Gasparis Contareni cardinalis Opera

21쪽

Venetosnt,neque dubium erat, quissi quis ex diui Mani procuratorum collegio δε- mortuus esset,eius Contarenus in locum sius itueretur. ea dira procuratio perpetua V netorum legibus est. id mum ad honorum perffctionem Ontareno abfuit. Itaquesic in R/publica versabatur, ut etiamsi literas ommino non didicisset, illustrissimum tamen ciuitatis locum obtinere eum necesse esset. Sic autem doctri gloria celebrabatur, ut tametsi Rempublicam attigisset nunquam, cistam omnium, qui fama ac nomine ex e lunt, clari mus seo tamen nominefuisset futurus. accedebat Christianae Theologiae singularis quaedam atque exquissa cognitio: e ue non ficientia modo aut ostentationis disceptatissime vitae ac disciplina cauo comparata; ad eius enim praecepta

animum mentemque referens,omnes uas cogitationes,consilia, actiones, vitam denilis omnem conformauerat atque direxerat: ut non mosso au Philosophorum regu isene beateque. sed etiam ad Christianorum diuinum hoc praesicriptam pie sancteque viueret. UVenetiis quidam quasii Romanorum,qui quonda uit, campus iste atque comitium, quod magnum ab illis concilium nominatur. ad id concilium omnes quibus terrefus agium per aetatem licet, statutis diebus conueniunt. ibi cum Contarenus forte esset consiliarius custosique posi usortibus quibus veneri in perendis Magistratibus utuntur,nam quorum sera exiit, j pronuntiant quem pasemum fasententia ei

Magistratui cuius comitia habenturgerendo idoneum esse exi timent: itaque miri co casu accidit, ut ibi cum esset in uniuerse ciuitatis conspectu atque oculis publicae Roma allatae literae sint, in quisus res omnisus noua,omnibus inopinata; illi quidem certei pro ου incrisibili ripta esset, cooptatum Contarenum a Paulo Pontifice Maximo in Cardinalium collegium esse. Legerun t eas inter se literas primum eius collegae; a quibussatu magno interposito ille interuallo ad fortium I mas,ut dixi, idebat. 1ω-que excepta interlegendum vox ab iis,qui proa imi consederant surro primum G r more dubio bonam euenire felicem faustamque eam illi dignitatem precante/d aures Colarent profluit.ille vero rest uere, nec adduci posse, ut ea ibi rem narrarisaltem pateretur,atq; omnino ne aures quide audiendil praebere,verum recitatis palam literis magna uniuersifrequentiae approbatione ac laetitia, inter se collocuti consei rexerunt collegae; atque ad eum cum magna cum laetiti tum etiam obseruantiaesignificatione adurunt. quod ille cum vehementer commotus recusaret,acsese id aetatis ad aliud vitae genus negaret posse traduci,ad curiae vestibulum ab iisetniuerso eo concilio comitatus; deductus est. Cumque collegae hominis honestandi studio, domum reducere eu mma contentione pergerenterorsus non tulit.erat eo tempore inter colligas Ausus Moransus grandior natu vir qui apud riuitatem grati in eum esset, princeraque concilii publici haberetur,saepe a Contareno de Republica dissenserat. is ad eum gratulatam cum aliis non adiit, credo quod pedibus erat admodum infirmis. hic clara voce,ut a cuncto exaudiretur Senatu,rei nonitate percitus, adiurans, cum frontem feriret, ac Paulo malediceret, adfirmasse diciturimaxima ab eo titillati iniuria tri,quod eam ci e priuaret,quem illa unum omnium habuisset optimum.concilio dimisso id enim is conuentus nomen habetὶ etumesa Huitas domum ad Contarenum lata atque alacris fluere carpit. ille vero si pense animo,incertusque erit nune quid ageret, minus multo erat,qua caeteri hilaris; ac nec mehercule iniuria, quid enim honos ille homini in re familiari ampla, atque illustriis Republica principi,in toto orbe terrarum claro atque

