse, ut universe de caerimoniis illis nihil fere amplius proserri possit quam quae

prolata sunt. Singularum vero religionum expositionem nemo erit, quin ab hac scriptione alienam esse dicat, ut taceam de harum rerum quae nobis superest notitia admodum exigua. Unius tantum sodalitatis plena et accurata

ad nos pervenit, fratrum Arvalium, quorum acta in lapidibus servata doctissime et ingeniosissime exposuit Marinius. Quod si eum adire tibi placebit, non sine fruetu cognosces

curiosam illam rerum sacrarum et epularum confusionem

magis dixerim quam coniunctionem y. - Sed tamen ut hane lacunam quadam modo Suppleamus, propositum nobis est investigare qua ratione sodalitates deorum ad gentes pertinuerint, quam rem nemo quod sciam adhuc tractavit, non indignam tamen quae diligentius perlustraretur. Neis quidem qui singulari doctrina et sollerti acumine rem sacram Romanorum illustravit, RiauSenius quanquam culium gentilicium saepe attigit, tamen cum in naturam deorum inquireret magis quam in caerimonias, haec exegit, quae a nobis ita tractabuntur ut convenit prosectis a castrisICtorum, ita inquam ut externa magis omnibusque fasta adeamus, penetralia vero ingredi religio sit.

Fest. p. 253 Mitu. v. Popularia sacra sunt ut ait Labeo

quae Omnes cives faciunt nec certis familiis attributa sunt: Fornacalia, Parilia, Laralia, porca Praecidanea. Popularia sacra a publicis disserunt, ut actIo popularis a causa publica. Popularia sunt, quae vulgo ab omnibus cele-

Paucis rem complexus est in praelatione p. XXlli sq.

18쪽

hrantur, uti Compitalibus ' sacrificatur ubi viae competunt β; uti Fornacalibus signatur certa curia quaeque nota :Stultaque pars populi quae sit sua curia nescit

Ita etiam Parilibus ipsos pastore η ove 8 lustrasse, epulas paravisse Deamque Palen precatos esse notum est β. Ροrca vero praecidanea erat hostia, quam Cereri ante immolabant

quam novam messe In facerent β.

Longe aliam quidem interpretationem proposuit Sa-vignFus 7, qui popularia sacra eo nomine tantum a publicis disserre auctor est, quod pro populo universo fiant, non pro singulis partibus eius, curiis puta vel gentibus. Sed ut hoc ei demus, sacra pro curiis et gentibus oblata publicis esse adnumeranda squod infra demum reselletur): qua ratione, quaero, Fornacalia et Laralia, quae pro curiis compitisve facta esse constat, in popularibus sacris collocantur Res aliter se habet. Sacra publica sunt sacra pro populo, ' opposita sacris pro singulis hominibus coinmuni-husve consiliis, popularia Sacra per populum facta, opposita sacris quae familiaribus sacerdotiis attributa sunt. Praeterea haec partitio ad sola publica sacra pertinet; nam Popularia sacra cum ab omnibus fiant quodammodo etiam pro populo Osseruntur, sacra autem familiis attributa nousunt gentilicia, sed ea, quae populus familiis attribuit.

Haec Laralibus significari Scaliger vidit.. Varr. VI, 25. Ovid. Fast. II, 527. Ib. IV, 717.' Fest. p. 20 l. Paul. Diac p. 119 Lind. v. praecidaneam porcam, inprimis Cato de r. r. c. t 34. Alii contra ab iis porcam oblatam esse dicunt, qui mortuo iusta non fecissent quibus porca eontracta esset itidem omnibus annis ante fruges novas seri coeptas. Paul. Diac. p. 22. Gell. IV, 6. al. apud Lindem. ad Fest. p. 58 l. 7 Zischr. Il, p. 385 n. 36. Eum sequitur Dirksen I. c. p. 8.

