M. Friderici Christiani Baumeisteri Augusti ... Institutiones philosophiae rationalis methodo Wolfii adornatae

41쪽

lia idea sive notio elana nihil aliud sit quam e sin . di m raesentatio rei , vi cujus possumus rem repra senditam ab aliis rebus dignoscere. - . cor. Sie ideam claram coloris' nlyri habes , eum e lorem . tigrum potes ab albo & aliis colori us discernere. Idea item clara odoris rosae gaudes, cum prieris odorem rosae at odore hyacinthi vel alteriuscujusdam ' floris distinguere a. u. 63. Hinc intelligis, hoc clariorem esse ideam quo plura potes in objecto repraesentato distinguere. i Eaxempl. Clarior e. gr. fit idea avis, in aere volitantis, quanto propius accedit illa vEuἱ, ut distingui. possit ab alia speeie avium. . '' 66. Ad claram ideam sive notionem alicujhs res obtinendam requiritur Mus sensuum , eum attentione

conjunctus . .

Demonsi P. Cum enim tum aemulis. claram alicuiusaei notionem sive ideam possideas, cum . potes remm- praei entatam as aliis rebus intexnoscere ' β. 64. ad ad Vero, ut rem repraesentatam ab aliis rebus discetianamus, requiratur modo, ut se3sus adhibeantur cum attentione per, exper. t palam est , id claram icha svre notionem alicujus rei. obtinendam requiri ussem sensuum ctim attentione conjunctum. f. '67. Hoc itaque clarior evadet idea , quo plari his sensibus rem quampIam perceperis. De Ur. Hoc est clarior idea, quo plura potes iii

objecto repraesentatu distinguere β. 63. . Cum verosne dubio in objecto ptiira distinguamus , si pluratus

sensibus unam eamdemque rem perceperimus , quam

si paucioribus: intelligitur , hoc clariorem alicujus rei evadere ideam , quo pluribus aliquam tem usurpaveris.sbes. Hinc regula philosophorum : Ad tot senses res , quam clarius vis percipere . est redigenda , ad quot redigi potest . Quam quIdem regulam , leginius, Isaaeum observasse . Hic , ut sacobum ab Esa-vo distingueret , . omnes , quos poterat, adhibebar e

42쪽

. I. 68. . Quemadmodum , experimili edocti ,2 novἱ-mis , quaedam ita diobis repraesentare , ut possimus ab aliis rebus eadem discernere ita quoque . eadem Hagistra, stimui , nos. saepenumero revera rem aliquam repit aesentare nobis: quidem, sud ita , ut eamdem nequemus. ab aliis rebus. iussicienter doen e ... . Exen N. Hage' experiantiam cel Rugureus.. in Epistolis Amoe is de Harmonia' p sabilita , β. ε. sequentibus ruerb. confirmat: Statue te , isqvie. rn medio cetatum oratorum , in anuritu his si equatibus interealiis distributorum θ' -e alia . sed 'aequali; sermones labentium . percipies omnium umces , mula enim dino is i. cur alteram magis quam alteram' stercipias . se niueil tamen intelli es , i. e. non poteris loquelam Sempronii a voce Titii dignose re . Fac, uavis eorum utatur tubo femoris , se rem qui pergant , ut ante, vel impone reliquis Hemium. aut Iuse , ut submisse admodum loquantur, sentesimus vero Hrara alta, ut .prias , voce , percipies clare , quae diceti. e. distinguere centesimi ustem ab ali

rum vocibus.poteris Noto Plura exempla, quae evincunt, nos saepius rem perspere , dc tam n nihil posse in re percepta dissim .gum, 44 praelectionibus ipsis adseremus . . . I. 69. Ejusmodi repraesentatio , qua rem repraesen

latam non umus ab aliis discernere dicitur id

Tales. sunt notiones, illorum , qui in statu lethasi vetiant , item insantum, recens natorum , hominumque bene potorum. Ἀ-8. 7 . Vides nunc , ideam sive notionem recla d, lingui in ideam claram & obscuram. . D monstri Cum . enim per . experientiam deprehen damus , Mos quaedam ita notis imaesentare . , ut ab

