M. Friderici Christiani Baumeisteri Augusti ... Institutiones philosophiae rationalis methodo Wolfii adornatae

21쪽

meit in ostem. Theolog. Part. I. Proleum. Ita illum cave , statim dicas philoiophum , qui unius ait riusve rei caulas perspicit . Ecquis sutorem , vel quemciunque alium opificem , diceret philosophum , cum unius alteriusve rei causam reddere posse audiret s . 16. Philosophus de et habitu asserta sua demon- . strandi es e instructus. t. Demonstr. Cum philosophus gaudeat habitu , v ritatum rationes & causas perspiciendi β. 1r.3; ille autem, qui Veritatum rationes & causas cognoscit, sive philosophatur β. xv. debeat veritates tuas demonstrare β. x q. III 3 consequens est ut quicumque vult esse Ohilosephus , debeat habitu asserta sua demonstxandi gaudere.

f. Philotisphus itaque gaudeat, necesse est , . scientia. De Uri Per scientiam, morose se dictam , intelligimus habitum asserta sua demonstrandi . Cum ero philosophus gaudere debeat habitu asserta sua demonstrandi β. 16. : oppido patet philosophum d

bere gaudere scientia. ,

Cori Inde nunc intelligitur , non incommode phil Tophiam Mective consideratam , ab illustri mol- fio definiri per scientiam possibillum , quatenus esse possunt. cons. Log. Lat. q. 1ν. Quae quidem definitio nihil aliud innuit , quam philosophiam esse illam

habitualem mentis nostrae perisclionem , qua veritates demonstrare , sive , . qua veritatum causas & r tiones suffcientes perspicere possumus . Pluribus egide definitione hae Wolfiana in Philosophia mea deis mitiva , Def. IV.

g. 28. Philosophus asserta sua eertis dc indubitatis

principiis superstruere debet. - . - .

Dem η. Cum philosophus veritates demonstrandi habitu gaudeat β. 26. ); demonstrare aut 'ille veritates vel asserta dicatur, qui eadem ex principiis . certis dc indubitatis nexu legittime catenato deducie

22쪽

DE Pili LosopHIA IN GENERE. II

per def. demonstr. : facile intelligitur , philosophum omnia asserta sua principiis certis & indubitatis iis perstruere debere. Schol. Quid sint principia indubitata, alibi explicatur ; a nobis tamen exponetur sustus in praelectionibus nostris. Reteruntur inter principia indubitata , x. definitiones, et . axiomata & propositiones identicae , 3. experientiae. De quibus suo loco sigillatim.1q. Ex his sic disputatis , nunc patescit , quameth Ido philosophus in tradendis veritatibus uti debeat. . Is nimἔrum in tradendis veritatibus , vel etiam in cogitando , philosopho ordo est observandus , ut principia certa & indubitata praemittantur & pnaesulciantur , ct ex his nexu i itimo cetera asserta d

ducantur.

Demoniser. Cum enim philosophus id vel maxime operam dare debeat , ut asterta 1ua principiis certis& immotis superstruat β. 28. : sequi inr , ut philosophus vel in cogitando , vel in tradendis veritatibus , eum observare debeat ordinem , ubi coepta praestruuntur , & sundamenti loco substernuntur princia pia , dc ex iis legitimo nexu cetera asserta deriva

tura

Not. Cum vero inter principia certa reserantur definitiones, axiomata, & experientiae . 28. : intelligis , quid sit , quod philosophus in scriptis , vel in doctrinis aliis debeat praemittere vel definitiones , vel axiomata , vel indubias denique & certas experie

g. 3o. In ordine itaque , quo philosophus in tr dendis veritatibus utitur , ea sunt praemittenda , Per quae sequentia intelliguntur. Demonstr. Cum enim ordo , quo in tradendis v ritatibus philosophus utitur , postulet, ut principia certa & indubitata praesulciantur & praemittantur 4 29. ); principia autem demonstrandi dicantur ejusmodi propositiones , ex quibus aliae veritates conm

cipi queunt & intelligi per def) : sequitur , ut inordi

23쪽

a et C A p υ T Ρ R AE L s My NAREbriline , quo philosophus in tradendis veritatibus. utio tur, debeant ea praemitti , per quae sequentia intelliguntur . .