22쪽

nobili, erebat praetermolestias ac labores' mutanda,vita vict Aue quinquansimo

demum anno ratio tota O, csuetudo, siuae riuitatis dedistendi mores, alienae Mycendi, haud parua quidem ab ea,ad quam ille sese exercuerat,disciplina abhorrentes; etiuentam ad unius homini, non semper prudenti mi pene arbitrium atque nutu, comitatus magni alendi sepe diu eodem cense, aliae cogiationes,consilia,instituta, cia ictiones, person scipienda profis alia. Sunt haec homini, aequabilitatis ae dignitatis potius quam potentia atque opum cupido, incommoda vehementir odio grauia ae molesta, praesertim si quis antepartis honoribus tanquam exsituratus,m parta iamgloria contentus est. Saepe mihi narrauit vir omnia clarissimus atque grauisimus, quem Romae his paucis annis a sua ciuitate legatum summa apud duos Pontifices Maxauctoritatuumm ueratia vid in Paulum in Iulium tertios in utriusque enim tempora eius legatio inciditi Matthaeus Dandulussis,cum vehementer auctor Contar no fuisset eius honoris accipiendi, qui non ab eo expetitus sed ad eum delatus esset,m gna contentione ratiocinando3ue vix aegre ad extrema homini perfame,ne committeret,ut Patili consilium, in quod non ine temere incurrisset ,sid fine dista dubitatione duce Deo deuenisset a pereari videretur. Unim bis Reipublice Christiana temporibus multos enim jore, qui eam rem aliosum accipere atque ille faceret: quique in Romanam Ecclesiam impietatis scelerisque nefaw Gasparem Contarenum, virum Vnum ommu maxime pium,maximeque religiosem=bscriptorem habere gloriaturipsique in eo impudentissime iactaturi essent, quippe qui,cum a Pontifice Max. ne beneficium quidem accipiendam sibi e pestatueret,quid de causa illa tota iudicaret nemini dubium relinqueret. Hac cum Dandalus diceret, adderest Deos,qui Contareno equisiimi futuri essent μέ aturos tamen esse non ob an:mi magnitudinem atque aequalititatem, tam tam illum dignitatem a se remouisse sed propter imbecilitatem atque ignauiam defu-

sse seruicit bomo grauis ars, eloquens, omnique necesstudinis genere cum eo ab adolescentia coniunctus,cum propter initalcm, tum praecipue propter morum Poluntatum , studiorum similitudinem ut dubitantem confirmaret: atque in Dam sententiam diu multi mque cunctanIem ac tergiversantem perdoceret, qui maximam partem eorum quae a me posita in hoc commentari unt,nos docuit. omnino verum id est,quod ait apud Euripissim Theseus um Hercule quo tepore ille Gihenas in exilia venit, multis honoribus ac beneficus prosequerem c enim ait: laudem feremus omnium pulcherrima, uniuersa a Graecia, Fecisse cum memorabimur Ionis bene. quod ille Graece optime,nos Latine ut potuimus. verumtamen is es virtutissilendor. vi no m

do ij, qui eius compotes sint honore digni habeantur ed etiamsi θώi honorem illis qui adepti ea ni,habeat, honorati ipsio clari ob eam rem euayant .id, quod Theseus de si flerabat, Paulus etiam assequutus est nec enim dici potest, quantum in Contarent dignitate amplificandasuam ipsi gloria propagarit.quaqua fuit illefo Doque nomine insignibus laudibus ornatus, νὴ que egregie magnanimus plane maximus.ob hoc repore alitia tanqua vitae exordium, in quasiorigo Contareno nocitur. Antiquiores basentur Venetsi mores, propterea quod inquinari se extemis couetudinibus ea ciuitas passa non est. victu cultu non modo a Lxuria longe absunt sed etiam de lautitia hac quae plerθque Italiae ciuitates nuper inuasit, permultum circumsicri erunt: Pippi et i pristo more essi principes,qua videri malunt. Cons2etudo autem eorum

moderatioque

23쪽

moderatioque vita quotidiana diserepat illa quidem furtasse non nihil sed ita, ut ad summam expolitioncm d fit forsitan aliquid ormam autem quiddam ac solidum certe subsit, leuitate atque ineptiis vacet. quod Romae contra mihi visum est fieri: aptiores erum in conuictu in congresionibus Romam homines suntsed accersito