43쪽

vitiis rebus possisus dignoscere I. 63. ; nonnulla

-ita .. ut plane nori possimus ab aliis' rebus di- . scemare 9. 68. , ejusinodi autem repraesentatio, quarem quampiam possumus ab aliis . rebus intermoscere , dicatur clara H - β. 64 vjusmodi contra repraesentatio , qua rem repraesentatam non pussumus ab

aliis rebus. discessere dicatur obscura Mea. .s L69. s..palam est , diijici recte. ideam im claram &obscuram . . . - . Schol. Dari vero tridus obscutitatis, itidam. hinc pateteit . Hoc . clarior fit eas , . quo plaga quis in Q; cto: distinguit. β-6s: . Fieri itaque potest , ut cajus lix re quapiam plura ι ope sensuum distinguat , quam Titi- Tui ἡ .Filius , in relatione ad Caii Hema ;habebit idem obscuram . Sed haec obscuritas dicitur elativa. obscuritas autem absoluta idearum ti eo consistit cum rem quidem .nobist repraesentamus . sed illam rem prorsus non possumus ab aliis Yebus db

stinguere. '. .

i. Hinc intelligitur , cavendum esse , ne exi stimes, alteri statim quoque essio ob iram ideam et smi, de qua P 0 curam nullamque claram , babes. Not. quo ipso patet , praecipitanter nimis judicare illos qui o curitatem sui ingenii .modulo mensi, id omne obscurum .in se esse, cla tant , quod ipsi non

. - β. 7 2. Idea obscura fit clara opa attentionis. Demonstri Ponas , te objecti A habere idelm obse xam ; tunc objectum Α ab illiis. rebust non. dignosces, in eoque nihil distingues g. χρ. . Fac Vero , t. attendere objecto Α , tunc ubjecti A is tibi conseius eris , 'uam alterius cujusdam objecti per defin. Attent. Si vero obiecti A tibi magis c picius 'eris, quam alterius cujusdam objecti ; tunc obsectum Α ab aliis objectis distingues . Conscii 'enim dicimur nobis esse rerum extra nos positarum , cuim eas abialiis reibus, distinguere valemus : Cum objetia A ala aliis 'rebus nosti dignoscere ; tunc obiecti in habesideam

44쪽

idea' obscura evadat clara.

7 3. IIliac conlicitur , neglecta attentione ideas, claras fierr obscuraS. . SeboI. Obicillitatis ideo causam, non immerito plerumque quaeru, phil diophi tamente nostra ipsa, cum scilicet rem aliquam non 'attente salix consideramus :id quod accidit Itomistibus assectu abreptis, in media. tatione alu occupatis , aut unico a hi nimis multa sibi .repiaesentantibus . . ' . 4. Cum rem aliquassi ita nob s repraesentamus. ut eam. ab altis rebus post imus dycernere : tunc aut characteres notasque, at rem ab iliis rebus dignoscendam spectantes , possumus sigillatim nobis repraesentate, aut MimS. - . Exempl. Fac e. g. jum .siui mente. reprCsentve

legem; tunc uri I otest , ut Cajus non modo dii ternat utcumque Iciem ab aliis rebus sed notas quoque charactvisticas sigillatim sibi repraestantet, easdem- qud specsmim enumerare. queat quibus lex tib omnibus aliis rebus distinguatur. Fac porro , Titium colorem rubrum sibi repraesentare tune' illum quidem ab alius ebus discemet , sed characteres & notas sigilla tina bi mente sissere uost Dierk, quibus color ruber ab othfiibus aliis' rebus discernatur. , β. Vt Ejusmodi repraesentatio, qua non modo rem re sentatam ab aliis .us dlscernimus sed. notas quo, he Aaracteristicas , . quibus res repraesentata ab aliis aetas discernatur , speciatim uobis repraesenta. anu Sy easdemque mente distinguimus, dicitur notio sive idea distincta, quae nihil aliud est, quam repraesentatio notarum rei alicuius charactetisticarima Exempl. Sic e. gr. Cajus violi oriem dilJinctam Ieris mente sibi format, cum no fit, legem osse normam , secundum quam quis actiones suas oonformare obligatur Hine Cajus sigillatim sibi mente repraesentaci pectatisque enumerat characteres q&bus lex ab

aliis discernatur. O . :' . .

