장음표시 사용
31쪽
1 v. Horum omnium rationes inquiruntur. CAP. VLT. De Vsu me
ro , de aliis rebuS me tallicis. EXS1. Omnium fere circa metalla operationum, ut dissolutionis, praecipitationis, es c.
ii. Defloribus, regulo, et vitro antimonii, atque eo
III. Variae mineralium praeparationes, atque Uus describuntur, ubi qua arte metallorum e sentiae, olea, Citriola educi queant ,paucis exponimus.1 v. Remedia ex hydrarum, antimonio, ac metallis deprompta multis oppugnantur rationibus.
v. suid de usu metallorum nobis videatur paucis ape
33쪽
De mixtis imperfectis, vel Meteoris in universium; ta de communi eorum materia
I, J a sim ia 'guntur taueteora tibi de halitus vapore,fumo, F exhalatione. ir Va deI I I. Exigne iubi re
THEOPHILUS, SIMPLICIVS, MENANDER, me, optime Simplici, hesternamlptatatIO Commovit; ac sani incipio Aristoteli aliquantulum dissidere. Is meo qui-
n Jra icio, Philosophorum omnium est princeps; sed ut omnia quae ab ipso P p unt, defendamus, nulla necessitate commUr. LA
34쪽
sos tamen odi pessime , qui longa tollunt supercilia , praecaeteris multum sapere arbitrantur , si a summo Philos opho, qua bene, qua male distentiant. QViodsi eos judices adhibea natas , Virtam prope divinum e choro Philosophorum brevi sus tulerint . QVnnetiam, si Deo placet, Aristoteli Cartessium , vel quosdam alios minutiores Philosophos anteferre non erube
M E N. Audire sane velim, quid sit cur Cartesium nostrUmoderis; vel certe minus probes ; quem unum arbitror vera re
rum omnium principia sic exposuisse, ut illius Philosophia ex
ipsius naturae fontibus hausta videatur. TH. Multa sane probanda in Cartesio , multa etiam admiranda sunt: neque omnino velim eum e manibus adolescentium excutere: sed potioribus praeferri non sino. chaod illius principia attinet; pleraque mihi videntur commentitia; multa a veteribus deprompta: si quae in iis voluit corrigere, deteriora fecit. Formas SI qualitates exterminat, ut motUi , figurae, dc magnitudini omnia referat accepta. DemocritUm, & Epicurum fere sequitur, atque cum iis etiam labitUr. Nam ut praeclare Tullius, cum in rerum natura duo quaerenda sint, unumqUor materia sit, ex qua res qUaeque essiciatUr; alterum quae vis
sit, quae quidque essiciat; isti Philosophi de materia disserunt
quidem: vim causam essiciendi, necnon ec formas omnes relinqUUnt. M E N. Recte, an secus formas Ac qualitates expunxerit Cartesius, erit alias proprius disserendi locus. Id unum in praesentia Contendo , aptissime cum rerum materiam exposuisse. Quid . enim natUrae magis consentaneum, quam totum hoc uniVersum ex tribus Componi elementis. Tria quippe cum sint corpor om'iss rum genera, totidem quoque esse prima rerum elimenta, non ' abhorret a verisimili. Corpora quae sunt lucida , ex materi dii b-tilissima, quae omnis motus, caloris Si lucis fons existit, prodiere. Quae vero sunt summe perspicua,ut aer,vel caeliam ipsium,eX particulis constant paululum crassioribus, & rotundis : hi caelestes globuli, ab ignita primi elementi substantia continenter agitantur, ac secundum essiciunt elementum. Corpora de-Mique densitora, ut terra , dc planetae omnes, ex partibus longc
35쪽
crassioribus compinguntur Caelestis substantia , tum primi,
tum secundi elementi, omnium corporum poros subit, in iis motum procreat 3c calorem. Ex his itaque principiis , quae mixta dicuntiar corpora coaluere; sive ea sint perfecta, sive ina perfecta. De imperfectioribus dicam primum in universum,tum de singulis quoad utile videbitur. Mixtum voco imperfectum , vel in quo ex elementis VnIam praevalet, vel CUjUs principia ma- se conserta & colligata separari facile possunt. Sic quae dicimus elementa, terra qUam incolimus, flamma, seu fumus ac census, aqua etiam , Vel acr ex hoc genere censentur: sed usus obtinuit, ut inter rerum primordia numerentur. De his jam alias copiose disseruimus Iahanc ea tantum mixta perseqUar, qUat vulgo Meteora dicuntur, quod pleraque in sublimi appareant: nisi forte tibi aliter videatur, mi Simplici, perpetua oratione uti malim, quam illis interrogatiuncUlis, quae pUngiant magis quana persta ad Cant. Si M p. Tuo id quidem arbitratu : atque ut via & ratione procedat disputatio , primum de iis quae in terra gignuntur, tum de aqueis, aereis, ignitis impressionibus ex ordine a