quodam interdum genere minimeque vernaculo. vitae autem cultus lautior est, atque ut video nonnullos existimare, etiam delicatior . in Principibus quidem luxus parne Regalis, magnus equorum ,iumentanimque numerus, multitudo familiariam, lauta ,splendida ,sumptuosa suppellex, ut dedisse mihi operam videantur non modo re magni ut essent , atque clari, sed etiam sterie atque pompa. neque eo hoc dico, quoa exterarum rerum, quae ad dignitatem ac decorum pertinent, rationem non habendam ese existimem, aut quo mihi id arrogem ut utrius ciuitatis studia re-Ehora sint diiudicare me po se profitear. Sed illud assiimo, hanc quasi migrationem esea in alienam, non illam quidem deterius, sed longe longeque aliter moratam riuia talem Contarem ingrauescente iam aetate seu bitam ac repentinam necessario molestam fuisse. veruntamen, ita vitae victusque mutatio adia ab eo est; ut ingenium tamen,

institutaque siua una pristina retineret: nec ullos stiritus, tanta facta accessione dignitatis atque fortunae , sibi jumeret: sed probitas, astabilitas, eadem quae in priuato fuerat, facilitas atque humanitas quamquam inuidiose illa, tantoque opere a multis expetita purpura recens induta erat in tegumentis inuoluta, O quasi personatae elucebat tamen, agnoscebatur ab omnibus. Nam cum intempestiui

ipsi complures, molesque saepe essent , propterea quod omnibus praesto ille semper erat;

admonitu, est asuis, non tam se Iaciles eius ordinis caeteros S praebere consueuisse, Hreclam diei horam constitutam habere, ante quam adiri ad se non paterentur in que cuiquam fui potestatem acerent. quibus ille restondit non se putare honorem itilum sibi Iob esse statum ,m eius partem amicos, parem inopes homines, egentes iu- resibi optimo vindicare ad quorum arbitrium Uuendum sibi esse statueret, non ad suum; nec enim aequum esse amicorum clientumque negotiis, tempus, idoneum quod sit . ast praescribi, sed ab iis ipsis, frud rerum suarum occasiones ac momenta exigant, tus oportere itaque ut quique ad eu veniebant statim admittebantur, ac quibus operam suam semel est pollicitus, fidem in eo re is ime seruabat i visaepetentuum aut miserorum hominum causea aditimmos Reges iterum Gesaepius ad re non dubitauerit: cum id praecipue Chriinani esse ossici' contenderer, i maxime hominum genus auxilio iuuare quod maxime opis . auxilij egeret .stu'd iudicium ipsius etiam faciebat, ut reliquias Graecae nationis, multisgrauibusque malis cons Elatas , fuerat, ac quibu=ίnque rebus posset ,subleuaret . accedebat autem huic animi propensioni erga illos, ut mimos durisii mastruitute oppre os, quod memor erat meterum beneficiorum, quae uniuersi mortales ab erudita ea gente accepissent: inde nanive bonas artes, oe cuncta ingenua studia profecta per omnes terras manasse Uirmabat . nam quin maiores eorum pietatem Christianam , cultumque Lmc optimum nostrae vitaestrenue adiuvissent, dubitari non posse dicini. cum Basi

ous,Chrysostomus, Naxianzenus qua gniferi huius sanc imi doctorum hominum gregi fussent, qui pectora nostra excoluerunt, a raptis laboran que Ais veros ritus, explosis indefalsis opinionibus, eo in erunt. quare oportere nos si grati esse veli-

24쪽

mus, lapides etiam stirpesῆe eius telluris amplexari, nedum tim nes, eum quibus tot arctissimis vinculis coniuncti sumus, omni amore prosequi non debeamus. vigebat autem eo maris in anima ipsius haec opinio,quia illis Usos summos Theologos quos appellaui ut Philosiophos quoque eiusdem gentis, quot die in manibus habebat, se eorum laboribus vigili quest instructum esse recordaueatur. Quod proximum erat, dem L. ligentissime prae labat, ut ad diem , quibus deberet , semper persoluerer.qua res apo tentioribus non paucis neglilia secere solet, ut multis in locissi des angustisnneque

