장음표시 사용
61쪽
unica demonstratione evincam. Aqua vaso Contenta ipso vase una move ir, nisi forte vel motus vasis repCnte
sistatiir, vel subito acceleretur; hocque principii loco supponitis. Sed motus terrae est aequabilis: ergo nihil est causae cur mare singulis diebus bis fluat & recurrat. Audio equidem Galilaeum, qui magnopere contendit, terram duplici motu diurno , SI annuo cieri, qUi quidem motus cum in easdem conlpirant partes, Velociorem; cum in oppositas partes DitUDtUI, mo tum CX utroque compositum reddunt tardiorem. Optime quidem. Verum in iisdem prorsus punctis, atque eadem penitus in Ora aestus maris recurrere oportet, cum certa sint 3c fixa loca, in quibus telluris motus velocior contingit, vel tardior. Neque a Lunae motu aestus reciproci suspenduntur : non enim Liana terrae motum vel accelerat, vel remoratur. At Cartesitas Galilaeo quasi in subsidium venit: placet illi interjectum aera a Corpore lunari comprimi; Oceanum vero ab aere attolli existimat. Sed cur ab ipso Sole, atque aliis sideribus maria non utique premuntur Cum in eodem hemisphaerio totus simul Oceanus exaestuet, profectu motus ille a corporis trinaris com Pressione non proficiscitur. An forte Luna simul tam vastam aeris molem sic urget, ut subjecta maria attollat Non equidem inficior, aes tam maris vix explicari posse citra aliquem telluris motum; non enim aqua naturaliter fluit, nisi vas, in quo continetur, huc atque illuc agitetur; nequihunc motum efficit Luna: quo enim modo, quibus machinis illum perficiat 3 an forte ad vim magneticam , de OccUltam, tamquam ad ignorantiae aram confugiemus 3 Cur Luna sub horiZonte delitescens mare attollit quare aestuum periodus Is . diebus absolvitur: neque ut vulgo credunt,aestus in pleniluniis, vel interluniis sunt maximi, sed die tertio a novilunio maximi contingunt, qui usque ad decimum cum semisse diem, sensim minutantur; hinc usque ad i S. crescunt; ac rursus usque ad 2 s. Cum semisse detumescunt: hinc demum usque ad tertium proXin T Lunae augentur. Non igitur aestuum periodus Ctarn reVOlUtione Lunae consentit: cum haec diebus a v. vel circiter; lla Is .ad summum diebus pet ficiatur. circa,cum rem Omne ad ip ius xationi, trutinam exigo multum in CaesarisArponsiti opinionem
62쪽
propendeo, aestum maris a motu quodam insensibili terrestris globi proficisci. Motus quippe Oceani, si quis alius, est: maxime naturalis, Cum sit constans, SI aequabilis : aqua vero naturaliter non fluit nisi per declivia. Necesse igitur est ut terra sorsum deorsum ve moveatur, ut aqua fluere ac relabi pos sit. Id vero luculentius est explicandum. sit mundi centrum A, in quo medium terrae Constituamus. Globus ex terra aqua compactus erit circulus G H G. quod si terrae centrum ibi prorsiis staret immobile, nil ut foret causae cur Oceanus G H G, qui terram cingit, moveretur: cum delabi non possit, nisi ut medium mundi vicinius petat. Cen trum itaque terrae hinc inde fertur in L , vel R, seti a Septentrione in Austrum vicissim. Cum fuerit in puncto L constitutum , circulus G M G, seu telluris globus partes quasdam altiores, vel a centro mundi remotiores; alias quoque depres siores obtinebit. Igitur aqua quae decliviora quaerit, per G MI in punctum M delabetur , & vicissim, ubi terrae centrum pun-
63쪽
b LIB. I. CAP VT H. ctum R occupabit, aqua refluet a puncto S per G dc b