45쪽

34 D E . t .v fi r sq. 6. Ejusmodi repraessentptio, qua rem quamdam ab aliis objectis pollimus quidem diibernere , sed ''n . tas nullas sive characloees possumus nobis fgillatim repraesentare, dicitur notio live idea confusa Corol. Sic colorem rubrum discernere quidem potes ab aliis rebus . Cum vero', experien. teste , characteres nullos sigillarim tibi mente repraesentare .possis , quibus color. ruber 'ab alIis reba dignoscatur e coloris

rubri habes ideam confusamo . . . .

O . Idea live holio clara recte dividitur in Heam distin&m ct confusam. Demonstr. Cum rem repraeseia latam 'ab aliis rebus discernimus , idea gaudemus clara q. 63. . . Quia, Vero , quum rem ab aliis discernimus , aut ita eamdem distinguimus. ab aliis , ut chadicieres insimul ψquibus ses repraesentata distioguitur ab aliis specia-

tini enarrare queamus', aut minus I s74. patet is nos', cum idea gaudemus clara , ari speciatim notas res repraesentatae charactetisticas hobis po, e reor entare , aut .minus. injusmodi repraesentatio, ιqua notas ct characteres speciatim nobis. repraesei tamus , quibus res repraesentata ab aliis rebus insce rnatur , dietitur

repraesentatio, qua notas characterilaeas sigillatim po- 'bis praesentare non pomimus , dimici idea sve notio 'confusa 6. 76. Ε. recte ideam. Earam: in distinctam ct confisam dispertiri patet is . . ICO I. Sunt , qui ideis claras. & distinctas pro synonymil habent sine dubio significatione grammatica harum vocum decepti. Ex dictis autem paled, Canesium i ta Unitium non sine ratione. sussiciente claram ideam in distinctam & confusam distinxisse. Quae enim in se digersa - sunt , diversis quoque te minis enunciari debent. ' ιβ. 78. Cum fideam distinctam de objecto quodam habes , tunc., 'otis characteristicis objectum iliud totale constitueritibus illudque ab aliis. rebu 'discernentibus , habes ideam claram . Cum vero de objecto

' quo

46쪽

Siv E NOT ONI Us. 3ς 'quodam habueris ideam consesam, tunc de notis characteris icis, objectum repraesentatum constituentibus . illudque ab omni alia re discernentibus , habes ideam

obscuram.

Demonstr. Cum alicujus rei ideam sive notIonem distinctam habuerh; tunc potes notas characteristicas,

rem . repraesei ita tam constituentes illamque ab aliis rebus discernentes , sigillatina tibi repraesentare e sdemque distinguere g. 33. . Si vem quid potes ab pliodistinguere ; tunc idea gaudeς clara . 64. E. qui objectum aliquod di incte sibi repraesentat , de notis

stye characteribus objectum repraesentatum constituentibus, claras possideat ideas, necelle est . . 'Porro , cum ideam habueris confusam alicujus objecti, tunc notas, objectum repρaesentatum constituentes. illudque ab aliis rebus discernentes , non pqtes

sigillatim tibi repraesintve easdemque distinguere g. repraesentatio vero , qua . quid ita tibi mente sistis , ut non possis idem ais allis rebus internoscere , dicitur idea obycura g. 69. 3 . E. qui rei alicujus habebit ideam confusam , de notis , rena istam constituentibus, habebit ideam obscuram.

. Not. Hinc intelligis, . quid sit i quod philomphi distinctionem percoptionis totalis ex claritate percepti num partialium, ajant, oriri; Item, quod iidemideam confusam objecti totalis , ' affirment, ex Dbscuritate ictarum partialium ortum trahere . Porro hinc planx fit, crescere distinctionis gradum , crescente claritate in perceptionibus partialibus.79. Hinc intelligis, attentionem ad ideas disti etas acquirendas vel in primis facere. Demonstr. Cum. enim si rei cujusdam volueris habere ideam distinctam , notas ejus rei clare tibi r praesentare debeas β. 78. ad claram autem ideam acquirebdam sit necessaria attentio 1.3 : palam est, attentionem itidem requiri ad ideas distincias acqui

rendas .

to. Si distinctam objecti notionem habueris ;

47쪽

. ' II . D E M D E I stunc illam poteris pes voces cum altero communi

. Demon'. Cum distinctam objecti cuiusdam notionem habes , tunc characteres di notas rei sigillatim tibi potes repraesentare et . ). Cum vero H characteres. peculiaribus gaudeant. suis nomini Dus , in te litis , eosdem posse enumerari aliis & per terminos

indicari. ' . . .