33. Ordo , quo philosophus in dogmatibus tradendis utitur pori requirit ό ut nullus admittatur terminus, nisi qui accurata definitione fuerit jam ante explieatus.

Demonstr. UM ea sunt praemittenda , per quae telligi debent sequentia; ibi non temere utendum est terminis . nisi tuerint illi por definitiones legitim'-determinati . Fac enim , te terminos adhi re , vel prorsus non definitos . vel definitione minus accurata expositos ; tune eorum significatus vel obscurus plate erit , vel ambiguus certe minusque determinatus. Sic autem , dic quaeso , quomodo subsequentiamtelliges λ Iam vero , cum in ordine , quo utitur philosephus in tradendis veritatibuς , ea sint praemiῆ tenda , per quae intelligi debent simiuentia g. 3 P. I Consequens est , ut ordo , quo philosophus in dogmatibus tradendis utitur, vel maxime requirat . , ut nul- Ius omnino admittatur terminus , niti qui accuratis definitione fuerit jam ante explicatus. Sciat. Hanc vero thesim cum temperamento quodam nec sine omni limitatione , accipi Volo . Cave

putes , requiri id ad ordinem, quo phila phus utHtur, ut omnes, notissimi licet, & simplici mi ters'ini definiantur. Ita enim nullius seret definiendi sinis Termini itaque , qui per experientiam &. communem latis noti sunt & fixi , saepius sine definitione a philosopho affumuntur. De quo infra pluribus disputatntur , ubi de analisi notionum exponend

locus erit . .

f. 3 a. ordo , quo philosephus in tradendis dogmatibus utitur, dicitur, methodus filosophica. u. 33. Ad methodum itaque philolophicam requiritur.

. Corol. I. Ut nullus terminus assumatur , accurate definitus, vel experientia jam determinatuSaliunde notus 3I. 32.) CO-

24쪽

Corol. II. Ut ratiocinia non nisi a principiis certIs deducantur β. 29. 32. adeoque conclusiones demon strative probentur .i4. Corol. III. Ut ea praemittantur , per quae sequentia intelliguntur β. 3o. g. 34. Ex ill. Wolfii commentatione de Methodo matbemarica patet , ad methodum mathematicam requiri, Corol. I. Ut nulli termini vagi & indeterminati admittantur, sed non nisi illi, qui per definitiones le .gitimas sunt accurate determinati. Corol. II. Ut principia certa ponantur , ex iisque eonclusiones rite & demonstrative deducantur. Corol. III. Ut praemottantur ea, unde cetera intes-liguntur dc demonstrantur . Hinc propositionem vocat molfius supremam methodi mathematicae legem, quam ubique vult saniste custodiri. Not. Clar. Eimullerus in Artic. generali de veris is falsis philosopbis eadem sere cum Wolfio de meth do mathematica sentit. Μethodus, inquit, p. 6o. ναμ thematica, quam animam studiorum uoces, licet plaribus odiosum saltem verbum sit , hisce tribus absumitur legibus: Cor. 1. in nihil in terminis ambiguum linquatur.

sed figula per definitiones apte , rigide determia

nentur.

r. a. Ratiocinationes non nisi a certis principiis θ' evidentibus deducantur. Cor. 3. ὶ Omnis conclusio demonistrative probetur .

nec in demonstrationibus in formam ollagi cam impingatur,

Not. Cl. Hagne in libro de methodo mathematica 7 3. praecipuam methodi mathematicae regulam es.se dicJt, ut principia semper antecedant, principiata autem sequantur . Hinc desinit illam per ejusmodi ordinem veritates tractandi , ubi a principiis pr- dimur continuis xatiociniis ad principiata sive concia,

25쪽

14 capvet pRiEL 1 Mi NAn q,. s. Ex liis patet, methodi mathematicae easiam esse leges, quae sunt methodi philosophicae.

