장음표시 사용
11쪽
12쪽
I'eooemium libri primi Versatur in eo, ut perdissicilem exsedicat Et perobscuram quaestionem de natura deorum, de eaque varias esse doctorum hominum et discrepantes sententias; plerosque deos esse dixisse, dubitasse Protagoram ; ntillos esse omnino Diagoram Melium et Theodorum Cyrenaicum putasse. Qui vero deos esse dixerint, magna in varietate ac dissensione esse. C. i. In primis esse philosophos et suisse, qui omnino
nullam habere censerent humanarum rerum procurationem deos, quorum sententia si vera sit nullam esse possct pietatem , san
etitatem , religionem ; sortasse etiam pietate adversus deos sublata societatem generis humani, iidem et iustitiam tolli. Esse autem alios philosophos et hos quidem magnos et nobiles qui deorum mente atque ratione omnem mundum administrari et regi censeant , ab iisque vitae hominum consuli et provideri. C. u. Antequam igitur ad ipsam de natura deorum disputationem aceedit , respondet iis, qui vel admirarentur, unde hoc philosophandi sibi subito studium exstiterit, vel quid quaque de re eerti habent seire cuperent. Atque illis quidem regerit, se a primo tempora aetatis in studio philosophiae operam haud mediocrem posuisse, simul causas exponit, quibus impulsus haec tam sero literis mandaverit. Hos autem , qui requirant, quid quaque de re ipse sentiat. curiosius id sacere, quam necesso siti Non enim tam auctoritates in disputando, quam rationis momenta quaerenda esse. CClerum se maxime Academicorum disciplinam sequi , Diuitigoo by Cooste
13쪽
quibus propositum sit, veri reperiendi causa, in utramque partem disputare, et contra omnes pbilosophos et pro omnibus dieere. C. 3-6. Itaque sibi etiam nunc propositum esse, ut ita medio ponat sententias philosophorum de natura deorum; exponendo scilicet colloquio, quod olim habitum es e meminerit inter C. Aurelium Cottam, C. Velleium, et Q. Lucilium Balbum, e quibus Cotta se Academieum, Velleius Epicureum, Bathus Stoicum profitebatur. Et C. quidem Aurelius Cotta M. frater natus A. V. C. 6aseonsul fuit eum L. Licinio Lucullo A. V. 679. Ex consulatu prosectus est proeonsul in Galliam, ibique rebus quibusdam gestis, sed nullo certo hoste triumphi cupiditate flagravit, sed antequam eum obtineret Cicero in Pisonem C. α6. ait mortuum esse.
Ceterum Pontificem eum fuisse e cap. 1 et 57 libri secundi de N. D. intelligitur. C. Velleius trib. pl. suit A. V. 663, M. L. Crassi oratoris sa- miliaris de Orat. III. a I.
Q. Lucilius Balbus frater fuisse videtur L. Lucilii Balbi ICti . qui Ser. Sulpicii praeceptov suit. Et orat. III. at Balbi duo
inter Stoicos numerantur, quos fuisse credibile est hunc Quintulis et Luetum Lucilios Balbos. Ad Q. Balbum Antiochus Λ scalonita librum miserat, eundem ,
ut opinor, quem scripserat Θι .
Cicero igitur hoc inter illos colloquium habitum esse singit , anno circiter V. C. 676 vel 677, antequam Cotta consulatum gessisset. Ipse enim seriis Latinis ad Cottam eius rogatu venit, offenditque eum sedentem in exhedra et cum Velleio de naturae deorum disputantem , quum etiam ille Q. Lucilius Balbus adesset Et quum Cotta Velleium rogasset, ut Ciceronis causa , qui intervenisset, ea quae dicere coeperat repeteret, Velleius C. 8.