hoc tantam maioribus in nominissus custodiebat. ad tempusique iis,qui se grandiore pecunia iiιuissent,re nitebat quod tamen ut faceret aegre urgente tantum aliqua necesitate comittebat) verum etiam aduersus tenues homines,quibus aliquid deberet, se talem praebebat. quae culpa moribus eorumdem inhaerens, inquinat non partim e rum splendorem miser que illos creditores ad des erationem ese laqueum aliquando adigit.de larat quantopere macula m hancfugeret, quamque omni in re iustitiam coleret, vox edita aliquando ab ipso quumsorte audisset Aorcetem δειum iubere minum tum quendam opificem cras redire: castigatum enim illum i it pecuniam eam sat dissoluire,addi iassi unde id faceret iois esset, umeret ex abaco vas ινῖmque diue rei arbitrari enim se tenuim illum seminem magis mercedesiua, quam se argento illo, m eque ornatu egere. eiacmque pacto toto animo abhorrebat ab indignis graui honesto viro qusibus. non pauci enim ne desit ipsis pecunia in minime necessariissemptibus, .ut inanem splendorem retinere positat, cogunt illam tib rabs ma quavis ratione ac Fordidissima. quum igitur eo tempore, quo Bononiam legati nomine obtin bat, quioars illius muneris obeundi,istatarum iniuriarum causes atidiebat, ita cum eo egisset putabat enim Contarenum eiusdem animi esse cuius plerumque t , qui negotiis illis implicantur.) elurimus pro to: nullum enim emolumentum paris imp ta mihi cura. cunctάque in ciuitate concordiae atque oti, plenasantriinquit ille, voluptatem magnam mihi nuntias, cupioque hunc tum rerum permanere, videreque Aemilium, quo ego, ut habeam sumptum unde faciam mulam etiam, qua vehor,cum omni ornatu proscribere cogar. Non putaui autem alienum esse, has etiam ipsius voces m

moriae mandare, quum praesertim huiuscemodi breuia didia, quia ab intimis sensibus proficiscumtur subitoque prolata sunt in si lis factis, ac motibus animi, ut reliquis

etiam casibus humanis videantur imprimis mores voluntatemque eorum, unde erumpunt,tudicare eaedemque voces multum valere non sine causa semper existimatae sint ad homines informandos, istosique etiam emendandos, quι contrariis vitiis tenentur.

Quam causam fuisse puto,cur ures docti O, prudentes Ursedulo multas colla-Print,o volumina etiam ex ipsis confecerint sive multumque ineunte adolesientia cum Pacundia, quae paulo sibi conseruisset eo molestior, quasi luctatum, ad extrema prostratam illam G domitam aiebat oppresisse: non modo enim turpe sed etiam miserum Uemper visum, ira incitatos a consilio atque a nobismetipsis abscedere: quod de se Terentianus iste praedicareterae iracundia Menedeme non sum apud me, Bib lum Autem illum,qui cum Libone suit ad Oricum, quamquam hocscribonio ab inimiacissimo homine memoria traditum est,m qui quacunque re potuit existimatione eius

semper violauit sibi nultas pretij hominem videri fuisse, qui cum de compositione agendum esset cum Caesare,ad colloquia non prodiit,ob ea rem,quod furcii emsset,

25쪽

inisii; ne res maxima stet, maximaeque utilitatis eius iracundia impedirentur. itaque non modo stomachantem,sed ne commotum quidem visum illum unquam esse, qui eum e amiliarissime rimerunt, assimatrat nimirum prope patiens ac lentus exi. stimaretur; neque iis,qui in epulis, in cubiculo ipsi ministrarentJaepe cessantibus, saepe etiam peccantibus, non modo non conuitium faceret bed ne veiti quidem maledic ret . Quod igitur de nonnullis diatis rivus memoriae proditum est; mi Socrate, Stilpo ne Megarea; quum illi natura propensi essent ad aliquod vitium , essecisse tantum eustadio aedi ennasua ut nullum unquam in vita querum vessinum rerum illarum appareret; id vero de hoc nostro praedicaripotest: in ill quesne dubio Contarenus numeraridebet, qui vitiosum naturam compresserint: ac quicquid illis aliquod maius malum. si creuisset, ferre potuisset, tenerum adhuc imbecillum fregerint, momnes eius Hras extirparint. Juperbiorem lsum de qua etiam supra non nihil fiagnificatum est ) copia bonorum, quae aut afortuna acceperat, aut ioso labore, industriaque quaesiuerat, non fecerat: in quod vitium pasim multi, minoribus mult3laudibus commendati . ruunt. G ane hanc culpam , ille, ut sopulum aliquem, magnopere vitabat: quia si unquam instermone aliquo aliquid Vesorte probatum iste