Mi N. Placet iste dicendorum ordo: sed prius tamen quaesit communis velut materies,CX qtaa Meteora prodeunt, intuCndum puto. Mixta quae stant omnia ex vaporibus coalescere, tam certum est: quam quod maxime ; miscibilia enim uniri ne queunt, nisi ante in miniatissimas partes comminuantur; quod fieri non potesst, nisi calor partes illas exagitet, atque in vapores resolvat. Vaporis hic nomine tamqUam communis generis abutimur. Nec me fugit Vapores proprie ex aqUa, exhalationes e terra, vel succis terrestribus attolli. Hinc vaporis particulae sunt longae Sc lubricae, ac facillimi e corporibus separantur; non item fumi S exhalationes, quetrum par res ramosae,& Ir- regulares , vi caloris aegrius attollunt Ur : qi ae igitur ex aqua prodeunt, vapores; quae ex terra, & succis oleaginosas, fumos: quae demum ex succis acrioribus exhalantur, spiritias appelle mus. Spirituum particulae instar cuspidum acta iantur. Oleacti nos ae sunt molliores; sed aliae aliis magis implicantur , quam aqueae. Hinc plus nocet Valetudini cAhalatio , quam Vapor;
36쪽
quod illa particulis terrestribus, & acrioribus abundet. Sed quid illos excitat tum vapores, tum halitus, nisi calor ipse, seu materia subtilissima , semper mobilis, ac quietis impatiens,
quae angustissimos complet Corportam meatus, ac partes facile separabiles, huc At illuc movet, atque in orbem agite Hinc majorem exigunt locum, quod motu suo alias partic Ulas extrudant: quemadmodum funis baculo alligatus, ubi rotatur,' iis, His , itidem spati Um pos Ulat. Quocirca licet mente concipe bysumum re aquae particulas, alias aliis prius incumbentes, atque instares' ad Fr, anguillarum repentes, quae cum subtilis materiae, vel caloris impetu agitantur , tum in aere volitant, ac gyris suis magna occupant loca. Neque idcirco sursum efferuntur , quod linta et C leviores, vel quod a Sole attrahantur, ut visum est: Scali-ro: vis enim illa attractrix fictilia est, nec potest: explicari: d quod vaporibus non alius pateat liberior locus. Nam ut enula longe gravior, motu pedum in altum evehitur; sic su-dimem acrem crassi vapores perrumpunt, quos radii Solis diu
errae mari incumbentes indesimenter attollunt. Atque ut nagna equitum turma nubem pulveris excitat altiorem I ita
radii solares undique in totum hemisphaerium, Ss die toto vibrati , sola percussionis vi, halitus in sublime agunt. Ques mi nus mirum sit, si quandoque in fundo vasis , ubi pluvia vel nix
subsederit, terrae ipsius crassiores particulae appareant. Nec dubium est, quin aestate major vaporum, atque exhalationum copia exsurgat, cum paludes, lacus exsiccari hoc tempore videamus: sed quod fortius agitentur, sub aspectum non cadunt; nullamque luminis motui objiciunt moram. Simili prorsus ratione halitus ille quem expiramus, quique nihil est qUam vapor, cordis fuligine permistus, restate non videtur, qUod praecal Ore rarior sit; hieme vero instar nebulae densatur, ac frigore concrescit. Nullum porro esse corpus, quod halitus quosdam occultos non emittat, jam alio loco diximus. IHinc tanta canum sagacitas, qua leporis vestigia sectantur: hinc secretus ille amors pe exoritur, de quo vir eximius Chambraeus, & gratae posteritaris memoria dignus, tractatum edidit adeo elegantem, ut nihil supr Hinc etiam morbi innumerabiles ex halitu venenato propagantur; quod fumus ille quibusdam spiritibus,seu corpusculis
37쪽