centro terrae in L exi cente , altitudo maris in his regionibus minuetur longitudine H N, tantumdem in altero hemi sphaerio intumescit, nimirum recta S F. Mirum sane quam pulcre haec hypothesis cum experientia ipsa consentIat. Primum enim , longo obser vationum usu compertum ess eadem prorsus hora, in eodem hemisphaerio aquam mari SIntumescere. Centro quippe telluris ad R translato, a qUae In nostro hemisphaerio attolluntur, ac simul vltra aequatorem mIDUUntUr. 1. IEst Us sunt maximi circa v triamqUe polum. Sic maximus aestus erit N H , cum AN sit omnium rectariam maxima, Vt A M minima. 3. Prope aequatorem G I nulitas tere aestus contingit. Quocumque enim terrae centriam tran Si eratUr, puncta G & I a medio mundi A aequis distant intervallis. Vnde mare ibi numquam altius attollitur, vel humilius deprimitur; nullus adeo ibi fluxus aut refluxus. Imo eadem proportlODe aestas minuuntur, quo aequatori loca sunt viciniora. Vnotad Garumnae ostium ubi polus s. gradibus elevatur , alit smaximus O P est fere tertia parte minoia quam stat, utroqUe Polo. Cumque o P sit ferme ro . pedum , necesse est lineam N FI esse circiter so . pedum. Adeo ut non ampliUS qUam SQ. pedibus centrum terrae a puncto A , hinc atque inde, sursum vel deorsum libretur. Haec vero libratio I r. horis absolvitvi. Nam senis horis ab L in R, (tumque aestus contingit) senis itidem horis ab R in L redit, dc tum aqua relabitur. Nec mihi illud est miraculo terram a Septentrione in Austrum librari; cum hoc habeat cum omnibus sideribus commiane, qUae hoc celerius suas librationes perficiunt, quo terrae sunt propiora. Nam minus spatii habent decurrendum. Cum vero senis horis
cestus omnes conficiantur: eodem prorsias tempore recUrrerent,
nisi terrae centrum tr. minutis in unoquoque sitae librationis term ino commoraretur: idque unoquoque die quater Contingit: unde aestus 8. minutis singulis diebus tardius recurrit. Tantumdem Luna motu diurno impendit Sc : unius horae serius ad meridianum regreditur. Hinc falso credidere aestum mariS reciprocum a motu Lunae proficisci: Cum tamen viritis
quo pcriodi omnino sint diversae. Nam, Vt jam monuimus,
64쪽
a quae vivaeseu aestuum incrementa circa decimum Lunae diesTIusque ad decimum octavum contingunt : ita ut sino ulis diebus in elevatione poli s. graduum, digitis fere sex ecim, ac versus polum duobus pedibus augeantur. Hinc usque ad Es,
diem Lunae, eadem proportione decrescunt, itam aqUae mortuae Vocitantur. Nec difficile est in litoribus quae alluit Oceanus, ad qUam aestus quisque perveniat altitudinem observare, cho circa aestuum revolutio 1 s. ad summum diebus perficitur,
eaqtae consecta, centrum terrae IE . unius horae miniatis in medio mundi A conquiescit, priusquam novam ineat periodum. Quo quidem tempore totus Oceanus in aequas distribuitur par-tCS, non aliter ac si terra omnino quiesceret: quemadmodum bISVnOqUoque anno dies aequantur noctibus, cum Sol aequinoctialem circulum assequitur. Vt finiam , centrUm rerrae
medio mundi progressum p . diebus cum semisse versus Austrum attollitur, tum aquae Oceani in nostras regiones confluunt,aelius sensim augentur: sed sub initium hujus periodi, ac primis subinde diebus centrum terrae non longe a centro mundi excurrit; primo die duobus dumtaxat pedibus ab eo discedit: eadem proportione crescunt aestus, quousque expletis T. diebus Cum semisse centrum terrae I s. revolutioneS VCrsUS AUstriam Ig. Versius Septentrionem perficiat. Tumque aquae vivae dicuntur. HaS CXcipitant aqUae mortuas eo detin temporis intervallo