Et initium quidem dispqtandi facit a reprehensione Platonica et Stoicae de deorum natura doctrinae. Negat enim quae Plato in Timaeo dixerit certo quodam fundamento niti. In primis hoc
esse absurdum, quod Plato, qui non modo natum. mundum introduxerit, sed etiam manu paene sactum, eundem tamen dixerit fore sempiternum. Simili vitio Stoicorum sentetitiam dει προ-Ex laborare. C. 8. Quaerit Etiam ab utroque . Platone et Zenone, cur mundi aedificatores repente exstiterint, tu numerabilia saecula dormierint; neque si immensum temporis spatium
ante mundi creationem praeterlapsum esset, intelligi posse, quid Diuitiam by Cooste
14쪽
deunt impulerit ut mundum erearet; nam nee aut ipsius pausa, nee hominum causa id factum videri. C. 8. 9. Qui vero mundum ipsum animantem sapientemque esse dixerint, nullo modo vidisse animi intelligentis natura in quam figuram cadere posset. Inprimis ridet sententiam de rotunda figura mundo, qui ait idem deus, tributa. C. io. Tum brevitor Thaletis Milesii, Anaximandri, Anaximenis C. io. inde Anaxagorae, Alcmaeonis Ur toniatae, Pythogorae, Xenophanis. Parmenidis C. it. Emped elis, Protagorae, Democriti, Diogenis Apolloniatae, Platonis. Socratis apud Xenophontem C. ia. Antistheuis, Speusippi,
Aristotelis, Xenocratis, Heraclidis Pontici, Theophrasti, Stratonis C. t 3. denique Stoicorum, Zenonis, Aristonis, Cleanthis, Persaei, Chrysippi, Diogenis Itibvlonii de deorum natura opiniones C. a 4. 15. enarrat, eaqua non tam philosophorum iudieia, quam delirantium somnia esse dicit, nee enim multo absurdiora esse aut poetarum figmenta, aut porteiata magorum aut vulgi opiniones. C. IS.
Iam vero Epicurum laudibus effert, piimum quod viderit esse deos, quod in omnium animis eorum Dolionem impressisset ipsa natura; nullam enim esse gentem , nullum genus hominum, quod non habeat sine doctrina anticipationem quandam deorum ἰquam ille κρελα is appellabat. C. x6. Eadem autem ratione Epicurum hoe esseeisse, deos esse beatos habendos et immortales: simul aut in docuisse, eos nihil Degotii nec ipsos habere, nee Bliis ex ithero: neque vero ira nut gratia teneri; quod quum ita sit, eos pie colendos esse propter praestantem naturam, nullos autem ab iis metus homici ibus impendere. C. i7. Sed ad hane
Confirmandam opinionem, anquirere animum et formam, et v tam , et actionem atqua mentis agitationem in deo. C. t 7. Ae do forma quidem naturam nos admonere, partim rationem docere. Natura enim omnet homines nullam aliam habere speciem , nisi h itina nam, deorum . idque etiam rationem declarare, primum quod humana figura sit omnium pulcherrima, deinde quod nulla alia in specie meniis et rationis domicilium esse possit.
C. I 8. Neque tamen eam speciem corpus esse, sed quasi corpus, eamque non sensu sed mente cerni, nec soliditate quadam nec
ad numerum , sed imaginibus similitudine et transitione pereeptis. Esse autem ici finitam deorum naturam, in eaque omnia, omnibus paribus paria respondere, quod Epicurus invomas appellet. itemque si mortalium tanta multitudo sit, non mitiorem osse immortalium.
15쪽
Deinde si de vita deorum quaeratur, ex Epicuri doetrina . ea in esse hentissimam et omnibus bonis amoentem. Nihil enim eos agere; sun sapientia et virtute gaudere, denique exploratum habere, sore se semper tum in maximis tum in aeternis voluptatibus. Contra Stoicorum deum laboriosum et inquietum esse, eundem vero hominibus dies noctesque timendum; hinc exstitisse illorum doetrinam de sato et de divinatione , cuius quidem superstitionis terroribus Epicurus homines liberaverit. C.
