장음표시 사용
21쪽
poles, sequitur ut sit eadem in his, quae in genere humano ratio, eademque veritas utrobique ait, eademque lex , quae est recti praeceptio, pravique depulsio. Ex quo intelligitur prudentiam quoque et inentem a diis ad homines pervenisse. Postremo quum demonstratum sit deos esse stellas et caelum , et mundum ipsum, et earum rerum vim, quae inessent in omni mundo, cum magno usu et commoditat generis humani; essicitur omnia regi divitia ineule atque providentia. C. I9-3ι. Sequitur ut doceatur omnia suhiecta esse naturae , ah eaque pulcherrime regi. Sed quid sit natura breviter explicandum est. Alii naturam censent esse vim quandam sine ratione, cientem motus in corporibus necessarios ; Epicurus autem omnium quae sint naturam esse corpora et inane, quaeque his areidant; alii vero vim participem rationis atque ordinis tamquam via progredientem declarantemque, quid cuiusque rei causa esse iat. quid sequatur, cuius sollertiam nulla ars, nulla manus . nullus opifex consequi possit imitando. Et ab eiusmodi quidem natura, i. e. sentiente inundus omnis regitur Et administratur. C. 3a 35. Tertius locus est, qui ducitur ex admiratione rerum caelestium atque terrestrium. II ic agitur primum da sideribus. C. 36-έ6. Deinde de terra , de variis animalibus naturis, et clorebus quae terra gignat ad animantium conservationem et salutem procuratis: C. 47-53. postremo de tota hominis fabricatione . omnisque humanae naturae figura et persectione. C. 5- . Denique de ratione hominibus concessa, quae in caelum usque penetraverit, et ad cognitionem deorum pervenerit. ex quo debeat intelligi nec figuram situmque membrorum neci ingenii nientisque vim tal m essici potuisse fortuna. C. 6 r. Hestnhat ut doceretur omnia, qune sint in hoc mundo, quibus utantur homines. hominum causa sacta esse et pnrata. Itaque primum ostenditur ipsum mundum deorum hominumque causa factu in Esse, quaeque In eo sint , ea parata ad fructum homitium et inventa esse. Ipsum cireuitum solis et lunae reliquorumque siderum, quanquam etiam ad mundi eohaerentiam pertineant, tamen etiam spectaculum hominibus praebere. In terra vero et bestias cicures, ut oves, canes, boves, et sera beluas, et pisces et aves, praeterea plurimarum rerum in intimis terrae tenebris abditarum utilitates hominum causa paratas e se. Praeterea e divinatione hominibus data intelligi deorum providentia consuli rebus humanis. Postremo non solum universo
generi humano, sed etiam singulis hominibus a diis consuli et Diuitiam by Cooste
22쪽
providerἰ. C. 6a-66. In epilogo Balbus Cottam exhortatur. Dieandem Causam agat, seque et principem civem et pontificem esse cogitet, et facultate disserendi, quam, a rhetoricis exercitationibus acceptam, Academia amplificaverit, potius ad defendendam , quam ad oppugnandam deorum naturam utatur.
eontinetur Cottae Aeademici, conirn Stoicam de diis rationem, libro secundo expositam , disputatio. Ac primum quidem Cotta sibi propositum ait, non tam refellere Ilalbi orationem, quam ea quae minus intellexerit requirere et quaeritque utrum ille malit si hi de singulis rebus quaerenti
respondere, quam universam audire orationem suam. Cui
quum is albus significasset, se si quid explanari sibi velit respondere velle, sin se interrogare velit refellendi causa, utrum voluerit sacturum, vel ad singula statim responsurum , Vel quum perorarit ad omnia ἰ Cotta antequam disputationem aggreditur, quoniam Italbus in perorando eum admonuerat, ut se et principem virum et pontificem esse meminisset, profitetur se opiniones a maioribus acceptas de diis immortalibus, ite n-que sacra, caerimonias, religionesque defensurum esse semper, semperque defendisse. Sed se ut pontificem maioribus , etiam Dulla ratione reddita, credere; a Batho autem ut philosophorationem accipere deberct religionis. C. I. a. Iam ipsa oratio ordinem sequitur disputationis Lucilia uac: quae suerat quadripari ita, primum ut vellet docere, deos esse; deinde quales essent, tum ab his mundum regi; postremo consulere cos rebus humanis.