19쪽

Hanc vocabuli attribuendi vim optime intellexit Dir genius v. Hoc igitur dixit Labeo : sacra publica aut a populo ipso facta esse aut a familiis certis, quibus singula essent attributct. Antequam de hac re exponamus, verbo monendum est, Labeonem neque locutum esse de sacris quae per magistratus serent quaeque quasi appendiculae imperii aut officii alicuius essent neque de universa rerum Rcrarum cura, quae magnis illis collegiis, pontificum, XVvirum S. F., Vllvirum epulonum permissa erat, sed de propriis tantum singulorum Deorum sacerdotiis. De iis quid statuendum sit iam videamus cum addiderimus glossam Servii ad Virg. Aen. XI, 768: olimque εacerdos aut quia vetus

sacerdos aut euius etiam maiores sacerdotes fuissent, quibus apud veteres in sacra quoque fluccedebatur. quae de sacris privatis accipienda non est, cum de publico

Cybelae sacerdotio Virgilius loquatur ; denique exempla aliquot publici sacerdotii genti alicui hereditario iure

De cultu Solis: Paul. Dia c. p. 20 Lind. v. Aureliam familiam ex Sabinis oriundam a Sole dictam putant, quod ei publice a

populo Romano datus sit locus in quo sacra faceret Soli. Ρublicum sacrificium fuisse recte colligitur, eum in agro publico fieret. De cultu Minervae et Serv. ad Aen. ll, I 66. Palladium cum Diomedes Troianis restituere iussus Aeneae transeunti per Calabriam redditurus esset, ille Aeneas elato capite sacrificans cum revertisset λ', Nautes quidam accepit simulacrum. Unde Minervae sacra non Iulia gens habu It sed Nautiorum. - Ιd. ad Aen. V, 704. Nautiorum familia' L. c. p. 9 n. 15 B. ' V. ad Aen. lli, 407. Aeneam invenit sacriscantem qui - sacrifieii ordinem non rupit.

20쪽

Minervae sacra retinebat, quod etiam Varro docet in libris quos de familiis Troianis scripsit x . Nautii igitur Minervae sacerdotes erant publici; pro populo enim rem divinam eos secisse ipsa Palladit natura docet, quanquam cum id a virginibus Vestalibus servaretur nullique viro aspicere fas esset, quo modo ad Nautios Ea sacra pertineant non liquet λη. Nisi Palladium in aedibus Vestae a Nautiorum simulacro ita distinguas, ut illud Ro-lnanum, hoc Albanum fuerit; erat enim Nautiorum gens Albana. Ut enim et Romani et Albani ab Aenea urbem suam conditam ferunt, ita utrique Palladium videntur habuisse a Diomede ; unde fortasse explicatur duplex sabula de recepto Palladio, quarum altera Nautem pro Aenea inseri, altera Romana scilicet) Aeneam solum agnoscit λβ. Quod qui probat, ei Romae sacra Minervae Nautiae, quae Albae publica fuerunt, privatorum locum obtinuisseeoniicere licet λε. Sed incerta relinquamus; hoc addimus, lulia in gentem Apollinis sacra habuisse pro Minervae. Serv. ad Aen. X, 3I6. Caesarum familia sacra retinebat Apollinis λβ quae et ipsa publica videntur suisse. Hercules denique tum etiam eum a Potitiis et Pinariis colebatur familiari sacerdotis δ', publicus Deus erat: Fest. s. v. Potitium et Pinarium p. 207 Lind. 7. quae familia et posteri eius non desuerunt decumantibus usque ad Ap. Claudium censorem qui L milia

η Κlausen l. c. p. 698-7ol. yy Dion. I, 69. Κlausen l. c. p. IIII. Sane arcana illa religio Palladii Romani a Nautiis aliena erat, unde et lam Festus v. Nautio-rimi familia p. IIS Lind. simulacrum aeneum Nnutiorum commemorat, eum Palladium quid esset omnes ignorarent.

Arnoh. ill, 38. Κlausen l. e. p. 1102 sq. De Venere Albana Iuliis culta idem p. 729. ' Liv. IX, 29. cf. solamne familiae ministerium Liv. I, 9. yy Cf. v. Putitium p. 200. Cic. pro domo 52, 133.