mortiferis, tamqUam morborum seminariis inficiatur, quibus tota sanguinis massa facile corrumpitur. Cum e succis mineralibus illi essiantur fumi, majorem edunt stragem. Vnde Venenatus aer e subterraneis locis multus exhalari solet; ut in ac ro Puteolano Avernus lacus fumos emittit sulphureos avibus perniciosos. In eadem fere regione spelunca est angusta, inquam animalia conjecta omni motu, sensu privantur, donec vicinae paludi immers 1 spiritum & vitam recipiant. Prope Baias antrum existit, ex quo halitus adeo fervidus eria mpit, ut ceram liquefaciat. Sic multis in Campaniae locis,ex antris subterraneis fumi sulphurei aut bituminosi exhalantur, vel mortiferi,vel salutares. Mons quidam est in Campania, rituitam VO-cant, in cujus medio spelunca existit in multas divisa partes, quae aerem continet adeo fervidum, ut pro sudatorio usurpetur: nam distillationes pituitosas, podagram, atque alios ejtis dem generis morbos curat. In Vesuvio foveas excavant eidem usui destinatas. Sic lacus, atque antra innumera pestilentes halitus expirant ; multa enim mortifera in terrae profundo latent. Aer ipse qui pigritia Ac aeterna nocte torpescit, graVis haurientibus est. Aura illa serotina, quae magis experientia, qUam ratione percipitur, quid aliud esse potest, quam halitus tenuis, in aquae guttulas modico frigore concretus. AEstate quidem mi Dor est, S longe tardius post Solis occasum delabitur, quam vere, Vel autiam no: qtata aestate major est calor, quam ut iste vapor possit in aquam condensari: hieme autem non satis est caloris, ut vapor subtili exhalatione permistus sursum esseratur. Flante quoque Vento dissipatur; pluvio caelo vix illa aura, uti nec ros decidit. Sub aequinoctia malignior est: nam temperato calore magna Vaporum copia evehitur, maxime in locis
palustribus, ex quibus perniciosi vapores erumpiant; qui cum corpusculis acrioribus abundent, nihil mirum, si facile subeant capitis poros, dentium doloribus, & humorum distillationibus viam aperiant, ac demum fibras cerebri vellicent. Hinc sanguinem nonnumquam e primunt, somnum arcent, captat se xigant. Verum in re apcrta , Ss minime recondira nimi S moror.
Iam Vt ad propositum propius accedam ; quid aliud est terrae motus, quam halitus inclusus, qui calore dilatatus majorem
38쪽
sito motui locum exigit, & sui vasis latera concutit. Quo id
modo accidat, non exctatio ; sive, ut ex Archelao explicat Seneca, ventUS in ConcaVa terrarum delatus, 3c novo superveniente spiritu densatus, omnes angustias dimoveat; Sc Claustra sua conetur effringere: sic enim evenit ut terra spiritu luctante, ae fugam quaerente moveatiar. Sive, ut placet Aristoteli, exhalatio ab infimo edita, in quantum potuit elata, Cum VltCriorem locum in quem exeat, non habet, retro fertur, atqUo
in se revolvitur ; dumque rixa spiritus reciprocantis faciat Ob-shantia: sive interclusus, sive per angus a elisus est, motiam , ac turn ultum ciet. Stratonis sententia magis arridet Agricolae, quod frigidum, S calidum cum una esse non possint, eo frigidum confluit, unde vis calida discessit. Qtuidquid igitur in terrae penetra libus calidi latet, frigori cedens abit in angustum,
magno impetu agitur: quia non patitur utrius Ue natura Concordiam, DCC in uno moram. Fugiens ergo, & omni modo Cupiens excedere, prOXima qUaeque remolitur jactat. Haec sane longe sunt probabiliora, quam quae Anaxagoras, Vel Anaximenes de causis terrae motu tam commenti stant: partes terrae ruere, qUas aut litamor solverit, aut ignis exederit, aut spi--ihi. Ubi 'Vjolcntia eXcusserit. Nam terra humore diluta , vel ni Atti . mitam exsiccata paulatim dissolvitur, nec subito corruit, neque flammae fremitus terrae comitari solent, & raro magni strepi-rias eos ConscqUtantur: tametsi Cum movetur terra , nugitum aliquando audiri non inficior ventis in abdito tumultuantibus. Quod si spiritus nec rimam quidem, per quam effluat invenit, conglobatus ille furit, & huc, atque illo circumagitur. Salpo CVenit, Vt ventus non exiguo tempore e terrae hi ibus erumpat, neque ulla ignis scintilla appareat. Non igitur ignis subterraneus; non collecti torrentium impetus, non rcconditi lacus, terne motum procreant; sed interclusus aer , qui caeca sub terra spatia latus obtinet; quamdiu non impeditur, placide fluit; cum offenditur, & retinetur, insanit, moras smas abrumpit. Non enim, ut pulcre Seneca, ventum tenet Vlla CCmpages: indomita natUrae potentia liber existit. Fremitus qui dem terrae in locis maritimis sunt frequentiores, quod ibi sit uberior Vaporum copia . Nonnumquam prae terrae motu mare
39쪽