Demonstr. Cum enim ad methodum mathematicana requirantur haec tria, I. ut nullus admittatur terminus , nisi accurate definitus et . ut principia praestruantur certa , ex quibus conclusiones nexu legitimo derivari queant: 3. ut praemittantur ea, . per quae

intelliguntur dc demonstrantur sequentia a . J ;iisdem vero legibus absolvatur methodus philosophica I. 33. ) : consequens est , ut eaedem sint leges methodi mathematicae , quae sunt methodi philos

phicae .

. 36. Unde recte colligitur , melliodum mathematicam este cum philosophica eatndem. Demonstri Eaedem leges methodi constituunt eamdem methodum. Philosophicae & mathematicae methodi leges sunt eaedem . 3s.): Ergo methodus mathematica & philosophica est una eademque methodus. . 3 . Philosophus in tradendis veritatibus uti de set methodo mathematica . Demonstri Cυm philosophus in tradendis veritatibus ejusmodi debeat adIhibere ordinem, quo 1. nulluS admittitur terminus,/nisi accurate definitus β. 3r. , quo ex principiis certis & indubitillis asserta deducuntur f. et '. , 3. ubi ea denique praemittuntur , per quae sequentia intelliguntur β. 3o.), haec tria autem constituant methodum mathematicam β. 34. : palam est, philosophum in veritatibus tradendis uti debere methodo mathematica. t. Potemz hoc theorema etiam ita demonstrari . Ordo , quo utitur philosophus in tradendis veritati

philosophica cum mathematica est eadem g. 36. Ergo ordo, quo utitur philosophus, debet esse meth

dus mactematica.

t. De methodo mathematica , quae alias dicitur quouue methodus demonstrativa seu geometrica, item metue in naturalis , methosis scientifica, metisius e-

26쪽

DE PH rLoso PHIA IN GENERE. Is

ita θ' fastematis , methodus rationis , methodus philoyopbica, in recitationibus nostris copiosus agetur Hactenus de methodo , qua philosophus uti debet . Nunc , quo stilo in dogmatibus tradendis uti debeat philosophus, paucis dispiciemus. g. 38. Stilus Milosophisus appellatur illud dicendi scribendive genus , quo uti debet philosophus in tradendis dogmatibus . . . 30. Praecipua lex stili philosophici est haec propositio : In stilo philosophico vel maxime est ratio habenda perspicuitatis.. Do monstri Cum enim philosophus in tradendis veritatibus id agere debeat s ut 1. nullum terminum vagum, & ambiguum admittat , sed omnes terminos legitime di accurate definiat β. gr. 3, 2. ut ea prae mittantur , per quae sequentia intelligi & explicari , possunt . g. 3o. : colligimus inde, philosophum nihil omnino in tradendis veritatibus admittere debere , nisi quod. lassicienter intelligatur. Ubicumque vere nihil admitti debet , nisi quod suffcienter intelligatur , ibi potissimum habenda est ratio perspicuitatis Ex quo intelligitur , in stilo philosophico , vel

in primis rationem esse habendam perspieuitatis. s. o. Hinc efficiuntur hae positiones:

I. in Quidquid perspicuitati ossicit , id omne ex stilo philosophico eliminandum merito existimatur .

In stilo philosophico cuilibet voci & cuilibet phrasi

constantem es Ie significatum tribuendum , ex his patescit. 3. Manisellum est, omnem ornatum, qui sermonis perspicuitati ossicit , exb stilo philosophico esse proscribendum. t. Non ideo vero philosephorum stilum volumus esse barbarum,. horridum, incultum, & ab omni prorsus elegantia alienum . Cum:elegantia sermonis perspicuitati nullam vim inseri , sed ad eamdem potius multum conseri : tantum abest , ut eam negligi velimus a philosopho , ut commendemus etiam eam maximopere . Si vero accidat , ut accidit saepenume

. . Duiliasti by Coo le

27쪽

.6 Carvet P a m L I Μ 1 M A R. to ut se pituitati Hegantia ossiciat: tum vero m-losopho perspicuitatis ς quam Hegantiae potior habenda est ratio.