Primum igitur ait , Balbum multu orgumenta attulime, cur dii sint, remque sua sententia minime dubiam argumentandod obiam facere. Negat igitur firmum esse argumentum, quo Ilalbos dixerat, quum caelum suspexissemus statim citas intelligore essct aliquod numen, quo haec regantur. Nec gravius esse argu montum, quod opinio de diis immortalibus et omnium sit, et quotidie crescat. Praesentes autem apparuisse deos, sabulosis
narrationibus credi. Deinde post alia quaedam quae in codd.MM. interciderunt, agitur de argumento a dixi uatione petito,
23쪽
simulque Cleanthis et Chrysippi argumenta breviter tangit, eaque
se alio loco tractaturum ostendit. C. 3 7.
Secunda parte accedit ad quaestionem quales dii sint; in qua dicit Lucilium ita versatum , ut quum ostendere vellet, qualeadii essent, ostenderet nullos esse. Nam quo argumento Leo docere voluerit ratione mundum uti , eodem etiam demonstrari posse mundum esse literatum, disertum, doctrina eruditum,
postremo philosophum. Chrysippi autem argumentum : Si aliquid est, quod homo inicere non possit, qui id essest, melior
est homine. Homo autem haec, quae in mundo sunt, sisere
non ρotest; qui ρotuit igitur is Praestat homini; homini autem: Praestare quis Possit, nisi deus ἰ Est igitur detis ; hoc igiturici eodem , quo illud Zenouis, errore versari. Quid enim sit
melius, quid inter naturam et rationem intersit, Don distingui. C. 8-io. Et si quaerat apud Xenophoutem Socrates, unde animum arripuerimus, si nullus fuerit in mundo, respondendum esse dicit haec omnia naturae esse, non artificiose ambulantis, sed omnia cientis et agitantis motibus et mutationibus suis. C. it. Iam vero Cotta quaerit, quemadmodum ea, quae Carneades afferebat, dissolvere velint. Is enim nullum animal aeternum esse. sed potius omne animal mortale et dissolubile et dividuum esses multis argumentis demonstraverat, ac si Stoici omnia ad igneam vim reserant, ne ignem quidem natura sempiternum esse. Itaque
immortalitate sublata tolli etiam divinitatem. C. ia-i4. Dein donegat deum intelligi posse nulla virtute praeditum. Nam deo nec prudentiam, nec intelligentiam, nec iustitiam, nec temperantiam, nec sortitudinem tribui posse. C. i5. Itaque totam hanc disputationem sic concludit , ut neget, se vulgi atque imperitorum inscitiam despicere posse, quum ea consideret, quae dicantur a Stoicis, et longam seriem deorum a Graecis cultorum enumeret, in quibus explicaudis magnam molestiam et mitii me necessariam suscepisse Zenonem , Cleanthem, Chrysippum, quum voluerint commenticiarum sabularum redderorationem , et vocabulorum , cur quique deorum ita appellati sitit causas explicare. Quod quum saciant, illud profecto eos con sileri , longe aliter se rem habere, atque hominum opinio ait, eos enim, qui dii appellentur rerum naturas esse, non figuras
Iam restabat ut tertio Ioco quaereretur deorumne providentia mundus regatur, deinde consulant ne rebus humanis. Sed quae
24쪽
ad tertium locum Cotta disputavit, Omnia, una cum Parte eorum quae ad quartum attinebant, interciderunt. In iis quae inde a eap. asi supersunt, ostendit rationem, quam Stoiei divino benefieto hominibus tributam dicebant, saepe et a plurimis in perniciem converti, ut satius suerit nullam omnino nobis a diis datam esse rationem , quam tanta cum perinnicie datam. Omnemque hanc disputationem hoc argumento concludii: Quamobrem si mens voluntasque divina iccirco consuluit hominibus, quod iis largita est rationem , iis solis consuluit quos bona ratione donavit, quos videmus, si modo ulli sunt, esse perpaucos. Non placet autem paucis a diis immortalibus esse consultum; sequitur ergo ut nemini consultum sit.