decrescentes, nempe septem diebus cum semisse, quibus centrum terrae I s. in Boream, i . in Austrum periodos absolvit. Sic motus ille librationis paulatim senescit, ac minimus tan- falsa nihil pugno, sunt certe VC- tuam constantiam desidero, jam enim non semel nos monuisti, corpora gravia non in mundi ipsiUS, ted in terrae centrum niti. Nam quocumque telluris globus trans atur , illius medium gravia petent. Quemadmodum
corpore lunari revulsa, non mundi, sed Lunae centruma nectaret. QVis i si ita sit, frustra terram fictitio librationis motu C agitas, ut aquae quasi sitispensae, proprio pondere dila
65쪽
puncto terra immota consistat, quasi exhaustas vires restauret. An caelestes motus umquam cessant ri causa novum impetum telluri imprimit, cum Ir. minutorum spatio conquievit SIM p. Masi tabellis obsignatis mecum agis , SV quid aliquando dixerim mihi ipsi opponis. Nos, ut scite Tullius,
in diem vivimus , Ac quodcumque nostros animos probabilitate percussit, id dicimus. Verumtamen nondum mihi satis liquet an grauia in mundi, vel terrae centrUm propendeant. In eam sententiam magis inclinabam, corpora terrestria telluris, non mundi centrum affectare. Verum aestus maris reciprocias in contrarium me retrahit. Vellem equidem terram hinc atque inde , a Septentrione in Aushrum librari, nec de loco tamen si io commoueri; vel solum Oceanum ab intelligentia quadam agitari fatendum es h. Vetus es h opinio terram sursum ac deorsum extra proprium centrum attolli, aC deprimi. Nectatis validis rationibus haec sententia a Promondo impugnatur. Negat ullam rationem reddi posse, cur fluxus& refluxus maris sint inaequales. Sed causam huic effectui jam reddidimus, nempe sectetus esse majores, quo terrae centrUm longius a mundi centro discedit. Sed cur hic motus cum Lunae motu adeo consertus existit d forte eadem causa omnes naturae motus aequabiles temperet. Quicquid sit, haec hypothesis cum experientia adeo convenit, Vt quiequam probabilius afferris in plane. desperem. M E N. Vis igitur amici tui sententiam collato pede tueri. SIM P. Quidni ego velim M EN. Ad resistendum igitur te compara. Totum Oceantam simul re eodem tempore a Septentrione in Austriim, ac vicis sim, moveri putas. Id vero falsum est: nam&mare Indicum,& alia bene multa, ab ortu in occa sitim cientur. Imo eodem ae stu, idem mare prope Orcades a Septentrione in Austrum, Mjuxta Caletum ab Austro in Septentrionem nititur : in medio
autem inter utrumque extremum spatio, ViX aes Us percipitur.5lc mare Britannicum non eodem tempore intumescit: sed Unge citius in confiniis Normaniae SV Armoricae, quam versus
Belgium recurrit. Addis quoque, vix ad Lo, pedum altitudi-
66쪽
nem Oceanum intum: escere: contrarium experientia demon-
strat. Nam iuxta sancti Michaelis faniam , usque ad pedum altitudinem aestus assurgunt; haec sane cum vesstris prin- cipiis non cohaerent. Liber etiam inquirere, cur mare Rilbriam, Mediterraneum, vel ipsa flumina hunc librationis motum non sentiant e Fatearis ergo necesse est vel nullam hactenus aestus
reciproci causam allatam fuisse; vel si quae sit, aliam esse non posse, quam eam quae a Galilaeo Cartesio tam dilucide eo posita, omnium fere Doctorum consensu recepta est. S I M p. Necdum de hac opinione, quae tibi adeo absurda 'be . videtur, conclamatum est. Quaeque objicis, dilui facillime possunt. Atque Ut praepostero ordine respondeam, fluvii instar occani aestus non reciprocant, quod prono & declivi alveo fluant, atque in ipsa origine mulco sint altiores , qUam cum in mare delabuntur. Quod si ingens aliquis fluvius foret ab uno in alterum polum porrectius, forte instar Oceani aestuaret.