, , De partibus, divisione mi Hobiae.

CVΜ Philosophia, fastematis sumpta , ea tradat,

quae homini, in quocunque statu spectato, ad se licitatem suam promovendam , vel scienda vel agenda sunt g. 11. intelligitur , veritates nonnullas in philosophia , systematice sumpta , esse ejusmodi , ut easdem, selicitate potituri , scire tantum debeamus nonnullas vero esse ejusmodi , ut actiones nostras durigant & conforment ad veram felicitatem assequendam. . 4et. Illa pars philosophiae , quae veritates , ad elicitatem scitu necessarias, complectens , fundamenta & motiva praxeos tantum tradit , actiones autem humanas liberas non dirigit immediate ud selieitatem, dicitur theoretica . Illa vem philosophiae pars , qua praecepta supeditantur , quibus actiones nostrae consemiantur & diriguntur ' ad veram felicitatem , sive , quae applicatio theoriae ad praxin in primis docet, dicitur practica . . 'β. η3. Objecti itaqae, in quo philosophia, sest

matice considerata , occupatur , natura requirit , ut philosophia Hiipescatur in theoreticam sive contems sivam , & practicam sive actima I. r. 420 Est haec philosophiae divisio antiqua non minus . quam adaequata, propterea quod omnia . quae philo-ibphiae ambitu comprehenduntur , ad alterutram 'harum partium referri possunt . Quae Cel. Heumannus in V. philos. Tom. I. p. 'i . contra han divisi Rem monuit , omnem philosophiam pracficam ei e , arbitratus , ea a nobis iv. recit/tionibus commemora buntur, & confutabuntur. f. 43.

28쪽

I. 43. Objecti itaque, in quo philosophia, systema tice considerata, occuωtur , natura requirit , ut phialosophla dispessemur in tha eam st- contNmplatia vana, dc pinacticam sive activam g. 41. 4r. . in haec philosophiae. divisio antiina non natiusquam adaequata , propterea quod omnia , quae philo sophiae 4mestu comprehenduntur, ἐα alterutram harum partium referri possunt. Qux Cel. Heumannus in . Uilaf. m. I. p. 1oom contra hanc divisonem minuit, omnem. philosophiam practicani esse, ariatra- tus , ea, a nobis in recitationibu's commemorabuntur& confutabuntur. ' . . Quid de distane philosophia, veterum in instrumentalem & principalem temque de dIstinctione philosophi' in sectariam cc electivam existimandum. sit, a nobis coram copiosius exponetur. u. . Philosophia theoretica vel- circa res, ex materia concretas , Vel circa res , ab eadem sejunctas

. De tonser. Cum , quaecumque ex ratione cognoscu :nus, sint vel, materialia , vel e immaterialia sper, rinc. ontolog. , philosophia autem the etica tantum

'a tradat , quil ad contemplationem rationis i me ant sq. 4ιδ; mani sestum est , philosophiam theor .icam , vel elixa res materiales, vel immateriales

versari. , ε . . '

s. Partes philo hiae thloreticae praecipuae sunt philosophiae naturalis seu physica., dc pneumatologia sive doctrina de spiritibus. De--: Cum philosophia theoretica versetlir vel 'circa materis. , vel immaterialia cβ. 44. ); ad ma- . terialia autem reseramur eorpora ς cons uens est , ut philosophiae theoretIcae pars sit docti inae , co potibus . Lientiae corporum , . sive eorum , quae per corpora sunt possibilia, dicitur pHlosophia naeuralis sive ph ca - Eris philo I ma naturalis sive physica . est pars aliqua ahilosophiae theoreticae . Porro , cum ad immaterialia reserantur spiritus; scientia autem Bah m LM. B - spi,

