장음표시 사용
141쪽
I32 ratio compendio perueniendicere canibus; nec illa, non veni ad vocandum iustos, sed peccatores : neque enim vere sensit, eos
esse iustos; sed exprobrat, quod sibi iusti viderentur. sunt et aliae figurae complures Verborum ac sententiarum, quae ad compositionem , aut grauitatem, aut iucunditatem orationis faciunt: sine quibus ut constet sensus scripturae mysticae ; tamen efficiunt, ut iucundius atque efficacius influant in animos nostros, ac felicius tractentur, tradanturque. eas diuus AUGUSTINUS non grauatus est multis verbis indicare in libris sacris, in opere, cui titulus, de doctrina christiana. de omnibus diligenter tradiderunt DONATVS ac DIOMEDEs: sed his diligentsus QUINCTILI Vs libro rhetoricarum institutionum nono. at ne quis hanc litteraturae par tem fastidiat, ut grammaticam ac triuialem I AU-GvSTINVS in opere de doctrina christiana iubet, non indiligenter addisci, velut utilem ad intelligendos libros canonicos. g. LVIII. ΙΑΜ amphibologia vitium quidem est orationis , sed quod saepenumero vitari non potest, etiamsi FABIVS, quoad fieri potest, vitandum esse, monet. AUGUSTINUS adeo vitare vult, ut existimet, manifestarium soloecismum citius admittendum , quam. ambiguam dictionem. et ossiim dici mauult, quam os , si unum aliquod significamus eorum, quae multa dicuntur ossa, non ora. qua quidem in re non illi prorsus assentior, nisi quum apud imperitam plebem verba fiunt. nec aliud sensit AUGUSTINVS , cuius aetate vulgus promiscuum Vtcumque latine tum intelligebat, tum loquebatur. alioqui , ubi in libris suis AvGUSTINVs umquam dixit ossum, amphibologiae vitandae gratia i verum haec incommoditas frequentius accidit in lingua graeca, quam latina. proinde nos compluribus locis et indicauimus, et ubi licuit, submoui
142쪽
mus. tollitur autem fere vel compositione , sue ordine sermonis commutato, si ex contextu nasca tur, Vel dictione ancipiti, per periphrasin explicata, quod ipsum AVGVsTINVs exemplis aliquot Prosequitur. verum abusus vocis nonnumquam ancipitem reddit orationem: 1ed qui non tam linguae sit peculiaris, quam scriptori, ut sunt 'et inter auctores sua cuique propria. nam frequenter hae rebit in QVINCTILIANI sermone, qui praeter CICERONEM nihi1 1egerit. sc PAVLLVS alias carnem -- eat cognatos, aut singuinis affinitatem; alias t tum hominem carnem appellat: nonnumquam cras fior hominis, aut alterius cuiuspiam rei parS, cars dicitur ; interdum assectum hominis ad vitia λlicitantem, carnem appellat. item corpus saepe vOCat, quod ex membris constat ; aliquando covus
idem illi valet, quod caro. spiritum alicubi Uocant summum illum ac caelestem ; alibi mentis impetum spiritum dicunt. rursus alias dona spiritus sancti dicuntur spiritus; nonnumquam aer hic motus spiritus dicitur, ut ibi, spiritus, ubi vult, spirat. cui pene idem est, quod ait PAvLLVs, spiritus quidem
meus orat, mens vero mea sine fructu est. huius
generis sunt et illa, quum fidem dicunt pro fiducia: quum latinis fides sit veI pollicentis, ut dare fidem; Vel praestantis, aut non praestantis promisiUm, Vt Eluere fidem, praestare fidem. fidentis aut credentis non est, nisi quum sic loquimur, habeo tibi fidem, abrogat illi fidem. item cum PAVLLO dicitur aedificare, qui prodest; et destruere, qui nocet. rursus quum benedictionem vocat,beneficium sponte collatum. sed de his plura sparsim dicta sunt nobis in adnotationibus : et in argumentis ,quae scripsimus in epistolas apostolorum, nonnisil attigimus. g. LVIIII. VERVΜ in allegoriis, Ut hΠc redeamus , quoniam his omnis fere constat diuina scrip- .