latumuit. Fors est ut tum temporis multi halitus e fundo maris erumperent. Postremo, hi motus vere, atque autumno stant crebriores, qUod eo temporC Vaporiam , atque exhalationiam copia sit uberrima, calor irid 'in mod pratias, Qui iis attollendis plane suffinat. Quamquam merito neget Agricola calore Solis tetriae fremitus excitari; nam Sol magis vapores terrae attrahit quam repellat. Hinc metallarii, cum venas metallicas
fundunt, sub ipsis vasis ampliores fossas effodiunt, ne humor
qUem e terra calor ignis attollit, cum metallis permisceatiar, sed indepressiora loca dilabatur: nec demum radii solares ter rae profunda penetrant, ac spiritum terrae visceribus conclusum potius attrahunt, qhiam exasperent. Sed jam sentio me longius esse provectiam. S I M P. Caetera quidem a sentior; id unum vix concessero,
etiam subsidere, valles assUrgetre, novas instatas Cinergere, alias absorberi videamus. Nec concluseas aer tantas strages edere; neque ita coerceri potesst, quin facile prorumpat. Praeterea, quomodo halitus ille terrae concava subii, an fortasse per patentes meatus Quid igitur obstat quominus per eadem spiractata revertatur. An potius in ipsis terrae penetralibus sp ritus Procreatur , cumque nullum habear exitum, neces h esst ut magnas terrae moles disjiciat. Nam ubi erepta est discedendi facultas, dc undique obsistitur, tunc
Circum claustyra Fremit Iam cedo quid istum spiritum resolvit; quae causa illius incendii , nisi ignis subterraneus, ex quo terrae fremittas proficiscit Ur,
non ex aere intercluso, cui tantum non licet ut late fusas provincias concutiat, montes atque urbes integras solo aequet. Hinc nusquam frequentiores sunt terrae motus, quam in lociSquae thermis, vel balneis tepent, ut in Campania &: Sicilia, ubi montes sunt ignivomi. Saepe prius terra tremit quam ignes il-lOS evomat. A quae puteorum ante fremitum terrae, sulphureo halitu inficiuntur: quod spiritus illi motores sulphurei sint, ac nitros. Quare loca maritima his motibus plurimum sunt obes Moxia , quod ibi aqua meatus venas excavare soleat, ac veluv
40쪽
ti cuniculos agere. QDd si crebriores SI apertiores sint mea tus , tum spiritus accensus facile exitum sibi parat. Hinc Delos, quod cavis rupibus imposita sit, non tremit . AEgyptia secon tra, quod nullos habeat patentes meatus, vix quatitur. Addit Fromundus Flandricas insulas, quae Tercerae dicuntur , fere
quotannis tremere; tum qiae vicinus aer vel Uti flagrans apparet , quod ignis sit hujus tremoris causa. Saepe altissime defos-sus latet; unde dc magnas regiones exagitat, qVae eidem CaVCrnae centro telluris propiori, atque adeo arci lori, tamquam ei
dem fornici incumbunt; sive id accidat ob nexum unius terrae cum altera: vel quia halitus sulphureus, per caecos meatus di funditur, instar fulminis discurrit. Quid enim , ut Optime Plinius, aliud est in terra tremor, qu o in HUbe tonitrUUm. Nam mugitum edit huc S: illuc discurrentem; atque in terrae fremitu solet
Sub pedibus mugire solum, s juga celsa moveri.
Quod spiritus terrae motor per aspera cavernarum sese verset: cumque ad dura corpora alliditur, tum sonitum edit, ululatui similiorem quam tonitrui bombo. Iam ignes accensos per venas subterraneas instar aquarum longius serpere, satis verisimile est. Hinc Petrus Gassendus invita Petres Ri i, refert eodem tempore incendium in Semo AEthiopum monte, quo Vestavianum in Campania Circa annum 16M. Contigish; ita ut Vesu vitas cum AEthna, hic cum Syria, quae cum Arabia felice, istae demum cum Semo monte communicet. Sive series quaedam in CUrvatarum rupium canales faciant, sive ipsi ignes in rimas subeuntes, vias sibi aperiant,&canales creent; nam visi sunt montes eruptione ignium creari , ut Puteolanus, qUem modernum vocant, anno is 38. Sic Therasia insula inter Cycladas , circa Senecae tempora cinersit. Nonniam quam terrae motu flumina siccantur, nova succrescunt; quod lapsu terrae, vel meatus obstruantur, vel novi aperiantur. Tempore Ves viani incendii, litus Neapolitanum aliquantisper resiccatum fuit, ut idem Gassendus commemorat, revomente interim monte absorptas hiatibus aquas, sed admista materia combustibili ignescentes. Longior sim, si omnes terrae motuum di strentias, ae effectus velim persequi. Septem illius species Damascenus