His expositis contra disputat Cotta. et primum laudat vel letum, quod de re obscura atque difficillima dilucido dixerit .
neque sententiis solum copiose, sed verbis etiam ornatius, qua
Epicurei sere soleant. Deinde miratur tantum ingenium in tam leves ineptasque sententias incidisse. Et si enim ipse certi nihil habeat, quod de natura deorum pronuntiet, Epicurum tamen nihil fere dicere, quod non modo philosophia dignum sit, sed mediocri prudentia. Deindρ accedit ad ipsam argumentorum Velleii refutationem. Ac primum quidem, si quaeratur sint nodii necne sint, se ipsum, praesertim ut pontificem, esse deos persuaderi sibi non opinione solum , sed etiam ad veritatem plane
velle. Rationem vero quam Epicurus a consensu omnium gentium repetat quum levem per se, tum etiam salsam esse. Non omnium enim gentium opiniones notas esse; praeterea philosophos fuisse , qui deos esse vel aperte negarent, ut Diagoram et Theodorum, vel certe dubitarent, ut Protagoram. C. a 3. Sed etsi concedat deos esse, quaerendum tamen esse, unde sint, ubi sint, quales sint eorpore, animo, vita. Primum igitur negat deos ex atomis seu individuis corpusculis ortos esse. Sed si hoc etiam eoncedatur, sequi ut aeterni non sint; et quoniam nati sint aliquando, eos etiam interire posse. Saepenumero autem hoc facere Epicureos, ut quum aliquid non veri simile dicant, et effugere reprehensionem velint, asserant aliquid , quod omnino na fieri quidem possit. itaque
Epicurum dum individuorum corporum coneretionem in diis sugiat, ne interitus et dissipatio consequatur , negare esse cor pus deorum, sed tamquam corpus, nec sanguinem, Sed quas sanguinem , in quo mirabile sit Epicureos inter se risum tener
posse. Obiter vanitatem Epicuri perstringit, quod se magistrum nullum habuisse glorietur, quum ni bit sera habeat tu pbysicis,
quod non sit a Democrito. C. a. a G.
Sequitur de deorum lineamentis et formis ut Epicureorum Diui tred by Gooste
16쪽
rationes diluat, qu bus doeere volebant humanas esse formas deorum. In quo primum illud oggerit, species istas homitium collatas esse in deos aut consilio quodam sapientum, quo facilius
animos imperitorum ad deorum cultum a vitae pravitate eonverterent, aut superstitio ue , ut essent simulacra quae venerantes
deos ipsos ad se adiro erederent. Auxisse deinde linee eadem PoOias, pictores, opifices. Reeessisse etiam hanc sortasse opinionem , quod homini homine nillil pulehrius esse videatur, cuius opinionis vanitatem demonstrat C. α . 28. Falsum etiam illud esse, quod Epieurus dictit nullam aliam uobis de deo cogitati titius speciem , nisi hominis oecurrere. C. α9. 3o. Obitur de eorum opinione agitur, qui Epieurum verbis reliquisse deos, rosustulisse putent. C. 3 i. Reprehenditur autem Epicurus, quod rationem non posse esse nisi in hominis figura contenderit. C.