143쪽
I34 ratio compendio peruenienditura, Per quam aeterna sapientia nobiscum veluti balbutit, praecipua cura ponenda est. quae nissuccurrunt, praesertim in veteris testamenti voluminibus , Mixima pars fructus perierit lectori.. aliquoties perniciosus est: verborum sensus, nis adhibeas allegoriae remedium. quod genus illud, beati , qui se castrauerunt propter regnum dei ue et il- Iud PAULLI, hoc enim faciens, carbones igneos congeres super caput eius. AUGVsTINus et illud huius esse generis opinatur, nisi quis ederit earnem meam, et biberis sanguinem cet. heic igitur , ut dictum est,
Conducet rerum naturalium cognitio, tum in poeticis allegoriis per aetatem praelusisse, aut etiam ab omni genere rerum ducendis ac tractandis simili-hus, qua de re et nobis olim libellus editus est sinu, qui noui quoque testamenti historiam ad a11egoriam trahunt. quod ego sane vehementer apPr ho, quum aliquoties sit necessarium, saepissime festiuum et elegans, si quis modo stite rem tractat. nam mihi videtur AMBROSIVS in hanc partςm, Veillius pace dixerim, immodicus esse nonnumquam, veluti quum PETRUΜ ad prunas calefacientem se,
negat, corporis frigus sensisse, quum id temporis frigus esse non posset, sed mentis hoc fuisse frigus eleganter hoc, quod ait in allegoria versans , sed
frigus erat, ubi IESUS non agnostebatur, Vbi non erat, qui Iucem videret, ubi negabatur ignis consilimens, ceteraque in hanc sententiam: verum nihil vetat, quo minus et narrationis constet fides. addit autem, si tempus consideremus, frigus esse non poterat e ac paullo post, frigus ergo mentis, non corporis. etenim licet in ea regione satis tepeat caelum illis mensibus; tamen nox in aestuantissimis etiam plagis suum frigus habet. huic simillimum est, quod subiicit de negatione PETRI, magis argute, quam vere Patrocinans ei, quem CHRIS TUA
144쪽
ad veram theologium I 33 Tvs ast hoc ipsum labi passiis est, ut ipse resipiscens, muerance CHRISTO , confirmaret fratres suos; et tamen adeo nouum videri vult, potuisse pecc
FC PETRUM , Ut. peccatum illius nec ab euangelistis comprehendi potuerit: perinde quasi satis idoneum sit argumentum, illos non assecutos, de quD Varie narrarint, quum idem plurimis accidat locis. deinde quum apud MATTHA EVM ac NARCVΜ prodenti puellae, re*ondes, nescio, quid dicas, huc detorquet, quasi non negarit dominum, sed a muliebri proditione se separarit. quod si maxime quis Vrgeat, illum abnegasse, quod esset de numero eorum, qui
fuerant cum IESU GALILAEo , aut, Vt a NARCoscriptum est, NAZARENO; tamen huc verba deflectit, quas negasset, se nosse. GALILAEVN., aut NAZARENUM, quem dei filium nouerat. rursum quod apud ΜATTHAEUΜ habetur, non noui hominem,
eodem torquet, quasi discipulus hominis non esset, qui discipulus dei. vellet haberi. nam Quod confirmandae rei gratia adducit ex PAVLLO, PAVLLVS apOS-tOHν non ab hominibus, neve per hominem, sed Per IES- CHRISTum , et deum patrem, etiamsi non nesciam, secus ab aliis explicari; mihi videtur, non naturam. significasse PAVLLVS, quam CHRISTO non ademit., sea infirmius quiddam et humilius intelligi noluisse hominis vocabula, veluti quum ait, an secundum hominem haec loquor atque haec quibdem licet plausibiliter et argute.dicerentur in schora declamatoria i tamen in rebus sacris neque ludendum est, neque decet argutari, neque expediri torquere quidquam, ne, dum falsa defendimus, veris fidem abrogemus. simplex est, iuxta tragici sententiam,veritatis oratio, nihil aute CHRIsTo neque smplicius neque verius. fortassis huius generis est, quod AvGvSTINus in homilia quadam de muliere in adulterio deprehensa, quinque viros, et sextum Virum,