Exempl. Praecipuum hoc 'criteuum notionis distinctae existimo , si quis eas quae cogitat distincte , speciatim enumerate potest . Fit quidem multis. de cau- sis, ut nonnulli , distinctis licet gaudeano notionibus, . vel plane pon , veb dis sculter certe , viva voce sensa animi exprimere pollint . At hujus quidem rei rationem dedi iti programmate , de eruditis , qui sensa animi exprimere nesciunt. Vitemb. 173q. Fac, e. gr. Cajum distincta notione Dei. mudere . Tunc quaesitus , quomodo jpes tib aliis allectibus disserat ; 'enumerare poterit. notas , assectum spei ab aliis assectibus dii cernentes .' . si . Quidquid nobis sensibus 'repraesentamus , id confule nobis repraesentamus, i ut adeo .philosophi re- ais eiκ, repraesentationes. sensuales qua talos , esse consulas. ' ' . Denton r. Sensus nobis, repraesentant res exsistenΡtes per experi . Quaecunque vero exsistunt, ea sunt variis multiplicibusque circumstantiis , vel temporis , vel loci , vel personae , characterem distinctivum non constituentibus, involuta. Hinc vides, quid sit, quod senius , nimis musta nimisque conaposita simul reprae' sentantes , notas distinctivas sigillatim nobis non sistant. Repraesentatio, qua notae rei repraesentatae characterillicas sigillatim nobis sistere non .possismus , ducitur confusa g. 6. .. Φῆ: palam est , quidquid n bis sensibus repraeseritamus , id .nobis repraesentamus confuse . . . 'EAempl. Sentis naribus e. gr. odorem rosae sentis oculi colorem nigrum audis sonuici campanae ; sed

48쪽

s i v E N o T i σN I B U s. . 7rum odorem rosae, tum colorem nigrum, sonum itein campanae, confuse tibi repraetentas . 4on enim notas

p characteres sigillatim tibi repraesentare potes , per qpoc odor rosae ab odore hyacinthi ; itemque color piger ab albo distinguatur.

q. Ia. Criterium . notionis confusae.est , ' cum eam per .voces cum aliis coram o care n'n possumus . . Denton '. Cum is i qui cousulam rei cujuidam habet uotionem , ejus rei notas & characteres obscura sibi reppt1sentat g. g. tir obscura . autern repraesentariove plane nihil distin aene queamus . 6V: :minifestum est, eum; qvi consulam rei cujusdam n tionem habet , notas rei repraesentatae charas te illi castalteri sigillatim enumerare non posse. Si enim enumeraret 1 eas distingueret . . di itaque rede .criteriunt notionis confusae' consti uamus . id , cum, qui S. eam. Ope terminorum alteri explyrare fiequit empl. Fac , e. gr' te rogatur , 'ut enaries notav. characseristicas quiuis odor rota' ab odore aliorum florum diiserat: easdem narrare non posse ; tui. certis me tibi 'persuadere potes. , te habere notionem confusam odoris rosae . Memque accidit iis., qui possunt quidem colorem album a nigro 'discernere . cardo autem nato non possunt ope verborum eruilicare distincte . quomodo. albus cosor a nigro internosci. de-

I. 83. Hinc est ut si cum altero debet communicari. idea. confusa , Lobjectum , cujus habetur notio

confusa , alterius sensibus objiciatur sve illi, ὀst

datur . . ' .

Exempl. Si quis e. gr. nuinquam odorem rissae nariis percepisset di alter odotis hujus ideam in aftero excitare volit : tum rosa euet alterius . naribuI offerenda . sic in animo ejus excitabitur odoris rosae idea confusa . Verbis enim fiun quam esticles Et al-εer quamodo odor rosae ab aliis odoribus distincte scire queat.