3a 6. Iam ostenditur in reliquis etiam quaestionibus de domicilio deorum, de actione vitae, laborare Epicuri ratio ueni. Quaerit igitur deus ubi habitet ; deinde quae causa eum loco moveat, si modo moveatur aliquando; deinde quid appetat; ad
quam rem motu mentis ae ratio uis utatur; postremo, quomodo heatus sit, quo modo aeternus; Ostenditque totam rem de incursione imagi utitii nugatoriam esse; nec ex ea Consequi aeternum esse deum C. 37-39. Deo vero beatum. Epicurum enim deum
saeere nihil agentem, expertem virtutis igitur, ita ne hei tuti, quidem. Quod si tamen Epicurus vitam deorum in suppeditatiotie
honorum ponat nullo malorum interventu, rogitandum esse, eum bonum in voluptate ponere; aliam autem Dullam voluptatem nosse, nisi prosectam a corpore et redeuntem ad corpus
animi voluptatum. Sed hoc genus voluptatum , quomodo ita deos eadat, quum explicare non possit, consequi deos voluptatis expertes esse; ita ne beatos quidem. Nec hoc aliquid esse, quod dicat, certe dolore deos vacare. Hoc enim proficio satis non esse, ad illam quam deo tribuat vitam beatissimam. Nihil enim relinqui Disi deum . nillil aliud in tota aeternitate nisi mihi pulchre est, et Ego beatus sum cogitantem. dieque tamen intelligi quo modo non vereatur iste deus beatus, Ne intereat, quum sine ulla intermissione pulsetur incursioneutomorum , quumque ex ipso imagines semper Miluant. Ita deum
Epicureorum Deo beatum , Deo aeternum esse. C. 4o.
Mirum denique esse ostenditur Epieurum etiam de sanctitate , de pietate adversus deos libros conseripsisse. Nihil enim essu cur deos ab homiti ibus eo leudos esse dicat, quum ex eius sen-- Di ili od by Co le
17쪽
tetitia dii non modo homines non coIant, sed omni uo nihil curent, nihil agant. Et quod dicati praestantem deorum uaturam ipsam per se homines invitare ad se colendam , id propterea nihil valere, quod nihil possit eximium esse in ea nutura, quae sua voluptate laetans nihil nec actum sit umquam, ne que agat neque egerit. Pietatem vero ei nullam deberi, a quo nihil aceeperis. Quod autem Epicurus glorietur superstitionem esse a se sublatam, ea quidem facile esse liberari ab eo qui omnem vim deorum sustulerit. Non enim Epicurum superstitionem modo tollere ; sedoinue in ex auimis hominum religionem radicitus extrahere. Recte
igitur Posidonium disseruisse, nullos esse deos Epicuro videri. quaeque is de diis immortalibus dixerit, invidiae detestandas gratia dixisse. Neque enim tam desipientem fuisse, ut homunculi similem deum fingeret; lineamentis duntaxat extremis, nota habitu solido, membris hominis praeditum omnibus, usu membrorum ne minimo quidem , exilem quendam atque perlucidum , nihil euiquam tribuentem . nihil gratificantem omnino, nihil curantem , nihil agentem. Itaque Epicurum oratione quidem reliquisse deos , re ipsa vero sustulisse. C. 4i-έέ.
eontinetur Lucilii Balbi disputatio da natura deorum ex mente Stoicorum. Totam vero de diis immortalibus quaestionem Stoici dividebant in partes quatuor. Primum docebant esse deos; deinde quales sint; tum mundum ab his administrari, postremo consulere eos rebus humauis.