145쪽
I3 6 ratio compendio perueniendi
non virum ad allegoriam accommodat, meo iudicio coactius. iam in numeris passim philosophantur, de numero trigesimo, sexagesimo, et ceninsimo, rem hebraicam ad graecos aut atinos numeros accommodantes. item de quinque millibus hominum seriatis , de quinque panibus, de duobus piscibus, de talentis decem, quinque, et Uno, de farinae satis tribus . non, quod negem alicubi innumeris latere mysterium, sed quod in quibusdam adscita, detortaque videantur adferri, et tamen has commentatiunculas aliquoties basim esse volumus, cui seria dogmata superstruamus. simplicissimum est, quod idem verissimum esse puto, decem, quinque, et uenum posita esse , pro plurimo, mediocri, et minimo. est, ubi summam parabolae setis sit attigisse, etiam in iis, in quibus allegoria vitari non potest; velut in parabola patrisfamilias, aduersiis nocturnum larem vigilantis, quae nihil aliud de-1ineat, quam eius diei subitum et inopinatum ad
g. LX. svNT, qui fastidiant omnes allegorias, tamquam rem arbitrariam, somniique simillimam , a quibus Vt vehementer dissentio, quum videam , absque his plerosque sensus aut absurdos esse, aut perniciosos, aut futiles, leues ac frigidos, quoque constet, CHRISTVM allegoriis usum, et PAVLLVM aliquot veteris instrumenti locos per allegoriam inter- .pretari; ita non possum non improbare quorumdam ineptum allegorisinum, qui fingunt, quod explicent allegoria. viator fessiis insedit tergo ingentis draconis, arboris truncum esse ratus, is excitatUs deuorauit miserum. Viator est homo, draco mundus,
qui sibi innitentes perdit. satis est, ea, quae reperiuntur in sacris litteris, ad allegoriam accommodare, si res ita postulet, ut ipsi nihil assingamus. audiui quemdam theologum parisiensem,
146쪽
ad vernn theologiam 137 qui de filio prodigo parabolam in quadraginta dies
Protraxit, Ut aequaret quadragesimae numerum, assingens iter abeuntis ac redeuntis, quasi nunc in diuersorio vesceretur artocrea e linguis confecta, nunc praeteriret molam aquatilem, nunc luderet alea, nunc cessaret in ganea, nunc aliud atque aliud ageret, et ad eiusmodi confictas naenias pro- Phetarum et euangeliorum verba detorquebat: atque interim imperitae multitudini, et crassulis magnatibus deus esse videbatur. nec sine caussa ridet HIERONYMus eos, qui poetarum fabulas ad CHRISTUM detorquent, nisi, si quid ad mores commode deflectetur, veluti fabula PROTEI in incon
stantes; PHAETONTIS in temerarios; TANTALI in auaros ut parcos; MIDAE in diuites stolidos; DANAES in ius pecunia corruptum I IXIONIS et DANAIDUM in frustra laborantes. quandoquidem dubium non est, quin Veteres in hunc usum pleraque commenti sint. nullum autem familiarius docen-Hi genus, nec emeacius, quam per similium collationem: ea CHRISTUs a rebus vulgatissimis sumit, qui suam doctrinam quam maxime popularem esse Voluit. quis enim non vidit, iaci semen in terram quis non conspexit plicatores iacientes retiat quis Nescit , palmites amputatos exaresceret atque haec vulgata mire noriat, ad su m philosophiam accommodans ' de scotidarum argutissimis subtilitatibus, paucorum est disserere: in his promtum est quibuslibet philosophari. vides exorientem solem, exhilararis ; quid voluptatis sensurus, si cordis oculis exoriatur sol ille iustitiae t molesta res est morbus corporis ; quanto molestior animi morbus horres contagium pestis corporalis; multo magis vitanda morum pestilentium contagio. res elegans tib 1 videtur, hortus omni florum et arborum genere vernans ; quale spectaculum animus innocen-