Sed huic loco Stoici ita solebant occurrere, ut dicerent, non iccirco nobis non optime a diis esse provisum, quod multi eorum beneficio perverse uterentur. Etiam patrimoniis multo male uti, nec ob eam causam eos beneficium a patribus nullum habere. Sed in hac collatione Cotta negat esse similitudinem. Multos enim etiam quum obesse vellent prosuisse, et quum prodesse vellent ob suisse. Itaque non seri ex eo quod datur, ut voluntas eius, qui dederit, appareat: nec si is, qui acceperit, bene utatur, continuo sequi, ut is qui dederit, amice dederit. Adeo nos rationem tantum habere, si modo habeamus: honam autem rationem, aut non bonam a uobis. Non enim, ut patrimonium relinquatur, sic rationem homini esse beneficio deorum datam. Patrimonia enim spe bene tradendi relinqui, qua possimus salii et deum vero salii non posse. 1 Itaque quum dii non ignorarent futurum esse, ut homines rationem hono consilio iis datam in fraudem malitiamque converterent, non dari illam, inquit, quam dari humano generi melius fuit. C. u8-3l. Extremum erat, ut doceretur, deos si minus potuerint aut voluerint omnes homines bonos enicere, certe, si quidem hominum generi consulere vellent, honis consulere debuisse. At enim
innumerabiles esse bonos, quibus male evenerit, nee pauciores
improbos, quibus optime. Idque multorum , inprimis Dionysii
maioris, Syracusanorum tyranni exemplis confirmatur. Atque hoc quidem in loco dicit invitam versari orationem suam. Videtur enim, inquit, auctoritatem n erre Peccandi. Recte Mideretur, nisi et oirtutis et oitiorum sine ulla dioina ratione, graυe ψsius conscientiae Pondus esset. Qua sublata iacent omnia. Vt autem nec domus, nec res Publica ratione quadam et disciplina desi-
25쪽
gnata Midentur, si in ea nec recte factis praemia exstent tilia nee sumticia Peccatis ἰ sic mundi diMina in homines mo leratio profecto nulla est, si in ea discrimen nullum est bonorum et malorum. Nihil autem ad rem pertinere dieit, quod Stoici dicant, deos maiora tantum eurare , minora negligere. Hoc vero omni uin mortalium iudicium esse, fortunam a deo petendam , a se ipso sumendam esse sapientiam. Et quod nonnumquam bonos exitus habeant boni, id utrum diis cum ratione tribuatur incertum esse. Ita vero se rem habere , ut ad prosperam adversamve fortunam qualis sis, aut quemadmodum vixeris nihil intersit. Nec aliquid prosici, si dicatur deos nouomata animadvertere; nam reges etiam si aliquid scientes praetermittant, magnam culpam esse. At deo ne excusationem quidem esse inscientiae. Nihil autem agere Stoicos, quum sic deos defendant, ut dicant eos etiam si quis morte poenas sceleris es fugerit, poenas a liboris , a nepotibus, a posteris expetere. Quo ipso summam tribui diis iniquitatem, quippe quum nulla civitas umquain toleratura sit latorem istiusmodi legis, ut condem aretur filius aut nepos, si pater aut avus deliquisset. Et quum Stoici materiae rerum universae fictricem di ut et moderatricem divitiam esse providentiam, si tamen mala non prohibeat, sequi ut aut nesciat quid possit, aut negligat res humanas, aut quid sit optimum non possit iudieare. Denique quod Stoici dicant, non omnia deos persequi, id conciliari non posse cum eo, quod iidem dicant a diis dispartiri hominibus somnia,
et vota ab hominibus suscipi oportere. Quum enim singuli voveant, mentem divinam etiam de singulis audire; ex quo eolligatur eam non tam esse occupatam , quam Stoici putarent. C. Aa 9.