At nullus tam late fusus invenitur , Omnes si viniam vel alte rum exceperis, eodem hemisphaerio continentur : quocirca etiamsi per devexa non fluerent, vix sentirent terrae librationem. Hinc enim, ut ad aliam objectionem veniamus, Medi
terraneum mare aestus suos, ut Oceanus non reciprocat. Nam si pars illius citra, pars altera vltra aequinoctialem lineam ex
curreret , nonnullos aestus, licet minus perceptibiles obtineret: nam parte Australi sursum sublata, aquae in Boream confluerent, & vicissim . Sed res non ita se habet, ac totum illud ma re quod Mediterraneiam vocant, cum terra in Austrum attolli tur , simul intumescit ; illius vero elationes eo sunt majores, quo longius ab aequatore mare discedit. Sic mare Rubrum vix ullos sein sibiles aestus obtinet: est enim illius eadem plane, lictae interioris maris ratio. Sed, inquis, Oceanus huic sinui finiti- mus, ab ortu in occasum, nona Septentrione in Austrum cietur. Ratio obscura non est: Oceanus ad litorum , quibus Cir cumscribitur, situs sese accommodat; idem enim hic usu venit, quod in fluminis exundatione. Licet tibi mente concipere Rhodanum undas suas a Borea in Meridiem volvere : sed tibi exundat, ab ortu in occasum diffunditur. Sic Oceanimo
ius ab uno in alterum polum dirigitur, sed in silaus etiam dc
67쪽
freta exundat; Vnde accidit Vr eodem tempore maris in diversis locis non recurrat. Hinc catilis ad sancti Mactovii, vel
diui Michaelis fanum, quam ad Caleti portum pervenit, quod
Caletulit magis sit in recessu, long ais ab ipso velut Oceani alveo dissideat. Cum autem mare Bittanni CUID, SI Germanicum efficiant duos sinus in eodem velut angulo prope Ca letum concurrentes : nihil mirum , si Oc anus per oppositas fere partes, in utrumque hunc saniam illabens, Contrariis ino tibiarum ferri videatur, & in medio intervallo immotus fere appareat ; in diversas enim partes distrahitur. Ne illud quidem
est miraculo, Oceanum ubique eodem tempore non aes hilaret, vel in eodem sinu; non potest enim, chim extandar, qUasi ad latera effunditur, in momento temporis CX. gr. OO. SI amplius milliaria percurrere, sic ipsa flumina non uno eodemque tempore aestus complet. Sed quid est: cur in fluviis me jus tempus insumat aestus, quam ipse refluxus Vnum dumtaxat proponam exemplum, quo res fiat illustrior . Garumnae aestus vitaque ad iro . pene milliaria diffunditur; tantum spatii emeritur horis I S. non amplius Vero Mam IE. horas in ipso refluxu impendit. Idque ad calculum ex gem facile es . Siquidem circa novilunium, aestus tertia hora a media nocte incipiat ; senis horis ad quanquagesimum militare perveniet; nimirum hora nona ante meridiem. Hinc rursus senis horis perveniet Burdecia-lam; atque adeo ibi tertia de meridie hora naves gyrabunt, a Cpuppes Obverrent , quod est: argUmentum aestias adventantis. Tandem ad sancti Iaacarii, hora ferme nona jam lano uidior advenit: neque ibi moratur, sed eum statim refluxtas CXCipit, quem idcirco senis horis minus, quam aestum durare necessio est. Nec mirum si aquae prCprio pondere celerius in mare de- Iabantur, quam amari infliam una excurrant; ibi enim descendunt, hic videntur ascendere: cs: quippe mare ipso flumine depressius: quanto longius aquae propclluntur, tanto aegrius pro- Cedunt , cum fluminis a lx eum hoc altiorem ostendant, qUOsuae origini propiorem. Nam eo usque aestus progredittar, donec Oceani & fluminis aquae veluti in aequilibrio constituan tur. MUltum quoque momenti affert situs, vel positio flumi nis. Siquidem Garumna recta fere in mare properat, non item