147쪽
138 ratio. cisipendio perueniendi
tia Virens, 'ac uirtutum omni genere exuberans evides serpentem, habes exemplum christianae prudentiae ; vides columbam , habes imaginem christianae simplicitatis vides cerulam, habes symbo-1um, admonens, avide sectandas diuinas litteras;
vides agnum, habes typum innoxiae mansuetudianis; urget hyems, admoneris, ut in rebus aduersix fortunae melioris exspectatione te sustineas; blan-. ditur aestas, admoneris, Ut te praepares ad ventu Ias aerumnas i grauis est senectus , adspiras ad immortalitatem ; grata est iuuentus, admoneris, Viventurae senectuti virtutum et eruditionis pares:
praesidia. ita quidquid hic visibilis mundus offer
oculis eorporeis, eius ideam reperies in rebus ani mi. ceterum quibus ex fontibus petendae sint allegoriae , partim explicat DIONYSIUS in opere, cui
titulum fecit, de diuinis nominibus, partim A GusTINVs. libro de doctrina christiana tertio, propositis et explicatis TYCΗ II septem regulis, aliquanto plos honoris habens primum infanti, dein de haeretico, quam nos habeamus scriptoribuaquibusdam orthodoxis. sextassis et a nobis non nihil conferetur, si quando vacabit, absoluere libellum Olim coeptum, de THEOLOGICIS allegoriis. interim unum illud addam, noα satis esse, circum spicere, quomodo iuxta serasum, historicum , qui simplex est; quomodo iuxta tropologicum, qui almores et Vitam communem pertinet ; quomodo iuxta allegoricum, qui capitis ac totius corporis mystici tractat arcana; quomodo iuxta anagogicum, qui caelestem attingit hierarchiam, diuersis in rebus varie reluceat aeterna veritas suam ad hunc modum video quosdam diuidere ): verumetiam considerandum erit in singulis horum, qui gradus sint , quae
148쪽
ad veram theologism. 13siti historia versans, Auos tamen locos inuenit. Vt ne dicam interim, quod typus pro Varietate rerum, ad quas accommodatur, pro diuersitate temporum velut aliam accipit figuram. sicut porcorum
siliquae, quibus perditus ille filius cupit explerci
ventrem famelicum, ad opes, ad voluptates, ad honores, ad mundanam eruditionem possunt ac commodari, et tamen adhuc versaris ita tropologi
quin tota parabola potest ad iudaeorum populum, ac gentes illius temporis adplicari. gentes resipiscunt, et recipiuntur; obmurmurant iudaei, placat Vir qcie Pater communis. iam ex personarum. quibus accommodatur parabola , temporumque Varietate, noua pene facies sermonis nascitur, qua de
re nonnihil attigimus in operioribus porro lintractandis allegoriis felicissimus artifex est ORIGENES, kdulus magis, quam selix AMBROSIVS, figui forsitan requirat exemplum, quod imitetuy. g LXI. Q m et inlud in primis admonendugest theologiae candidatus, ut apposite citare con discat sacrae scripturae testimonia, non e summulis, aut elenchis, aut sordidis conciunculis, aut aliis id genus cialectaneis, iam sexcenties aliunde ali confusis ac refusis, sed ex ipsis fontibus. nec imi tetur quosdam, quos non pudet, oracula diuina: Opientiae violenter detorquere ad alienos sensus , aliquoties et aia contrarios: id ne fiat, prima sic cura, librorum omnium veteris novique testamenti sententiam ex pristis illis interpretibus perdiscere. audiui quosdam in palaestris 2rbonicis non vulgariter exercitatos, qui in Bequentissima concione multa philosophabantur, non intellecto th
male , quod ex more proposuerant, ne ad litteram quidem, Vt Vocant, magnoque pudore doctorum hominum tumultuabantur, extra oleas, Ut est in graecinum prouerbio, currentes. iunt, qui secum adlam.