Primum igitur deos esse, quamvis id ne oratione quidem videatur egere, confirmatur hoc argumento, quod omnium con- 'sentiens de diis est opinio, eaque diuturnitate temporis confirmata; deinde hoc dii ipsi praesentia et apparitione declarant, cuius exempla ex historia populi Romani afferuntur ἔ praedictiones deinde et praesensiones rerum suturarum nihil aliud declarant, quam hominibus ea quae sutura sint ostendi, monstrari, portendi, praedici, ex quo illa ostenta, monstra, Portenta, prodigia dicantur. Et Cleanthes quidem quatuor de causis dixit in
animis hominum informatas deorum esse notiones. Primum posuit eam, quae orta esset ex praesensione rerum suturarum; alteram , quam ceperimus ex magnitudine commodorum, quae per-
18쪽
cipiuntur caeli temperatione et secunditate terrarum; tertiam. quae terreret animos fulminibus, tempestatibus, ultisque multis id setius portentis; quartam vero causam esse eamque vel maximam aequabilitatem motus, conversionem caeli, polis, lunae, siderumque omnium distinctionem varietatem, pulchritudinem, ordinem. Et hoc ipsum Chrysippus breviter hoc argumento con- eludit: Si est aliquid in rerum natura, quod hominis mens, quoia ratio, quod Mis , quod potestiad humana. sicere non possit, est serie id, quod illud Nisu, homine melius. Atqui res caelestes , omnesque eae, quarum est Ordo ι ρiternus ab homine consita non possunt. Est igitur id , quo illa consciuntur, homine melius. Id autem quid potius dixeris, quam deum Z Ex ipsa etiam hominum sollertia colligi potest, esse aliquam divinam mentem. Nam si cetera, quae in corpore sunt, sumpsimus aliunde, aliud n terra, aliud ab humore, aliud ab aere, aliud ab igni, rationem etiam a Iiunde habeamus necesse est, et quum cetera omnia mundus habeat, quod est omnium optimum, id quoque cur non habeat, nulla est ratio. Omnes porro Concedunt, nihil nota modo esse mundo melius, sed ne cogitari quidem posse; quare quum ratione nihil melius , ea quoque mundo insit necesse est; qui profecto non posset ita omnibus partibus consentire nisi uno divino et continuato spiritu Contineretur. C. I 8. Iis igitur expositis subiunguntur rationes physicae. Primum est argumentum quod omne quod vivat, nive animal, sive terraeditum, id vivat propter inclusum in eo calorem. Eumque etiam per aquam et per aerem permeare videmus. Ex quo concluditur, quum omnes mundi partes sustineantur calore, mundum etiam ipsum simili parique Datura in tanta diuturnitate servari eoque
magis, quod intelligi debet calidum illud atque igneum, ita in
omni susum esse natura , ut in eo insit procreandi vis , et causa gignendi, a quo et animantia omnia , et ea, quorum stirpes terra
continentur, et nasci sit necesse et augescere. C. 9. Io. Natura est igitur, quae contineat mundum omnem eumque tueatur et ea quidem non sine sensu atque ratione. Omnem enim naturam necesse est, quae non solitaria sit, neque simplex , sed cum alio iuncta atque connexa habere aliquem in se Princi alum , ut in homi ue mentem. Itaque necesse est illud in quo sit totius naturae principatus , esse omnium optimum , Om-Niumque rerum potestate , dominatuque dignissimum. Iam quum in partibus mundi insit sensus et ratio , in ea parte , in qua mundi inest principatus haec inesse necesse est, et acriora qui-
19쪽
dem et maiora. Quocirca sapἰentem esse mundum necesse eat et Naturamque eam, quae res omnes eomplexa teneat, perseetionarationis excellere , eoque deum esse mundum, omnemque vim mundi natura divina contineri. Praeterea quoniam ex mundi ardore motus omnis oritur, is nutem ardor non alieno impulsu, sed sua sponte movetur, animus sit Deeesse est. Ex quo essicitur animantem esse mundum ἔ eundem vero quum sit melior quam ulla natura, intelligentem esse et sapientem. C. II. II.
Atque etiam si a primis inchoatisque naturis ad ultimas persectasque volumus procedere, ad deorum naturam perveniamus Deeesse est. Primo enim a natura sustinentur ea, quae gignuuturo terra , quibus nihil tribuit amplius, quam ut alantur et augeantur. Sequutitur bestiae quibus et se usum et motum dedit. et appetitum. Tum homines, quibus addidit rationem, qua regerentur animi appetitus, qui tum remitterentor, tum eontine-xentur. Quartus gradus est eorum, qui natura honi sapientesque gignuntur; quibus a prinei pio innascitur ratio reeta constansque quam supra hominem putanda est, deoque tribuenda, id est mundo, in quo necesse est persectam illam atque absolutam inesse rationem. C. i, i 4. Atque hae mundi di Wini talo perspeeta tribuenda est sideribus eadem divinitas, quae ex mobilissima purissimaque aetheris parte gignuntur, ut ea quoque rectissime et animatitia esse , et sentire atque intelligere dieantur. Et quum
astra aethereum locum obtineant, consentaneum est in iis sensum inesse et iotelligentiam. Ex quo eficitur in deorum numero astra esse ducenda. Sensum autem astrorum atque intelligentiani inaxime declarat ordo eorum atque constantia. Nihil est enim quod ratione et numero moveri possit sine eo usilio. Ordo aut eiu siderum et in omni aeternitate eonstantia, neque Daturam significat; est enim plena rationis; neque fortunam, quae amica varietati eonstantiam respuit. Sequitur ergo, ut ipsa sua sponta. suo sensu ac dit initate moveantur. C. i5. i 6.