ligeret, quod tenuem modo umbram illius mali retineret, valde dolebat. vi contigit quodam tempore. cum enim Paulus tertius loqueretur cum iis de augendo numero summorum Antistitum, ostendissetque si in animo habere quo tam in eum ordinem cooptare, tantareno minime probatos quod ille etiam praeserebat, atque id tunc palam dicebat videns ipsum fluae voluntati refragari Pontifex Maximus inquis, io ipsis verbis insitu uis er Carrinalibus, ut nouis repugnarent, ne bialiis dignitate exequentur; resedit igitur ille commotior quam solebat. Notisancti me Pater ita de me existimare e cognitum enim tibi est, quot ego nominarim, id mam prorsus materiam huic operι essiciendo : unde fingi possint personae tantae dignitatis inendae aptae: nam quod ad me attinet, non puto purpuram hanc mim imum esse eorum, quos in vita assequutus sim honorum . extrema haec verba,

illa occasione a se edita, statim ut domum rediit, doluit sibi exciis P. ut qui noluisset mitique datum stetimem aliquod a se aut superbi hominis aut inanis huius honoris oe gloriae cupidi . Quin etiam dictitabat , amplissima sicerdotia plus in se oneris, quam stlendoris habere . quoque maiora illa forent, eo molestiae plus filicitudini,que continere . Quare sesepe vicem duere solitum eorum, qui Pontifices Maximi creati frent . quia pontis . etna grauius humeris suis sustinerent. Cuius iudicij Seleucus quoque Rex quondam fuit: ille nanque dixit; Quae vox

eius monimentis literarum mandata ena doctis viris, ut errorem eorum coargue

rent , qui false putant opulentisiimos quorique homines beatos esse, magniaque simper

PoluptatibusIm cernenteflendorem vitae illius asorem: inquit igitur ille, nsire priuatos illius tus incommoda: ideoque magnopere falli in iudicio de illo faciem do. quod Hirent tantum, quam arduum sit, ac molestiae plenum,tot epistolas Hibere. ac legere,futurum prorsus ut diadema abiectum iaceret sine honore viti: nec quem- qua inuentum iri tam ultum, qui ibum tolleret ae capistrio imponeret . nec tamen non multo maioribus grauioribusque curi premi necessariὸ classe munuspium' siler

26쪽

obire vellent, qui iuitam moreseque eorum, quibus praesent, regendossusceperunt; antim siue ab omni labe purgandos, quam qui in eo tantum mimio statu rerum suarum,

regnoque conseruando, occupatisunt. Quum igitur hoc crimen Contarenus vehemen.

ter reformidaret; ac ,siquis vere existimare posset, vacμμr prorsus ab Vse foret, non tamen penitus potuit ea sussurione carere. Erat ille in omni sermone suo ductoque

integer, ae Γιer, remotus ab omnibus blanditiis orationis: acerrimus inimicus vania

talis illius , assentation seque, qua nunc in locam inuas simplicis veritatis, tiberratisque loquendi, merito quondam magnopere probata. cb quod etiam ita nu I num ferunt eum Carolo Caesari valde acceptum fuisse, quum ob ob alias etiam animi dotes A eo diligeretur. Hae igitur probitas nμda, expersque omnis faci ac fallaci rum e quaque diri eo venerat, ita se Romae in loTe aliis moribus, institati que com fruarat, causasuir, ut superbiae a non nullis insimularetur. quasi ille cont/mnens

caeteros prae se , quidquid sentiret de omni re contra commoda illorum diceret: nee sua quicquam interesse putaret potentioribus aduersari. quam ansam quidam arriapientes, resum ut contumacem c in inhumanum apud Paulam III criminarisunt. quod nimis libere in Senatu contra ipsum sementiam diceret, atque honesisimos quo que viros ossenderet. ipsi vero, id diuerso consilio faciebat: neque ut . pederet commoda aliquorum .id ut religionisua; m et, quod rectum esse sentiebat , Ieruiaret. vi autem , quod non verum esset, nec ordine factum, quamvis initi eret se apud aliquos ossessurum, ac sebat, ita Patiam aliorum astuta simulataque oratione non aucupabatur: cui reι ostendendae in utramque partem exemplum hoc satis accommodatum erit. Contigit aliquando, ut eo astante in Senatu ageretur de Camarino in potestatem tradendo uni alicui Pontificis Maximi nepotum, eo genere iuris, quod fetidum appellant. admonuit igitur Contarenus Paulum, ut antequam de tanta re quicquam statueretur, colendae iustitiae ca a , Pacu que a culi a torsim