Quae quum dixisset Cotta, sinem facit disputationis, et Lu-eilius inalbus alium diem sibi sumpturum dicit, qua possit deorum providentiam defendere. Atque sic diηcesserunt omnes ut Velleio Cottae disputatio verior . Ciceroni Balbi ad veritatis similitudinem ideretur esse propensior. C. 4o. Quo tempore editi sint hi de Natura deorum libri intelligitur ex libri secundi de Divinatione C. i. υ hi cohortati sumus , in quit , ad philosophiae studium eo ιι bro qui est inscriptus Homtensius squem ut opinor edidit A. V. C. 7o7 et quod genus
philosophandi minime arrogans maximeque et constans et Amans
26쪽
sophiae yositum in sinibus bonorum et maloriam, PerPurgatus estis Deus a nobis quinque libris eodem scilicet anno editis . Totidem subsecrati sunt libri Tusculanarum di viationum editi A. V. C. 7o9. - Quibus . rebus editis tres libri perfecti sunt de natura deorum. Sed in his ipsis libris nulla occurrit temporis, quo conscripti vel editi sunt, nota, praeter hunc locum in prooemio lib. I- c. 4. ubi generatim quidem do causis agit, quae eum ad libros de philosophia scribendos impulerint, hisce tamen
verbis: hortata etiam est, ut me ad haec conferrem, animi ae-Wuudo , fortunae magna et gravi commota iniuria, Tulliae siliae mortem tangere videtur, quam constat mense Ianuario Exeunte A. V. C. 7o8 decessisse. Libros vero academicos a se editos eommemorat ibid. E. 5. Omnino , autem teneudum est,
quod Goerengius V. C. in introductione ad libros de Finthus
bonorum et malorum P. X I. admonuit, fieri vix potuisse, ut Omties libros istos qui anno urbis 7o8. a Cicerone scripti dicuntur, eodem anno et inchoaverit et perfecerit. Itaque iam ante hunc annum complurium librorum materiam potuit colligere. u hoc anno demum extremam iis manum admoveret. Et so tasse huc trahi possit locus Academicorum posteriorum lib. I. E. 3. ubi: Ego autem , inquit, dum me ambitio, dum honores , dum causae , dum rei publicae non solum cura, sed quaedam etiam ρ curatio multis ossiciis implicatum et conatrictum tenebrae , haec inclusa habebam ; et ne obsolescerent, renoMabam. quum licebat, legendo. Nunc Mero et fortunae graMissimo Percressus Mulnere et administratione rei Publicae liberatus, doloris medicinam a philosoρhia Peto et Otii oblectationem hanc honestissimam iudico. Ambiguum tamen est, utrum verba haec incissa
habebam ad studia solum philosophiae, lectione librorum philosophicorum , occupata , au etiam ad libros de philosophia
scriptos, et scriniis inclusos, nondumque editos referenda sint. Quicquid sit, ut minus miremur tam brevi tempore Ciceronem tot libros conscripsisse, Cogitandum est, quod ipse ad Atticum
mense Quintili A. V. 7o8 scripsit Epp. XII. 5a. De lingua
latina securi es animiis dices . qui talis conscribis : n ἀπογραρα sunt; minore labore sunt : Merba tantum adfero quibus abunt , quae verba recte Gro novius ita interpretatus est : scito me illa Philosophica, quae scribo, tantum vertere de Graecis, et propemodum describere; ideo magnae meditationis non sunt. Ceterum quum permultorum Graeciae philosophorum tum
veterum, tum receutiorum decreta de natura deorum rece
27쪽