49쪽

gι. Ex his deniquh intelligi , . qti id sit lu- aves mentis humanae , ik quid sibi velit locutio ista:

. Sue. Per Lumen, in inundo obrium , ita telligitur il f d , quod eisicit , ut objecta externa circumjecta fice invicem disti nevere possinus . . . . f. 86. Lumen .itaque ruentis humanae consistit in statu clararum &.diitinctarum 4deatum . :Demonstra Cum meos .in flatu clararum vel distin-tiarum idearum versatur; runc ipsa rei repraesentatas distinguere potest . .64. in . Adeoque status idearum clararum & distinciarum. absolvit id , quod Mocamus iumen mentis humanae 83. . . Corol. Orm itaque. i.) lumen in mente nostratet , cum vel ex o curis ideis sunt clarae , vel ex claris distinctae . . . Corol. Vides hinc , ctescente cognitione .rerum clarari distincta, cra cere luimea mentis rol. 3. y Existimari hinc potest , in quonaan consistant tenobrae mentis . scilicet mens iu o

ctis 'erceptis nihil distinguae potest , tunc ipsi tribuimus tenebras e Iam vero , chim in statu notionum obsc9 irarum alterum ab altero distinguere nequeamus β. 69. ,hatet, statu obsourarnm .idearum absolvi te

nebras mentis. a .

. 87. per experientiam depwhendimus , no , cum Dot s rei cujusdam characterist cas ' nobis repraesenta- m , aut omnes notat nobis sistere, quae suisiciunt . ad rem repraesentatam , ab omnibus aliis rebus , ici omni casu, statis A tempin e discernendana, aut tantummodo quasdam , quae, bou sussiciunt ad rem repraesentatam ab ornnibus aliis rebus , in .omui casu , statu, ix tempore distinguendam. . g. 88. Εjusmodi repraesentatio qua notas susscientes cist rem repraesentatam ab omnibus aliis rebus, in omni casu , statu , & tempore S scernendam , sign- .latim mihi mente sisto, dicitur notio compsita . 'Εjura modi vero repra sentatio, qua, quasdam tandum notas .

nec Diuitigoo by Coos e

50쪽

s I v E . N o T l o I B U S. 39 nec sufficientes illas ad rei rapraesent tam ab omnibus aliis rebus. , in omni casit. statu & tempore Histi oruendam, dicitur . Exempl: Si e. gr. ae spiritu. has notas characteri sticas allegaveris , quod sit m ) lubi frutia , β γ intelle hi pra dita , γ volunt te praeditatum recenses notas. characteristicas , spiritum ab' aliis rebus discernentes , aduoque . forma' tibi notionem spiritus distinctam g. s. in . Quia vero notae characteri- .sticae, de spiritu recensitae , ejusmbdi sunt ,. ut sussiciant. ad spiritum ab omnibus .aliis hebus. , in omnι casu , ctatu & tempore distinguendum ; nihil tali tu , praeta spiritum .est intellectu voluntate. praeditum : vides , te . notionem spiriciis ' habere. disinctam completam. Fac ver' , ae notas 'talitum quasdat' de . Deo recensere . e. gE Deus est substantia intelligens ;tunc habes.notionem Dei incompletam . Sunt enim notae hae ch. aracteristicae. non lassicientes ad Deutri ab omnibus aliis rebus, in omni casu , statu tempore discernendum . Anima . enim nostra itemque augelust etiam si inantia intel igens .. . g. 8ς. Idea distina a recte disiditur. in sompletam

. Demonstr. Idea distincta est repraesentatio uulms- di, qua notas characteristicas quibus res repraesentata ab aliis rebus dignoscitur , . sigillatim nobis mei

deprehendamu nos aut omnes ncitas, quae susu-ciunt , ad rem repraesentatam ab omnibus aliis rebus

in omni casu, & atu distingue; dam , nobis reu'sentare , aut falxem. quasdam notas , quas non sustIeiunt , ad rem repraesentatam , ab omnibus aliis r

bus, . in omni casu & statu, discernendam g. 81. ),

ejusmodi. autem repraesentantio qua notas , ad rei repraesentatam , ab omnibus aliis rebus , in . omni casu , statu dc tempore , internoscendam , iussicientes nobis repr sentamus , dicatur idea completas β. 83. ; ejusmodi autem repraesentatio , quae noΩ C nul-