uandae doctissimodis , mandaret vi iura Varanae familiae , quae diu inposses ione eius oppidifuerat, diligenter nosterentur: ne iniuriae aliquid ipsa in ea re acciperet . Haec semimtia, praesenti animo dicta , illa ipsa die per urbem sparsa dissemianataque est: quare Hercules Varanus, qui Romae tunc erat , statim domam ad Contarenum venit, gratiasque illi maximas egit , causamque totam ei commendauit . cui quidem ille, eadem animisimplicitate, quod tamen quidam ab agresti inhumanoque ingenio profectum potius dicerent respondit, Non oportebat te mihi isto nomine gratias agere: quod eni cti tunc, ut aequitati ossicioque meo satisfacerem, jeci,nec quicquam amplius cogitationis of piam de ista re, praeter id quod mihi fides mea praescripserit, nisi aliquid a Pontis re ibo, quod eo faciat, curae meae mandatum fuerit . Blandus aliquis, illa occasione et sus, studuisset gratiae illi,sne ullo suo laΩ- repartae, nouam Patiam addere: animuumque honesti viri inanis e da seu potilicitationibus lactasset. Quare mihi venit in menum arbitrari , non paucis in rebus simile fuisse Contarent ingentam natura mori liisque Dionis S racusani:

ut enim reliqua , in quibus ipsis inter se magnopere conuenit, taceam; non δε-

erant etiam in Regia illa , Dion j pij ut ab eruditissimis viris memoriae proditum est) qui castissimi illius m integerrimi mri maximas virtutes, O s ne ea em has propinquis γitiorum vocabulis deformarent ; ae grauitatem

27쪽

superbiam esse dicerent: bbertatemque loquend7 contumaciam vocaret. stia Dion,

cum induci non posset, ut etna cum aliis peccaret, quise omni genere vitiorum conta minarent , eorum pectata videbatur dissimilitudine vitae coarguere .fertur tamen illi

durior fuisse natura , tristiorque . unde temperare indolem illam summo dio ipsum debere a doctissimo iura ,studio Umo3ue gloriae ipsius elegantisima voce dictum est:

hortatus est enim Plato, ut gratiis hostias immolaret , suasitque ut aliquid etiam daret moribus suorum temporum, instituis que reliquorum mortalium: non quia id omnino verum esset,sed quia ad congressus hominu requentandos, beneuolentiamque eorumdem retinendam, obsequium sepe necessanum foret . atque haec priuati sti j sunt, illa publici; quod malas conseretudines tollendas curauit, istas veteres renouandas; quod multarum legum praeclarissimarum auctor suaserque fuit; quod in dicenda sntentia nunquά inuidiam res idauit, multaque cotra collegam forum commoda spes cepit, atque perficit. vitiosa quadam confiuetudine duabus, saepe etiam pluribus ciuitatibus unus cir idem dabatur custos, qui Graeco verbo, Episeopi appellantur et neque in iis i s aetatis progressus expectabatur, qui annalibus Pontificum maximorum letibus coustitutus est; adolesientuli,sepe pueri maximis iam strationibus praesecietantur. has atque huismodi alias prauas corrupta que consuetudines facimarenus sententia delebat: moresque sacerdotum hominum, nimium non nunquam deformatos emendabat , magnaqae Fιa ipsi ossensisne communem mi publicae

leuabat inuidiam . Non eadem conditione es collegium Cardinalium, caeterarumque riuitatum Senatus aut consilium; nam illa ex ea, quam habent , eluium copia in I.os Senatus, qui aptissmi vis; sint, legunt in collegium vero Catamabile toto orbe terra rum, qui aut doctrina, aut nobilitate, aut prudentia, aut probitate, religione, Pietate excellunt ,si Pontifici maximo visumsit, eos cooptare licet: eoque Iactum est, ut

summa is ordo amplitudine summa auctoritate, summosplendore, omni ille quidem tempore fuerit; quippe, e Christianorum flore decerptus atque collectus veruntamen iis, de quibus institutus mihi sermo est, temporibus praecipuum quo dam in eo lumen enituit: propterea quod Paulus Pontifex Maximus magni atrue acris iudicj vir. eximia fingularique virtute homines nactus , ad eam illos dignitatem ultro iraeuocauerat . ut ei colligio ,quod per se antea esset Earissimum, ea re lucis tamen