seantur, haud satis definiri potest, utrum omnium eorum lἱbro Cicero ipse legerit, an quarundam notitiam ex aliis auctoribus hauseri L Anaximandri quidem opinionem. I. IO. qua nativos esse deos longis intervallis orientes occidentesque, eosque innumerabiles esse mundos, aliunde cognoscere potuit, etiamsi illam κεραλαιαίδη εκθεσιν, quam commemorat Diog. Laesit. lib. II. c. r. nunquam viderit. Idem de Anaxime ne statu cndum, cuius
de deo sententiam e Theophrasti libro de placitis Anaximenis haurire potuit. Vtrum Anaxagorae νυmxti ipse legerit, an ea quae in libris Academicorum, et in his de Natura deorum libris de eius decretis commemorat aliunde libaverit, certo desinito
non ausim. Mihi tamen verisimile videtur, eum aeque ae Lucretium, libros illos ipsum oeulis usurpasse. Alcmaeonis Crotonia tuo sententiam facile potuit ex Λristotele aut aliis auctoribus cognoscere, etiamsi φυτινο, eius λόγου a Diogene Laertio commemoratum
non legerit. Empedoclis autem libros tres physicorum ipse legisse videtur. Certe Sallustii Empedoclea legit, de eoquo libro ad Q. fratrem II. ii. ita iudicat: si veneris, virum te putabo; si illum ilhrum legeris, hominem non putabo; ex quo intelligitur illum librum de rebus obscuris ieiune et exiliter scriptum suisse. Λ Democriti librorum physicorum lectione Ciceronem haud alienum fuisse, comparatis locis, ubi eius mentionem facit, milii persuasi. Platonis Timaeum et Aristotelis libros de philosophia
ab eo lectos esse nemo dubitat. Vtrum vero Xenocratis libros sex πιρὶ ρυσεως, Heraelidae Pontici libros περὶ φύσιω: κιρὶ tῶ va, ουραι a. περὶ τωs tu αἰου. Stri torRS LampsaCeni librum κεαὶ 2. .,. Zenonis Stoici κιρὶ ωοαου, Persa ei περὶ ἀσεβuae ipse legerit, haud equidem decernere ausim. Theophrasti autem libros se ut alios, sic imprimis hos περὶ ρμοσο εις et περὶ φυσέως, Cleanthis libros περὶ τῆς του Znυωγος ρυσιολογέας et περὶ alias. denique Chrysippi donatura deorum et de divinatione libros ab ipso lectos esse nou egi, quod dubitemus. Epicuri denique κυριας δόξxς, eius κάυουα,eu libros de regula et iudicio, item περὶ φύσεως. et περὶ οσιοτητος non ex aliorum tantum testimoniis, sed ex sua ipsius Iectione
ei notos fuisse, facile tot locis ubi de eo agitur inter se collatis, tutelligitur. Ceterum facile IIeindorso, viro doctissimo , nuper acerbo satoliteris erepto, assentior, Ciceronem quo minus his libris extremam manu in admoveret, morte praepeditum fuisse. Sunt enim
hic ibi complura sestinationis vestigia: in primis, si accessisset nCicerone limae Iabor et mora , quosdam locos fortasse plane re-- Diuiligod by Cooele
28쪽
ine uisset; ut lib. III. c. i5 seqq. longam illam deorum enume
Et quoniam Heindorsius in nova horum librorum recensione usus est duobus eodd. MM. breviter da horam codd. auctoritalo dicemus. Alter codex, quem IIeindorfius Glogaviensem appellat, latuerat in coenobio quodam Glogaviae, unde quadriennio sere abhinc cum aliis libris e coenobiorum tenebris protractis in Academiast Vratistaviensis bibliothecam pervenit. Alter . quem nedigerianum nominat, est in bibliotheca viri clarissimi Thomae de Rhediger seculo XVI collecta, et ob codd. Graecor. Latinorumque copiam dudum inter eruditos celebrata. Ac Glogaviensem quidem