Ex his omnibus esse deos ita perspicuum est, ut, id qui neget,
vix eum sanae mentis Balbus existimet. Sequitur ut qualis deorum natura sit consideretur. Hie illa dissetistas a consuetudine oculorum ne iem mentis uti- dueendi induxit homines, ut nisi liguris hominum constitutis nihil possent de diis cogitare. Sed quum talem esse deum certa Dotione animi praesentiamus, primum ut sit animans, deinde, latio omni natura nihil eo sit praestantius, primum mundus et auimans et deus iudicaudus est. Neque 'ero ineptum est, quod
20쪽
Epicurus putat, rotundam liguram deo tribuere. Nihil est enim ea figura pulchrius. Et quum duo sint genera siderum, quorum
alterum spatiis immutabilibus ab ortu ad occasum commeatis , nullum umquam cursus sui vestigium inflectat; alterum autem eonversiones duas iisdem spatiis cursibusque conficiat, ex utraquere et mundi volubilitas quae nisi in globosa sorma esse nou posset, et stellarum rotundi ambitus cognoscuntur. Harum vero stellarum constantia, haec tanta tam variis eursibus in omni ueternitate eonvenientia temporum non potest intelligi sine mente. ratione, consilio. Quae quum ita sideribus iust ut, non possunt ea ipsa nota in deorum numero reponi. C. I7-22. Multae autem aliae xanturae deorum ex magnis beneficiis eorum a Graecis et Romanis constitutae nominataeque Eunt; quarum Complura exempla recensentur C. a3-27. Haec a physicis rebus bene et utiliter inventis tracta ratio ad commenticios et 1ictos deos salsas genuit opiniones, erroresque turbulentos et superstitiones paene aniles. lnde effictas esse sormas deorum , ct aetates et vestitus; genera praeterea, coniugia, cognationes. Item eos perturbatis animis inductos esse, ut iis cupiditates , aegritudines, iracundiae, bella quoque inter se et praelia tribuereu-tur. C. 28. Proximum erat, ut doceretur, deorum providentia mundum administrari. Hanc disputationem Stoici tres in partes dividere solent, qua-Tum Pars prima est, quae ducitur ab ea ratione, quae docet esse deos, quo concesso confitendum est eorum consilio mundum administrari. Secuuda est autem, quae docet, omnes res subiectas esse naturae sentienti , ab eaque pulcherrime geri. Quo constituto sequitur ab animantibus principiis eas esse generatas Tertius locus est, qui ducitur ex admiratione rerum caelestium atque terrestrium.
Ad primum quod attinet, qui deos esse concedant, iis latendum est, eos aliquid agere, idque praeclarum. Nihil est auteiu Praeclarius mundi administratione. Deorum igitur consilio mundos administratur. Et quoniam nihil est praestantius deo, ab eo necesse est mundum regi. Et quum intelligentes dii sint, nisi anu diato regant, aut ignorent necesse est quae res maximas sitit, quoque hae modo tractandae et tuendae , aut vim nouhabeant, qua tantas res sustineant et gerant. Vtrumque est a natura et maiestate deorum alienum. Efficitur ergo deorum providentia mundum administrari. Et quum dii si ut rationis com-