149쪽
Τ o ratio compendio perueniendi
adferunt sua decreta, et vulgaribus opinionibus insem, his seruire cogunt arcanam scripturam; quum ex hac potius petenda sint animi decreta. quod eleganter admon. HILARI Us de trinitate primo, 'cui optimus diu morum voluminum lector est, qui dictorum intelligetitiam exspectet ex dictis potius , quam imponat, et retulerit magis, quam atrulerit ι neque cogati id videri dictis contineri, quod ante Iectionem praesumserit intelligendum. sunt, qui eam'ad publicos affectus ac mores pertrahunt, et quum huic regulae seruire conueniat, ubi delibe ratur , quid oporteat fieri, huius patroainio tuentur id , quod vulgo fit. iam est occultius quidem, sed hoc ipso, nocentius deprauandi genus, quum
abutentes diuinae scripturae voc/bulis, ecclesiam, quae CHRISTI corpus est, interpretamur sacerdotes;
indum, quo vocabulo mali affectus designantur, interpretamur laicos christianos, perinde , quasi hi ad ecclesiam non pertineant : interies quod de christianis omnibus est dictum, proprie monachis
accommodantes I in mundo ponentes, quoς CHRIS- rus selegit e mundo, et velut a mundo semotos Iudicantes ; qui non aliter sunt extra mundum, quam renes extra corpus animantis 1 quum quod
de cultu diuino dictum est, 'ad solas ceremonias deflectimus: quod de sacerdotis ossicio, ad Qtas preculas utcumque dictas trahimus. interim tota Gissertione vis fit sacris litteris, et putribus fundamentis inanis aedificii moles imponitur. g. LXII. PROINDE qui recte volet uti scripturis , non sat habeat, quatuor aut quinque decerpsisse verbula, quin potius circum-Φiciat , unde natum sit , quod dicitur. frequenter enim huius aut illius loci sensus exsuperioribus pendet. perpendat, a quo dicatur, cui dicatur, quo tempore, qua Occasione,
150쪽
ad veram theologiam. . 'I Iquibus verbis , quo animo, quid praecesserit, quid
consequatur. quandoquidem ex hisce rebus expensis collectisque deprehenditur, quid sibi velit.
quod dictum est. in his haec quoque seruanda re gula, ut sensiis, quem ex obscuris verbis elicimus, respondeat ad orbem illum doctrinae christianae, respondeat ad illius vitam, denique respondeat ad aequitatem naturalem. hoc loco subindicandus est error eorum, qui e sacris voluminibus, in quibus pro temporum, rerum, ac personarum Uar rate diuersa narrantur , tantum eas particulas decerpunt, quae ad ipsorum faciunt affectus. quum humanam legem nullus intelligat, nisi qui singula illius capita perpenderit. audi sermonem diuinum, sed totum audi : episcopus es, delectat te, quod huic dixit CHRisTVs, et tibi dabo claues regni caelorum: sed attendito, quod eidem a cruce reuocanti dictum est, Vade retro satana, non sapis, quae dei sunt, sed quae hominum. memento, quod elodem dictum est, tu me sequere. summus es ponisti sex, iuuat dici vicarium CHRISTI : sed interim in
mentem Ueniat exemplum CHRISTI, mors CHRISTI,
in cuius affectum succedat oportet, qui succedit in vices ac titulum. sacerdos es, placet tibi, quod dictum est apostolis, quorum remiseritis peccata, remittuntur eis: sed aduerte, quod praecessit, accipite spiritum sanctum: attende, quod iisdem est dictum, ite et docete omnes gentes. delectat, quod ait PAVLLVS , presbyteros duplici honore dignos i sed adde, quod addit ille, qui bene praesunt. applicas in tuum commodum, quod in Veteris testamenti libris iubentur decimae dari levitis: sed adde, quod dari iubentur iis, qui a sortibus diui- De terrae fuerant exclusi; dari iubentur iis, qui semper adsistebant sacris, et huic uni rei vacabant; dari iubentur iis, quorum pars erat dominus deus.