29쪽

ssirituum & affectionum ejus di 'tur meumriologia tintelligitur, pneumatologiam sile etiam partem phidito phiae. theorinicae. Ergo physica st pneu tologia sunt praecipuae partes philosophiae theoreticae . . Sch. Quis veth pissica curpora contemplatur pro corporum, speciatim spectatorum, diversitate in varias dispescitur partes. Hinc enim Murgit r. Meteorolatis

s. 1cientia eorum, quae in atmosphaera genuantur, e.

gr. pluvia, iris, o c. ad 0rinologia, sive scientia sos. silium, 3. .mdrologia , sive scientia aquhrum , P, Iogia , seu scistia vlaetabilium, sive plautarum. Haec phytologia autern comprehendit &. Eoianologiam , si- .ve scientiam her-rum & Deadrologiam , sive scientiam frustium & arborum , s. Phi stygia , quae

scientia e poris animati . Et quia omnes mutationes 'corporum habent finem aliquem , cumque omiS res naturalis rationes agnoscant, a. hnibus atque usibus , quos Deus intendit , desumtas 2 enata est hinc pec

Iiaris disciplina; quae dicitur teleologia. quae est iei tia finium in xebus naturalibus. Hactenus de physea , . sive scientia rerum materialium, ejusque partibus specialibus, ' . .

. Cum pneumatolog a ea contineat , quae nobis de spiritidus ex rationis lumine' innotetchnt ; ad' spiritus autem , ratione cognitos , pertineat Gus alucet anima : oritur hinc. peculiaris disciplina quae dicitur theologia katuralis , sive scientia de Deo ejusque attributis & operibus . Item hinc emergit alia qua dam scientia , quae dicitur pucheso a . sive scientia de anima ejusque affectionitas Ec operat;onibus . Quia vero , quae de antina cognoscimui . vel ex experientia novimus , vel ratiociniorum ope ex ex et .rientia deducimus ; oritur hinc pocholma empirica& -ionalis . . GA Cum denIque res materiales 3c Immateriales habeant quviam cόmmunia in quibusdam conceptibus perpetuo c veniant : oritur hinc disciplina aliqua, quae generatim pectracta ,. suae rebus

30쪽

Ετ Divisio KE P Losopa I s. materialibus cnm immaterialibus sunt comRaunia. Atinque hic dicitur philosophia prima , sive nietaphyscastricte talas , in qua . veritates universalissimae & no. Dones communissimae distincte exmmantur . Adjecit hie Uvolsus peculiarem disci Inam , quam comologiam Vocant, qua ea , quae mundo generatim spectato tribui debent , expli ntur eamque . refert ad metaphysicam . qua quatvor scientiae comprehendu

- gla , cum empirica , tum rationalis. d) theologia de nique Iaaturalis. ' . .

Ad philosophiam practieam , sive ad illam 'philosphiae partem , sua praecepea traduntur', quibus voluntas nostra in eligendo bono, & fugiendo malo dirigitur, reseruntur . ω Philosophia prataica unitersalis , quae ceteris scientiis moralibus praestruitur , & generalissima actionum hominis liberarum contemplatur . poterat etiam dici metae ' Iosephdae mo His, propterea quod in ea generaliores notiones Horales enodantur. M) Ethica, suae est scientia dirigendi actiones hominum. liberas in statu naturali, quatenus vivunt extra sbcietatem civilem. .

, Ius naturae , quo praxis osciorum docetur , sive quo exponitur , ad quasnam actiones senus oblitini. R qurnam contra, actiones sint omittendae. Politica, quae est scientia dirigendi actiones ho-inis liberas in societate civili .. - εὶ οMonoma , quae est scientia dirigendi actiones laudinum. liberas in societatibus simplicibus . Funt autem societates simplices . . conjugalis, paterna &b

schol Placet hie 'distinctio Hollmanniana philo- .sophiae practicae , quae pro diversitate sinis , divertaseonstituit disciplinas practicas. Practica , inquit, phi- Issopbia, prout actiones nostras adfelicitatem vostram viet intrinsecam , vel extrinsecam dirigere iacet , atque circa, bauc, vel id , quod laris , Vel eaod prudeπ-