68쪽
Sequana; serpit enim hic fluvius multiplici flexu. Hinc maris aes Eus multo longius in Garumnam , quam in Sequanam excurrit. Mirantiar eodem tempore aestum in Oceano, N: in Cartamna prope Burdegalam contingere. Ratio in proclivi est; nam si interlunio aestus ad Garumnae ostium , tertia post mediam noctem hora incipiat, idem post duodecim horas Bur-
degalam perveniet; tertia nimirum de meridie hora, qUO tem pore aestus in Oceano iterum redibit. Itaque eodem tetmpore Oceanus & Garumna prope Dur legatam intumescUnt; non
uno quidem aestu , sed diversis. Atque ut nihil videar omittere cortina quae ab Arconsio praeclaro observata sunt; dicam quid in Sequana ingentem illum aestum quem vulgo (Labarrei Vocitant, efficiat. Tres sunt ejusmodi fluctus, qui sub aequinoctia solstitia, imo post novilunia, plenilunia , adeo tument , ut Obvia quaeque sternant : quod magis mirere, primmus ad altitudinem quatuor fere pedum assurgit, huic proxi- IDUS S. tertius tr. pedum altitudinem superat;& quatuor pene horarum spatio , et s. leucas Gallicas magno strepitu , impetu majore percurrunt. Idem fere in Garumna , sed rarius ac
cidit, nimii rum sub mensis Augusti finem, vel Septembris anitium; quod tum temporis aquae illius fluminis sint depressio-rCS. NCc Vero Garumna, uti Sequana tam cc et exsiccatur.
Quo autem fluvius pleniore alveo fluit, eo minus has Oceani eXUndationes experitur. Cumque sub aequinoctia vel solstitia, nec non circa novilunia O plenilunia majores sint aestus, pa iam fit cur iis tempori bus decumani illi fluctus , maJO- res, frequentiores existant. Sed cur in Sequana adeo efferantur non item in Garumna 3 An quod Seqi sanae alVeias instar infundibili extremum habeat latius , bc aperti Us; adeo Vt aestus adveniens ibi tumentes fluctus non excitet , at sensim instar tubi coarctatur ; quare necesse est ut aqUre ex Oceano, magno impetu in angustiorem alveum irrumpant Quemadmodum ingentis stagni aqua ruptis obicibus , vehementius p r prona devolvitur ; quod si angustiorem vallem, & saxis abrupta loca pervadat, quantum strepitum, qUantas edet stra ges ' nam, ut praeclare Seneca, quamdiu flumini facilis, & si
ii r est alveus, primas quasque aquas explicat. Vbi saxa casu,
69쪽
eel manu illata pressere Venientem, tunc impetum mora quae tit , dg quo plura imposita stant, plus invenit virium: omnis enim illa unda,quae a tergo supervenit' in se crescit, cum onus suum sustinere non potest, vim ruina parat, & prona cum his quae jacebant, fugit. Iam nihil necesse est hoc loco inquirere quae sit causa, cur in Zona torrida fluvii nullo aestu agitentur, cum in iis locis Oceanus ipse non aestuet, nedum flumina quae solius Oceani exundationibus tument. At in temperatis & frigidis Zonis fluvii incrementa Oceani hoc magis sentitant, quo polis sunt viciniores mam ibi aestus sunt maximi. Verum excipis. quid agi tur est causae, cur circa Normaniae & Armoricae consania tanta aestus incurrant, quanti alias nusquam: adeo ut non solum ad et O. sed etiam ad 6 o. pedum quandoque perveniant altitudinem E Hic sane nos sudare necesse est. Tametsi non absurde responsum fuit ab hujus opinionis, quam nunc Iersamias, aucto re. Idcirco id accidere, quod Oceani aquae a Meridie in Se Ptentrionem agitatae Britannicarum insularum, ac potissimum Hiberniae occursu resilire compellantur. Atque ab Armoricae& Normaniae