eodicem qui casu quodam , postquam eum ΗeindOrfius suo loco reddiderat, ita evanuit, ut nondum potuerit reperiri , neque ei, quod vehementer optasset, denuo eum oculis usurpandi esset eonditio , tantis laudibus effert editor, ut dicat eius ope libros hos de natura deorum prope quingentis locis emendari potuisse. Qua tamen in laude virum optimum et integerrimum eomputatio sesellisse videtur. Etenim si eos locos detraxeris, ubi meliorem lectionem ab Ileindorsio receptam non solus codex Glogaviensis praebuit, vix octoginta supersunt sola huius Μs. ope aliter, atque antea constituti. Nimirum plurimas lectiones huius codicis vel sine dubio meliores vel certe vulgata probabiliores, praeter eod. Glogaviensem, poterante Rehdigeriano, item e codicibus Davisianis, ex editione P. Marsi aliisque veteribus hauriri; ab ipso etiam editore ubique laudatis. Equidem, ut multis locis He indorfit iudicio assensus sum, eumque de his libris optime meritum esse Iubens et gratus agnosco, ita in aliis ab eius auctoritate discessi; causasque dis sensus vel breviter indicavi , .el lectori intelligendas reliqui. Atqae hac occasione utor, ut aliquot viri desideralissimi emen
dationes commemorem, ita praefatione expositas, a me praetermissas.
Lib. II. c. 9. in verbis qtiod magna Mis caloris terrae conti netur caserenis eaque hieme sit densior , ob eamque causam calorem insitum in terris continet arctius, verissime coniecit uel α- dorsius legendum esse ob eamque causam eatorem insitum iu-terius continet et arctius. Eidem prorsus assentior lib. II. c. 39. pro verbis nec immanitate belluarum esserari, nec stimium assteritate Mastari
29쪽
transpositis verbis sic legendum esso coniicienti: nec immanitate helluarum vastari, nec stirpium asperitate esserari. Denique lib. II. e. 36. in verbis: Tactus autem toto more aequabiliter fusus est, ut omnes ictus, omnesque ni inios et frigoris et caloris amulsus sentire possemus ubi ueindorsio suspeis Cium esse v. nimios retuli, oblitus sum dicere, eum non simpliciter hoc vocabulum delendum, sed aliud commodius quaerendum existimasse. Atque aptius hoc verbum mihi reperisse visus sum, si legatur omnesque minimos et frigoria et caloris anulsus sentire Possemus.
30쪽
ILactant. Hio. Instit. lib. II. c. 9. Primum igitur non est probabile, eam materiam rerum , unde Orta sunt omnia, esse divina providentia effectam, sed habere et habuisse vim et naturam suam. Vt igitur faber quum quid aedificaturus est, non ipse facit materiam, sed ea utitur, quae sit parata , fictorque item e cera, sic isti providentiae divinae materiam Praesto ESSE OPΟPluit non quam ipsa saceret, sed quam haberet puratam : quod si non est a Deo materia iacta , ne terra quidem et aqua et aer et ignis a deo tactus est. Hoc fragmentum nullus dubito Pertinere ad locum illum, qui ante caP. 26. libri tertii in Mess. inter Ddit , ubi Cotta a Mersus Stoicorum angiamenta, quibus miandum ἀψina Prouidentia regi demonstrabiane, disputauerat. Did. Lib. II. cv. 5. Non sunt ista vulgo disputanda, ne Susceptas publice religiones disputatio talis exstinguat. eme hoc fragmentum, si modo id Lactantius ex libris de natura deoniam excitauit, locum scitis