permultum attulisse videretur . ex hac virorum clarisimorum copia, cum mittendus ad Caesarem legatus est, contarenus potissmum ad id munus delectus est : eausa mittendi ea fuit. γε menter erat caesr anxius sellicitusque , quod Germani, qui plurimum armis possunt, neque praeso illi in bellis erant, neque eum pecunia iuuabant: propterea quod maximis inter se seditionibus de religione comtendebant , atque intestinis dissentionibus distenti, nullo illi et si esse poterant. abiecti quidam perditique ac deflerati homines , quadraginta fere ab hinc annis, iampridem receptas rata ue distiplinae ChriJana flententias in controuersiam reuoca uerunt i multitudin que persuaserunt imperita, uti a Romano Pontisice, quod caput Christianae Reiputacae, atque Ecclesiae est , desiiserent : seseque m libertatem vindicarent . quod malum tarde initio serpens , ab iis neglectum , a quibus oppria mi id oe poterat oe, debebat: paulatim infimae plebis , vulsque mulierum animis

28쪽

legum vinculis laxatatim dissoliuno eueniaspis cupiditatem multarum sit 1itia in fraudem inductis , paucis annis opinione magis adcreuit . idemque nefariusserar postquam populare existimari coeptum est,pietatem euertere, multos quoque principes inua P alios metus impellebat, veritas ne a uis desererentur ab illis dissim tire pergerent,partim rerum nouarum studio, partim leuitate oestultuia , quod Deo immortali legia uesternendissertitudinis opinionem faceresese des nonnulli risiatrarentur, artim etiam auaritia,quod Sacetaotum maximas a Uimasque, possessiones publicatas, interpe patiebantur. lii tamen, quibus esset Deus proseis iborum pietate propitius veram integr que pietatem constantissime complexi, nullis per Leeri illecebris,nullis illici praemiis, nullo timore depelli sise passisiunt. eaque,a maioribus,

quae acceperunt instituta ad hae usique tempusfortissimo animo retinuerunt. Sed tanta inter vir que extitit non modo contentio, ac desieptatis ,sed etiam concertatio, atque

pugna autumque exarsit odiil; ut maximae, ιellicosisimae, florentissimae, atque adoante hune furerem religios ima,optimaeque de R publica meritae nationis,uires, opes, O copiae absumptae,i se ipsia conficienda alue delendasmi. quibus rebus permotus

Caesaranimo m cogitatione in ea cura defigebatur, Der compositionem minui id malumsed que discordiae possent. qua de re cum omnι cotentione cum Germania riuitatibus ageret , primo Christianorum omnium concilium in iis maxime locis indiri postulauerunt quo adire tuto inlaossent.iserat locus nunquam gentium: quippe cum ab omnibus defecissent ire vi issi egentibus committere auderent, praeterquam in eorum

serum finibus.ad id concilium venturos, ei que decretis iudic9Mue flaturos se Llicentur, id eo ab istis consilio sient, quod Pontificem maximum nunquam eo deficemsiurum sibi persuaserunt: verum ubi probari a Paulo III conditionem, ac ne de loco quidem, cuius iniquitate deterritum iri eum m ime sterabant, recusari flenserunt; paulatim regredi neque in eo quod ultro Vsipostulauerant, manere,dirimi controuersias per colloquium posse,id breuius,expeditius certi que esse, dicere longum esse exprictare, dum ex ultimis terris conueniretur. Omnia sibi Caesar experienda existimabat, si ulla ratione mederi ei tanto malo posset. Itaque deliguntur homines docti ex utroque

numero undent ad colloquium venitur; magna contentione, magna pertinacia ab iis,

quise ipsi protestantes appellunt, distulatur atque in omni genere calumniae deliresiaturires ij, qui ratas veteressententias esse volunt, Catholicique appellantur, acriter refellunt, constantissimeque in sententiaris ervini. ad extremum, cum concertationum exitus nullus reperisetur, nec quicquam inter eos conueniret, prorsus disiunctis

discorditarique opinionibus, infecta re, a colloquio cedunt quod quoniamsi abse

tefactum erat, Caesar lerans Germanos sevum asstiatum atque auctoritatem reueri'turos,aliquid de pertinacis,atque calumniis remisuros, iterum deligi homines iubet, qui colloquendi causea Ratis bonam conueniant . atque eo ipsi profici citur , ut maiore auctoritate de concordia ageretur , simulque magnopere a Paulo II I per literas petit, legatum ut ad se mitteret, qui ad rem tantam G tam grasrem maxime esset idoneus. Paulus e tanta praeclarissimorum hominum facultate copia Contarenum sine ulla dubitatione delegit, atque hominem in Germaniam mittit: quod is ma-Lm iam antea eius gentis propter eas causas, quae commemoratae nobis sunt.