litoribus iterum repercussae, in ipsum veluti angulum, re concursus angustias confluunt uberrimae. Idem evenit in freto Magellanico, propter utriusque maris aethiopici, re Pacifici concursum, & motus in diversa ni centes: qUem ad modum in maris Britannici, & Germanici confiniis continge re diximus. Sed in his jam sum nimius, neque hanc opinionem Velim , ut certam SI exploratam jactare sententiam, aut vobis inveniendae veritatis occasionem intercipere; eam dum taxat utcumque defendi posse contenderim.Sequitur ut de maris salsedine perpauca subjiciam. Existimat
quidem Aristoteles exhalationes terrenas adustas, qUaecalore Solis attolluntur, hanc mari conferre salsedinem. Siquidem ex illius mente sal non nisi per adustionem Oduci potetst, opimo con ut in calce, & cineribus videre est. Hinc Oceani aquae sub Eonae torrida multo sale inficiuntur; contrarium evenic in mari
Glaciali polis finitimo. Addit eximius Scaliger pro Colmpetr(DNeroque Raberi, in fundo maris aquas esse dralces, supcruciem non dialcem , quia dulce in levi, leve autem a Sole ab umittar. Hic sane Aristoteles, si usquam alias errore labitur. N ID CLuri
70쪽
sal per adustionem procreatur, ut alibi ostendimus, sed cum in corporibus actu inesset, extrahitur. Atque ut ipsius quaestio nis jugulum petam: Quod si exhalatio terrestris sal dinem
mari impertitur; quid est cur stagnantes aqUae falsie non appareant 3 nec facile tanta halituum copia , quanta inficiendo mari susticit, vi caloris solaris educi potest. Maxime cum redii solares fundum maris vix attingant. Accedit quod exhalatio ipsa salsa nenti qualia existit. Nimium vero Scaliger Aristoteli indulget, cum asseri r Vrinatores vitreis vasculis aquam e fundo maris dulcem e trahere. Contraritam non experientia modo, sed
etiam ratio ipsa persi ad et I cum aqua salsa sit dulci gravior, Nec dii sicile est id ex pes riri aquam e fundo haurire beneficio Vasis, CU)us operculum funiculo alligatum aperiatiar, cum
vas ad imum descendit. Q god autem de Zona torrida, & mari Glaciali obtrudunt, faciles solvitur. Nam vel major aquae CO- pia in Glaciali Oceano, vel multorum flum linum influxus, ut in Ponte Euxino, & in mari Caspio contingit, aquas possi intdiluere. Sub aequatore Sol ferventior majorem dialcis aquae CO-piam extenuat in vapores, qui versus polos recidunt. Nemo ignorat actuam coctione fieri salubriorem, quod purior exhaletur. Q ain etiam dulcis aqua longa coctione false dinem contrahit; non enim eist omnis salis expers. Mare quoque salsius aestate, quam hieme invenitur, iisdem de rationibus. Vnde ero osalsedo maris 3 an forte in principio suae conditionis sale, nitro,& bitumine imbutum fuit: nec sal illud perit, cum in vapores resolvi nequeat, siquidem illius particulae proprio pondere relabuntur: sunt enim, ut Cartesio placet, graves, rigidae, Ss instar Laspidum actitae. An potius fodinae salis in mari, ut in
terra sunt innumerabiles eat jam dis olutas eas oportuit,nisi forte novae succrescant. An salis, nitri, & bituminis exhalationes vi caloris, vel ignis subterranei continenter erUmptini, qUibus aquae maritimae inficiuntur e sic lacus Asphallides, seu mare mortuum in Palaestina, non aliunde suam salsedinem, gravitatem, saporem denique mutuatur , quam ex copioso qUO abundat bitumine. Non alia, ut mihi videtur, Catasa est: Cur mare natas eam , ac vomitum provocet, nisi quod circumfusus vapor multo sale volatili inficiatur, cujus corpuscUla Ven-