eret Uam, . Caesari esset gratissimus : idemque innocentia, doctrinae , pr

29쪽

sar iucundisma ritu consuetudine si sermonibus deiciat M

est. Nec deerant etiam Romae, qui duerent nulti alia H Musi fisium G--π' '

30쪽

ut stimulum periculum tantum admoueret ad odia extinguenda, oe gratiam reconciliandam ea potissistem,quaecunque erat, malorum illiram fedadorum eo tempore imtercidit issustulit. nfissis igitursermonibus illis, quod factum est extremo mese qui ctili,ceperunt Germani arma: totostue se ad impetum illum coercendum, sine uesius tuendos contulerunt. Caesar vero aliam rationem iniit eius periculi callido consilio propulsendi; quod a veteribus etiam ducibus non semel usurpatumfuit, O satis tuisistemper utileque cognitum ensatuit enim cum classe,quam maximam aedificauerat,om uetatque in osticam nauigare. magno niquestatio Solimanus inde remotus, auxilia illis locis ferre nullo modo poterat, σ ne maiorem etiam aliquam plaga in Graecia a ciperet,non sine causa metuere debebat.et dant praeterea Carolum, ut hoc faceret, affli diis preces Hi panorum crebiaque damna simulabit, quae cuncta ista maritima regio cotidie accipiebat obsequentem irruptionem piratarum, adeo ut mare pene omne

clausum illic foret.quare ut tam grauibus malis regnum illud fluum liberaret, deleretii; maculam, quam sibi videbatur sipere ob tantam licentiam praedonum, statuit, ut dictum est,apparatui illius belli non deesse fidemque nefariorum seminum .sposset omni ratione evertere: quamuis inimici timoris ipsum arguerent, quod ferocissimum hostem

declinaret ac tellurem quam maxime tueri debebat, tanto impedente periculo Astatu ret.in Italiam igitur celeriter venit.cum vero muneri,quo ustinent,non sine magna

animisi molestionem factum esse vidisset tantarenus, nec si posse amplius nauare

operum Reipullis una cum Caesare reuersu e 1. Postea vero quam Tridentum metumere, Imperatorem,vise dimittere rogauit: eteste enim si,quum comori idfacere posset,

Ecclesiam fluaesides commissam quae non longe inde abesset inviseresacpostquam publi.

ce non posseterivatim religioni, officioquesuo seruire. Venerunt tamen eo tempore Roma a Pontifice maximo literae, quae iuberent ipsem persona legati retenta, apud Imperatorem Ule, ediolanumque ina cum eo proficisci. in qua urbem illi,ut veteris imperj iuris inon multo ante receptam olebat ut moris est cum pompa ingredi,indeque Lucam accedere. quo in loco Pontifex ipse Caesariyuestatuerantsimul congredi, ae de communibuι rebus studiosi agere. accidit hoc in itinere res, quae vehementer animum optimi viri commoueret.cum enim Brixiam ventum esset,ciuis eius loci, honestussia vitiac vetus amicus Contarent, qui ad ipsum salutatum venerat, quaesiuit ex eo sim L citer quae mens imum impulisset, ut capita, quaeseruntur prolata ab aduersariis, adeo absurda, r a mera ratione aliena in Germania comprobaret. cui statim respondit ille; eas esse meras nugas,rumore que prorsus inanes, m quos omnium aures ne tuere deberent. se nique, nedum anceps quod esset, min quo rvula aliquis resideret, sine a ctoritate Pontis max. concessurus aduersariis sui sicea etiam quae rata in primissent ma aliter recepturum nonfuisse.non destitit auctor eiusfirmonis addidit rem aliter atque illi putaret si habere: neque enim incertam esse ac nullo auctore prolatam fmum istam se naque luerus vidisse ab eius ordini, hominescriptas, Fummo viro,quem

etiam nominauit, quae id commemorarentiac verum esse contenderent. non potuit tunc

homo lini simus sibi temperare, quin somacharetur exclamaretque, digna vero mercestae edi meorum laborum si mrahunt, quae narras sat mque m innocetia iam ex simationemque tueretur, misit Epistolam ad Pontificem maximumqua valde qua-

flus est de iniuria ista, si meque improbisis iuem Roma profectum,acper omnem